hfSESB
Thyestes, orgie
rechte lijn van
van wraak-
het kwaad
mswgmm
KESESSh
Janacek's sluwe vosje
levensecht sprookje
ROMEO EN JULIET IN
MODERNE VERSIE
't MEUBELHUIS
DE HAVENLOODS DONDERDAG 29 JUNI 1967
13
blijvend...
goetdkoper
Vrijdag en zaterdag verkopen
wij op onze Camping afde
ling tweede verdieping) van deze
moderne, heerlijk warme slaap
zakken, snijmaat jm sn*.
160 x 190 cm, TV gHfi
Géén tel. of schrift, bei
i en gedessineerd
90 cm breed
golfplastic
VOOR Wbrillen]
NU IS EEN RINCK-BRIL
blijvend
goedkoper
De moderne sprookjesopera „Hei
sluwe vosje" van de Tsjechische
componist Leos Janacek. dia. door
de Nationale Opera uit Praag
onder auspiciën van her Holland
Festival 1967 werd opgevoerd,
diende als opening van de drie
operavoorstellingen, die in de
Rotterdamse Schouwburg gedu
rende het Festival zullen worden
gegeven.
Uit het sterke medeleven met de
handeling op het toneel tijdens de op
voering van deze opera bleek dat het
auditorium de moderne vorm, mits
goed gebracht, wel kan waarderen.
Dit behoeft ons, wat de opera Het
sluwe vosje betreft niet te verwonde
ren. De decors van Vladimir Nyvlt
waren zo feeëriek ontworpen en uit
gevoerd dat dit sprookjesspel van
mensen en dieren temidden van be-
toverehde bostaferelen een geheel
nieuwe en tegelijk onbekende wereld
openbaarde. De scheidingslijn tussen
mens de dier werd én door het gave
en natuurlijke spel der acteurs én
door de indeeënrijke, illustratieve
muziek van Janacek geheel wegge
vaagd, waardoor de gemeenschap
van mensen en dieren in dit spel op
niveau van gelijkheid kwam te staan.
Dit maakte het sprookje zo levens
echt en tegelijk zo teder en menselijk.
Het sluwe vosje, die met haar gui
tige streken de gehele omgeving be
heerste, werd door Helena Tattermu-
schova op onnavolgbare wijze ge
speeld. Haar directe tegenspeler, de
houtvester Jindrich Jindrak, heeft zijn
toegenegenheid jegens dit vosje op
ontroerende wijze vertolkt. Zowel
Jan Hlavsa in de rol van schoolmees
ter als Dalibor Jedlicka, de pastoor
spelend, deelden ieder op eigen wijze
in de koddige verwikkelingen van het
vosje. Ook Jaroslava Prochazkoya
de vrouw van de houtvester, en Ru-
dolf Vonacek en jaroslava Dobra,
resp. waard en waardin, completeer-
den het menselijk aandeel in dit
sprookjesspel.
De volwassenheid van het sluwe
vosje deelt zich aan de dierenwereld
mede met haar liefde voor De Vos,
die door Eva Zikmundova zo natuur
lijk werd weergegeven. En middenin
dit woelige en tegelijk zo aandoenlij
ke spel van mens en dier valt het
dodelijke schot van de stroper Ha-
rasjta (Josef Heriban) op het vosje
Met dit schot valt de stemming vari
onbekommerdheid weg, niet alleen op
het toneel maar ook in de zaal Met
de dood van het vosje is het spel uit
het leven leeg geworden.
Het is de grote verdienste geweest
van de schrijver Tesnohlidek, de
componist Janacek en niet te verge
ten de acteurs van de Praagse Na
tionale Opera, die door leerlingen van
de Scapino dansacademie en -dans
school zo keurig werden bijgestaan,
dat zij het auditorium zodanig in de
handeling hebben opgenomen dat het
sprookje op het toneel als werkelijk
heid kon worden ondergaan.
Ook het residentie Orkest heeft
hierin een groot aandeel gehad, of
schoon in het begin vele oneffenhe
den en intonatiemoeilijkheden het
klankbeeld onrustig en onzeker heb
ben gemaakt. Aan de dirigent Bohu-
mil Gregor, die de partituur volko
men beheerste, heeft dit zeker niet
gelegen.
Uit de schouwburgzaal klonk aan
het slot een langdurig applaus.
IDO EYL
WESTKRUISKADE 4-5-6 TEL. 124076
naast Arena Theater)
ALTIJD 20%-30%
VOORDELIGER
(DESGEWENST CREDIETSERVICE)
door twaalf
Schiedam
tot bescherming van
E.H.B.O gehouden.
personen is deelgenomen.
Woensdagavond 28 Juni zijn deze diplo
ma's tijdens een bijeenkomst in het r.k.-
Jeugdcentrum aan de Dr. Schaepmanstraat
uitgereikt, nadat prof. Theunissen van de
faculteit der Diergeneeskunde van de uni
versiteit te Utrecht, de examens had afge-
Kinder Tricot Pyjama's, de
handigste, warmste en meest
practische pyjama's... maar
meestal ook de duurste...
Soepele Tricot pyjama's voor
die bengels, die niet alleen thuis
maar ook in de vaeantie, op
camping of caravan er warmpjes
bij moeten liggen.
Met boordjes aan hals, manchet
ten en pijpjes, verwisselbaar
elastiek in de pantalon en in
diverse kleuren gedessineerd,
nu guldens goedkoper dan
normaal.
Vrijdag en zaterdag verkopen
wij in onze Lingerie afdeling
deze prachtige Tricot kinder
pyjama's, voor prijzen, die U
geen tweede keer kunt ver
vrachten.
10-12
dan ook bezeten van wraak. Wij
krijgen geen gelegenheid in hem een
mens te zien, die door de gebeurte
nissen (ver)wordt.
Claus heeftmet grote aandacht
deze rol geschreven. Aan de andere
heeft hij minder aandacht besteed.
Zo lijkt het tenminste. Want Thyes-
tes. ook een loeder na alles wat we
over hem te horen krijgen, blijkt in
de rolopvatting van Rudi van Vlaen
deren geregisseerd overigens door
Claus zelf - een vriendelijke zon
daar, die met de beste bedoelingen
naar zijn broer komt. Terwijl nok
hij is aangeraakt door het kwaad van
Tantalus, blijkt uit niets dat hij met
minder aangename plannen voor
Atreus naar Argos is gekomen.Hier
rijzen voor de toeschouwer vraagte
kens.
GEEN CLIMAX
Een ander bezwaar zou kunnen
zijn, dat het stuk niet uitmondt in
een climax. Maar Claus heeft ge
zegd: geen dramatiek. Emotioneel
voltrekt het stuk zich op een zelfde
plan. Er is geen spanningsboog, maar
een rechte lijn van begin naar einde.
Een orgie van wraak.
Een orgie, die niet wordt afgebro
ken door het ingrijpen der goden. De
aarde splijt niet als Thyestes zijn
kinderen heeft verorberd, de zon
raakt niet verduisterd. Hoe groot
moet het kwaad op de wereld zijn,
voordat de goden ingrijpen? En langs
die lijn trekt Claus zijn stuk door
naar het heden. Op deze wereld ver
orberen vaders hun kinderen, op de
ze wereld leven mensen in een orgie
van geweld, zonder dat de goden in-
grijüen. In Claus' stuk is geen plaats
voor liefde, voor begrip, voor mede
lijden. Die „franje' heeft hij bewust
verwijderd.
Zijn stuk kan daardoor niet ontroe
ren. Het verbijstert de toeschou-
Ton Lutz zette een Atreus neer in
al zijn afzichtelijkheid. Hij was het
kwaad in persoon. Maar met een on
dertoon van menselijkheid, die mis
schien niet eens bedoeld is door de
auteur. Hoe geweldadig ook. er bleef
toch iets van een (on)mens, gevan
gen in een lot, dat hem was opge
legd.
De rollen naast hem werden aan
vaardbaar vervuld. Slechts Hetty Ver
hoogt als de furie en Alex van Roven
als de geest van Tantalus, vielen op
in goedgespeelde rollen. Rudie van
Vlaenderen was al te zachtmoedig.
Men kon bijna geloven in zijn ..on
schuld" en dat kan niet de bedoeling
zijn geweest.
AKROPOLIS
Jerzy Grotowski, dc Poolse toneel-
vernieuwer, is opnieuw opgetreden in
het Holland Festival met zijn Labo
ratorium Theater. Grotowski experi
menteert met nieuwe theatervormen,
waarvan het kenmerkende is dat hij
het publiek zo dicht mogelijk in de
toneelhandeling wil betrekken. Het
aantal toeschouwers bij zijn voorstel
lingen wordt dan ook door hem be
paald. Als hij vindt dat er niet meer
dan 36 toeschouwers mogen zijn, zul
len er niet meer zijn.
Bij „Akropolis" liet hij er een goe
de honderd toe. Gegroepeerd rondom
de kleine ruimte waarin wordt ge
speeld, sommigen op het speelvlak
neergezet.
„Akropolis" is van oorsprong een
stuk van Stanislaw Wyspianski, een
bericht over de Europese cultuur en
de levensvatbaarheid van de morele
waarden, die zij het „oude wereld
deel" heeft nagelaten. Growtoski js
van dit stuk uitgegaan. Heeft alleen
de plaats van handeling veranderd en
een andere tekst geschreven. Niet in
het koninklijk paleis van Krakau ko
men de figuren op de gobelins en de
standbeelden tot leven, maar in
Auschwitz, de plaats der verschrik
king waar nog slechts kortgeleden de
Europese cultuur is beproefd.
Zes acteurs en één actrice komen
als het ware tot leven uit de rook
van de crematoria; schimmen uit een
onbekende wereld. Zij spelen de scè
nes die Wyspanski heeft voorgeschre
ven: stukken uit de Bijbel, frag
menten uit Homerus, het twistgesprek
tussen Jacob en Ezau, het huwelijk
van Jacob en Rachel, het gevecht tus
sen Jacob en de engel, de liefde van
Paris en Helena.
Zij spreken Grotowski's woorden.
Poolse woorden, onverstaanbaar voor
mij. Geen woord heb ik kunnen op
vangen.
En toch brengt de voorstelling een
enorme beklemming over. Juist om
dat ik niets versta onderga ik wat er
zich afspeelt als een gebeuren uit een
absoluut andere wereld, zoals Ausch
witz eens een andere wereld is ge
weest, waaruit het schreeuwend lij
den van de slachtoffers niet is ver
staan.
De stemmen klinken klagend, cy
nisch, wanhopig en dan weer vol ver
wachting, soms klinkt het uitspreken
van de clausen als het reciteren van
klaagzangen.
De acteurs treden op als collectief.
Een uur lang zijn ze volledig gecon
centreerd op de voorstelling, ook al
spelen ze niet direct in de handeling
mee.
Een adembenemende ervaring,
waarvan het jammer is dat zij niet
Aad van der Hoeven
nu eantororganist
Op 10 juni behaalde de heer Aad
van der Hoeven het solisten-diploma
voor orgel van het Rotterdams con
servatorium.
Deze veelbelovende jonge kunste
naar werd in 1941 te Schiedam ge
boren en ontving het grootste deel
van zijn opleiding in zijn geboorte
stad bij de heer Jac. P. Bekkers,
organist van de Grote Kerk.
Menigmaal heeft hij voor laatst
genoemde diensten waargenomen en
in 1957 volgde zijn benoeming tot or
ganist van de Nederlandse Protes
tanten Bond.
In 1961 verwisselt hij de Schie-
damse orgelbank voor die van de
Prinsekerk te Rotterdam, waar Aad
van der Hoeven een prachtig orgel
tot zijn beschikking heeft met een
goede intonatie.
Tevens leidt hij hier het kerkkoor,
zodat zijn taak werd uitgebreid tot
cantor-organist.
Toch gingen deze capaciteiten niet
geheel voor zijn geboortestad verlo
ren, want sinds de oprichting van
ons Toonkunstkoor zwaait Van dei-
Hoeven de dirigeerstok met veel
enthousiasme en toewijding.
Reeds vóór het behalen van zijn
einddiploma reikte het gezichtsveld
van deze musicus verder dan de
naaste omgeving; zowel als organist
en als dirigent geniet hij bekendheid
in heel Nederland.
Hij heeft de „Schielandkring" goed
gedacht een orgelconcert te organi
seren in het kerkgebouw van de Ne
derlandse Protestanteri Bond aan de
Westvest 92, alhier, zodat vele stad
genoten kennis kunnen nemen van de
kwaliteiten van zijn spel.
Dit concert zal plaatsvinden op
donderdag, 6 juli, 's avonds 8 uur.
Aad van der Hoeven stelde een
aantrekkelijk programma samen
met orgelwerken van Pachelbel,
Bach, Boyce, Wesley, Mendelssohn
en Franck.
Het derde orgelconcert, georgani
seerd door het orgelcentrum „Schie
landkring" zal plaatsvinden op don
derdag, 6 juli a.s. in het kerkgebouw
van de Nederlandse Protestanten
bond, Westvest 92 te Schiedam.
Solist is de heer Aad v.d. Hoeven,
organist van de Prinsekerk te Rot
terdam.
Deze orjÉanist heeft een aantrekke
lijk programma samengesteld met
werken van Pachelbel, Bach, Boyce,
Wesley, Mendelssohn en Franck.
Aanvang 8 uur n.m.
JJUGO CLAUS schijnt zijn stuk „Thyestes" bij het Belgische Toneel
vandaag te hebben ingeleverd met de mededeling: „Geen dramatiek,
geen karakter, geen doorlopende aktie. Alles is reine emotie". Dit uit-
gangspunt neemt hen, die terecht over „Thyestes" willen opmerken dat
de dramatische ontwikkeling van het stuk niet de sterkste kant ervan
is, dat het bevolkt is met half-goden in plaats van met karakters en dat
de emotie niet voortkomt uit de handeling, maar een gegeven is, de
5 wind uit de zeilen.
(door de 5 RINCK-extra'Sj
VOORDELIGER DAN OOIT
Een scène uit Akropolis".
In de tot theater herschapen grote
Doelenzaal heeft het „Ballet van de
twintigste eeuw" uit Brussel onder
leiding van Maurice Bé.jart de rij
der balletten geopend, die in het ka
der van het Holland Festival 1967 in
Rotterdam zullen worden opgevoerd.
Hij heeft hiervoor zijn avondvullen
de choreografie „Romeo en Juliet",
op muziek van Berlioz, gekozen. In
dit dansschrift heeft Béjart de eeuwi
ge, algemeen menselijke liefde tus
sen man en vrouw geplaatst in het
surrealistisch milieu van onze tijd
met zijn actuele problemen en heeft
hij zich de vraag gesteld: „Liefde?,
ja. Oorlog? nee!" Hiermede heeft hij
het universele karakter van Shake
speare's drama ondergeschikt ge
maakt aan de tendens van onze he
dendaagse problematiek. Dit heeft
tot gevolg gehad dat er tussen de ro
mantiek en fantasie aan de ene, en
het realisme en problematiek aan de
andere zijde niet voldoende even
wicht was, met de neiging van een
storend overtrekken van de roman
tiek.
Naast vooral technische hoogte
punten als: Romeo's droefheid; de
liefdesscène tussen Romeo en Juliet
de muzikale feeërie van koningin
Mab, het duel tussen Julia s neef Ty
balt en Romeo, waartoe de laatste in
een angstaanjagende uitdaging van
kreten, handgeklap en een macaber
crescendo van op de grond geslagen
zweepjes wordt aangezet, en ten slot
te de dood van 'beide geliefden, zijn
er nog teveel gewilde „vondsten" in
de muziek en op de scène om van een
gaaf en artistiek geheel te kunnen
spreken.
Zo werd aan het slot de diepe
ontroering wekkende sterfscène van
Romeo en Jvliet volkomen ;vertrok-
ken door het kabaal op de hierbij
aansluitende veel te lang durende re
petitie van de dansers, die waar
schijnlijk als contrastwerking was
bedoeld om de dramatische spanning
vari de sterfscène te verhevigen. Be
paald onrrtistiik, ja weerzinwekkend
in deze s.-'-ïie was het overstemmen
van de e:: c 'o/ Ie muziek door het
geluid van ratelende machinegeweren
en de bezweringskreten: „geen oor
log meer", dat met het romantische
partituurbeeld volkomen >n t'-gen
spraak was.
Maar wat ons het meeste heeft ge-
stuord was wel de twijfelachtige
kwaliteit yan het geluid der muziek,
die door middel van een bandrecor
der ten gehore werd gebracht.
Deze slechte reproductie heeft o i
muzikaal veel afbreuk gedaan aar
de overigens voortreffelijke opvoe
ring van deze choreografische sym
fonie. Naast een volkomen beheerste
techniek, waarin de functionele een
heid van muziek en dansidioom «aak
bewonderenswaardig tot uitdrukking
is gekomen boeiden vooral de vele
schakeringen waarin de dansen, zo
wel solistisch als in ensemble, iet
uitvoer werden gebracht, ofschoon
het zwaartepunt nog teveel c. p de
technische- te weinig op de gevoels
weergave werd gelegd.
Van uitnemende klasse waren
Paolo Bortoluzzi (Romeo) en Laura
Proenca (Juliet), die tot vele hoogte-
Van zaterdag 1 juli tot zondag 16
juli zal in het Stedelijk Museum
Schiedam een tentoonstelling worden
gehouden van vrije expressie van
kinderen en volwassenen als afluiting
van de kunstklassen die de afgelopen
twee maanden in het museum zijn
gehouden.
Met ingang van september begint
een nieuwe cursus.
In de Chr. Tech. School te Schie
dam zal donderdagavond 29 juni de
uitreiking van behaalde diploma's
plaats vinden.
Claus heeft het niet anders ge
wild, zich baserend op de formules
van Artaud over het theater van de
wreedheid. Het theater van de wreed-
heid rekent af met alle franje: geen
psychologische ontwikkeling, van
waaruit het handelen van de men
sen kan worden verklaard of geaccep
teerd. Niets telt dan het theaterge-
bèuren. Een gebeuren in zichzelf.
Voor „Thyestes" is Claus uitge
gaan van het gelijknamige stuk van
--Seneca, de Romeinse dichter-filosoof.
Het is een verschrikkelijk stuk, een
spel van de wraak. Atreug, de af
zichtelijke koning van Argos, klein
kind van Tantalus, bedenkt de af
schuwelijkste wraak op zijn broer
Thyestes. Hij nodigt zijn verbannen
broer uit met hem de troon van Ar
gos te delen. Het is slechts list. Als
Thyestes komt, worden zijn kinderen
aan de goden geofferd en hem wor
den ze als voedsel voorgezet. Hij
drinkt hun bloed als wijn.
Inderdaad heeft Cl-aus nergens ge
probeerd zijn stuk te laten verlopen
langs de lijnen van het psychologi
sche drama. De enige verklaring voor
de bezetenheid van Atreus is de aan
raking door zijn grootvader Tantalus,
die op aanwijzigingen van een duivel-
se furie zijn kleinzoon het kwaad in
blaast. Eenmaal aangeraakt door het
kwaad kan Atreus zich er niet aan
onttrekken.
Zodra wij hem ontmoeten is hij
Ton Lutz (links) in Thyestes" van
Hugo Claus.
volledig kon worden ondergaan, om
dat het gesproken woord verloren
ging.
EMPEROR
Een goede voorstelling, vooral
dankzij het spel van hoofdrolspeler
James Earl Jones, heeft The Haiz-
lip-Stoiber Company uit New York ge
geven van O'Neill's eerste stuk „The
Emperor Jones".
O'Neill beschrijft de ondergang van
een mens. Een wreed mens, een kei
zer zonder genade, regeerder naar
willekeur. Maar op het moment van
zijn verstoting een verschoppeling,
een wanhopige die vecht voor zijn
Tijdens zijn vlucht heeft Brutus
Jones visioenen uit het verledén. Het
zijn dansscènes, en mime-scènes, met
elkaar verbonden in bedoeling de ont
takeling van- de vluchteling te tonen,
GEÏSOLEERD EN bEPANTSERO
de batterijen Leclanché gaan een
eeuwigheid mee.
punten zijn gekomen, zoals in de lief
desscène (pas de deux) en in de
scène, waarin het lot zich op zo
wreedaardige wijze aan beiden vol
trekt. Sterke, expressieve dansers
zijn Germinal Casado als TybaLt en
Victor Ullate als Mercutio, waarvan
vooral de laatste uitmuntte door oor
spronkelijkheid en beeldend vermo
gen.
Marie-Claire Carrié danste haar *1
van Mab gewichtsloos, feeëriek en
met een uiterste aan verfijnde tm >-
niek. Ook de dansers-solisten van de
verschillende taferelen en het eor"|
de ballet toonden niveau en discipli
ne. De alt Maryse Patris zone haar
rol van voedster van .Tuliet mei e.-n
fraai, gevoelig timbre ofschoon ons
de plaats, die deze rol n Beiar" 's
versie inneemt, niet geheel duidelijk
is Germinal Casado die de rol van
Tybalt danste, was tevens de decor-
en costuumnntwerper. Vooral de cos-
tuums boden, ondanks de niet altijd
feilioos weffcende belichting, een
suggestief en soms indrukwekkend
toneelbeeld.
De t. ;jval uit de niet geheel uitver
kochte Doelenzaal was groot.
Als U rustig en vrij op Uw bal
kon wilt zitten... of een stukje
tuin windvrij wilt maken... dar
Is dit wat U nodig hebt: golf
plastic!
Transparante golfplaat, in
uni of gedessineerd, uit de
series tot 8 gulden, per meter
voor nog géén vier gulden.
Laat het kamperen voor U niet
worden tot een behelpen met
minder dan thuis... maar zorg,
dat U in Uw vaeantie vrij en blij
1 en zonder zorgen bent en
vooral uitgeslapen!
En dat bent U met deze magni
fieke slaapzak, waarin U slaapt
als thuis in Uw bed... een
slaapzak die geheel uitritsbaar is,
heerlijk, koesterend warm door
deacrylvullingvan 1100gram.
Leuke slaapzakken, licht In
gewicht en prima wasbaar, in
fris bloemdessin, solide slaap
zakken morgen voor iets meer
dan twee tientjes.
AGENDA
Rotterdamse Schouwburg
Vrndag 30 juni: Manonetteatern
Stockholm met Ubu Roi, 8.15 uur.
Zondag 2 juli: Ned. Operastich
ting met Lulu, 8.15 uur.
Maandag 3 juli: 1' éatre de Poche
Montparnasse met ,,1'Eté", 8.15 u.
Donderdag 6 juli: The Alvin Ailey
Dance Theatre met choreografieën
op muziek van o.a. Ellington en Diz-
?ie Gillespie, 8-15 uur.
leidend naar het dnontkoombare slot:
de zinloze dood' van een man, van
wie al niets meer over was dan een
armzalige. James Éarl Jones zette
deze mens prachtig neer. In gebaar
en (jictie een soort Cassius Clay als
hij nog vast op zijn troon zit; later
angstig en zielig.
JAN HEIN DE GROOT
