Waar we met Gij terecht
komen
weten
MMTOEKW
Frans Liszt noemde Rotterdams
muziekfeest grootse manifestatie
Twee grote Franse instrumentalisten
concerteren zaterdag in Laurenskerk
Duitsers brengen Strauss'
Elektra voor voetlicht
HUUR
PIANO'S
I HUUR
REINIER VAN DEN BERG
RUIMT OP
DE HAVENLOODS DONDERDAG 13 JANUARI 1966
AI jaren zijn er velen, die beroepshal
ve, maar tandenknarsend, het Amster
damse drama volgen. Weg ermee, is hun
conclusie. En zodra zij dit in woord of
geschrift kenbaar hebben gemaakt, staat
het andere kamp. die zich in gesloten for
matie achter Gysbrecht opstelt, op züd
achterste benen.
Het is grappig te constateren, dat uit
beide kampen de jeugd in het geding
wordt gebracht, Terwille van haar moet
met de traditie gebroken worden Nee.
terwille van haar moet de traditie in
stand worden gehouden. De tegenstanders
menen, dat jonge mensen onherstelbaar
zielelctsel wordt toegebracht door verto
ning van Vondels onmogelijke drama Ze
zijn voor het leven voor het toneel ver
loren. De anderen meneu dat juist de ge
ïnteresseerde jonge mensen In de schiuw-
burg moeten kenni smaken met de poë-
van de prins der Nederlandse dichters.
Wie de Gysbrecht niet heeft gezien, zal
nooit over toneel kunnen meepraten.
Gysbrecht i
WURLlTZER
met recht van koop
zondereerste storting
Demonstraties
van de modellen 1966
te Rotterdam
dag. van 10 tot 4 uur door
één van onze Wurlitzer-
organisten
Bij aanschaffing van een
orgel 3 MAANDEN GRATIS
ONDERRICHT.
Enorme rottering -
a Prijzen vanaf 675.-
zondereerste storting
I Let welt
i hoge inruilwaarde
voor Uw oude PIANO of ORGEL
vraag folders en inlichtingen
over de nieuwe serie 1806 bit
de Wurlitzer-lmporteur:
zeep gebracht. Als dat zo Is, moet dat
worden geaccepteerd. Daar helpt geen
deuis-ex-machina aan.
Straks gaan we dus naar een nieuwe
Gysbrecht kijken. Een Gysbrecht in een
andere aanpak. Misschien dat juist deze
voorstelling leidt tot het gevolggeven aan
de dringende wensen van hen. die m.i.
terecht, pleiten Vondel in de „oude luis
ter" te herstellen.
Hierover kan vanaf heden het conflict
losbreken. Want ook deze nieuwe Gys
brecht is door de een al magistraal en
door de ander saai en vervelend genoemd.
Vormt u dinsdag een eigen oordeel. Want
zolang een dergelijke discussie mogelijk
is, blijft het de moeitè waard het drama
te gaan zien.
Jan Hein de Groot.
Pianiste Carla Blay
in jazzsociëteit „B-14"
Het eerste, door de Rotterdamse Jazz
sociëteit „B-14" georganiseerde, jazz
concert in het nieuwe jaar is meteen
raak! Aanstaande zaterdag presenteert
deze jazzclub het quintet van de Ame
rikaanse pianiste Carla Blay. Eldo Ro-
mano aan de drums, Steve Lacy-so-
prkan-sax, Mike Mantler-trompet en Ken
Carter-bas. Aanvang 20.00 uur in ge
bouw De Heuvel, St. Laurensplaats 5,
toegangsprijs 3,50.
Dat dit unieke optreden in B-14 kan
plaats hebben, vindt zijn oorzaak in het
feit, dat deze groep enkele dagen in
Nederland verblijft in verband met een
plaatopname voor Phonogram. Ook voor
Vara's Jazzmagazine zullen deze week
opnamen worden gemaakt.
fantastische aanbiedingen
69 50
GOUDEN HANGER
van 48.50, nu voor
GOUDEN DAMESRING
van 54.-,-, nu voor
HERENHORLOGE
17-steens, anker
GOUDEN DAMESHORLOGE
met gouden band
van 575.nu voor i
GOUDEN DAMESHORLOGE
van 129.—, nu voor
GOUDEN ARMBAND
vraene4498-m,n\. voor 295
VELE GESCHENKARTIKELEN IN ECHT KRISTAL
ZIE VOORAL ONZE ETALAGES
WEST-KRUISKADE 51—55 TELEFOON 1256 08
1950
29 50
44
3450
IETS MIS
"IAE ervaring leert dat veel jonge men-
sen inderdaad in de schouwburg zijn
als de Amsterdammers komen tonen wat
er in een ver verleden met hun stad is
gebeurd. Maar evenzo leert de ervaring
in Rotterdam, dat al die jongelui zich
stierlijk zitten te
vervelen, terwijl juist
van een climax in aan
dacht zou moeten wor
den gesproken.
Inderdaad lijkt er
iets mis met de Gys
brecht. Ik geloof niet,
dat het ontkend kan
worden. Want slechts
de erkenning dat de
i andere opvoering nodig
heeft, dan we de laatste jaren te zien
hebben gekregen, kan tot de gewenste
andere aanpak leiden.
Enkele jaren geleden heeft Han Bentz
van den Berg een „nieuwe" Gysbrecht
gepresenteerd. Stijl en statig, van pro
testantse soberheid. Een mooie voorstel
ling voor de geïnteresseerde die bij voor
baat gewonnen is voor Vondels taal.
waarop duidelijk de nadruk kwam te lig
gen.
Anderen noemden deze versie gort
droog en als los zand in elkaar zittend.
En dat was niet ver bezijden de waarheid.
Daarom was het verheugend te horen dat
dit jaar naar een andere aanpak zou wor
den uitgezien. Maar de schrik sloeg ons al
om het hart toen hoofdrolspeler Hans
Boswinkel in een vraaggesprek verklaar
de Gysbrecht als een soort provo te zien.
OUDE LUISTER
"TiAT mag op zichzelf wel een aardige
kreet zijn, ergens op slaan doet het
niet. Het is wat al te gemakkelijk hem
op deze manier in een pakje te steken,
waarin hjj niet past. Noch de man. de
aanvoerder Gysbrecht, noch het stuk zijn
op deze wijze te interpreteren. De onder
titel van het stuk. „de ondergang van
d'aloude stad", werkt hier misschien wat
misleidend. Men zou namelijk kunnen
denken dat het daar om ging. Als dat
zo is. is de Gysbrecht een nogal irriterend
verhaal over een aanvoerder, die elk mo
ment komt. vertellen in de striid te zijn.
maar die er voortdurend zonder kleer
scheuren afkomt, terwijl op hetzelfde
moment honderden van zijn stadgenoten
door woeste Haarlemmers over de kling
worden gejaagd.
Vondel heeft met zijn Gysbrecht een
getuigenis willen afleggen van zijn rooms
geloof. Het geloof staat centraal in het
drama en pal daarnaast het gezin en de
familie.
In het jongste nummer van „De Gids"
doet David Koning een beroep op de re
gisseur Vondel in zijn eer van barok-kun-
herstellen. Dat wil zeggen een
Gysbrecht op de plan
ken te brengen, die in
vormgeving ep. in in-
tententie zo dicht mo
gelijk de bedoelingen
van Vondel benadert.
Wat dan het resultaat
zal zijn, mag Joost we
ten. Misschien is dan
de handhaving van de
traditie voorgoed om
Nog een voorstelling
..Dagboek van een gek"
De Toneelgroep Studio zal op zater
dag 15 januari m de Lantaren aan de
Gouvernestraat nog een voorstelling ge
ven van Gogolj's „Dagboek vèn een gek"
met de wonderbaarlijke rol van Henk
va nUlsen. Het stuk staat onder regie
van Kees van Iersel.
Het Rotterdams muziekfestival in 1854.
Voor dit doel was een houten gebouw
opgetrokken; het latere Maasstation.
Behalve over de Doelen en de Offi-
génmaal is Rotterdam gedurende cierensociëteit in het Park, had
enkele dagen het' absolute mid- men voor deze bijzondere mani-
delpunt van het Europese muziek
leven geweest. Dat was in de
zomer van 1854, toen de Maat
schappij tot Bevordering der Toon
kunst vijfentwintig jaar bestond
en dat jubileum vierde met een
bijzonder luisterrijk muziekfeest.
te bij uitnemendheid, ls open en gede
cideerd in het beantwoorden van de vra
gen die haar worden gesteld in de sfeer
vol ingerichte werkkamer van haar ap
partement in l'Etang la Ville, een voor
stad van Parijs.
Marie-Claire, die 10 augustus 1926 in
St.-Germain-en-Laye werd geboren
„waarom moet een vrouw haar leeftijd
altijd camoufleren?" stamt uit een
geslacht van musici en organisten, waar
van zij wel de meest reprsentatieve is.
Haar vader, organist In zijn woonplaats,
bouwde als hobby een drie-manuaalsor
gel. Haar broer Jehan, begaafd en veel
belovend musicus en componist hij
sneuvelde in 1940 aan het front bij
Saumur heeft o.a. 24 orgelcomposities
nagelaten en ook haar broer Olivier, di
recteur van het Conservatoire te St.-
Germain-en-Laye en van de Ecole César
Franck te Parijs, dient tot de grote Fran
se organisten te worden gerekend.
Het behoeft dan ook niet te verwonde
ren dat de jonge Marie-Claire het orgel
als haar instrument voor de toekomst
kiest. Reeds tijdens haar lyceumstudie
werd zij met het klavier- en orgelspel
vertrouwd gemaakt. Op 18-jarige leeftijd
ving zij haar studies aan op het Conser
vatoire te Parijs, waar haar muzikaal
talent en doorzettingsvermogen de aan
dacht trokken van haar leraren Duruflé
(harmonie en contrapunt), Dupré (orgel
en improvisatie) en Caussade (muziek-
pedagogie).
In zes jaar tijds wist zij vier eerste
prijzen voor harmonieleer, contrapunt,
orgel en muziekpedagogie te veroveren,
waarmede zij haar conservatorium-stu
die in 1952 afsloot. Zij frappeerde haar
leraren bovendien met het behalen van
de eerste prijs voor orgelspel op het in
ternationale orgelconcours te Geneve
(1950) en een jaar later van de Bach-
prijs van „Les Amis de l'orgue" te Pa-
(Toch zijn al deze successen deze char
mante Francaise niet naar het hoofd ge
stegen integendeel: zij blijft hard wer
ken aan de vervolmaking van haar tech
niek en muzikale interpretatie, ook al
heeft zij het gehele oeuvre van Bach, als
mede de 12 orgelconcerten van Handel
en van 15-tal populaire Franse Kerstlie
deren op de plaat vastgelegd.
Met een bijna kinderlijke blijdschap
u.treden met
nemen: monsieur Rampal heeft eerst om
11 uur pauze. Daarvoor kan hij niet ge
stoord wörden. Ik zette mij in een ge
makkelijke fauteuil neer. Vanuit de ver
te drongen klankflarden van een repete
rend blaasensemble tot mij door: einde
loze herhalingen van solo- en ensemble
passages. Het viel mij op hoe nobel en
voornaam die instrumenten klonken: een
klank, waarvan blijkbaar alleen de Fran,
se blazers het geheim bezitten.
Terwijl ik hierover zat na te peinzen
stond Rampal, fluitist en leider van het
„Quintette a vent francais", opeens voor
mij, een Marseillais-van-even-veertig,
nog wat geënerveerd door zwaar en ver
moeiend repeteren. Maar met de leven
dige geest van de zuidelijke Fransman
wist hij zich snel te herstellen, schoof
een fauteuil naderbij en vóór dat ik van
deze overrompelende ontmoeting wat be
komen was, kwam ik te weten dat hij
in januari 1922 in Marseille geboren is.
zijn eerste muzieklessen ontving op het
Conservatorium van zijn geboortestad
en zich daarna liet inschrijven op het
Conservatorium in Parijs, waar Gaston
Crunelle zijn fluitlerpar werd.
Het concert, dat de Franse instru-
'f mentalisten Marie-Claire Alain
orgel, en Jean Pierre Rampal, fluit.
zaterdagavond 15 januari, in de
Laurenskerk zullen geven, is
aanleiding geworden van beide
beroemde kunstenaars enkele bij-
zonderheden te publiceren. 'j
festatie de beschikking over
enorm feestgebouw, dat speciaal
daarvoor was gebouwd. In dit
houten gebouw dat later het
Maasstation werd was plaats
voor niet minder dan vierduizend
toehoorders in de zaal, terwijl op
het podium ruimte was voor een
koor van 500 personen en een 175
orkestleden
Het grote feest was mogelijk, doordat
het hoofdbestuur van Toonkunst er een
bedrag van achttienduizend gulden voor
beschikbaar had gesteld. Voor die tijd
was het een hele som.... Verder had de
gemeente er nog een subsidie van f 5.000.
aan toegevoegd, terwijl ook enkele re
ders zich niet onbetuigd hadden gelaten.
Leiders van het feest waren de heren
Hutschenruyter en Verhulst. Uit Duits
land, Engeland en Frankrijk waren de
beste solisten van die tijd overgekomen.
Dagbladen en tijdschriften uit een groot
aantal landen zonden hun recensenten.
Zelfs van de zijde der muziekuitgevers
in het buitenland bestond de grootste be
langstelling.
De belangrijkste eregast bij dit grote
feest was niemand minder dan Franz
Liszt. Toen hij per Rijn-stoomboot aan
de Oosterkade arriveerde, stond een ont
vangstcomité gereed om hem te verwel
komen. Aan notaris Van der Hoop, cle
voorzitter van het comité viel de grote
ie compoi
jn huis. a:
had hij twee kamers
ten inrichten, 's Avonds werd ten huize
van de notaris een receptie gehouden,
waarvoor talrijke Rotterdammers en
hun echtgenoten waren uitgenodigd.
Liszt verscheen echter eerst tegen het
einde van de avond, omdat hij aangeze
ten had aan een te zijner ere gegeven
diner in het Koninklijk Paleis in Den
Haag. ..Er waren nu eenmaal in die tijd
nog geen auto'sHij was echter nog
wel juist op tijd om bij wijze van finale
zijn 'Etude" en „Les Patineurs' te kunnen
spelen, zodat de gasten van de notaris
nog wel een beetje aan hun trekken kwa-
In een brief aan een vriend schreef
Liszt, dat het bézoek aan Prins Hendrik
in Den Haag bijzonder plezierig was
geweest. Er was over allerlei onder
werpen gesproken en de Prins had zijn
'schilderijencollectie getoond. Van een
Franz Liszt omstreeks 1850.
rijtoer, die Liszt door Den Haag had ge
maakt, zei hij, dat hij het veelbewon-
derde standbeeld van Willem De Zwij
ger tegenover het paleis Noordeinde, ook
zeer mooi had gevonden. Minder bewon
dering had hij echter voor het beeld van
Koning Willem II. Hij vond het afschu
welijk; het deed hem aan de heer Hul-
chenruijter denken
Liszt behoorde niet tot de uitvoeren
de deelnemers aan het Muziekfeest.:
met Rubinstein zat hij op de eerste rij,
toen op donderdag 13 juli in het feest
gebouw „Handels .oratorium „Israël in
Aegypten" uitgevoerd werd. De volgen
de dag was „Die Jahreszeiten" van
Haydn aan de beurt. Op de derde dag
werd het feest besloten met de 145e
psalm van Verhulst en de Negende
Symphonie van Beethoven, met slotkoor.
Ook Liszt was van mening, dat het feest
wel een grandioze manifestatie geworden
wasUit de correspondentie met zijn
vriendin vorstin Carolyne zu Sayn-Witt-
genstein blijkt, dat hij zich in Rotter
dam talloze vrienden wist te maken, met
name een familie Van der Hoeven. Gro
te belangstelling legde de componist aan
de dag voor de schilderijen van Ary
Scheffer, waarvan hij er een aantal zag
in Den Haag.
verheugt zij zich op haar optrec
zijn
ORGELCONCERTEN
Op zaterdag 15 jan. om kwart over
acht zal de organist Feike Asma in de
Wilhelminakerk aan de Oranjeboom-
«traat in Rotterdam een concert geven.
Op zaterdag 15 januari is er een con
cert in de Laurenskerk. Aanvang kwart
over acht. Medewerkenden: Marie Clai
re Alain, organiste te Parijs en Jean
Pierre Rampal, fluit.
noog oewuuucii. ""'"f"»
gouden fluit weet te toveren is opmerke
lijk, zegt ze met bewondering in haar
St? En Rotterdam mag zich verheugen in
het optreden van twee Franse instrumen
talisten, die tot de groten in de wereld
der muziek mogen worden gerekend
was mijn welgemeend compliment bij het
afscheid nemen van deze bescheiden en
toch zo grote orgelkunstenares.
]ean-Pierre Rampal
UEN REPETITIE ten huize van Jean-
L Pierre Rampal. De concierge ver-
zocht mij hoffelijk in de hal plaats te tist werd aangesteld aan het orkest v
Marie-Claire Alain.
Dat hij solo-fluitist is geweest in het
kleine orkest, dat de blijspel-acteur Xa-
vier Courville en zijn vrouw Pianova
(geb. Casadesus) begeleidde in hun thea
ter „Chariot d'Arlequin", waar kleine
kameropera's van Grétry, Monteverdi,
Purcell Bach Ibert, Offenbach e.a. on
der de'aankondiging „Van Bach tot Of
fenbach" werden uitgevoerd, interesseer
de hem al even weinig als het feit dat hij
jaar later in 1949 als solo-flui-
Petit de oprichter en artistiek leider was.
Jean-Pierre Rampal heeft geen belang
stelling voor de biografiek van zijn nog
jong kunstenaarsbestaan. Zijn idool is:
de muziek. En zo zitten we al spoedig
in de werkpraktijk van zijn muzikanten-
bestaan. Ja, muzikant is Rampal in haft
en nieren. Niet, omdat hij in 1955 solo
fluitist werd van de Grand Opéra te Pa
rijs om daarna een uitnodiging te aan
vaarden als solo-fluitist bij de „Associa
tion des instruments a vent" deze niet
te onderschatten werkzaamheden waren
nuttig en nodig voor zijn alzijdige vor
ming als instrumentalist maar omdat
deze veelzijdige werkpraktijk de stevige
grondslag legde voor zijn later solistisch
musiceren en kamermuziekspel.
Zoals zovele Franse blazers, zocht ook
Rampal naar de perfectionering van zijn
toon „techniek kan iedere instrumen
talist ontwikkelen" zocht hij naar
de edelste vorm van de klank, die de
fluit in haar materiële begrenzing kan
voortbrengen met behulp van de mense
lijke adem.
De vraag brandde mij op de lippen:
„Monsieur Rampal, moet deze opvatting
als het geheim worden gezien van de uit
zonderlijke toonvorming, die de Franse
blazers zo hemelsbreed doet verschillen
van de blazers uit andere delen van de
wereld?"
„Misschien. De Franse blazer wordt
door een ondefinieerbaar gevoel, dat
nauw verwant schijnt te zijn aan zijn la-
tijnse afkomst, gedreven vóór alles in
de klank de muziek te willen herkennen,
d.w.z. de klank te onderwerpen aan de
muzikale expressie. Wij, Fransen, zoeken
het niet op de allereerste plaats In de
kracht waarmede wordt geblazen, maar
eerder in de nuanceringen der sterktegra
den en kwaliteit van de toon, waardoor
muziek „muziek" blijft. We vinden dit
zelf terug bij de Franse paukenist, die
zijn pauken allereerst als muziekinstru
ment, op de tweede plaats als slag- en
ritme-instrument wil zien, waardoor de
klank een minder agressief karakter
klïtampal leeft in zijn stof, die de grond
slag is van zijn groot kunstenaarsschap.
Want dat Rampal tot de allergrootste
fluitisten in de wereld moet worden ge
rekend, bewijst zijn optreden als solist
bij alle vooraanstaande orkesten ter we
reld. Niet zonder reden zijn z'n gram
mofoonplaten tot viermaal toe met een
grand Prix du Disque bekroond. Hiermee
zet hij de grote traditie van de Franse
fluitschool voort.
IDO EYL
uit het Meininger Symfonie Orkest,
waarvan de destijds 21-jarige Richard
Strauss dirigent was, diens aversie tegen
Wagner hebben omgebogen tot een tijde
lijke waardering, noch in zijn orkestwer
ken, noch in zijn muziekdrama's is Wag
ner's invloed van enige betekenis ge
weest. Dit mag pleiten voor de persoon
lijkheid van Richard Strauss, waar com
ponisten als Mahler, Debussy, Schönberg
e.a. in hun jeugd zich aan de greep van
deze magiër niet hebben kunnen onttrek-
'ken.
Was de jonge Strauss nog romanticus,
de latere Strauss noemde zich bij voor
baat realist, voor wie natuur en mens
alleen aanleiding tot een virtuoos spel
moeten vormen, thema's en timbre's,
die hij met een briljante virtuositeit in
zijn symfonisohe gedichten wist te ver
wezenlijken. Dit geldt ook voor zijn mu-
muziekdramas, vooral in de eerste
ds opera: samenwerking van de vocaal-
dramatische elementen met de instru
mentale, over boord gooide. In Strauss'
muziekdrama's, vooral in het eerste
twee: Salomé (1905) en Elektra (1908) is
het orkestrale primair, waarin het voca
le a:h.w. als een zanginstrument is opge
nomen, dus in de instrumentale partij
verwezenlijkt.
Zo geven de keerpunten in Elektra aan
Strauss alle aanleiding tot uitvoerige or
kestrale tussenspelen, zoals bij het op
graven van de bijl, die Elektra verbor
gen heeft voor de wraakneming op haar
moeder Klytemnestra; de herkennings
scène met haar doodgewaande broeder
Orestes en Elektra's triomfdans, wan
neer haar moeder Klytemnestra en stief
vader Aigisthos in de worgende greep
van Orestes' handen gedood zijn. Elek
tra is het eerste resultaat van Strauss'
samenwerking met de dichter Hugo von
Hofmannstfhal. Door vrienden geatten
deerd op Hofmansthal's tragedie Elek
tra bezocht hij een opvoering van dit
toneelstuk. Strauss besloot hierop muziek
te componeren. Met de voltooiing van dit
muziekdrama schiep hij een partituur,
welker orkestratie die van alle destijds
bestaande opera-orkesten verre overtrof.
De pathologische kenmerken van de be
handeling de Griekse drama's kijken
niet op een moordje meer of minder
weet Strauss in een naturalistische klank
taal uit te drukken, waardoor deze mu
ziek, ondanks haar obsederende kracht
en teutonisch geweld, vaak sterk weet te
boelen.
Elektra's wraak
De handeling heeft als motief de wraak
van koning Agamemnon's dochter Elek
tra op haar moeder Klytemnestra en
haar stiefvader Aigisthos, die haar va
der hebben vermoord. Die wraakgedach-
te leeft als een obsessie in haar geest
voort. Zij heeft de bijl, waarmede haar
vader is vermoord, begraven, wachtend
op de dag dat haar broeder Orestes hier
mede haar vader zal wreken.
Boodschappers meldden de dood van
Orestes, die als kind door Klytemnestra
aan de zorgen van anderen is toever
trouwd. Elektra zal nu zelf het vonnis
aan haar moeder voltrekken. Wanneer
zij de bijl opgraaft, staat plotseling een
vreemdeling voor haar. Beiden herken
nen elkaar als broeder en zuster (de be
roemde herkennimgsscène: „Orestes, O-
restes, es rührt eich niemand", waarin
de vreugde over de komende wraakne
ming in een duet wordt geuit). Orestes
betreedt het paleis. In doodse stilte wacht
Elektra de voltrekking van het vonnis af.
Wanneer Klytemnestra door Orestes is
gedood en ook Aigisthos onder de wur
gende greep van zijn handen is gevallen,
danst Elektra een triomfdans tot'zij dood
neerstort.
Elektra wordt maandag 17 januari
door de Stadtische Bühneo Münster in de
Rotterdamse Schouwburg opgevoerd.
I.E.
Bert Korster's All Jazzgroup
in Clatertje Bhier
In de Jazzclub Clatertje Bhier, Heem
raadssingel 191, treedt zaterdag 15 janua
ri voor de tweede maal Bert Koster's
AU Jazzgroup op, met als speciale
gast de bekende gitarist Hans van Leeu
wen. Kaarten zijn vanaf 2 uur 's mid
dags aan de zaal verkrijgbaar- Aanvang
8 uur.