PRENTENBOEK
van openbaar vervoer
BIJ DE FOTO'S
16 SEPTEMBER 1965
tussen
1 In het hart van de oude binnenstad zien we hier een tweetal paardetrams bij
de Binnenwegsebrwg. De rechtse, rijtuig 96, reed op de route Hoflaan—Beurs
plein—Park en is dus de directe „stamvader" van de eerste elektrische tramlijn 1
2. Een andere voorloper van onze huidige RET vorrht deze paardenomnibus van
de Rotterdamsche Omnibus Maatschappij, die reed van Delftshaven (toen met t)
over het Beursplein naar de Hoflaan. De opname dateert uit 1902 en deze
omnibusdienst vormde een geduchte concurrent van de toenmalige Rotterdam-
sche Tramweg plaatschappij, die tot 17 december 1906 (de datum waarop de
elektrische lijnen 7 naar Delfshaven en 8 naar Schiedam gingen rijden) de
verbinding met het Westen der stad met paardetrams en die met Schiedam met
een stoomtramdienst onderhield
3 De elektrificatie van het Rotterdamse tramnet bracht ook elders werk aan
de winkel". Op deze foto zien we hoe in de wagonfabriek van L'Energie te
Marcinelles (België) enkele motorwagens van de serie 71-90 in bijna afgewerkte
toestand gereedstaan (1906voor transport naar Rotterdam waar in de periode
van 15 oktober 1906 tot 27 maart 1907, dus in een half jaar maar liefst zeven
elektrische tramlijnen in bedrijf kwamen.
I. Hier zien we de sinds 1906 elektrisch geëxploiteerde tramlijn 8 (Beursplein—
Schiedam) aan het eindpunt Koemarkt te Schiedam. De bijwagen op de voor
grond (318) is nog afkomstig van de paardetramlijnen. Het stootjuk geheel op
de voorgrond rechts en de toegang daarnaast tot het verhoogde perron herinne
ren nog aan de voorloper, de van 1882 tot 1906 geëxploiteerde stoomtramdienst.
5. Na enige jaren in een donkerblauw gewaad (evenals de vroegere paardetrams)
de Rotterdamse straten te hebben doorkruist, werd in de jaren na 1911 de
standaardkleur voor de Rotterdamse tram beige, een kleur die het goed deed
en die voor de meeste trams in West-Europa nog steeds wordt toegepast. Hier
doet lijn 5 aan zijn beginpunt Oudedijk (Hoflaan) echter „vuil" aan tussen de
sneeuw (1924).
6. In 1908 begon een apart stukje geschiedenis van de elektrische tram met een
..tweede netop Zuid. dat later via de bruggen met de Rechter Maasoever zou
worden verbonden. Voorlopig moest men evenwel (op één kaartje) met lijn 4
naar het Willemsplein, dan per veerboot („Heen en weer" zoveel) naar de
Wilhelminakade, waar voor de tweede keer kon. worden overgestapt op e|n
zuidelijke lijn. In 1926 eindigde deze onbevredigende toestand door het tot stand
komen van de rechtstreekse verbinding over de bruggen op 1 september. Onze
foto toont de op de aankomst van de veerboot wachtende trams van de lijnen 13
(links, naar Groene Hilledijk) en 9 (naar Vlaskade) aan de Parallelweg hoek
Wilhelminakade in 1924.
7. Wie van onze oudere lezers herinnert Zich niet de Zeevischmarkt, die we
hier in haar volle glorie zien met rechts daarvan, juist de Keizersbrug op
draaiend naar de Posthoornsteeg, een Van de eerste „moderne" tramstellen die
sinds 1929 het tramwagenpark kwamen vernieuwen.
8. Werd in 1940 een groot deel van baan en bovenleiding in centrum en Kralin
gen verwoest, hij het bombardement van 31 maart 1942 sneuvelden ook een
viertal tramrijtuigen waaronder dit tramstel van lijn 10 op de Schiedamseweg.
Het origineel van deze foto maakte in de oorlog deel uit van de anti-geallieerde
propaganda der bezetters.
9. Herinnert u zich nog hoe gezellig het kon zijn op een zomerse zondagmiddag
per open tram (lijn 14) naar Lommerrijk of Plaswijck te rijden7 En dat nog
wel in de tijd van 1933, toen deze opname gemaakt werd.
10. Ook in de jaren rond 1925 ondervond het trambedrijf zware concurrentie,
ditmaal van de zogenaamde „ujilde'J autobusdiensten die door particulieren
werden onderhouden langs de drukst gebruikte tramtrajecten. Op onze foto een
tweetal van zulke autobussen van de Rotterdamsche Omnibusdienst vóór het
koffiehuis van De Zeeuw op de Grote Markt.
II. De aanleg van de latere elektrische tramlijnen in de nieuwe wijken van
Zuid gebeurde mede met behulp van een oude motortram van de lijn Slagveld
(Hofplein)—Overschie, die van 1925 tot 1928 met tot motorwagens verbouwde
paardetrams werd bediend. We zien hier motormontagewagen 506 (later 2408),
die pas na de Tweede Wereldoorlog van het RET-wagenpark is afgevoerd,
compleet met montagetoren op de route van lijn 9 op de Lange Hilleweg in 1929.
12. Eind augustus 1926 passeert een motorwagen van de nieuwe lijn 12A op
proefrit de hulpbrug over de Koningshaven tegenover de Oranjeboomstraat
alvorens op 1 september van dat jaar de eerste rechtstreekse tramdiensten van
de lijnen 12 en 12A tussen de beide oevers in dienst kwamen. Deze periode in
de historie zal worden afgesloten wanneer na het gereedkomen van de metro-
werken de rechtstreekse verbindingen noord-zuid zullen verdwijnen en men
wederom tot het overstapsgsteem terugkeert: de metro wordt dan als het ware
de moderne versie van de vroegere veerboot.
ZESTIG JAAR GELEDEN, op 19 september 1905, was het een drukte van belang in
Rotterdam. Versierd met slingers en gevuld met plechtige heren in jaquet en op het hoofd
de hoge hoed, reed de eerste elektrische tram officieel de eerste dienst tussen het Park en
de Honingerdijk. Toen een goed jaar later de de finitieve elektriciteitscentrale gereed was, konden
ook de lijnen 2 tot en met 8 aan hun routes door de stad beginnen cn waren de dagen van de
paardetrammetjes geteld. De Nederlandsche Ver eeniging van Belangstellenden in het Spoor- en
Tramwegen heeft dit RET-jubileum aangegrepen om een tentoonstelling te houden in het
Gemeente-Archief aan de Mathenesserlaan. Daa r kan men van 17 september tot en met 2 oktober
(voor 10 cent) in woord en beeld de historie van de tram aanschouwen. De expositie is elke dag
van 11 tot 5 uur en op dinsdag en vrijdag ook nog 's avonds van half 8 tot 10 uur.
de tentoonstellingsdagen onderhoudt een 60-jarig trammetje een half uur dienst
het Centraal Station en het Gemeente-Archief.
