Van middenstand was eeuw
geleden nauwelijks sprake
15e jaargang no. 40
Winkeliers even behoeftig als arbeiders
KUHSTGEBITTEli
Overeenstemming bereikt
over wethouderszetels
Wethouderlijk
Hippisch concours
in Sterrebos
Portefeuille met 10
mille gestolen
1
DE HAVENLOODS
weekblad voor schiedam
Deze editie wordt huis aan huis bezorgd in Schiedam en
OPLAGE 27.000
Combinaties met onze edities in Rotterdam, Vlaardingen,
Maassluis, Hoek v. Holland, en/of IJssel en Lekstreek
m°gelijk: TOTALE OPLAGE 232.000
onder accountantscontrole.
Redactie Schiedam: Leo 't Hart, Burg. v. Haarenlaan 916,
Telefoon 266900. -
Aangesloten bij de Nederlandse Huis-aan-Huisblad Pers
WESTBLAAK 25, ROTTERDAM TELEFOON 13.21.70 (5 lijnen)
POSTGIRO 18344
ADVERTENTIES TOT WOENSDAG 10 UUR UITGAVE STICHTING „DE JEUGDHAVEN"
DE
noemde percentage maakt al duidelijk, dat het aantal niet groot
bedeelde die iets vroeg, zonder dat be
slist nodig te hebben, kreeg tien cent
boete Voorgeschreven was, dat men
desgevraagd, het verstrekte kledingstuk
moest tonen, indien dit niet mogelijk
was, dan werd men gelijk van onder
steuning uitgesloten voor de tijd van
twee jaar(lü)
scherp onderscheid tussen
a uon Ho hoHAlinff"
de
degen
die
winkeliers van omstreeks 1860 deelden merendeels de levens
omstandigheden van de arbeidersklasse, aldus een studie van dr
H. Schmitz over die tijd. Dat wil zeggen, 91 procent van het aantal
winkeliers had een jaaromzet van nog geen duizend gulden en het was
dan ook lang geen zeldzaamheid, dat de vrouw het winkeltje dreef,
terwijl de man in een andere baan werkte, omdat een zelfstandig win-
keliersbestaan niet mogelijk was. Uiteraard waren er ook toen
wel eniee grotere zaken die het beter deden, doch het hierboven ge- konden "zorgen. Men had zeïfs aparte
6 i.i i plaatsen in de kerk(üü)
De kinderen kregen als het moest gra
tis onderwijs op de „armenschool" het
geen in elk geval het voordeel had, dat
zij op dat terrein niet veel tekort kwa
men. Het gemeenteverslag van na 1865
maakt dan ook slechts zelden melding,
dat iemand die voor militaire dienst
werd ingeschreven niet kon lezen noch
schrijven.
Schiedam, vanouds een „arbeiders
stad", heeft genoeg moeilijke jaren in
het verleden gekend en het stempel uit
die tijd is beslist nog niet geheel uit
gewist. Maair.er is herbouw en nieuw
bouw op elk terrein. De nieuwe stadswij
ken en het oude centrum zijn er de
voorbeelden van. Veel herinneringen uit
het verleden zijn bezig te verdwijnen.
Het kan nochtans geen kwaad daar zo
nu en dan nogeens over te praten..
Bromfietser rijdt tegen
lantaarnpaal
Op de Vlaardingerdijk reed de 29-ja-
rige C. van M. uit Vlaardingen 's nachts
met zijn bromfiets tegen een lantaarn
paal. Hij bleef bewusteloos liggen. De
politie vond hem na enige tijd, waarna
het slachtoffer, dat b.a. een hersenschud
ding had opgelopen, naar het Holyzieken-
huis werd vervoerd.
In het kantoor van de N.V. Kraaie-
ma aan de Strickledeweg is ingebroken.
De brandkast werd geopend en f250 werd
gestolen.
Doordat een deur niet was afgesloten
konden insluipers de St. Mariaschool aan
de dr. Zamenhofstraat binnenkomen. Al
le lokalen werden doorzocht. Er wordj
een aantal balpennen vermist.
Een controleur van de Schiedatjtse be
wakingsdienst ontdekte dat iemand zich
op verdachte wijze ophield bij de was
serij Edelweis aan de Elzensteeg. De
man nam de benen. De controleur zet
te de achtervolging in, maar slaagde er
niet in de vluchteling te pakken te krij
gen. Er bleek 65,- te zijn gestolen.
Verslagen van de Kamer van Koop
handel uit die tijd geven niet veel licht
hoe het er met de middenstand in die
dagen bij stond. In elk geval had de
arbeidersgroep het allerminst breed en
dat geeft altijd meteen een weerslag in
de winkels. Omstreeks 1860 leefden meer
dan duizend personen het gehele jaar
van de „bedeling" terwijl een gelijk aan
tal zich tijdelijk tot de bedeling moest
wenden. Het ging dus veelal „mondjes
maat" met de inkopen.
Van de winkelstraten was toen de Hoog-
«traat wel de beste. Van de daar ge
vestigde winkeliers bereikten in I860
slechts 50 een omzet van nog geen dui
zend gulden, de overigen hadden dus
een hogere jaaromzet. In de Lange Kerk
straat en het Broersveld haalde onge
veer 80 procent van het aantal daar ge
vestigde winkeliers die duizend gijlden
en ook degenen die op de Broersvest
toen hun winkel hadden waren er niet
veel beter aan toe.
Maar, toen was de Broersvest ook niet
wat zij heden ten dage is. In het alge
meen wordt geconstateerd door dr.
Schmitz, dat in sociaal- economisch op
zicht de kleine middenstand nauwelijks
hoger stond dan de arbeidsklasse. Er
bestond in die tijd een patentklasse,
waaruit enkele gegevens omtrent de si
tuatie van de toenmalige handeldrijven
de middenstand wordt vermeld. Daarin
wordt bedrijf voor bedrijf in het kort
besproken. De conclusie is wel dat in
Schiedam een vrij groot aantal winkels
en winkeltjes bestond met in het alge
meen een kleine omzet.
In 1883 telde Schiedam ongeveer 740
winkels, hetgeen toenmaals neerkwam
op één winkel op iedere 33 inwoners
van -die tijd. Wanneer men bakkers en
slagers niet meerekent dan blijkt, dat
50 pet. van het aantal winkeliers een
omzet had van minder dan f 1.000 per
jaar, 28 pet. van f 1000-f 2000. 9 pet.
van 2000-f 3000 en 3 pet. van 300(7
4000. Nog geen 1 pet. had een ho
gere jaaromzet.
In die tijd telde Schiedam 52 bakkers,
waarvan er 39 een jaaromzet hadden
van minder dan 1000, 3 van 1000
f 2000 terwijl slechts tien boven de f 2000
kwamen. De slagers hadden het financi
eel wat beter maar zij zaten weer met
andere problemen. In die tijd zonder
koelkasten, zonder openbaar slachthuis
en allerlei andere hulpmiddelen, moes
ten zij trachten hun vleesvoorraad voor
het tijdstip van bederf kwijt te raken.
Zoals bekend hadden toen nog huisslach
tingen plaats onder soms primitieve om
standigheden en het bewaren van vlees
was niet zo eenvoudig. Als gevolg van
sortering
REPARATIES
le klas werk vanaf f5.— per reparatie
20-karaats gouden kroon f 17.50
U kunt er op wachten
INSTITUUT DENTILIA
Hoogstraat 40, R'dam, Tel. 010-126010
Trams 1-2-3-4-9-10-16-17
en bussen 31 en 34
deze omstandigheden, konden „kleine"
slagers vrijwel niet bestaan.
In 1883 bereikte 47 pet. van het aan
tal slagers een omzet tussen f 4000-
f 8000 per jaar, hetgeen volgens bere
kening van de belastingdienst een inko
men opleverde van 700,- 1200. Er-
was 45 pet. van het aantal slagers met 'n
omzetbedrag van f 8000-f 14.000, hetgeen
een inkomen betekende van f 1200-f 2000.
Slechts 7 pet. had een omzetcijfer van
f 14.000-f 23.000, hetgeen hen een inko
men van f 2000-f 3200 opleverde. Van de
slagers mag dus worden geconstateerd,
dat zij van de middenstand wel het bes
te af waren. Dit kon ook worden ge
zegd van banketbakkers, melkhandela
ren en manufacturiers. om van de slij
ters in die dagen maar te zwijgen.
De armen
We gaven reeds enkele cijfers omtrent
de „bedeelden". Er kan bezwaarlijk wor
den gezegd dat dit alleen degenen be
trof. die door werkloosheid, ziekte etc.
waren getroffen want voor sommige
groepen arbeiders waren de lonen zoda
nig, dat zij vrij regelmatig een beroep
moesten doen op de één of andere in
stantie, niet eens om extra aankopen
te kunnen doen, doch ook wel om in
de eerste levensbehoeften te kunnen voor
zien.
In de jaren van 1856-1858 was nl. het
aantal personen dat het hele jaar rónd
onder de bedeling viel, dus waarschijn
lijk geen werk had of met ziekte had
te tobben, even groot als dat van de
genen die zo nu en dan hun hand moes
ten gaan ophouden. Het is ook niet
precies bekend, wat kerken en particu
liere instellingen aan hulpverlening de
den. Het waren veelal oude mensen die
van de bedeling bijstand verkregen, om
dat de kinderen niet in staat of onwil
lig waren om bij te springen.
Soms betrof het ook weduwen die met
hun gezin in behoeftige omstandigheden
verkeerden. Na het jaar 1880 nam het
aantal bedeelden sterk af. In de jaren
der slapte in de moutwijnindustrie heer
ste veel armoede. De bevolking was bo
vendien in de bloeiperiode van die in
dustrie sterk gegroeid, nl. van 14.656 in
1856 tot 25.428 in 1888. Maar armenzorg
vooral ook van de kerkbesturen had er
gelijke tred mee gehouden.
Zo geeft het „bedelingsregister" van
het R.K. Parochiaal Armbestuur aan,
dat in 1855 totaal 44 gezinnen een uit
kering ontvingen en dat dit aantal in
1880 tot 224 was gestegen. Hiernaast werd
dan ook veel in natura uitgereikt. De
geldelijke uitkeringen bedroegen mees
tal 50 a 60 cent per week. Ook wordt
melding gemaakt van hoeveelheden turf
in de winter verstrekt, ongeveer 100
turven per maand. In 1862 stijgt de uit
kering tot 60 en 75 cent per week, ter
wijl ook brood werd uitgedeeld.
Het burgerlijk armbestuur voegde daar
soms wel een hemd aan toeEr wa
ren ook bijzondere bedelingen, zoals van
dekens, bedden of kledingstukken. Er ko
men posten in het Grootboek voor van
begrafenissen enz. Ook de Ned. Herv.
gemeente verleende via Dorcas steun
door uitdelen o.a: van borstrokken, hem
den, halsdoeken, kousen, schorten enz.
St. Vicentius had een spijskokerij en be
moeide zich met het onderwijs aan de
„arme kinderen". Dorcas gaf ongeveer
f 500,- per jaar uit doch de St. Vincen-
tiusvereniging kwam tot f 4000,-. Verder
waren er de wees- en armenhuizen, die
weliswaar -voor een groot deel door de
gemeente werden gefinancierd, doch
waarin de diverse instellingen toch ook
een aandeel hadden.
Voorschriften
Benijdenswaardig was het lot van de
armen in die tijd allerminst, zij had
den zich, zodra zij onder de „bedeling"
vielen, naar allerlei voorschriften en
toezichten te gedragen. Er was precies
voorgeschreven wat per jaar kon wor
den verkregen aan kledingstukken. Een
BLANC DE BOEÜF
OSSEWIT
Het Belgische frituurvet, stearinevrtj,
VRAAG UW WINKELIER
Diepvriesverpakking met
GRATIS SPELDJE
De Groenelaan in Schiedam-Zuid; win
kels en auto's want de winkeliers hebben
het wel wat beter dan een eeuw geleden.
Na overleg met het Seniorenconvent der diverse fracties in de gemeenteraad van
Schiedam, is overeenstemming verkregen omtrent de toekomstige verdeling der
wethouderszetels. De heren H. Sabel (PvdA) en J. van Schooneveld (Prot.
Schiedam) hadden te kennen gegeven in verband met hun leeftijd niet meer
voor herbenoeming in aanmerking te willen komen. Na het overleg is besloten,
dat zowel mr. P. van Bochoven (PvdA) als mr. M. J. M. van. Kinderen (KVP)
ter herbenoeming zullen worden voorgedragen. Als nieuwe wethouders zullen
dan aan het college worden toegevoegd mej. G. D. de Graaff (PvdA) en M.
Eijkenaar (Prot. Chr.t. Mej. De Graaff werd bij de jongste verkiezingen tot lid
van de gemeenteraad gekozen en wordt dus al meteen tot wethouder benoemd.
De heer Eijkenaar heeft thans vier jaar zitting in de Schiedamse gemeenteraad.
Dit deelde de voorzitter van het con
vent, drs. J. H. Simons mee tijdens een
persconferentie, waarin werd gesproken
over de besprekingen die "zijn gevoerd
ter voorziening in de wethoudersvacatu
res. Deze vorm van informatie omtrent
de wijze waarop de diverse politieke par
tijen te Schiedam tot een oplossing van
het vraagstuk zijn gekomen, verdient al
le waardering. Niet alleen omdat hier
door allerlei gissingen en mogelijk onjuis
te publicaties worden voorkomen doch
ook, omdat deze belangrijke plaatselijke
aangelegenheid zodoende in het juiste
licht kan (worden gesteld.
Drs. Simons verklaarde, dat het ge
sprek met de fractieleiders van alle poli
tieke partijen op de meest prettige wijze
is verlopen. Uiteraard was het soms een
kwestie van geven en nemen teneinde tot-
een vergelijk te komen. Een belangrijk
punt was b.v de gewijzigde situatie, nu
Schiedam een P. v.d.A.-burgemeester
heeft, tegen eertijds een K.V.P.-er. Het
is in de kringen der K.V.P. dan ook een
punt van overweging geweest, of nu een
tweede wethouderszetel geclaimd diende
te worden en vanzelfsprekend is daarbij
het zetelverlies der P.v.d.A. ter sprake
gekomen.
Mlen heeft echter een en ander op be
vredigende wijze weten op te lossen en
verwacht wordt dan ook, dat in de raads- s\/i\aiaaa
vergadering op dinsdag 6 september, na- rlOVllTll
dat de avond tevoren afscheid zal zijn ge-
de vertrekkende raadsleden. TT et mag gerust een novum worden
;rsbenoeming geen weerstan- aenoemd indien een zojuist geko-
In Kethel ook
gebouwen op
monumentenlijst
Behalve in Schiedam heeft Monumen
tenzorg ook in Kethel een aantal perce
len op de voorlopige lijst geplaatst.
Van C. A. M. v. Leeuwen aan deSchie-
damseweg 2; Gebouw van algemeen be
lang wegens oudheidkundige en kunst
historische waarde. Hoekpand van bega-
ne-grond met verdieping en schilddak
XIXjp) Uitgebouwde kamer aan de
Vlaardingerweg. Aan de Schied. weg 12
van A. Rip: Fraai bouwwerk van be
lang uit oogpunt van oudheidkundige en
volkskundige waarde.
Goede boerderij (XVIIe) met langge
rekt woonhuis, haaks op de straat. Be-
gane-grond met schilddak. Aan de straat
een opkamer. Vensters met luiken; drie
dakvensters.
Aan de Woudweg 24 van M. Roden
burg: Bouwwerk van belang uit oogpunt
van oudheidkundige en volkskundige
waarde. Hoeve „Vrijlust". Goed be
waarde boerderij (XVIIe), waarvan het
woonhuis links een afgeknotte puntgevel
heeft en rechts een langwerpig gedeelte,
waarin een opkamer. De vensters van
de opkamer en de bovenvensters in de
puntgevel hebben geblokte ontlastingsbo-
gen; de laatste twee hebben bovendien
hun oude kruiskozijnen bewaard. Overi
gens zesdelige schuiframen. Bij een on
langs uitgevoerde herstelling werden de
kruiskozijnen vernieuwd, terwijl de bij
behorende oude luiken met gehengen
verdwenen.
Bouwwerk van belang uit oogpunt van
oudheidkundige en volkskundige waarde.
Zaterdag 6 augustus organiseert de
ruitervereniging „Schiedam" in het
raam van de Schiedamse Vakantieweek
haar eerste concoursdag in Schiedam
om het publiek; te laten kennismaken
met de paardensport. De afwerking der
diverse nummers heeft plaats op het ter
rein van de v.m. zandvlakte in het Ster
rebos.
Aangezien déze wedstrijd door de Fe
deratie is aangemerkt als een Streekcon-
coursdag worden de prestaties der rui
ters en amazones tevens gerekend voor
hun e.v. hogere klasseringen. Hierdoor
zullen alle landelijke ruiterverenigingen
uit dit rayon ongetwijfeld de beste pres
taties trachten te leveren. Naar ver
wachting komen ruim 50 paarden aan
de start.
Deze concoursdag vangt aan in de
morgenuren half tien met de diverse
dressuurproeven, terwijl na de lunchpau
ze (ca. één uur) de diverse voorge
schreven springnummers zullen worden
verwerkt.
Het is een aantrekkelijk en nieuw
rogrammapunt in cL
„antieweek dat ongeti
«telling zal trekken.
De P.T.T. gaat verhuizen
De voorbereidende werkzaamheden
voor de verhuizing van het hoofdpostkan
toor van Schiedam naar het nieuwe ge
bouw, dat aan de overzijde, in de Lange
Nieuwstraat is verrezen zijn begonnen.
Geleidelijk aan worden de diverse goe
deren en materialen naar het nieuwe pand
overgebracht.
de wethoudersbenoeming geen weerstan
den zal oproepen.
Nieuw in het Seniorenconvent en in de
gemeenteraad zijn de fracties der P.S.P.
en Boerenpartij, met wie eveneens over
eenstemming kon worden bereikt. Ook is
gesproken over de vraag, of tot instellen
van 'n vijfde wethouiderszetel moest wor
den overgegaan, hetgeen .wettelijk moge
lijk zou zijn. Men kwam evenwel tot het
besluit dat dit nog niet nodig en gewenst
is, mede in verband met de kosten voor
de gemeente, terwijl het ook wenselijk
werd geacht dat het ambt zoveel moge
lijk als dagtaak zou worden beschouwd.
Uiteraard is bij de stembusuitslag straks
enig variatie mogelijk, doch verwacht
wordt, dat het gegeven advies van het
convent in grote lijnen zal worden ge
volgd.
De zetelverdeling zal dus worden: 2
P.v.d.A., 1 KVP en 1 Prot.Ch. Wat de
laatste betreft; de heer M. Eijkenaar is
zoals we al schreven nu vier jaar lid van
de gemeenteraad. Hij is afkomstig uit
Ridderkerk. De heer Eijkenaar bewoog
zich daar vooral op het terrein van de
Arjos, de politieke jongerengroep der
A.R.-partij, waarvan hij voorzitter was
hij zitting had in het pro-
tuur. Hij was ook voorzit
Politiek Jongeren Parle
ment, en bestuurslid der Statencentra-
le Ridderkerk.
vinciaal bestuur. Hij
De heer Eijkenaar heeft zich ook op het
gebied der Chr. Vakbeweging bewogen
Hij is lid van de Chr. Besturenbond. Bij
Wilton-Fijenoord waar de heer Eijkenaar
als tekenaar werkzaam is, heeft hij o.m.
zitting in de Ondernemersraad en het
Pensioenfonds. Voorts is hij secretaris
van de Chr. Bouwvereniging „Onze Wo
ning". De heer Eijkenaar zal zijn ambt
als wethouder als volledige dagtaak gaan
vervullen.
Brug nadert voltooiing
Rijksweg twintig, de verbinding tussen
de Spaanse polder en het Westland, is
nog niet klaar. Het omvangrijke werk
begint echter langzamerhand de voltooi
ing te naderen. Weliswaar moet er aan
de afwerking nog heel veel gebeuren,
maar de brug en viaducten in het tra
cé ziin allemaal gelegd. De brug over
de Vlaardingse Vaart is nu ook klaar,
dat wil zeggen: hij ligt er. Natuurlijk
moet er nog heel wat gebeuren voor hij
berijdbaar zal zijn. Wie enige maanden
geleden alleen nog maar wat steigerwerk
zag, kan zich nauwelijks voorstellen, dat
men nu ai zo ver gevorderd is.
In een levensmiddelenbedrijf aan de
Lange Kerkstraat is ingebroken. Er
werd een portefeuille met tienduizend
gulden gestolen. De dief was via een op
slagruimte aan de achterzijde van het
gebouw binnengekomen.
Uit een schuur aan de Vlaardingerweg
te Kethel werden ten nadele van mevr.
v. d. N. negen zwarte kippen gestolen.
Bij het bakken van bitterballen sloeg
de vlam in de pan met vet in de wo
ning van de familie W. aan de Boer-
havelaan. De brandweer heeft het vuur
geblust; er werd voór'plm. f400 schade
aangericht.
In de Overschiesestraat raakte, door
dat een stuk papier op de hete uitlaat
terecht kwam, een auto, bestuurd door
de 32-jarige W. uit Rotterdam, in brand.
De brandweer bluste het vuur. maar de
auto werd nochtans deerlijk gehavend.
genoemd indien een zojuist geko
zen lid van de gemeenteraad al
meteen wordt verzocht plaats te ne
men op een wethouderszetel, zeker
wanneer het in zo'n geval een vrou
welijk raadslid betreft. Dit nu is het
geval in Schiedam, waar mej. G. D.
de Graaff, die voor het eerst zitting
in de raad neemt, al dadelijk de
de heer
Er mag stellig worden gezegd, dat voor
het aanvaarden van een dergelijke
benoeming grote moed nodig is. In
dit geval betreft het een raadslid,
dat zich op het terrein van de poli
tiek nog weinig heeft bewogen.
Want, al heeft mej. De Graaff vele
jaren ervaring in het jeugdwerk,
met name in de AJC en op onder
wijsgebied, de gemeentezaken en
gemeentepolitiek zijn voor haar een
nog nauwelijks geopend boek.
„Ik heb wel enkele malen een gemeen
teraadsvergadering bijgewoond,
doch erg veel weet ïk er niet van
af,", luidde haar bekentenis tegen
over ons. Het zal voor de toekom
stige vrouwelijke wethouder van
Schiedam zeker de eerste tijd een
buitengewoon zware opgave zijn om
zich in te werken in de gemeente
lijke zaken, om daarin leiding te
geven en om tot verantwoorde be
sluiten te komen, al mag worden
aangenomen dat zij zich met gede
gen adviseurs, ook aan de college
tafel, omringd ziet.
Men kan de vraag stellen en dat
hebben we de voorzitter van de
PvdA*fractie dan ook gedaan
of er zich in deze, toch vrij grote
fractie geen geschikter, figuur be
vindt; een man die meer doorkneed
is in het „vak", dan de nog erva-
ringsloze mej. De Graaff. Hierop
werd medegedeeld dat ongeveer
twaalf punten van eisen, waaraan
een wethouder dient te voldoen, wa
ren opgesteld. Uiteraard zullen er
meer fractieleden zijn die aan deze
eisen voldoen, doch kennelijk waren
er in de andere gevallen factoren
die het aanvaarden van deze functie
in de weg stonden. De voornaamste
is wellicht dat een wethouder vrij
wel „full time" beschikbaar dient te
zijn en zodoende dus genoodzaakt
is zijn of haar betrekking op te
geven.
Hoe dan ook, Schiedam krijgt in mej.
De Graaff (weer) een vrouwelijke
wethouder, die we ook kort na de
.tweede wereldoorlog in, nu wijlen,
mej. Bentinck de Wildt hadden. Aan
haar taakuitvoering bewaart Schie
dam goede herinneringen. Bij het
aanvaarden van haar moeilijke taak
zullen de beste wensen mej. De
Graaff vergazellen. Men is er zichzelf
van bewust .dat het niet gemakke
lijk zal gaan. Doch alleen reeds om
de moed om zich op het gemeente
bestuurlijk terrein te wagen wat
vooral in deze tijd geen sinecure is
rechtvaardigt de verwachting dat
het goed zal gaan.
L. 't H.
Bnllant -
schitterend bezit
voor altijd!
tm/
van Andel
Hoogstraat 164-152
Beyerlandaelaan 176
Rotterdam