Ruim honderd jaar geleden
hongeroproer in Schiedam
Woningen en bedrijven weg
voor stadsuitbreiding
KANONNEERBOOT BEëINDIGDE GEVECHTEN
Gouden priesterschap
KUNSTGEBITTEN
vanleeuwen
Verkeersstatistiek
Wmm
\van
I
\Leeuwen
DE HAVENLOODS
donderdag 18 augustus 1966
weekblad voor stchiedam
15e jaargang no. 42
Deze editie wordt buis aan huis bezorgd in Schiedam en
Kethel.
OPLAGE 27.000
Combinaties met onze edities in Rotterdam, Viaardingen,
Maassluis, Hoek v. Holland, en/of IJssel en Lekstreek
mogelijk:
TOTALE OPLAUE 232.000
onder accountantscontrole.
Redactie Schiedam: Leo 't Hart, Burg. v. Haarenlaan 916,
Telefoon 266900.
Aangesloten bij de Nederlandse Huis-aan-Huisblad Pers
WESTBLAAK 25, ROTTERDAM TELEFOON 13.21.70 (5 lijnen) POSTGIRO 18344 ADVERTENTIES TOT WOENSDAG 10 UUR UITGAVE STICHTING „DE JEUGDHAVEN"
"\adat het reeds enkele avonden onrustig was geweest in Schiedam,
waren er relletjes uitgebroken. By een twintigtal bakkers werden
de ruiten ingeworpen en werd er gedreigd dat hetzelfde zou gebeuren
by de grutters en bij de handelaars in aardappelen. Daar de politie en
schutterij machteloos stonden, werd om troepenversterking gevraagd
en kwamen 60 man infanterie uit Delft en een groep van 20 bereden
artilleristen uit Leiden. Toch bleef het onrustig. Er sneuvelden tal van
ruiten en het kwam tot vechtpartijen, waarbij het paard van een artil
lerist werd doodgestoken. Daarop kwamen uit Delft nog 40 en uit Leiden
nog 60 man, terwyl op de Maas de kanonneerboot no. 12 verscheen. Dit
machtsvertoon werkte afdoende, zodat na enkele dagen de troepen
konden worden teruggetrokken."
Men zal hebben begrepen, dit is geen verslag van gebeurtenissen van
de hfgelopen dagen, maar uit het verleden.
Om precies te zijn, uit de septemberdagen van 1854.
Men leefde toen nog in de tijd van het Zwarte. Schiedanté". Overal in den
lande waren hongerrelletjes aan de orde van de dag. Niettemin vormden zij in'
Schiedam wel een bijzonder stukje geschiedenis, want dit soort gebeurtenissen
vond hier nog niet eerder plaats. Het optreden was plotseling, maar verdween
ook weer even plotseling na het verschijnen van de „kanonneerboot".
Uiteraard is het niet geheel duidelijk wat het vaartuig hier kwam doen. het
klirikt onwaarschijnlijk dat Schiedam onder vuur" zou worden gelegd, maar
nadat op 6 september de hongerrelletjes waren uitgebroken, konden de troepen
op 17 en 18 september de troepen plus kanonneerboot weer inrukken.
De geschiedschrijver dr. H. Schmitz deelt mede, dat de gemeente de kosten
mocht betalen, zijnde 10.000, wat werd bestreden uit een lening op het Groot
boek der Nationale Schuld. Rente: 2'A procent
Moge in Schiedam dan tot dusver een
oproer onbekend zijn geweest, stakingen
waren er wel. Zo brak in 1896 veel
later dus de eerste staking in Schie
dam uit, nl. aan de kaarsenfabriek Apol
lo. Tot dusver had de bevolking geleefd
in een seviele onderdanigheid aan hun
patroons en een diep ontzag voor de
..Heren" in het algemeen. Toen er moei
lijkheden dreigden, liet burgemeester
Knappert de schutterij oproepen, die
dan tijdelijk door troepen uit Delft en
Leiden werd geassisteerd.
Het optreden door burgemeester Knap
pert werd door de regering geappri-
cieèrd en later betuigde in een schrijven
de minister dan ook diens tevredenheid
daarover en op 26 september werd de
burgemeester benoemd tot Ridder in de
Orde van de Eikenkroon. Dat de Schie-
damse arbeidersbevolking het alles rus
tig onderging wordt mede geweten aan
de omstandigheid, dat de vakbeweging
hier moeilijk voet aan de grond kon
Vakvereniging
IN 1870 werd als eerste opgericht de
schildersvereniging „Voorzorg". ge
volgd door de typografenvereniging
„Adelphismus". Zij hadden echter alleen
betekenis voor wat betreft het verlenen
van hulp en voor ontspanning. Van een
„klassestrijd" was toen nog geen spra
ke. Enkele malen werden pogingen aan
gewend om te komen tot oprichten van
consumptie-coöperaties, maar het kli
maat bleek daar niet geschikt voor te
zijn. In zijn brochure „Zwart Schiedam"
trekt thahs wijlen de heer P. de Bruin,
een zeer bekende figuur op politiek ter
rein in Schiedam, fel van leer tegen de
arbeiders in hun lijdzaamheid. De men
taliteit van de bevolking vond daarin een
sterke rem. Omstreeks 1900 had het so
cialisme in Schiedam nog maar nauwe
lijks enige aanhang en de bevolking
bleef in lethargie doorgaan, zoals dat al
tijd was gegaan.
De heer De Bruin vertelt verder over
het feit, dat van de bedrijven in het al
gemeen weinig positiefs bekend was, om
dat de werklieden in den regel er niet
over wilden spreken. Wel weet men, dat
in tal van fabriekep onmenselijk lang
werd gewerkt. In een bepaalde distilleer
derij werd iedere avond overgewerkt,
in een cheonisöhe fabriek kwamen
werkdagen van 16-18 uren voor. Wat
daarvan de oorzaak is, bleek niet "duide
lijk, omdat niemand er over wilde spre-
De heer P. de Bruin, schrijver van de
brochure „Zwart Schiedam" waarin hij
socialeen economische problemen uit
de jaren na 1900 scherp onder de loep
Een bekend voorvechter uit de rijen
van de toenmalige S.D.A.P. die in Schie
dam zeer op de voorgrond trad en aan
het politieke- en vakverenigingsleven
deelnam.
ken. Feit was, dat vele arbeiders een
jacht hadden naar overwerk en moed
willig zich alle genietingen ontzegden en
het leven verkortten.
De typografen, die tot de vroegst ge-
organiseerden gerekend kunnen wórden,
ontvingen in 1899 hun eerste loonsverho
ging van rond f2.- en de arbeidsduur
werd met plm. een uur verkort. Het loon
bedroeg toen f 12.
Om nog een aantal lonen uit 1899 te
vermelden, onderwijzers f 10-16 (arbeids
tijd was 5'/2 uur per dag) gemeentewerk
lieden f 10-12, reinigingsdienst f 7-9, gas
fabriek f 12-14, schilders f 11.50-12.50,
timmerlieden f 12.50-14, metselaars
f 13.20-16.50. brandersknechts f 6-14, glas
bewerkers f 10-12, bakkersgezellen f 9-10,
en dat alles bij werkuren van 12-14 uur,
maar voor de brandersknechts tot 17
W M ospolder
innenhuiskunst
voor
HEUGAFELT
direct uit voorraad leverbaar
25,95 per M2
Winkel: Mesdaglaan 29
Telefoon 26 07 11
Expositie Burg. Knappertlaan 33
Telefoon 260530 - Schiedam
AUTO.CROSS
A.s. zaterdag aanv. 2.30 uur
te Zwijndrecht
8 BAAN CIRCUIT
foto van het- Schiedamse
uit dp dagen vjan 1S94. £>e
foto iberd genoinen voor Het vroegere
politiebureau op de Markt, tegenover hei
stadlyuis. Het korps telde toen 32 man.
Zittend van Hhks naar rechts: inspecteur
G. A. Hassley, inspecteur J. C. Norenburg
en de ..onbezoldigd inspecteur" G. A. M.
Mulder. Commissaris Walffensperger
ontbreekt op de foto.
In 1905 werd aarzelend een afdeling
van de bond van Gemeentewerklieden
opgericht tegen een contributie van 3
cent per week. Geleidelijk aan volgden
andere organisaties. Dit had tot resul
taat, dat hier en daar enige verbeterin
gen in .lonen en werkuren aangebracht
konden worden.
Glnsblazers
Móge het bij de brandersknechts bit
ter slecht gesteld zijn geweest met de
arbeidsvoorwaarden, veel beter waren de
glasblazers er in die tijd niet aan toe.
Het is bekend, dat de glasblazerijen in
Schiedam van betekenis waren. Zij ston
den bekend om hun lange arbeidsuren,
gemiddeld werd 12 uur per dag gewerkt.
Dat was niet alles, want het was even
eens bekend, dat het glasblazen als een
ongezond beroep gold. De mentaliteit
van de glasblazers stond niet hoog aan
geschreven, in het algemeen waren zij
ruw van aard. De harde, lange werktij
den zullen daarop sterk van invloed zijn
geweest. Zo op het oog waren de lonen
niet zo slecht; voor de plaatwerkers van
f 10-12, stellers f 7-16, blazers f 12-22.
Evenwel moest vaak een „verzuimwer-
ker" worden aangesteld, wanneer een
blazer ziek was en dan stond het loon
van de „verzuimwerker" toch op zijn
staat aangegeven. Geen menselijk gestel
was nl. bestand tegen de zware eisen,
die het, glasblazen stelde en zelfs de
meest werkwillige arbeiders moesten
herhaaldelijk verzuimen of het werk op
geven, Voorts hadden de glasblazerijen
periodiek een tijd van stilstaan, blijft er
van het schijnbaar beste loon toch niet
zoveel over. En volgens de opvattingen
in die tijd, moest een glasbalzer veel
drinken, zij het dan ook niet beslist ster
ke drank, en goed-worden gevoed. De
schijnbaar hoge lonen waren dan onvol
doende voor .dat alles. Ook de bakkers
gezellen waren matig in hun organisatie
talenten. Zij hadden het eveneens
te verduren. Veel nachtarbeid en
dagen, zodat er eigenlijk geen tijd
een vergadering te bezoeken. De bedrij
ven waren achterlijk, tal van heel kleine
bedrijven hielden zich met moeite staan
de. Men had als ideaal een 66-urige werk-
Ondanks de moeizaam verkregen ver
beteringen, kende men in Schiedam om
streeks 1900 nog arbeidsuren van 10-13
uur en was het loon van f 7-14.
Het was een armoe-leven, sparen voor
de kwade dag was er niet bij. Zes da
gen moest de arbeider werken, soms
nog een zevende erbij. De huishuren wa
ren in de tijd tot f 2 per week, een be
langrijk deel van het loon dus. Omstreeks
1900 was de prijs van een pond suiker
22 cent, meel 6 cent. waterbrood 11 cent,
spek 30 cent, vlees 40 cent, aardappelen
5 cent, sigaar 2 cent. Het staatje voor
kosten levensonderhoud van een arbei
dersgezin zonder kinderen werd op ruim
f 10 gesteld. Geld voor ontspanning, ver
nieuwingen in meubilair, kleding enz. is
niet berekend. Indien ziekte enz, zich
liet gelden, dan was de toestand soms
hopeloos. Geen wonder, dat de heer De
Bruin over „Zwart Schiedam" conclu
deert: „En zo is het gezin van de loon
arbeider overgeleverd aan alle grillen
van het noodlot, zonder tot verweer in
staat te zijn. Iedere week, elke dag
brengt nieuwe zorgen, niet naar behoef
ten, doch naar vermogen moet worden
geleefd. Of de vrouw nieuwe kleding be
hoeft omdat de oude, verschoten of ver-
Ten behoeve van de stadsuitbreiding,
kon liet afgelopen jaar door de gemeen
te Schiedam 10 ha. grond in liet Ontei
geningsplan voor Kethel- en Spaland in
der minne worden gekocht. De aankopen
van panden (krotten) in de binnenstad
ten behoeve van de sanering moesten in
verband met de investeringsbeperking
tot de strikt noodzakelijke beperkt blij-
In totaal werden gekocht:
42 percelen voor de sanering van de bin
nenstad;
1 perceel ten behoeve van de bouw van
het nieuwe stadhuis:
2 percelen ten behoeve van de bouw
van de scholen aan de Dwarsstraat;
1 perceel voor de verbetering van de
verkeerssituatie aan de Sint Liduina-
straat:
7 voor afbraak bestemde percelen aan
de Parallelweg.
Om in aanmerking te kunnen komen
voor een rijksbijdrage sanering, werden
de daarvoor benodigde gegevens verza
meld, in staten verwerkt en toegezonden
aan het Ministerie van Volkshuisvesting
en Ruimtelijke Ordening
Met de rijksaccountants werden ver
scheidene besprekingen gevoerd en toe
lichtingen gegeven.
Tengevolgde hiervan ontving de Ge
meente op 6 oktober 1965 een rijksbijdra
ge groot f375.415,45.
De bebouwing in het blok Singel-Over-
schiessedwarsstraat - Overschiessestraat
-Stationsplein werd afgebroken. De
vrijgekomen grond zal als parkeerterrein
worden benut. Ook elders in de gemeen
te werden verscheidene panden geamo-
veerd.
In totaal werden in 1965 41 woningen
en 15 bedrijfsruimten gesloopt.
Op 31 december 1965 waren in totaal
39 pachtcontracten aanwezig, waarbij los
land en boerderijen waren verpacnt, een
en ander met een totale oppervlakte van
117.79.42 ha.
Per 1 januari 1965 werden de pacht
contracten van 2 boerderijen niet ver
lengd en wel één wegens overlijden van
de pachter en de ander voor de aanleg
van nieuwe industrieterreinen.
In de loop van het jaar werden 7
Bad Groenoord heeft
nu verwarmd water
De viering van het tienjarig bestaan
van bad Groenoord heeft een bekroning
ontvangen, doordat er een nieuwe ver
warmingsapparatuur is aangebracht,
waardoor het water op goede tempera
tuur kan worden gehouden en het dus
mogelijk zal zijn ook op koudere dagen
van het bad gebruik te maken'. Hierdoor
kan Groenoord dus vroeger worden ge
opend en langer in bedrijf zijn.
Ter opluistering van het zwemfeest,
werd door leden van de Zwolse Kunst-
zwemgroep „De Daphnia's" in het ver
lichte bad een zwemshow gegeven, die
door de talrijke toeschouwers bijzonder
werd gewaardeerd. Het waterpolotoer-
nooi trok minder belangstelling, hoewel
er toch een interessante wedstrijd werd
gespeeld. Het Zuidafrikaanse team gaf
prachtig samenspel te zien.
Het resultaat was: 1. Zuid Afrika team.
2 Zuidhollands team, 3. London 1
Ned. Jeugd Zevental.
pachtcontracten van los land ontbonden
wegens realisering van stedebouwkundi-
ge plannen, een en ander (inclusief ge
noemde 2 boerderijen) met een totale op
pervlakte van 31.83.25 l^a.
Eveneens in de loop van'het jaar wer
den door aankoop 2 pachtcontracten bij
de regds bestaande gevoegd. Het betrof
fen 2 boerderijen met een totale opper
vlakte van pl.m. 9.02.42 ha. Per 1 janua
ri 1965 werden 26 pachtcontracten geslo
ten. waarvan 25 continueringen. Het be
troffen verpachtingen van los land en
boerderijen met een gezamenlijke opper
vlakte van 81.5507 ha. De pachtprijzen
werden in deze gevallen tevens aangepast
aan de'hogere pachtnormen.
Per 1 januari 1965 werden d
huurde percelen (volkstuintjes
drijfsterreintjes) in de complexen Bur
gemeester Verveenstraat, Burgemeester
Verveenstraat z.z., Spoorbaanstraat,
Schiedamseweg, Meeuwensingel en Oost
singel, wederom voor 1 jaar gecontinu
eerd op dezelfde voorwaarden. Enige
Alsof het alles haar niet aangaat,
staat bij tie Vijfsluizen, op het grens
gebied van Schiedam en Vlaardingen nog
het oude gemaal „Van der Goes".
Reeds sinds 1937, toen het moderne
gemaal Mr. v. d.. Schalk in gebruik werd
genomen, is „Van der Goes" op non-
aciiviteit gesteld door het Hoogheem
raadschap Delfland.
De contouren van het oude gebouw
weerspiegelden zich in het stille water
en niemand schijnt zich om het „oudje"
meer te bekommeren.
Maar in wijde omgeving is er enorme
bedrijvigheid, worden nieuwe wegen aan
gelegd, graaft men de Benelux-tunnel.
De vraag is, hoelang „Van der Schalk"
dit alles nog zal overleven en wanneer
de slopershamer een einde zal maken aan
dit rustieke gebouw, dat in 1863 werd
gebouwd en dus ruim een eeuw getrot
seerd heeft.
verlengd.
Voorts werden 22 nieuwe contraeten
gesloten. Met de voortuinen aan de Schie
damseweg (18), de gronden aan de Schie-
karle <16), voormelde volkstuintjes e.d.
(96) en de verspreid in Schiedam gele
gen percelen van allerlei aard, bedroeg
eind 1965 het totaal aantal verhuringen
215.
Wij hebben Nederlands
grootste sortering
nge
LEO VAN IERLAND
LljNBAAN $0
REPARATIES
le klas werk vanaf f 5.— per reparatie
20-karaats gouden kroon f 17.50
U kunt er op wachten
INSTITUUT DENTILIA
Hoogstraat 40. R'dam, Tel. ^010-126010
Trams 1 - 2 3 - 4 - 9 - 10 - 16 - 17
en bussen 31 en 34
HET is een grandioos priesterfeest ge
worden dat de oud-deken van Schie
dam R. Reijnen heeft mogen vieren.
Na het hoogtepunt van een Mis. door
de jubilaris zelf opgedragen volgde in
Huize St. Liduina een receptie, waar een
stroom van bezoekers de jubilaris de
hand kwamen drukken. Het waren uiter
aard velen uit de Schiedamse parochie,
doch ook wel uit den lande. De thans 73-
jarige ere-kanunnik die vele jaren pas
toor van de Frankenlandsekerk was. ver
keert nog in een vrij goede gezondheid,
maar teneinde hem niet teveel te ver
moeien, had men de receptie over twee
dagen in verschillende uren verdeeld, wat
wel een goede maatregel bleek te zijn.
Tot degenen die hun gelukwensen met
het 50-jarig priesterschap kwamen aan
bieden behoorden ook burgemeester
Roelfsema en wethouder Sabel.
De viering van het eucharistie werd
opgeluiiterd door het gemengd koor van
Jan Remmerswaal en het bleek wel. dat
de oud-deken bijzonder die viering, en
medewerking op prijs heeft gesteld.
Brillant -
schitterend bezit
altijd!
Hoogst
Beyerlandselasn 17#
Rotlerda
Brilmonturen van klassiek tot pro
gressief modern vindt u bij ons In
een overvloed, waaruit u gemak
kelijk kiest. Leverancier van ALLE
ZIEKENFONDSEN, een éxtra
waarborg voor u. o
OPTICIEN
'S GRAVENZANDESTR 53, SCHIEDAM
sleten is en haast niet meer zonder
zonder schaamte kan worden gedragen,
het doet niets ter zake. Zonder geld is
niets te verkrijgen en waar het geld in
het arbeidersgezin zeldzaam is, wordt de
oude-plunje bij herhaling nogeens beke
ken en in functie gehandhaafd".
Met dit alles voor ogen, is het niet zo
onbegrijpelijk dus, dat er in september
van 1854 in Schiedam enkele „wilde da
gen" werden beleefd, waaraan dan de
komst van de „kanonneerboot 12" een
einde maakte!
De verkeersstatistiek van de Schiedam
se politie toont aan, dat gedurende de
maand mei 223 ongevallen plaats hebben
gevonden tegen 227 in ddezelfde maand
van 't vorig jaar. Er waren 25 (20) geval,
len met zware schade en 191 (200) met
lichte schade. De belangrijkste oorzaken
waren geen voorrang verlenen 61 maal
(62), onoplettendheid 36 (16) onvoorzich
tig achteruit rijden 18 (9), slippen 10 (18).
Bij botsingen waren 217 auto's (198) per
sonenauto's en 52 vrachtauto's (38) be
trokken, benevens 85 bromfietsen (70).
Op zebra's vond 1 (4) aanrijding plaats.
In de maand juni vonden totaal 242
(204) verkeersongevallen plaats, waar
van 13 (9) met zware schade en 210 (183)
met lichte schade. Er waren 2 (1) doden
onder 15 jaar. De belangrijkste oorzaken
waren geen voorrang verlenen 59 (65),
te dicht volgen 22 (21) onoplettendheid
34 19onvoorzichtig achteruit lijden 24
(10). slippen 9 (12). Er gebeurden 4 (3)
aanrijdingen op zebra's.
De meeste ongevallen (31) vonden
plaats tussen 17 en 18 uur, 21 tussen 18
en 19 uur, 19 tussen 16 en 17 uur.
I Uit onze uitgebreide
1en eigentijdse kollektie
luurwerken, goud- en
\zilverwerken, waarin
Iook de klassieke mo-
Idellen aanwezig zijn,
1 maakt u gemakkelijk
1 een goede keuze.
Ihorloger juwelier
I's Gravenzandestraat 53,
1 Schiedam
Zomeraanbieding
EUROTOP - TAPIJTREINIG1NG.
Nu 2 voor de prijs van 1
slechts f3,25 per m2.
('t kleinste gratis)
MO-TEX
Rotterdam
^010-133916^
