Scharoff maakt „Oom Wanja"
tot een boeiend gebeu
ren
Bas ten Batenburg: „Toneel
van binnen uit vernieuwen''
90
Piet Veenstra toont zich
een talentvol pianist
maken
stef
meeder
DE HAVENLOODS DONDERDAG 9 MAART 1967
4
Tsjechow's „Oom Wanja" kon in de regie van Peter Scharoff, de
83-jarige grootmeester van een nu vervlogen tijd, geen verrassing wor
den. Men kon van tevoren zeggen, dat het een terdege uitgebalanceerde,
maar traditionele voorstelling zou zijn, die de in Italië wonende, maar
het liefst in Nederland werkende Rus met het Nieuw Rotterdams
Toneel zou maken. En de verwachting is uitgekomen. Dat betekent
niet dat de voorstelling een teleurstelling is geworden.
Integendeel, de momenten van verrukking over de precisie tegenwoordig aan
elk handwerk vreemd waarmee scènes waren opgebouwd, waren talrijk. De
„onmogelijke" aandacht voor het detail, het feilloos aanvoelen van de sfeer, het
•o innig verweven zijn met de geest van Tsjechow, het waren evenzovele factoren,
die deze opvoering tot een boeiend gebeuren stempelden.
Sarst
Voeg hierbij het magnifieke spel van
Lies Franken, Elly van Stekelenburg en
Elisabeth Andersen (in deze volgorde) en
het zal duidelijk zijn dat het NRT op
nieuw een succes toevoegde aan de reeks,
die dit seizoen heeft opgeleverd.
„Oom Wanja" is het drama van de
verloren levens. Neem oom Wanja zelf,
ln wezen te laf om een verloren
leven buiten zijn schuld verloren
onder ogen te zien. Prachtig en intens
waar gemaakt door Rob de Vries, die
met Lies Franken aan het slot voor een
Indrukwekkende scène zorgde.
Neem Sonja. een jonge vrouw die
lijdt onder het gemis aan schoonheid,
onmachtig als ze is zelfvertrouwen en
levensvreugde te putten uit de bronnen,
die wel tot haar beschikking staan. Lies
Franken heeft deze vrouw zo intens en
zo ontroerend gespeeld, dat de rol tot
een hoogtepunt ln haar carrière is ge
worden.
Neem Hélène, een vrouw bestemd voor
een ander dan het plattelandsleven.
Misschien wel de meest tragische figuur
uit het stuk. Zij heeft immers andere
mogelijkheden. Haar schoonheid en brille
schijnen voorbestemd te schitteren in een
leven van avontuur en romantische glans.
Zij valt echter ten prooi aan de eindeloze
verveling, die het Russische plattelands
leven kenmerkt. Waaraan een ieder ten
gronde gaat. Elisabeth Andersen had zich
als het ware getooid in het kleed van
verveling, alles aan en om haar ademde
lusteloosheid, vage berusting in haar lot
zelfs, zonder een ogenblik tot opstand
te komen.
Zij en Lies Franken zorgden in „de
ongeluksscène" aan het slot van het
tweede bedrijf voor het onbetwiste hoog
tepunt van de voorstelling.
Neem de dokter,
cynisch en onver
schillig aan de op
pervlakte. Net zo
min in staat zich
uit de kluisters van
traditie en omgeving
te bevrijden als de
anderen. Gedoemd
de nar te zijn, die hij
wil spelen. Pim Dikkers heeft de rol
zeker goed gespeeld, maar met een
^blijvend
goedkoper
Ars U nu geen oppas kunt
krijgen, maar wel hulpvaardige
buren hebt... ga dan maar rustig
uit, want met deze- Canwel
Intercom installatie is leder
kreetje van baby hoorbaar bij
de buren.
Complete huistelefoon met
twee toestellen, die U In di
verse vertrekken plaatst, In
beide toestellen een ontvanger
en een microfoon, dus gesprek
in beide richtingen is mogelijk.
En zo'n handig apparaat koopt
U nu'met 20 meter snoer
voor nog géén twee tientjes.
hinderlijk, telkens herhaald gebaar, dat
de aandacht te zeer afleidde.
Neem de professor. Hij is meer lach
wekkend dan tragisch, maar dat in
hoofdzaak, omdat Tsjechow de rol niet
verder uitwerkte. Ook hij is een ver
lorene, aanbeland op een punt in zijn
leven waarop hij de waarheid onder ogen
moet zien: niets van wat hij schreef of
heeft gezegd is oorspronkelijk. Johan
Schmitz maakte de professor zeker waar,
zonder tot een vergelijkbare prestatie
als zijn medespelenden te komen.
Prachtig heeft Scharoff om- deze hoofd
rollen de bijrollen gegroepeerd. De op
vallendste was Njanja, de oude min van
Elly van Stekelenburg. Deze rol ln haar
handen, met zo weinig tekst, werd een
juweeltje van zuivere acteerkunst, Hef
en warm van een broze intensiteit.
Opnieuw onderscheidde Sacco van der
Made zich als een meesterlijk gekarak
teriseerde aan lager wal geraakte land
eigenaar. Zeker, op het clowneske af,
maar zo weggelopen uit de Russische
literatuur en daardoor van een opvallende
authenticiteit.
Coba Keiling speelde zeer sterk de
kleine rol van de moeder, levend in een
andere wereld zolang ze wakker was
stil aanwezig als ze opnieuw in slaap
sukkelde.
Henk Uterwtjk had de weinig dank
bare taak de arbeider te moeten neer
zetten, die af en toe met een boodschap
kwam.
Nogmaals, een uitermate verzorgde
voorstelling. Misschien wel de laatste van
deze soort die in Nederland wordt ge
geven. Daar wijst ook de zin op, die de
Erectie van het NRT in het programma
liet opnemen.
„In deze voorstelling hopen de actrices
en acteurs onder Peter Sqharoff nog
eenmaal de authentieke wereld van
ct0? Tfl!?how voor u doen herleven".
Scharoff heeft deze
beloften ingelost.
Niet alleen dat hij
de spelers wist te
leiden in de geest
van zjjn geliefde
schrijver; hij zorgde
ln elke scène op
nieuw voor prach
tige opstellingen, die
het toneelbeeld voortdurend deden lijken
op oude schilderijen, waarin geen detail
niet met een zeldzame liefde is ge
schilderd.
Het NRT zal vele mensen aan zich
verplichten met deze voorstelling. Het
is te hopen dat zij een andere generatie
ook aan zich zal verplichten door niet
al te lang te wachteh met een „Tsjechow".
geregisseerd naar de geest van deze tijd.
Sarst, het Rotterdamse studententoneel,
heeft zich gewaagd aan twee éénacters.
„Le tableau" van Ionesco en „Pionnen"
van Paul Carter-Harrison. De eerste
werd ln de studentenvoorstelling geen
succes. Het ls een bijzonder vreemd
geval, dat het moet hebben van een
razendsnelle vertolking en een regie, die
zich niet richt op mogelijke zwaarwichtige
achtergronden (want die zijn er niet),
maar die zich beweegt van vondst naar
vondst, waardoor het een knettergekke
klucht wordt.
„Pionnen" had heel wat meer bedoe
lingen. Goede bedoelingen. Een scherpe
analyse van de tijd, die gestalte krijgt
tussen twee schaakspelende robotten:
een blanke wekeling, die pacifistische
cliché's praat en een fascistische neger
officier, die de cliché's van de reactie
spreekt. En daaar tussen beweegt zich een
zwijgende jood, die onrustig naar buiten
staart waar het fascistische Duitsland
zich opmaakt de wereld te vernietigen.
Zonder twijfel een goed gegeven, dat
een betere opvoeiring verdient dan de
rondweg houterige, die de studenten
ervan gaven. Het blijft dan de vraag
of Harrison's stuk niet te veel maakwerk
is en of het niet blijft steken in de gpede
bedoelingen. Het lijkt mij dat schrijver
zijn stuk duidelijk moet bekorten, zodat
de schokkende intentie zuiverder en
overtuigender doel raakt.
Jan Hein de Groot
blijvend
goedkoper
Een speciale aanbieding van op
vouwbare damesparapluies... af
komstig van de wereldbe
roemde KNIRPS parapluie-
fabrieken... is iets dat U niet
mag missen.
De befaamde "kleine paraplule",
die zo makkelijk in Uw tas mee
gaat en opengeklapt de normale
maat heeft, mét feilloos werkend
blank stalen binnenwerk... gaat
U nu.kopen voor de helft van de
normale Knlrps prijs, voor nog
géén achttien gulden.
Product
de KNIRPS
Vrijdag en zaterdag verkopen
wij deze met Nylon bespannen
opvouwbare paraplules, één
brok soliditeit en luxe, In
diverse
mode
kleuren,
voor
Géén til. of tchrift. but.
kring in de kleine Doelenzaal een Beet-
hovenavond gegeven, die een controver
sieel karakter had. Enenzijds heeft de
concertgever met de keuze van
zijn programma getoond met een goed
koop succes zich niet tevreden te willen
stellen, anderzijds was zijn herscheppend
en psychisch vermogen voor de uitvoe
ring van een exclusief Beethovenpro-
gramima nog niet in voldoende mate ont
wikkeld om deze avond over de gehele
linie tot een muzikale gebeurtenis te
maken. Integendeel. In de vertolking
van de Sonate in F, opus 10, no. 2 en
de 33 Diabelli-vaiiaties opus 120 is het
Veenstra niet voldoende gelukt de tech
niek secondair te maken aan de muzi
kale interpretatie. Het klonk alles nog
wat academisch, te sterk geaccentueerd
en wat te gehaast van tempo.
Vooral in de 2e sonate, opus 10, waar-
In de invloeden van Haydn en Mozart
nog herkenbaar zijn en de muzikale
voordracht uitsluitend uit de noten moet
komen, was de aanslag vaak te agres
sief en de techniek te overheersend.
In de vertolking van Beethoven's laat
ste grote pianowerk, de „33 Verande-
rungen über einen Walzer" van A. Dia-
belli, die de meester, reeds stokdoof, tij
dens zijn arbeid aan de 9e Symfonie
heeft gecomponeerd, bespeurden we een
sterkere innerlijke samenhang van ge-
w", t2?nle'k. met domineren
van net laatste.
°e. ^tonaire teacht van deze muziek
heeft Piet_ Veenstra nog niet voldoende
lardoor de i
ln de technische interpretatie is blijven
steken. Toch heeft hij met zijn spel boel
ende aspecten belicht en kunnen we hem
dankbaar zijn dat hij dit gigantische
werk van Beethoven in zijn programma
heeft opgenomen.
Begrijpelijkerwijs was onze aandacht
gespannen op de vertolking na de pau
ze van de sonate in f, opus 57, beter
bekend als de Appassionata. Voor deze
muziek met haar sterke verwantschap
met de gevoelswereld van de vijfde sym
fonie, bleek Veenstra een grotere affini
teit te bezitten. Zijn spel kreeg klank
en vervoering en boeide van begin tot
eind.
aangevoeld, waardoor de weergave van
S3«rvariatiesl^aafvan eIke varia"
rit Aai A 011 zelfstandig organisme be
zit dat door een onzichtbare band aan
de voorgaande verbonden is, nog teveel
CARAVANf
SILVERLINE
met ■laapkame
DE REU
KZP.
A-LINE
CAMPO
3e Barendrechtseweg 4
BARENDRECHT
TEL. 01806—2876
„Ik heb geen bepaalde voorkeur
voor modern of klassiek. Misschien
komt dat wel doordat ik zo van
alles gespeeld heb, dat het me
allemaal even lief is". Aan het
woord is Bas ten Batenburg, acteur
van het NRT, oud 38 jaar en een
snel en rad prater, hoewel niet
emotioneel.
STICHTING GAMMA
VAN DE GROND
Een aantal kunstenaars uit het Rijn
mondgebied heeft zich verenigd ln een
Stichting Gamma. Organisatoren zijn de
heren Hein de Koster en Lucas Schram-
lé. De stichting wil met Schiedam els
dominerend cultureel centrum in het Rijn
mondigebied de creatieve arbeid in
dit gebied bundelen en doen opnemen ln
openbare gebouwen, wijkhuizen, verend-
gingislokaliteiten. buurthuizen en bedrij
ven.
Deze organisatie wil duidelijk een te
genwicht te scheppen tegen het over-
heidsdirigisme, met name zoals zij dit
ziet in de invloed van het Rotterdam
se kunstbeleid. De grieven van de aan
gesloten kunstenaars gaan vooral uit
naar de protektie van bepaalde „mo
des" en hun exponenten en een daar
op afgestemd aankoopbeleid.
Bij de tot 2 april in het Schiedams*
Gemeentemuseum gehouden expositie
„Salon van de Maassteden" stootten
verschillende van de thans in „Gamma"
verenigde kunstenaars hun gevoelige-
rieus. Nadat him werk daar geweigerd
was, besloten zij op korte termijn een
expositie onder het motto „Salon desnez
froids" (Salon van de koude neuzen) te
houden. Het ziet er naar uit dat „Gam
ma" een fraaie behuizing krijgt in het
Proveniershuis, dat de gemeente Schie
dam wil bestemmen tot kunstenaarscen
trum.
Oproep voor hulp
aan India
De reportage die vrijdagavond in een
Brandpunt uitzending de afschuwelijke
hongersituatie in Bihar (India) toonde
was volkomen duidelijk. Indien niet op
korte termijn hulp wordt geboden zullen
honderdduizenden van honger sterven.
De Stichting „Eten voor India" treft
voorbereidingen om op de kortst moge
lijke termijn geconcentreerde voedlngi-
middelen en vitaminepreparaten naar de
meest bedreigde gebieden te sturen. Ver
der wordt onderzocht op welke termijn
scheepsrulmte beschikbaar is om tarwe
schepen melkpoeder naar Indla te ver-
In verschillende gemeenten zijn al
plannen ontstaan om tot actie over te
gaan. De stichting verzoekt allen die
een inzameling willen organiseren zich te
telefonisch onder nummer 070-
392263 of schriftelijk vla postbus 1857
T)f»n TTnncr
John Lanting
Op 9 maart start John Lanting zijn
drieluik-programma van solo-toneel in
het Piccolo-theater. Tot en met 27 maart
treedt Lanting elke avond op, uitge
zonderd de maandagavonden en de avond
van Goede Vrijdag.
Op Lanting's programma staan „De
aap" van Kafka, een meesterlijke mono
loog, die hij ook al voor de televisie
bracht, maar waar grote vraag naar
blijft bestaan. Vervolgens „De man met
de snor", een verhaal dat Manuel van
Loggem speciaal voor hem schreef en
dat hij eens tijdens een lunchconcert ln
De Doelen heeft gedaan. Als afsluiting
volgt een „Cabareteske-clownerie", die hij
zelf heeft geschreven.
Lanting heeft sinds hij het NRT als
acteur verliet en Lurelei als cabaretier,
een opmerkelijke weg ingeslagen. De
voor Nederland zelfs ongebruikelijke weg
van het solo-toneel. Het is zeker boeiend
hem op deze weg te volgen. Daarvoor
krijgt Rotterdam nu de kans.
ORGELCONCERTEN
Maandag 13 maart geeft Albert de
Klerk, organist te Haarlem, een concert
in de Laurenskerk. Medewerking ver
leent het Ward-Instituut te Roermond
o.l.v. Jos Lennards. Aanvang kwart
over acht.
ape<
Dat vond ik gewoon een heel. fijne
Zonder meer. Anderzijds heb ik juist de
laatste tijd veel succes gehad met de
rol van een louche ober in het blijspel
„Strikt geheim". En nou niet omdat het
een blijspel is, maar dat rolletje „doet"
je als acteur niets. Dat Is gewoon een
stuk vakmanschap wat van je wordt ge
vraagd. En dat doe je dan. Met een
blonde pruik op en een „hip" pak aan.
Maar daar blijft het bij.
Als derde dan nog de Laertesrol in
„Hamlet". Dat is een uitdaging. Dat is
gevoelsmatig zo'n moeilijke rol, dat je er
een eer in gaat stellen er iets goeds
van te maken. Aan het eind komt Laer
tes op, bevend van wtoede. Een ogenblik
later barst hij in snikken uit, weer een
ogenblik later is hij bezig een gemeen
plan te beramen met de koning. Dan
weer is hij vervuld van haat. Heus, om
dat geloofwaardig op de planken te zet
ten is een geweldige uitdaging".
Bas ten Batenburg is vlak voor de oor
log aan een gymnasiumopleiding begon
nen. In de oorlog is die opleiding afge
broken en na de oorlog heeft hij het
h.b.s.-diploma behaald. Daarna heeft de
heer Ten Batenburg nog wat gegras
duind in het reclamevak en vervolgens
volgde hij de opleiding aan de toneel
school in Amsterdam. Al spoedig is hij
toen verbonden aan de Haagsche Come-
die.
VERINGA
WEEK AANBIEDING
geldig t.m. woensdag
Doublé
horlogebanden
heren 10.90
Vrijdag en zaterdag verkopen,
wij deze Canwell Intercom huls
telefoons (babyfoon), compleet
met batterij, snoer en
gebruiks-
aanwijzing
VOOR EEN ORGEL OF PIANO
UW ADVISEUR
Géért tel. of schriftbest
Verbondenheid
„Dat heb ik per sé gewild. Ik had
het vertrouwen in Laseur en misschien
kwam het ook wel doordat ik niet uit
een specifiek artistiek milieu kwam. Ik
was een beetje een „nette" jongen en
daarom voelde ik me misschien wel
wat aangetrokken tot Den Haag. Laseur
heeft me meteen veel laten doen. Ik
heb daar Jaren gehad met zeven rollen.
Dat is heel wat. Als Laseur wat in je
zag dan liet hij het je ook in het wilde
weg proberen. Echt een frisse aanpak.
Dat ontbreekt nu wel een beetje, geloof
In Den Haag ben ik een jaar of zes
geleden begonnen met een werkgroep
van jongeren die een vernieuwing van het
toneel wilden. Het is er niet erg uitge
komen. Het experiment kwam in Den
Haag niet helemaal door. Men vond het
wel aardig, maar het werd zo ongeveer,
beschouwd als een spelletje van kinde
ren die tussen de suitedeuren een versje
opzeggen".
Bas ten Batenburg is tien jaar aan
de Haagsche Comedie verbonden ge
weest. Wat waren in die tijd de belang
rijkste rollen?
„Wel, zoals ik al zei heb ik ontzettend
veel gespeeld. En het is gek, maar ik
schijn nooit op te vallen. Zo speelde ik
bijvoorbeeld mee in „Een mal meisje".
Steenbergen was daarin de grote man
in de commissarisrol. Ik was een van
z'n inspecteurs of zo Iets. Toen werd
Steenbergen ziek. Iedereen was ten ein
de raad en niemand wist wie nou die
rol moest overnemen. Tot ze eindelijk
zeiden: „Nou probeer jij het maar eens".
Het werd zo'n succes dat het stuk nog
tachtig keer is gespeeld. Maar een van
de fijnste rollen vond ik toch wel de
Nar in King Lear, bij het afscheid van
Van Dalsum. Dat heeft me erg gegre-
oen. Er groeide een zekere verbonden-
ïeid met Van Dalsum, die verder ging
dan zuiver het toneelgebeuren".
Waarom bent u eigenlijk weggegaan
bij de Haagsche Comedie?
..Dat 1* moeilijk te zeggen. Ik vond
het geloof ik gewoon tijd worden wat bouw van hun repertoire. Verschillende
anders te gaan doen. Het toneel op een gezelschappen zouden eenzelfde stuk
andere wijze benaderen. In Den Haag kunnen opvoeren, zodat de mensen be
is het toneel anders gericht dan hier.
Misschien wat meer in een vaste, iet
wat starre vorm. Hier merk je in het
toneel ook iets van het bruisende, leven
de van de stad. Dat trok me aan".
U bent dus ook voor een levend, zich
vernieuwend toneel?
Serie kreten
„Uiteraard, maar de vernieuwing en
het uitdragen van nieuwe ideën moet
van binnen uit komen. En dat gebeurt
hier al heel veel. Het manifest van „de
ABC van het Nederlands toneelbestel"
is dan ook eigenlijk niet veel meer dan
een allang achterhaalde serie kreten.
Trouwens, een Croiset uit Arnhem heeft
makkelijk praten. Die kwam ln een op
gemaakt bed. Theater heeft ongeveer
negentig procent vaste voorstellingen.
Dan is het gewoon interessant om over
vernieuwing te praten. Maar als je het
voor het grootste deel van vrije voorstel
lingen moet hebben, gaan er andere din
gen meespelen.
Hier in Rotterdam doen we er echt al
heel wat aan. Veel voornamelijk jon
ge acteurs geven bijvoorbeeld kunst
lessen op de scholen. Zij praten met de
scholieren over toneel en alles wat er
mee samenhangt. De acteurs hebben
veel contact met de beeldende kunste
naars uit de stad. Kortom, we proberen
om een modeuitdrukking te- gebrui
ken geëngageerde te zijn met de tijd.
De resultaten zijn ook wel merkbaar.
Niet alleen in de grote steden, maar
ook in de kleinere plaatsen zie je steeds
meer jongeren in de zaal zitten. Een te
ken dat de belangstelling groeit.
Veel
vrijer
wust voor een bepaalde interpretatie zi
den kunnen kiezen".
Van interpreteren naar regisseren is
een kleine overgang. Hoe denkt u daar
over?
„Het is nog steeds mijn hartewens te
regisseren. Maar dat ligt in het huidige
bestel niet zo gemakkelijk. Kijk, als ac-
halei.,
gaan. En bovendien weiger ik om te be
ginnen met regisseren van stukken die
me niet werkelijk interesseren. Dht kan
je regie ook nooit ten goede komen.
Maar het zal wel een wens blijven".
Camille de Vries
Bas ten Batenburg is getrouwd en heeft
twee kinderen. Zijn vrouw is de actrice
Camille de Vries, eveneens verbonden
aan het NRT. Zij heeft een volwaardig
contract afgesloten, ondanks haar gezin
en huishouden. Ook zij had een lovende
pers over haar rol in „Strikt geheim"
Is toneel en gezin te combineren?
„Uitstekend zelfs. Het is natuurlijk
een dualistisch bestaan en je moet aan
beide kanten water in de wijn doen,
maar het gaat uitstekend. Van werkelijk
„carrière maken" is natuurlijk geen
sprake. Die ambitie heb ik natuurlijk
ook wel gehad. Maar dat is nu niet zo
belangrijk meer voor me, dat ik er ande
re dingen voor verwaarloos.
Eigenlijk kan ik pas nu aan mijn car
rière beginnen. Toen ik van de toneel
school kwam, ben ik al gauw getrouwd
en een jaar later kreeg ik het eerste
kind. Ongeveer drie jaar later kwam de
tweede, zodat ik nu pas weer goed en
wel de handen vrij kreeg voor het to
neel. Ik wil gewoon graag bij het to
neel betrokken blijven. Meer niet en dat
lukt tot nu toe heel goed".
WIM DE LANGE
Aktiviteiten van
iverkgroep S.
Op zaterdag 4 maart werd ln het
voormalige Triangel de eetclub „Crls-
pijn" geopend. De naam „Crispijri" is
ontleend aan de Crispijnlaan die in de
17e eeuw op deze plaats was. „Crispijn"
wordt vooral een eetgelegenheid voor ka
merbewoners. Ieder AMVJ-lid heeft op
vertoon van de lidmaatschapkaart toe
gang. Niet-leden kunnen persoonlijk een
toegangskaart aanvragen bij de AMVJ,
Mauritsweg 2.
Dinsdag 14 maart zal in de foyer van
het AMVJ centrum prof. dr. Fred L. Po
lak spreken over automatisering. Aan
vang kwart over acht.
Zondagavond 12 maart zal een klas
sieke muziekavond verzorgd worden door
Elizabeth van Malde, piano en Eddy van
Leeuwen, hoorn. Het programma ver
meldt o.a. werken van Mozart Beetho
ven en Schumann. Plaats: „De Heuvel"
Laurensplaats 5, aanvang 8 uur.
Donderdag 16 maart vindt het
Schaak en Dam-toernooi plaats. Groot
meesters uit alle bij S aangesloten orga
nisaties worden uitgenodigd in de boven
zaal van En Passant, Eendrachtweg 45,
eikaars krachten te meten. De Rotter
damse Schaakbond heeft haar medewer
king toegezegd. Het tournooi zal beslo
ten worden met een simultaanseance. In
lichtingen telefoon 140958.
FABRIKANT
OVERTREKT NU
BANKSTEL
VOOR BIJZONDER LAGE PRIJS
Vraag vrijblijvend nulsbe/oek
Tel. 25 31 U, Rotterdam, b.g.g. (el.
28 34 63.
