Oude pandjeshuis viel
onder slopershamer
1 I H r I QV M HI I I 11 li lm OPLAGE 27.000
iJUr Jmt JL JTjL V JmI a IJJj^yJm» en
Publiek betaalt gelag
van gevarendriehoek
["Wv "*-% fV^I WPIWV 16e jaargang no. 11 - donderdag 12 januari 1967
KUNSTGEBITTEN
Het patroon van
de revolutie
mk mi, M Uil H fiHtt M B HH^ 9 pi JH Bt rab RBI 1U IWL Jy Deze editie wordt bdis aan buis bezorgd in Schiedam en
(JU mI HB w. H M| W» EgE WgSP nB HD la Hf Combinaties met onze edities in Rotterdam. Vlaardingen,
onder accountantscontrole.
Redactie Schiedam: Leo 't Hart, Burg. v. Baarenlaan 916,
weekblad voor Schiedam Aangesloten^bij de Nederlandse Huis-aan-Huisblad ?en
WESTBLAAK 25, ROTTERDAM ft TELEFOON 13.21.70 (5 lijnen) POSTGIRO 18344 ADVERTENTIES TOT WOENSDAG 10 UUR UITGAVE STICHTING „DE JEUGDHAVEN"
Brillant
schitterend
REPARATIES
le klas werk vanal t 5.— per reparatie
20-karaats gouden kroon t 17.50
U kunt er op wachten.
INSTITUUT DENTILIA
Hoogstraat 40. K'dam Tel. 010 12.00.10
Trams 1 - 2 -^3 - - 9 10 - 18 - 17
^/eer is in Schiedam een gat geslagen in een stuk levende geschiedenis in
dode huizen. Er is een grote leegte gekomen op de hoek van de Broersvest-
Kreupelstraat, waaraan weinigen zich zullen ergeren, maar wel veel instem
ming worden gevonden, omdat weer een stuk van de oude krottenbuurt is
verdwenen.
En er staat nog meer te wachten!
Maar telkens wordt dan weer een zichtbaar stuk geschiedenis verleden tijd,
«oals het geval was met de sloop van het pandjeshuis, dat aan de Kerkstraat
24 was gevestigd.
Niemand denkt daar meer aan, maar er is heel wat Schiedamse ellende naar
dat pand gesleept.
Het bleef daar niet achter, maar werd verzwaard na korter of langer tijd weer
gehaaid en meegenomen.
De „Bank Van Lening'' nam ook in de zwarte dagen van Schiedam een niet
onbelangrijke plaats in.
Men kan moeilijk zeggen, dat het de „klungels" waren die bij deze Bank vaste klant
waren. Daarvoor zou men ieders levensgeschiedenis moeten ontwarren en achter de
feitelijkheden komen, wat thans niet meer mogelijk is. Wanneer je zoals rond 1858
van minder dan tien gulden per week rond moest komen, dan kan het harde noodzaak
zijn om op maandag de zondagse kleren naar „de lommerd" te brengen, teneinde die
indien het althans mogelijk was op zaterdag weer in te lossen. En dan gaan we
ie „sieraden" maar voorbij.
Menutip van onze chef-kok
California tomatensoep
uit blik
gespoten aardappelpuree
hopjes- of koffievla
Nachtelijke scheepsbrand
Met veel materiaal is de Schiedam
se brandweer omstreeks middernacht
van maandag op dinsdag uitgerukt voor
een scheepsbrand welke was uitgebro
ken aan boord van het m.s. „Keizers-
waard" van de rederij Nievelt en Gou-
driaan welk schip gemeerd was aan
de steigers van de N.V. Tanker Clea
ning aan de Havenstraat.
De brand was ontstaan in de wasse
rij, waar vermoedelijk zich een bran
dende sigaret in het wasgoed had be
vonden.
Het schip, geladen met Nafta, was
maandagmiddag omstreeks 4 uur voor
de steigers gearriveerd.
Een classificeerder ontdekte de brand
waarna getracht werd met eigen mid
delen het vuur te blussen, hetgeen mis
lukte.
De brandweer onder leiding van com
mandant D. de Jager die met groot
materiaal uitrukte, wist in vrij korte
tijd de brand te blussen.
De aangerichte schade is niet groot.
Woning verbeterd
Reeds spoedig na onze publicatie om
trent de wel zeer onprettige omstandig
heden waaronder het gezin Kints (niet
de Wild zoals abusievelijk werd ge
meld) in de Houtstraat te Schiedam nu
reeds geruime tijd woont, heeft een stu-
cadoor althans enige verbetering aan
gebracht door het gat in de buitenmuur
te dichten. Hoewel hierdoor nog geen
ideale toestand is ontstaan, is in eik
geval toch enige verbetering verkregen.
Ter gelegenheid van het huwelijk tussen
prinses Margriet en mr. Pieter van
Vollenhoven werd er dinsdagmiddag in
de Margriethal in Schiedam een jeugd
feest gehouden. De jongens en meisjes
hebben zich erg vermaakt op dit feest.
Ook Schiedam bezat eertijds
„Ome Jan" in de persoon van pand
jesbaas Raske uit de Nieuwstraat. Daar
zijn ook nog anderen geweest. Een
moeder en dochter worden ook in de
geschiedenisboeken van Schiedam gesig
naleerd die het zó „best" deden, dat
zij kans zagen in de Gorzen een „fili
aal" te openen. Een triest teken des
tijds! Maar de lommerd ging in die tijd
inderdaad best, althans bekeken uit za
kelijk oogpunt. Er konden leningen wor
den gesloten op een rentevoet van 16
procent! Dat was dan bij de „offici
ële" Stads Bank van Lening. Maar bij
de particuliere leners kwam men tot
een rente van ruim honderd, dat be
trof dan de goederen die werden ge
bracht en niet snel genoeg terug ge-
naald. Is het wonder, dat vee] van het
geen de armsten der armen bezaten
voor goed in het pandjeshuis bleef? Wat
moest men anders in die tijd? Juist in
de buurt waar de armsten van Schie
dam woonden, de Gruttersteeg. de
Bakkersteeg. Kreupelstraat enz.
Het groepeerde zich om de Lombard-
steeg, die haar naam duidelijk ontleent
aan hetgeen zich daar afspeelde. Er
zijn „hoogtepunten" geweest in de om
zet der pandjeshuizen in Schiedam, in
feite dus dieptepunten. Omzetten van
rond een miljoen gulden in 1863
Daarna kwamen er iets „lichter" tij
den voor zwart Schiedam, want vijf
jaar later was de omzet gedaald tot
plm. ƒ200.000.- een bedrag dat in het
licht van de toen geldende verdiensten
niettemin te denken geeft.
Maar de Schiedammers moesten het
leven door en de uitkomst werd dan
vaak door de lommerd verkregen.
Het is bekend dat in de dagen van de
Rotterdamse kennis het in de lommerd
het drukste was.
Men bracht er zelfs wel zijn bed heen!
In 1880 vestigde een pandjesbaas. die
het in Leiden niet zo best kon rooien,
zich in Schiedam.
De officiële Bank van lening was toen
nl. opgeheven en de Schiedammers wa
ren voor hun beleningen op Rotterdam
aangewezen. Het ging er „van dik hout
zaagt men planken" naar toe. Volgens
de inlichtingen moest bij belenen van
kledingstukken een dubbeltje voor de
klerenhanger worden betaald als huur,
bij verlengen van de lening, werd dan 25
cent per gulden.
Zwaar drukte de armoede welke
er mets meer te belenen viel en het-
levendige handel in gestolen jenever
was er het gevolg van. Want wanneer
er niets meer te belenen viel en net-
geen beleend was niet terug kon wor
den gehaald, dan zag menigeen geen
andere uitweg. Vaak sloeg men in het
schemerdonker de weg naar de Kerk
straat in, niemand wilde het weten dat
hulp en heil in de bank van lening
moest worden gezocht. De „lommerd
briefjes" waren gemeengoed.
Dat heeft geduurd tot de jaren van
1910, toen de pandjeshuiswet werd af-
gekonuigd. Een jaar later verscheen
ook in het Schiedamse Gemeenteblad
een verordening, waarbij allerlei beper
kingen werden aangekondigd met be
trekking tot het belenen. De rente werd
gesteld op twee per week en vier pro
cent voor langer dan een halve maand
Een jaar later werd de rente verlaagd
tot vier voor de eerste maand en drie
voor de volgende maand en voor bedra
gen meer dan 75, lli procent. Er bleel
voor die dagen nog een flinke
winst over, maar het moordende was
er wel een beetje uit gehaald. En nu
is dat allemaal verleden tijd. in onze
welvaartstijd is „De Lommerd" een
vrijwel onbekend begrip. Gelukkig maar!
De eis gesteld door de minister van Verkeer en Waterstaat, dat de rode
gevarendriehoek 's nachts tot op een afstand van 250 meter zichtbaar moet zijn
in het licht van gedimde autokoplampen, is uitgesteld tot 1969. Dit doet echter
niets af aan het feit, dat de gevarendriehoek per 1 januari 1967 toch voor de
buitenwegen verplicht is gesteld. Alleen behoeft de driehoek (nog) niet te vol
doen aan de zichtbaarheidseisen bij nacht, maar wel aan enkele andere eisen
De eisen, die aan het waarschuwings-
hulpmiddel wel worden gesteld zijn: 1
Het moet onmiddellijk en op voldoende
afstand de aandacht trekken, 2. Het moet
zowel bij donker als overdag de aan
dacht trekken. 3. Het moet onder alle
weersomstandigheden blijven functione
ren en indien voor het hulpmiddel ener
gie nodig is, dient deze niet van buiten
het apparaat te worden betrokken. 4. Het
gebruik moet eenvoudig zijn, 5. Buiten
gebruik moet geen of slechts weinig on
derhoud noodzakelijk zijn, 6. Het dient
bedrijfszeker te blijven zonder dat het
wordt gebruikt, 7. Het moet op de weg
geen gevaar op zichzelf vormen voor het
rij verkeer.
Dat er veel onzekerheid over de geva
rendriehoek is geweest blijkt wel uit het
feit dat de richtlijnen voor de nachtelij
ke zichbaarheid op het allerlaatste mo
ment werden uitgesteld. Nog nooit heeft
het publiek zo slecht geweten waar het
aan toe was. Dit gebeurde zelfs niet bij
Tijdelijk Aanbod
EEN PAKJE van 250 grs. a 55 nis
STEAKINEVKIJ BAK-.BRAAU- 'n
FRITUURVET. tn
BLANC DE BOEUF/
OSSEWIT
ECHT lallATI.S
I» pakjes van
3,30 voor 2.75
VRAAGT UW WINKELIER 11
Het waren vooral de bewoners der meest
armelijke huisjes van Schiedam, die door
nood gedreven vaak hun weg vonden
naar het „pandjeshuis" aan de Kerk
straat of aan de Nieuwstraat. Beide pan
den zijn verdwenen, het perceel Kerk
straat 24 is gesloopt en dat aan de Nieuw
straat, waar pandhuishouder Raske zijn
bedrijf uitoefende.
GËBËDSDÏËNST
VOOR EE
Vrijdag, 20 januari vindt onder auspi
ciën van de plaatselijke Oecumenische
raad van herken alhier, In het kader
van de Week van Gebed voor de Een
heid der Christenen (18 tot 25 janua
ri) een gebedsdienst plaats. Deze zal
dit jaar worden gehouden in de Magna-
lia Deikerk aan de Alberdastraat 67 te
Schiedam. Aanvang 20 uur.
De Week van gebed voor rle Eenheid
der christenen wordt steeds meer ge
houden. Elk jaar verschijnt een leidraad
daarvoor in meer talen. Bidden voor
de eenheid is niet zo maar een vorm
van geloven wat men graag wil. Het is
een volgen in de voetstappen van Chris
tus, die zelf dit gebed begon.
In de dienst van vrijdag, 20 januari,
staat het gebed in het middeipunt. Maar
het veronderstelt een samen luisteren
met het doel tot samenwerking te ko
men. Luisteren, bidden en werken kun
nen voor een christen niet van elkaar
gescheiden worden- Dit geldt in het bij
zonder in de Week van Gebed voor de
Eenheid van de christenen. Daarom zal
in de prediking ook aandacht worden
besteed aan de vraag, of wij gezamen
lijk al iets kunnen gaan doen. De Oecu
menische raad hoopt, dat uit deze ge
bedsdienst een concrete samenwerking
op verschillende fronten kan resulte-
De bijbelgedeelten voor deze week
zijn door christenen van verschillende
kerken gekozen om er over dè gehele
wereld gemeenschappelijk naar te luis
teren.
De gekozen gebeden zijn wellicht hier
minder bekend. Het zijn gebeden, die
de verschillende kerkelijke tradities ons
bieden en die het persoonlijk gebed en
dat van de gemeente- en parochieleden
kunnen verrijken.
Een viertal plaatselijke predikan
ten/geestelijken zullen aan deze dienst
meewerken. Het eerste .gedeelte van de
liturgie is geplaatst onder leiding van
ds. J. N. Nammensma (Geref.), de bei
de korte predikaties worden gehouden
door kapelaan G. Pieters van de pa
rochie O.-L. Vr. Visitatie in Nieuwland
<R.K.) en ds. J.W. Zimmerland (Herv.)
terwijl de dienst der gebeden zal wor
den geleid door pastoor drs. F. Smith
Oud-Ka th.).
De Oecumenische Raad hoopt, dat
velen deze gebedsdienst zullen bijwonen
in de bereidheid om in de toekomst ook
te komen tot hechte samenwerking in
dienst der wereld.
Ieder is hartelijk welkom.
Halve eeuw Nederlandse
huisvrou wenvereniging
De afdeling Schiedam van de Ned.
Ver. van Huisvrouwen bestaat dit jaar
een halve eeuw, in verband waarmee
plannen worden ontworpen ter viering
van dit jubileum. Hiertoe wordt thans
een „jubileum-pot" gevormd teneinde de
nodige aktie te kunnen voeren. Donder
dag 12 jan. spreekt mej. Hoekendoek
over: „Vrouwen in donker Amsterdam",
terwijl donderdagmiddag 26 jan. de film
„Schiedam kiest voor het water" wordt
vertoond. Voorts zijn er de gebruikelijke
rondleidingen in het Museum Boymans.
De jaarvergadering wordt gehouden in
februari, waarin mevr. E. Lokker-Bak
ker als bestuurslid aftredend en herkies
baar is, evenals mevr. A. v. d. Sloot-
van Weert, die voor een jaar zitting in
het bestuur heeft gehad.
LOMMERD RUIMDE VELD
Alle grote revoluties vertonen een vrij
wel gelijk beeld van ontwikkeling. Uit
deze ontwikkeling vallen verschillen
de lessen te leren, zowel positieveals
negatieve. Te beginnen bij de Fran
se Revolutie zien wij na de spontane
strijd om vrijmaking, gelijkheid en
broederschap twee tragische ontwik
kelingen die beide berusten op het
zich doorzetten van fundamentele wet
ten, die door geen enkele revolutie
straffeloos genegeerd kunnen worden.
In de eerste plaats is er de strijd om
de macht tussen de revolutionairen
onderling. Tijdens de Franse Revolu
tie en in dat spoor de Russische re
volutie, de Algerijnse, de Indonesische
en nu de Chinese Revolutie zien wij
hoe „de kinderen van de Revolutie"
elkander verslinden. Na het hoofd van
Lodewyk 16e vielen immers de hoof
den van revolutionairen als Danlon en
Robespierre, stierf Marat in een bad
kuip en greep Napoleon met succes
naar de dictatuur. Na Tsaar Nicolaas
werden Trotzky en talloze andere
idealistische communisten van het
eerste uur vermoord en Stalin ves
tigde zijn dictatuur.
had nauwelijks de hielen gelicht of
de oude wapenbroeders begonnen een
verbitterde machtsstrijd waarin de in
middels weer afgezette Ben Bella
overwon. In Indonesië resulteerde de
broederschap ten slotte ook in een
bloedige greep naar de macht en Soe-
karno kan zich nauwelijks als offi
cieel leider handhaven, waarbij ieder
weet dat de strijd om de werkelijke
macht thans uitgevochten wordt door
generaals. Thans zijn de kinderen van
de Chinese Revolutie bezig elkander
te verslinden.
Door dit tragisch patroon, waarin ook
Afrikaanse staten passen, wordt een
ander patroon geweven. Want welis
waar veranderen personen en groepen
op het revolutionair toneel en komen
dikwijls de verdrukten boven en de
verdrukkers onder te liggen, maar de
fundamentele maatschappijstruktuur
blijft gelijk! Dat kan ook niet anders
want de menselijke samenleving is nu
eenmaal hiërarchisch opgebouwd en
geen revolutie kan daar iets aan ver
anderen. Mao tse Toeng moet dat met
zijn doctrinair vasthouden aan de klas
senloze maatschappij weer op zijn bit-
De Sovjet-Unie is een klassiek voor
beeld hoe ten slotte de Tsaar vervan
gen werd door een een partij-elite en
een bureaucratische top. In China kan
noch Mao noch een opgezweepte
jeugd verhinderen dat ten slotte een
kleine machtsconcentratie het volk
zijn wil zal opleggen, zoals Mao het
trouwens zelf ook heeft gedaan.
Hier tonen zich twee ijzeren wetten
de fundamentele ongelijkheid dei-
mensen en de noodzaak van een hiër
archische samenleving. Iedere revolu
tie wordt op den duur tot déze patro
nen teruggebracht.
nu zewen dat alle revo
luties uit den boze zijn en dat alle
strijd vergeefs is? Beslist niet. want
ondanks de „ijzeren wetten" en on
danks het menselijk tekort wat zich
ook^ m de meest idealistische en ge
rechtvaardigde revoluties manifes-
teertt zijn revoluties a.h.w. noodzake-
°nt°elaatbare ach
terstanden in de ontwikkeling van de
mensheid in te halen en bij te trek-
4iïe grote revoluties die gewor
teld zijn in de volken die ze bedrij
ven hebben hun zin en hun elaen
noodzaak in het ene, grote evolutie
patroon van de mensheid.
De grote revoluties van de laatste
eeuwen hebben alle hun positienVe-
sultoten opgeleverd, resultaten die al
rfJ^tWat ,*j mee brachten vtr-
re overtreffen als men slechts wil let
ten op de grote lijnen der evolutie
Hoe wreed deze processen ook zijn
tin«m"e, w®1" versiindert" en het vis-
i ,mach£ onthullen een se
lectie-beginsel dat de positieve nel
)fiïiufnheden van de Tev°lutie uitein
delijk benut in een heilzame consoli-
datte van de hiërarchie en een rede-
devae de tnacht. Volgens
de SmietVrZ* «ijzeren wetten" is
f® fOfJOt-Unte verder voortgeschreden
tonChlZ
HS,f"SSSVS
verworvenheden van zijn revolte
dfrichi:i£üde" worden ontwikkeld in
fundamenteel menselijk tekort
kan Iwrf ®een enkel wereldlijk regime
kan worden ongedaan gemaakt.
H. V.
de ontstoringsvoorschriften en de spat-
iappen.
Het publiek wist medio 1966 dat een
gevarendriehoek verplicht zou worden ge
steld. De overheid moest dit dus a] veel
eerder hebben geweten, vandaar dat hei.
nogal vreemd aandoet, dat deze niet
voor de verplichte datum bepaalde en
definitieve eisen heeft vastgesteld.
Het publiek is de verplichtgestelde
driehoeken gaan kopen. Bij sommige le
veranciers kreeg men te horen dat de
gekochte driehoek door politie en TNO
was goedgekeurd. Dit bleken achteraf fa
beltjes te zijn, want de gevarendriehoe
ken konden eenvoudigweg niet gekeurd
zijn. omdat er helemaal geen maatsta
ven bestaan voor deze keuring.
Uit alle geharrewar rond de gevaren
driehoek kan zeker worden geconclu
deerd. dat de overheid met haar maat
regelen enerzijds te Iaat en anderzijds
te vroeg is geweest. Te laai roet het be
gin van het onderzoek van de driehoe
ken en te vroeg met het stellen van
richtlijnen, waaraan het publiek zich zou
moeten houden. Eén ding is wel duide
lijk het publiek betaalt letterlijk en fi
guurlijk het gelag.
v van Andel
