Veel werven sloeg en hun tenten op in Schiedam OPNIEUW OPDRACHT VOOR BOOREILAND SCHEEPSBOUW LANGS WATERWEG l Grafische afdeling herdacht 50-jarig bestaan Glasbedrijf sluit bedrijf te Buinen KONSTGEBITTEH -'f DE HAVENLOODS weekblad voor sehiedam 16e jaargang no. 2 - donderdag 10 november 1966 Deze editie wordt bjis aan huis bezorgd in Schiedam en Kethel. OPLAGE 27.000 Combinaties met onze edities in Rotterdam, Vlaardingen, Maassluis, Hoek v Holland, en/of IJssel en Lekstreek mogelijk: TOTALE OPLAGE 2JI2.000 onder accountantscontrole. Redactie Schiedam: Leo 't Hart, Burg v Haarenlaan 916, Telefoon 266900. Aangesloten bil de Nederlandse Huis-aan-Huishlad Per» WESTBJtteAK 25, ROTTERDAM TELEFOON 13.21.70 (5 lijnen) POSTGIRO 18344 ADVERTENTIES TOT WOENSDAG 10 UUR UITGAVE STICHTING „DE JEUGDHAVEN J)e geschiedenis van de Schiedamse scheepswerven klinkt op sommige punten als een sprookje, het wonder dat aan de oevers van de Nieuwe Waterweg zich heeft voltrokken. Een sprookje, waarin de stad goed gezinde nimfen, de rijkdommen hreed hebben doen uitvloeien. Waarin aan arbeidskrachten zegen is gebracht, waarin wonderlijke prestaties werden verricht door mensenhanden, zij het dan ook dat de techniek er hulpmiddelen hij verschafte. Werkstukken zijn vertoond, waarin het vernuft van de mens zich kon ontplooien. Enorme prestaties zijn ge leverd, steeds groter en grootser. Het aantal dat op onze werven het bestaan vond groeide uit, voor Schiedam tot rond de tienduizend. Het is een stuk levende geschiedenis, met veel nuanceringen. Vit het branderijbedrijf kennen we de donkere tijden, doch wat weet men eigenlijk van moeilijkheden, waarin onze werven ongetwijfeld ook wel verkeren? Die zorgen blijven veelal binnenskamers, daar breken directieleden en anderen die aan de top leiding staan, zich het hoofd over. De geschiedenis der Schiedamse werven laat zich prettig lezen. Schiedam kent een aantal grote, doch ook diverse kleinere en kleine scheeps werven. Daarnaast zijn er de machine fabrieken en nog andere aanverwan te bedrijven. Zij allen vormen de mach tige eenheid, welke Schiedam weleer de stad der „jeneverindustrie", tót een stad der scheepsbouw heeft omgebouwd. ■Niet dat daarmee de gedestilleerd in dustrie geheel naar de achtergrond is gedrongen, zij heeft zich nog steeds we ten te handhaven en maakt een niet on belangrijk deel uit van het Schiedams bedrijfsleven. Er is zelfs enige verbondenheid tus sen de twee genoemde bedrijven, van ouds bestaat immers bij het van stapel lopen van een schip het gezegde: „Bij dopen wordt gezopen Zij zijn bei- de in Schiedamse handen! Schiedamse import port. Dat wil zeggen, zij groeieden meestal in Rotterdam uit hun werf jas je en zagen toen iets in Schiedam, dat het met de jeneverindustrie kwaad had te stellen. Wie de werf van Gusto bezoekt ver baast zich over de verscheidenheid Van scheepsbouwwerken en de „modellenka- mpr" getuigt daar eveneens van. We wijzen daarvoor slechts op de ver scheidenheid in baggermateriaal in de loop der jaren hier vervaardigd. Het staat wel vast dat noodlijdend Schie dam uit de jaren rond 1900, dankbaar de vestiging van Gusto accepteerde. Veel is er sindsdien in de scheeps bouw gewijzigd, de steenkool werd ver vangen door olie, straks komt mogelijk atoom aan de beurt. De „nageljongens" hebben weinig of niets meer te doen, het schilderachtige beeld van de rood gloeiende nagels die vonkenspattend in de gaten werden gehamerd, is van de werf verdwenen. Het is het (nog) on betwiste terrein van de lasser gewor den. De houten schepen zijn vervangen door die van staal en ook dat bracht verandering. De tonnage groeide en groeit nog steeds en niemand weet waar die zal eindigen. Maar het hand werk voor de arbeider bleef, het denk werk voor de ontwerper, de uitvoer ders en zoveel anderen is nog moeilij ker geworden. Stoommachines De „bakermat" van Gusto heeft ge staan in 's Hertogenbosch, waar in 1860 de heer Augustinus F. Smulders was begonnen met het bouwen van een machinefabriek. Daar werd later een ijzergieterij aan toegevoegd. Denk met te groots van de „fabrieken", want de geschiedenis vertelt dat naast de heer Smulders zelf, er 'nog drie arbeiders in werkzaam waren. De heer Smulders was toen ongeveer dertig jaar oud, hij w-s m Tilburg geboren. In 1863 werd de bouw van een nieu we fabriek aan de Zuid-Willemsvaart aanbesteed die al meteen goed van StTweein^aar later volgde de eerste scheepswerf. Tal van werken, o.a. ver band houdend met bruggebouw, werden door Smulders uitgevoerd, zoals de Moerdijkbrug met een lengte van 1.5 ki lometer. toen de langste van Europa, doch ook de brug bij Culemborg was zijn werkstuk. Later volgden fabrieken in Utrecht en toen Schiedam, nadat ook in Amsterdam een bedrijf was gesticht. In 1894 werd in Slikkerveer een werf overgenomen. In 1905 begon het be drijf in Schiedam op toeren te komen, het waren vooral de emmerbaggermo lens, die werden vervaardigd en over de hele wereld aan het werk gingen. Om met de woorden van de heer Harry Wilton bij het zilveren jubileum van de Rotterdamse Droogdook Mij. Nieuwe Waterweg te spreken: „Eén tent maakt nog geen kermis Er hebben sindsdien talrijke werfdi- recties hun tenten in Schiedam opge slagen en het is er een vrolijke boel geworden. „Vrolijk" in de betekenis, dat dank zij deze vestigingen Schiedam een industriestad is geworden met wel zeer ruime werkgelegenheden, zodat deze zelfs van over de stadsgrenzen moest en moet worden „geïmporteerd". Waar- bii de grenzen van het vaderland thans zelfs ruim zijn overschreden. Een voor loopster van de RDM was de fa. Dun can. Christie en Zn., waarvoor op 1 ju li 1856 de notariële acte werd gepas seerd. Zij legde ook de relaties met de Mij. Zeeland, die later een trouwe klant van de RDM werd. De Maat schappij „De Maas" volgde in 1880. Bij plannen tot bouw van een groot dok. zag Bart Wilton iets in de gang van zaken. Hij pleegde toen overleg met De Maas-directie on zich daarin te doen opnemen waarbij hij evenwel als eis stelde dat Wilton als een familieonder neming De Maas zou overnemen. Dit nu ging de aandeelhouders te ver en zo bleef de Maas zelfstandig totdag op 23 jan. 1902 de oprichtingsacte der RDM werd gepasseerd. Nu heeft de ontwikke ling van de RDM vrijwel geheel plaats gevonden op Rotterdams grondgebied en pas veel later bood ook Schiedam de no dige ruimte voor uitbreiding. De RDM. die o.a. de Nieuw Amster dam en Statendam bouwde, geeft wat het Schiedamse gedeelte betreft aan on geveer 500 personen arbeid en al is dit aantal dus in verhouding tot andere werven niet zo groot, zij is toch een beslist niet onbelangrijke schakel in de keten van het stukje Schiedamse Wa terweg. „Gusto" verscheen op de „Schiedam se kermis", toen het bitter slecht in de zaken ging. Dat was in 1905. En ook Gusto was „import", zij het dan ook. dit we er in Schiedam wel bij zijn ge varen. Gusto telt momenteel plm. 1500 w 'rkriemers op de Schiedamse werven. Het is bovendien een werf, met een zeer eigen karakter en bedrijfsuiting. De scheepsbouw is er beslist niet vreemd en het rijtje van „Free Enterprises" dat in de laatste jaren is afgeleverd, is even zo goed een getuigenis van het geen Gusto kan als de „Seashell" en andere boOrto-i>fis welke eveneens op deze werf totstand kwamen. Schiedam had in die tijd de keus om grond aan Rotterdam te gaan verkopen, of zelf de industrie gelegenheid te ge ven Het gemeentebestuur koos voor dit laatste. Een raadsvergadering van 26 november 1901, nu dus juist 65 jaar geleden, was in dat opzicht zeer be langrijk. Burgemeester Versteeg kondig de aan om voor f 1.50 per m2 grond aan de fa. Smulders te kunnen verko pen. De raad was niet eens enthousiast. Wilton had nog maar kortgeleden f9 per m2 betaald, voor grond in de Bos polder. Doch niet een beroep op de mo gelijkheid om de werkloosheid te ver minderen kwam het voorstel er do.or. In 1912 wilde Smulders er nog 15.000 m2 grond bij hebben, vraagprijs f7,-per m2, bod f5,50. Daar is in de raad me nig woordje over gewisseld en vooral de SDAP vond de prijs veel te laag. Er is nu rond de 150.000 m2 terrein beschikbaar. ï.ator is het bedrijf van Smulders verder uitgegroeid, opgeno men in het grote I.H.C.-verband. Schie dam steunt voor een niet onbelangrijk deel mede op het wel en wee van Gus- Wederom heeft de Nederlandse indus- strie opdracht gekregen tot de bouw van een booreiland. De opdrachtgeef ster is de Nederlandse Zeeboormaat- schappij N.V. (Sea Drilling Nether lands). Het vijfkantig ponton van dit eiland dat door L H. C. Holland is ont worpen zal. compleet met accommoda tie en de boorinstallatie döor de R.D.M. worden gebouwd en afgewerkt. Mo menteel is bij de R.D.M. ook een diep- drijvend eiland voor dezelfde opdracht geefster in aanbouw. I.H.C. Holland zal de vijf draagpalen die 92 meter lang worden, de bokken om de palen, het gepatenteerde Gusto hydraulische vijzelsysteem en de gehe le besturing ervan zelf leveren en bij de R.D.M. monteren. Het is het zevende hefeiland dat vol gens een door I.H.C. Holland gemaakt ontwerp wordt gebouwd De oplevering zal in december 1967 plaats moeten vinden. Het ponton van het „pentagon" eiland zal 55 meter lang, 53.50 meter breed en 7.75 meter hoog worden. De draagpalei» zullen in een open vakwerkconstructie worden uitgevoerd. Evenals de „Ile de France" is ook dit eiland speciaal ont worpen voor het gebruik in de Noord zee. Het is nl. mogelijk om bij het plaatsen de draagpalen met de dubbe le kracht, zo'n 4000 ton, in de bodem te drukken. Dit is bij dit booreiland wel zeer oelangrijk, daar het gebruikt moet worden op het meest ongunstigste deel van het Noordzeeplat. Op het hoofddek wordt het grote dek huis geplaatst, waar de bedrijfsleiding en bemanning zullen worden gehuis vest. Daarin is ook de centrale be dieningskamer van waaruit het op en neer bewegen van het platform cen traal kan worden geregeld. Vragenhalfuurtje in Schiedamse raad In antwoord op een vraag, of de in stelling van een „vragen halfuurtje" in de raadsvergadering geen nut zou heb ben, verklaren B. en W. van Schiedam bereid te zijn dit in te stellen. Dit vra- gen-halfuurtje, waarvoor de vragen te voren moeten zijn ingezonden, zou voor de aanvang der raadsvergadering gehou den kunnen worden. Dit is overigens een verschil van vroeger dagen, toen aan het eind van een raadsvergadering een ..rondvraag" bestond welke hier en daar na veel strijd! werd afgeschaft. Het oude komt dus in gewijzigde vorm weer terug. En, hoelang zal een halfuur duren? In het ponton zijn de werktuigen en machines ondergebracht, die nodig zijn voor het boren, zoals de cement- en „mud" pompen, compressoren, opslag tanks voor cement en bariet, mengbas- sins, etc. Hier bevinden zich ook de dieselgeneratoren voor het leveren van elektrische stroom en een uitgebreid brandbeveiligingssysteem. Sterke groei Wilton" figureert. „Moeder bewaarde het geld in de lin nenkast. Toen ik later, van mijn leer jaren uit Engeland terug, vader's mede werker werd in de zaak, kreeg ik nog steeds geen salaris. Maar als ik wat nodig had, gaf moeder het me. Voor de kermis een beetje meer. Dit duurde tot ik trouwde. Toen kwam er een an dere regeling. Mijn ouders leefden dood eenvoudig. Ik herinner me de tijd, dal er in ons gezin driemaal per week bruine bonen werden gegeten. Wat vader verdiende boven de vijf, later ze ven procent boven het geleênde geld, kocht hij gereedschappen voor. Hij was een knap'vakman, ouderwets in zijn op vattingen. De ene dag kreeg ik op m'n kop en hij zei dat ik er niks van te recht zou brengen, de volgende dag meende hij. dat „als Bart zo door blijft werken, de fabriek Fijenoord te klein voor ons zal zijn." Aldus een klein fragment uit het le vensboek van Bart Wüton omstreeks' 1884. J Daar was al een geschiedenis aan voorafgegaan. Van de smid uit de Goud se Wagenstraat in Rotterdam d.oor Bartel, die op 11 mei 1670 was gebo ren. De „smidsgeschiedenis" gaat nog verder terug, n.l. dat een Wilton vroe ger hoefsmid was aan het Engelse hof. Daarna 'n Wilton in 't Zeeuwse St. Maar tensdijk, getrouwd met Tannetje Gorsse Voor mijn onderwijs betaalde mijn moeder een dubbeltje in de week, en als ik alles bij elkaar voor veertig gul- Uit de oude familiealbum, het Wilton gezin uit de jaren van de smidse. Daar. klinkt bezorgdheid in voor de toekomst van onze scheepsbouw, al kent men bij Wilton geen defaitisme, zoals telkens ojJffieuw kan worden beluisterd. Het is een gevecht om arbeidskrachten, om prestaties, om weerstand tegen de scherpe concurrentie. Doch Schiedam heeft vertrouwen in de werven, groot en klein Zij vormen een wezenlijk on derdeel van het bestaan der bevolking en van de stad zelve. Schiedam heeft „zwarte dagen" gekend, er is overge schakeld van de jenever op het water en men behoeft daar geen berouw/ over te hebben. Al heeft bij iedere doopplechtigheid op de werven het aloude Schiedamse vocht d,e ereplaats kunnen behouden. Wees niet boos op ons, service-klanten gaan voor Logisch als een „vreemde" klant ons belt voor een T.V.-reparatie, helpen wij graag en indien mogelijk, zo snel als het maar kan. Alleen wanneer er even later een „service"-klant belt gaat deze klant (welke bij ons een T.V. kocht) voor Eerjijk niet waar? Pijlsnelle service maar service-klanten gaan voor. GEBR. DE VELD Tielman Oemstraat 22 Schiedam - Telefoon 268638 Na 18 uur: 250699 zal 1 De heer Augustinus F. Smulders, de patriarchale negentiende eeuwse figuur, de grondlegger van het gróte Gusto- bedrijf. aldus een verklaring van smid Wilton. Een smederij aan de Baan was een volgende stap. man. vrouw en de tien jarige Lien hielpen zonodig een hand je aan de blaasbalg. „Als hij soms geen gat in het werk zag, dan ging hij even weg en bad God om hulp", zo vertelt Lien over haar vader. Uitbreiding werd nodig, oude huisjes gekocht en afgebro ken Het geld werd geleend. Dit „stam huis" van de Wilton-familie is verdwe nen, doch de herrinnering daaraan ze ker niet. Er is later een nauw contact gegroeid met de heren Ruys. Want Wilton was een klein reparatiebedrijfje begonnen; de Rotterdamse Lloyd werd een vaste klant „Dikwijls kwam de heer Willem Ruys des zondagsochtends na kerktijd, met hoogen hoed op en vergezeld van zijn zoontjes Willem en Bernard een bezoek aan de werf brengen. En dan zorgde de heer Wilton er voor zelf bij de brug te staan", aldus luidt een informatie. In juli 1899 werd aan de Ruigeplaal een ketelmakerij opgeleverd tegen een bedrag van f 92.000. Dat werd later een Exploitatie Mij. met een kapitaal van f 550.000. „Fijenoord". „Schiedam", het zijn beide woorden, waarin een hele ge schiedenis ligt opgesloten, te groot om die te verhalen. Schiedam begon met 55.55.90 ha. Er hebben generaties van Wilton aan gewerkt, „mijnheer Hen ry", mijnheer Willy", mijnheer Jan". En de naam „Bartel" is nooit uit de familie verdwenen. Er zijn boekdelen gevuld over dat Wilton-sprookje, dat werkelijkheid moet worden genoemd. Het duizelt bij een vergelijking, de smid van nog geen drie eeuwen geleden, het bedrijf, dat zieh nauwelijks laat omschrijven heden ten dage. En waarom zou gepoogd worden dil te omschrijven, het voornaamste is, dat meer dan vijfduizend Schiedammers en „randstadbewoners" hier werk vinden Dat regelmatig melding kan worden gemaakt van arbeidsprestaties, welke internationale faam aan dit Schiedam se bedrijf brengen. Hier wordt een tita nische arbeid geléverd in éen gebied, dat wel het „Manhatten" van de Wa terweg wordt genoemd. Het verloopt alles niet even gemakkelijk, het rapport Keizer spreekt in dat opzicht een dui delijke taal. De N.V. Ver. Glasfabrieken te Schie dam zal de vestiging in Nieuw-Buinen gaan sluiten, terwijl tevens een ver snelde uitvoering zal worden gegeven aan de concentratie van de kristalpro- duktie in Leerdam en Maastricht. Er zal naar worden gestreefd het hierdoor vrijkomende personeel van plm. 200 man. elders in het concern onder te brengen, terwijl daardoor de contracten met de buitenlandse gastar beiders niet altijd verlengd zullen wor den, doch voorkeur gegeven aan het Nederlandse personeel. Voorts zullen door de maatregelen zestig personen af vloeien in het bedrijf. Deze maatregelen zijn een gevolg van het feit, dat de stijgende kosten van lonen enz. niet gedekt worden door de groei der omzet. De fabriek te Nw.- Buinen vervaardigde in hoofdzaak ver pakkingsglas. De heer D. Vermeer, di recteur van de Glasfabrieken te Schie dam deelde mee, dat intern nog een en ander geregeld moet worden in het bedrijf te Nieuw-Buinen, ook in ver band met overplaatsingen. De produk- tie wordt zoveel mogelijk in de ande re bedrijven overgenomen, waarvoor dus weer personeel nodig is. Nagegaan wordt voorts, of en in hoe verre contracten met de in ons bedrijf werkzame Turken, kunnen worden ver lengd, aldus de heer Vermeer. Met de vakbonden wordt omtrent een en ander op zaterdag 12 november over leg gepleegd. In het algemeen verwacht men wel, dat een en ander bevredigend zal ver lopen. Jan Schaper filmde op Wiltonwerven Ruim twee jaar, uiteraard met wel grote tussenpozen, heeft de cineast Jali Schaper filmisch de bouw van de groot ste tanker op de werven van „ton- Feijenoord te Schiedam gebouwd, de „Diadema" gevolgd en dat filmverslag is tot een boeiende documentaire uitge groeid hoe een schip tot stand komt. Het is geen langdradig vernaai gewor den, al hadden de gesprekken misschien wel iets korter gekund maar anderzijds werd hierdoor gelegenheid verkregen meningen te vernemen omtrent het ver maarde rapport Keizer. Zo kon men ook vernemen, dat weliswaar een slordige miljoen op de bouw van dit schip werd toegelegd, maar dat hierdoor de be kwaamheid in bouw van dergelijke schepen wordt versterkt en bovendien een band wordt gelegd met de rederij, waaruit later meer winstgevende repara tie- of andere objecten tevoorschijn kun nen komen. En voorts, dat het steeds meer de richting uitgaat van een groot uijrimond bedrijf met een gezamenlijk kapitaal. De personeelsbezetting op de werl is met plm. 20 procent teruggelopen en evenals in het rapport Keizei moet wor den geconstateerd; dat in het algemeen de arbeidsprestatie het voor de werven moeilijk maakt met het buitenland in zonderheid Japan te blijven concurreren. staan van de afdeling Schiedam van de Ned. Kath. Grafische Bond hield za terdag in het Rijnmond-hotel het be stuur een receptie, waarvoor enorm veel belangstelling bestond. Onder de aanwe zigen bevonden zich Commissaris van Politie K. Rijpma, Wethouder M. Eijke- naar, bondsvoorzitter B. J. Werkhoven, pastoor N. Donker van de Parochie H Hart in Schiedam- Zuid, M. Nauman. namens de Rechtspraakcommissie van het district Rotterdam, oud-burgemees- ter mr. C. W. Peek, II. A. M. Roelants namens de werkgevers in de grafische industrie, J. Schoof en Van Pelt, be stuurlenen van de Kath. Middenstands bond. J. Reurlings van Drukkerij Steens en De Wilde uit Amsterdam. Voorts wa ren er tal van afgevaardigden van zus terorganisaties o.a. uit Rotterdam (met taart), Gouda. Haarlem (sigaren). Den Haag en Leiden. De sprekers legden de nadruk op de noodzakelijkheid van samenwerking, waarbij de heer J. van Pelt, directeur van een drukkerij en lid van de Rechts- spraakcommissie het accent legde op de werknemers en de heer G. Immerzeel. voorzitter van de afdeling Schiedam van de Alg. Ned. Grafische Bond. op de onderlinge samenwerking tussen d^ werk nemers m de grafische industrie, of zo als de oud-voorzitter van de Ned. Chr. Grafische Bedrijfs Organisatie zei: Men moet niet voor eigen standje arbeiden, maar voor het gehele maatschappelij ke leven. Eike spreker werd door voor zitter J. A. Luysterburg beantwoord, waarbij deze er tevens zijn vreugde over uitsprak, dat twee werkers van het eerste uur, de heren F. H. Menke uit Amsterdam en J. Loog uit Haarlem de receptie bijwoonden. Ondanks het feit, dat men hen niet had kunnen be reiken waren ze toch gekomen. Tot slot overhandigde de heer G. H. Kampert, die met de heer W. van Eijk de recep tie had geleid, aan de drie leden van het dagelijks bestuur een fraai boekwerk getiteiu „Landijs tot polderland", en aan hun echtgenoten elk een doos bon bons. Er waren ook vele telegrammen en brieven binnengekomen. Op de feest avond van zaterdag 12 november a.s. in gebouw Arcade zal hoofdbestuurder J. H. Wolscher negen jubilarissen hul digen. REPARATIES le klas werk vanaf f 5,- per reparatie 20-karaats gouden kroon f 17.30 U kunt er op wachten INSTITUUT DENTIUA Hoogstraat 40, R'dam, Tel. 010-126016 Trams 1 - 2 - 3 - 4 - 9 - 10 - 16 17 en bussen 31 en 34 Wij hebben Nederlands grootste sortering verlovingsringen LEO VAN IERLAND LIJNBAAN. SO ospoldvr innenhuiskunst voor HELIGAFELT direct uit voorraad leverbaar 25.95 per M2 Gratis kteurstaten op zicht. Winkel. Mesdaglaan 29 Telefoon 26 01 11 Expositie Burg Knappertlaan 33 Telefoon 260530 - Schiedam Schiedams politiemuziek nu in ere-afdeling Zaterdag 5 november heeft het Schie damse Politie Muziek Gezelschap o.l.v. de heer M. Brilleman. deelgenomen aan het Nationaal ï'ederatief Muziekcon cours te Delft, georganiseerd door de Delftse Polite Muziekvereniging „Excel sior", onder auspiciën van de Kon. Ned. Federatie van Harmonie- en Fanfare- gezelschappeh. Door het Schiedams Politie Muziek Ge zelschap werd uitgekomen in de afdeling uitmuntendneni. sectie Fanfare. Met het verplichte werk: Comedy Ca pers. G. H. Boedijn, werden 51'/» punten behaald. Met het keuzewerk- De Geuzen in de Bommelei waard. H. v. Lijnschoten, vtfer- den 53 punten behaald. Totaal 104V« punten, een le prijs. Door dit succes promoveert het Schie damse Politie Muziek Gezelschap naar de Ere-afdeling. Tijdelijk Aanbod BLANC DE BOEUF/ OSSEWIT El UT GRATIS II |iakje» van 2.7« VRAAGT UW WINKELIER Bnllant - schitterend bezit voor altijd! van Andel Hoogstraat 164-152 Rotterdam

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

De Havenloods | 1966 | | pagina 1