...maar de pinksterdroom
is de diepste werkelijkheid
Dromen zijn vaak bedrog.
Godsdienst beschermt kapitalisme
ywt
ssÉHSSs
DE HAVENLOODS DONDERDAG 30 MEI 1968
Begin mei tussen Pasen en Pinksteren is het feit herdacht, dat
150 jaar geleden de geestelijke vader van het communisme, dr. Karl
Marx in Trier werd geboren. Hij was een Jood; zijn voorvaderen waren wijst jiaar "een
van ouder op ouder rabbijnen; zijn moeder was een Nederlandse, ver-
want aan de familie Philips uit Eindhoven. Het lijkt gewaagd, ook maar
enige toespeling te maken op zijn verjaardag zo tussen Pasen en Pink
steren, want als het aan Marx gelegen had zou er op deze wereld nooit
iemand meer denken aan die Joodse feesten, die door Jezus ook chris
telijke feesten geworden zijn.
Hij noemde immers alle godsdienst
volks-opium, een soort geestelijke
dronkenschap waarin de slaven van
het kapitaal hun menselijk gezicht,
hun aanspraken op een hall-en-half
menswaardig bestaan in wanhoop
verzuipen". Toch zijn alle onderzoe
kers het er over eens, dat Marx' idee
van de proletarische wereldrevolutie
en de daarop volgende heilstaat een
voudig sterk verwant is aan het vre
derijk, zoals bijbelse profetieën (b.v.
Jesaja, Amos) dat verkondigen.
„Zie, de dagen komen, dat de ploe
ger zich aansluit bij de maaier en de
druiventreder bij hem die het zaad
strooit, dan zullen de bergen druipen
van jonge wijn en al de heuvelen
daarvan overvloeien... zij zullen hui
zen bouwen en die bewonen, wijn
gaarden planten en de vrucht daarvan
eten; zij zullen niet bouwen, opdat
een ander er wone; zij zullen niet
planten, dat een ander het ete... zij
zullen geen kwaad doen noch ver
derf stichten".
Het grote verschil is echter dit:
de bijbelse profeten hebben ver
wacht, dat God dit vrederijk zou
doen aanbreken, samen met zijn volk
van verdrukten onder leiding van een
met Gods Geest gezalfde koning
Marx verwachtte, dat dit vrederijk
„vanzelf" zou komen in de lijn van
de sociaal-economische ontwikkeling.
Daarin zou de maatschappelijke pro-
duktie en met de produktie ook de
mens zelf krachtens historische wet
matigheid radicaal worden gesociali
seerd.
Kan het zijn dat die fundamentele
tegenstelling, toch minder volstrekt
is, dan het lijkt? Er is in het beken
de internationale rooms-katholieke
blad „Concilium" een opzienbarend
de religie de eigen verantwoordelijk
heid van de mens betwist, en dat een
beroep op het leven hiernamaals de
ontplooiing van de mens zou afrem
men. Maar nu de mens steeds meer
zijn licht laat schijnen op de donkere
gebieden van onwetendheid en on
macht, kan God niet meer als stop
lap opgevoerd worden. Hij is geen
verontschuldiging of een aardige aan
vulling voor onze tekortkomingen.
Garaudy citeert Rimbaud, die het
christendom wel eens „de eeuwige
dief van de menselijke energie" en
Marx' die godsdienst „opium van het
volk" heeft genoemd. Door de na
druk te leggen op de opvatting dat
„het werkelijke leven elders is", kwa
men christenen in vroegere tijden er
toe zich gelaten neer te leggen bij
alle onrechtvaardigheden van het
„aardse tranendal' Zelden in de ge
schiedenis van het christendom, zo
stelt Garaudy, heeft de roep weer
klonken om eerst maar eens de we
reld te gaan veranderen en daardoor
de materiële voorwaarden te schep
pen voor geestelijk leven. Waar deze
roep geuit werd, is zij veroordeeld
als dwaling. En toen buiten de kerk
revoluties op touw werden gezet om
af te rekenen met de gevestigde voor
rechten en onrechtvaardigheden, en
zo de wereld menselijker te maken,
toen zijn ze als duivels gebrand
merkt.
De ongelovigen verwachten nu van
de kerk dat zij tot een hernieuwde
„lezing" van de wereld overgaat, dat
zij de mensen en de politieke en so
ciale systemen minder zal beoordelen
naar de houding die zij ten aanzien
van de kerk aannemen, dan wel naar
de houding die zij ten aanzien van de
mens aannemen. Tot nu toe heeft de
kerk naar Garaudy's oordeel uitslui-
-• dege-
artikel verschenen van de befaamde
Franse filosoof Roger Garaudy, mar- tend gestaan aan de kant
xist en atheïst.
Er bestaat aldus deze directeur
van het centrum van marxistische
studiën in Parijs tussen marxisten
en christenen een hechte band van
solidariteit. Deze solidariteit bestaat
uit de strijd die zij voeren tegen de
onderdrukkng en vervreemding van
miljoenen mensen. Hij vertelt wat de
niet-christen verwacht van de kerk
als het erom gaat het aanschijn van
de aarde te vernieuwen.
Hij put als niet-christen grote moed
uit de veranderde opvattingen in de
rooms-katholieke Kerk. Het tweede
Vaticaans Concilie heeft mens en we
reld in het middelpunt gesteld. Daar
mee lijken de twee wezenlijke verwij
ten van de atheïstische humanisten
te vervallen. Het heette immers dat
nen die de kerk verdedigen, zelfs
wanneer die verdediging uitdraait op
verdrukking van de mens. Hij ver
wijst naar een vroom woord van
Abraham Lincoln, die aan de driest
koloniserende priesters van de Ame
rikaanse vrijheidsoorlog zei: Laat ons
nooit beweren dat God aan onze kant
staat. Laat ons liever bidden, dat we
ons aan Gods kant mogen bevinden.
Maar intussen vindt Garaudy dat
men God onmogelijk zou kunnen be
groeten in het Portugal, waar fascis
tische terreur heerst en de laatste
onverbloemd koloniale oorlog tegen
Angola wordt gevoerd, ook al wordt
in dat bestel Maria vereerd. Maar
misschien wel in Cuba. waar met de
uitbuiting van de mens een eind is
gemaakt aan prostitutie en analfabe
tisme, na drie eeuwen koloniale sla
vernij in een zogenaamd christen] k
land.
Geducht middel
In de christelijke kerken heeft men
met het zonde-begrip geschermd als
een geducht middel om de conserva
tieve sociale houding te rechtvaardi
gen. Protest en verzet waren zondige
overtredingen van de orde, en voor
de tragische grootheid van rebellie
had men geen oog. Lagen hieraan
politieke motieven ten grondslag? Wie
de orde aanvaardde was oppassend en
vrobm.
Bij moderne theologen als Harvey
Cok en ook bij Teilhard de Chardin
meent Garaudy te kunnen lezen dat
zonde niet zozeer is „doen wat niet
mag", maar „niet doen wat gedaan
moet worden". In de echte bijbelse
opvatting is zonde het af laten we
ten, de verantwoordelijkheid afwijzen,
de „Befehl ist Befehl-mentaliteit" van
Eichmann en de zijnen.
Geweld Is verwerpelijk, maar het
handhaven van de gevestigde orde is
soms een ernstiger vorm van ge
weld dan het verzet ertegen. „We
staan nooit voor de keus tussen ge
weld en geweldloosheid", aldus vindt
Garaudy. Het is altijd een keus tus
sen twee vormen van geweld. Een
kerk die aanvaardt dat een christen,
of zelfs een priester wapens draagt
en deelneemt aan de gewelddadighe
den van de oorlog, hoe kan zij de ge
weldloosheid eisen waar men zich
Karl
Marx
De kracht van het geloof behoort
ingeschakeld te worden voor de wer
kelijke vernieuwing van de wereld,
om de mens tot volle ontplooiing te
brengen. En die vernieuwing moet
steeds gericht worden op een steeds
hoger doel. Dan wordt het geloof het
zuurdesem van de voortgezette
schepping. De voortgang van de uc aulJU
mensheid krijgt een gezichtseinder x'ière, zijn hele leven heeft opgeof-
zonder grens. Garaudy meent dat het ferd.
tief. Met bijtend sarcasme bevocht
hij een passage in de eerste Arbei
ders Internationale (1864), waarin een
beroep werd gedaan op de gerechtig
heid. Toch was hij de man, die
de strijd tegen onrecht zijn hele -
marxisme niet mag vergeten, wat het
in dit opzicht te danken heeft aan de
wezenlijke liefdesleer van het chris
tendom. Het bijbelse christendom
vraagt immers de mens zich los te
rukken van zijn beperking en metter
daad aan de bebouwing van de aarde
deel te nemen.
Het is de opvatting van de filosoof
Garaudy dat de „sociale leer van de
kerk" onvoldoende de consequenties
heeft getrokken uit de volledige chris
telijke solidariteit met de wereld. De
kerk heeft onophoudelijk het socialis
me tot in zijn diepste wezen veroor
deeld, terwijl zij van het kapitalisme
alleen de uitwassen afwijst. Maar het
zou juist het kapitalisme zijn dat de
vrijheid van de mens aantast, zolang
de produktiemiddelen en daarmee de
expansiemogelijkheden particulier
eigendom zijn. Onder de bisschoppen
van Brazilië ziet de Garaudy de
waardering groeien voor het „ware
socialisme" als een vorm van sociaal
leven, die dichter staat bij het evan
gelie, zoals zij zelf hebben gezegd.
In vele opzichten is dit artikel van
Garaudy merkwaardig. Waait er iets
van de Pinkstergeest door zijn arti
kel? Van die Geest, die, zoals Jezus
zegt, net als de wind blaast waar
heen hij wil, en we horen zijn geluid,
maar we weten niet vanwaar hij
komt of waar hij heengaat. Of waait
hier nog steeds de wind uit de ver
keerde hoek?
Zou Marx zich in zijn graf in Lon
den omdraaien als hij dit geluid van
een leidinggevend Marxist zou horen?
Marx vond het oer-gevaarlijk, met
geestelijke waarden als liefde en
recht te gaan werken. Sociale bewo
genheid is volgens hem alleen maar
een grote christelijke leugen. Belang
en historische noodzaak zijn het eni
ge zindelijke maatschappelijke mo-
En Garaudy vraagt het Marxisme
(en dus ook aan Marx) niet te verge
ten, wat het in dit opzicht aan de we
zenlijke liefdesleer van het christen
dom heeft te danken. We zouden hem
willen vragen: moeten we eerst de
materiële wereld veranderen, om tot
die liefde te komen. Of moet eerst die
liefde door Gods Geest in ons worden
uitgestort? Omgekeerd mogen wij
nooit vergeten dat juist op Pinkste
ren het liefdes-communisme onder de
eerste christenen doorbrak. We lezen
immers in het Pinksterhoofdstuk in
de Bijbel, Handelingen 2:
„En allen die tot 't geloof gekomen
en bijeenvergaderd waren, hadden al
les gemeenschappelijk; en telkens wa-
In het eerste artikel over het ka
pitalisme heb ik geprobeerd, een ge
sprek met de heer H. te voeren, die
de godsdienst ziet als een middel ter
bescherming van het huidige kapi
talisme. Hierop zijn een aantal brie
ven van Havenloods-lezers ingeko-
uit ons
tuincentrum
Hier Is weer zo'n aanbieding,
waarmee wij U bewijzen dat U
ook voor'Uw tuin het allerbeste
kunt kopen, voor de laagst denk
bare prijs.
Eerste kwaliteit Grootbloe-
mige en Cactus Dahlia's, de
trots van Uw tuin, die vanaf
augustus tot de vorst invalt een
schat van bloemen geven. Deze
prachtige dahlia's in de kleuren
rood, rose, geel en lila koopt U
nu per 5 stuks van één kleur
voor nog géén gulden.
dan 17 jaar vertraagd.
De christeli j k-sociale beweging
heeft vanuit haar principiële over
tuiging altijd gepleit voor samen
werking en overleg, in plaats van
klassenstrijd. Het instituut van de
Collectieve Arbeidsovereenkomsten is
een uitvloeisel van dat principe. Nie
mand kan zeggen dat de C.A.O.'s de
werknemers benadelen. Tenzij men
se bronnen voortgekomen juridische
eigendomsrecht hebben gediend bo
ven het gebod der naastenliefde!
Tot de heer H. wil ik deze woorden
richten: God heeft niet teleurgesteld
hoe durft u daarover te oordelen!
Of is het u gelukt de ontzagwekken
de geheimen van het „God-zijn" te
doorgronden? Laat dus af van over
dingen te spreken, die gij niet weet,
lehniSmairedeeiheeerr H f we te^at* zulke gensaanwasdeUngHvanade°^drie vak
leiders het christendom meer schade
Schrift. Wat dit betreft staan ze aan structuur,
dezelfde kant als U.
Het zit hem niet in de godsdienst,
maar hierin wat de geestelijke lei
ders met hun streven en ideeën doen
en hoeverre zijzelf de Christus in
zichzelf hebben aangenomen! En in
hoeverre hun „werken" getuigen
hiervan zijn. Laten zowel de heer H.
als de Z
rust zijn: -
tjes!D.w.z.: „Laat het aan Hem
over of liever aan de Zoon, wien Hij
alle macht ten oordeel heeft gege-
De heer A. V. in Rotterdam
schrijft: „De moeilijkheden, die de
heer H. beletten om zich bij de kerk
aan te sluiten heb ik ook gehad,
maar met dat verschil dat ik 15 jaar
geleden mijn lidmaatschap van de
kerk heb opgezegd. De Kerk be
schouw ik nog steeds als die gemeen
te waarover aan het eind van Han
delingen 2 wordt gesproken, maar
waarvan, helaas, niets over is.
Ik geloof dat we de wereld alleen
kunnen bekijken met behulp van on
ze zintuigen, en hoe verschillend
zijn die nog bij de mensen onder
ling. En wat wijken deze dan nog
sterk af vergeleken met de dieren.
Dan hebben we nog ons verstand de
bron waaruit het ,,ik" en de uitbui
ting ontstaat en onze fantasie. Daar
moeten we het echt mee doen totdat
we het „andere" in ons ontdekken.
Ds King bewees met de daad wat
hij geloofde. Hij was niet alleen ver
kondiger maar tevens voorganger.
Over Dr. Albert Schweitzer heb ik
eens gelezen dat hij de beschaafde
wereld zat was en daarom vertrok.
Er zullen ook hier in Rotterdam
meer voorgangers zijn die wat voor
de mensheid konden zijn. wanneer
zij niet gebonden waren. De bi]bel
kennen doe ik niet, want ik bezit er
geen Maar als we met een rood pot
lood de bijbel aan zouden krassen
om het getuigenis van sociale ge
rechtigheid te onderstrepen en er
wordt verder niets gedaan, wat ge
ven dan woorden? Welke christenen
hebben de boodschap van Jezus
scheefgetrokken? Lag Jezus niet al
tijd met de schriftgeleerden over
hoop?
Wat Dr. Kraan met het wegkapen
van elkanders vrouwen in een com
munistische heilstaat bedoelt ontgaat
mij andermaal. Er bestaat geen
communistische heilstaat. In de
christelijke landen, waartoe noemen van een vvucucu het Is onze dure piicni ais onna ten
land zich ook rekent worden ook dansten welke duidelijk tot schade daaraan te blijven werken. Vanuit
vrouwen gekaapt, zelfs door theolo- 1.lin a*. a 1 _i._ -_i.
gen. In de vorige „Havenloods'
ren er, die hun bezittingen en have
verkochten en ze uitdeelden aan al
len, die er behoefte aan hadden; en
voortdurend waren zij elke dag een
drachtig bijeen in de tempel, braken
het brood aan huis en gebruikten hun
maaltijden met blijdschap en een
voud des harten, en zij loofden God
en stonden in de gunst bij het gehele
volk. En de Here voegde dagelijks
toe aan de kring, die behouden wer
den".
Jezus is immers de met de Geest
van God gezalfde koning der verdruk
ten, die overal in de wereld mensen
beweegt, zich over alle menselijke
nood te ontfermen. Hij stort nu nog
hier en daar en overal zijn Geest in
mensen uit, en dan gaan, volgens het
Pinkster-woord van zijn eerste leer
ling Petrus, jongeren gezichten zien
en ouderen dromen dromen. Dro
men als van Martin Luther King:
„Ik heb een droom dat eens elke
vallei verhoogd zal worden, dat elke
heuvel en berg vernederd zal wor
den, dat de onbegaanbare plaatsen,
geëffend zullen worden en de gebo
gen plaatsen zullen rechtgemaakt
worden, en de heerlijkheid des Heren
zal geopenbaard worden en alle vlees
zal het zien. Laat de vrijheid schal
len van elke heuvel en molshoop m
Mississippi. Van elke bergrug, laat
de vrijheid schallen en als dit gebeurt,
wanneer wij de vrijheid laten schal
len, wanneer wij het laten klinken uit
elk dorp en elk gehucht, uit elke staat
en elke stad, dan zullen wij in staat
zijn, de komst van de dag te bespoe
digen waarop al -Gods kinderen
zwarten en blanken, joden en heide-
nen, protestanten en katholieken in
staat zullen zijn de handen ineen te
slaan en de woorden te zingen van
de oude negro-spiritual: Eindelijk
vrij! Eindelijk vrij! dank God. de
Heer, we zijn eindelijk vrij
Zulke dromen zijn geen opium,
geen diefstal van menselijke energie,
als ze leiden tot een radicale toewij
ding aan Gods zaak, die ook altijd de
zaak van het menselijk welzijn is. Het
welzijn van allen is de enige grond,
die als uiterste nood-middel geweld
kan rechtvaardigen. En ook dan staan
we met vuile handen voor God. Maar
de Geest van Jezus zal ons eerst op
de weg brengen van Martin Luther
King. Hij was de man van de geweld
loze worsteling om transformatie van
maatschappelijke structuren. Zijn
methode was het operationeel maken
van de naastenliefde. Zijn ambt was
het ambt van het geduldig onderhan
delen, van de goed-geïnformeerde ac
tie, van het liefdevolle lijden, van de
vredige verzoening,
v^um- Dromen zijn vaak bedrog, maar de
munisYênbönd samenwerkten. Voor pinksterdroom. die de Geest van GOd
deze Communistenbond stelde Marx ons te dromen geeft, _is_ de diepste
in 1848 een program, tevens procla- werkelijkheid,
matie op. dat expres het Communis- gewicht i" Aa
DELTA
WERKEN
HARINGVLIET
hellevTetsluis
- REGELMATIGE AFVAARTEN -
Inlichtingen:
SPIDO-ROTTERDAM
Postbus 815 - Tel. 010-13 5400
Bezoek het
SPIDO- RESTAURANT
"DE SEXTANT"
(nabij de afvaartplaats)
Ziektewet werd niet minder nisten waren toen revolutionaire ar
beiders, die metterdaad een maat
schappelijke omwenteling beraam
den. Ze vormden kleine, meest on
dergrondse groepen, die in een Com-
structuur.
Kortom, zou de huidige Maatschap
pijstructuur en de positie van de
werknemers iwaaraan overigens nog
genoeg mankeert en nog veel ver
anderd moet worden) er zijn geweest
zonder het bestaan en de invloed
van de christelijk sociale beweging?
Hebben de werknemers niets te dan-
In hoeverre zijn ook niet-christe-
nen door christenen geïnspireerd?
Zijn de veranderingen in het denken
van de socialisten niet mede beïn
vloed door het denken vanuit het
Christendom?
In wezen is dit alles de invloed
van het Evangelie middels hante
ring door mensén op het maat-
schappelijk gebeuren. Daarbij zijn on-
Uit de discussie over „Godsdienst Eetwijfelti fouten gemaakt. Mensen
beschermt kapitalisme" wil ik maken nu eenmaal fouten en de Bij
overigens zonder de belangrijkheid bel n sociaal-economisch hand-
j- Hor» boek met een pasklaar antwoord op
enlke concrete situatie. Het is echter
Onwaar
Rotterdam
van de rest van de inhoud te willen
betwisten op één zin reageren, n.l.
deze: „Wat doof de eeuwen heen
voor de arbeiders is bereikt is te
danken aan het socialisme". Wie de
geschiedenis kent weet dat dit on
waar is. Even onwaar is het als
men zou zeggen „al het goede voor
de werknemer is te danken aan de
christelijke sociale beweging"
ook tot zegen van ons volk (inclu
sief de werknemers) geweest.
Daarom lijkt het mij ook onjuist
om te stellen dat godsdienst het kapi
talisme beschermt. Sommige (of veel)
christenen wellicht wel, maar nog
meerderen niet. De Bijbel leert ons
dat we moeten bouwen aan een
Men moet waardering hebben voor men)ieving waarin recht en gerechtig-
utgeen door de socialisten ten be- heid heersen en alle mensen als
uol1at-Bt In rie z e "jeve van de werknemers is bereikt. kinderen Van één Vader zullen sa-
communisLsche heilstaat. In de z.g. Maar ef zijn ook V00rbeelden te menleven. Zover zijn we nog niet en
christelijke landen, waartoe Neder noemen van een optreden door so- het Js onze dure plicht als christen
Vrijdag en zaterdag verkopen
wij in ons tuincentrum de ver
koop van deze eerste kwaliteit
Grootbloemige en Cactus
dahlia's, in de kieuren rood.
rose, geel en lila,
per 5 stuks K M KW
Vrijdagavond tot 9 uur open.
Gein tel. of «thrift, t
ittiiu «vu ciaiisten weme uuiuciijk wi daaraan te blijven wensen, vanun
vrouwen gekaapt, zelfs door J-heoK)- van het werknemersbelang zijn ge- dat ideaai kunnen we ook waarde-
T„ -I» vnritr» Havenloods weest en een optreden door christe- rin opbrengen voor bijdragen door
nen waaraan de werknemers veel te anderen.
danken hebben.
Het anarchistisch optreden door de
socialisten rond 1900 was nu niet be
paald tot voordeel van de werkne
mers en leidde zelfs tot hevige con
flicten in socialistische kring.
Ds. Talma wordt wel eens de va-
schreef Dr. Kraan dat Jezus zelf
heeft gezegd, dat we rekenschap
moeten afleggen van elk woord dat
we niet spreken. Vandaar dit schrij
ven."
De heer J. Th. B. in Schiedam laat
weer een ander geluid horen:
„Mijns inziens treedt de maat-
Ditmaal van mijn kant maar een
enkele opmerking. In mijn Pinkster
artikel In ditzelfde nummer ga ik nog
verder op de zaak in.
schappelijk georiënteerde godsdienst der van de sociale wetgeving
ge
noemd en bracht een groot aantal
sociale wetten in het Staatsblad. Bij
de behandeling van de Invaliditeits
wet in de Tweede Kamer bleken de
socialisten de grote tegenstanders.
Hun woordvoerder (de heer Duys)
presteerde het om twee volle dagen
de arbei- te spreken (25 en 29 oktober 1912)
maar al te vaak op als beschermer
van het moderne democratisch ge
oriënteerde kapitalisme. Volgens de
Schrift staat het onomstotelijk vast
dat het leidende priesterdom een
„dienende" functie moet uitoefenen,
tegenover de naaste en het volk. Wat
door de eeuwen heen voor de arbei-
ders is bereikt, komt inderdaad op om het wetsontwerp te kraken. Zo
het conto van het socialisme. Hierin zijn er m.b.t. een aantal sociale wet-
hebben de geestelijke leiders uit de ten nog meer voorbeelden te noemen,
voorbije eeuwen tot op heden toe ge- Tot voordeel
faald, wijl zij immer het uit Ronlein-
Vrij kleurloos
werknemers?
De invoering van de in 1913 aange-
1) De stelling „Wat door de eeuwen
heen voor de arbeiders is bereikt is
te danken aan het socialisme" lijkt
mij onduidelijk. Wat is „het socia
lisme?" Het is een term, die pas in
de vorige eeuw gebruikt werd. So
cialist was in die dagen een vrij
kleurloos begrip, waaronder eigen
lijk iedereen verstaan werd, die zich
bezighield met vragen van maat
schappij-kritiek en verbetering in de
eigendoms-verhoudingen. Commu-
tisch Manifest werd genoemd,
het bijzondere, proletarische, revolu
tionaire karakter van het socialisme
van Marx en zijn kring alle nadruk
te leggen. Daarnaast bleef Marx
toch ook op de naam „wetenschap
pelijk socialisme" prijsstellen, omdat
bij hem het socialisme van utopie
(fantastische bespiegeling) tot weten
schap was geworden, en dus tot zijn
voleinding was gekomen. Ook later
werd telkens weer de term commu
nisme gebruikt wanneer men het re
volutionair karakter van het Marxis
me scherp wilde accentueren.
In de Nederlandse sociaal-demo
cratie is het revolutionair karakter
van het Marxisme sterk afgezwakt
en heeft men op den duur de klas
senstrijd laten vallen. Toch bleef men
lange tijd van maatschappij-hervor
mingen afkerig, dat waren maar
zoethoudertjes. Op den duur zijn de
ze hervormingen, die vaak niet uit
marxistische kring afkomstig waren,
mede door het sociaal-democratisch
élan doorgevoerd.
2) Om een betere wereld te krij
gen is niet alleen nodig moed tot
hervorming, maar ook visie. Visie
en vaart. Hoe komt het, dat de visie
op een betere aarde, waarin er ruim
te en recht is voor allen zonder enige
discriminatie ons mensen niet los
laat? Deze visie gaat altijd terug op
de Bijbel. Omdat het Gods visie is.
In andere godsdiensten komt zo iets
nauwelijks voor.
Je kunt proberen deze visie los te
maken van de Bijbel en van de gro
te drager van deze visie, Jezus. Dat
hebben vele denkers en practici ge
daan. Zelfs atheïsten zijn door deze
Bijbelse visie bevrucht maar hebben
die gekeerd tegen God. O.a. Marx.
Maar zover ze overeenstemmen met
Gods visioen van een nieuwe aarde
waarop gerechtigheid wonen zal, zet
God zelf zijn plannen door mid
del van „ongelovigen" door. Ook al
hebben ze daar zelf geen oog voor.
M.i. is het nodig, de mensen (chris
tenen en niet-christenen) altijd weer
terug te roepen tot de Bron, om te
leren dorsten naar gerechtigheid. An
ders komen we om in de woestijn.
Niet in een woestijn van zand, maar
van steen.
3) Over „vrouwen-kapen" gespro
ken het idee van Marx is, dat alle
kwaad daarin zit, dat de arbeidende
mens door de bezittende klassen van
de productiemiddelen vervreemd Is.
In de communistische heilstaat zal
deze vervreemding ééns geheel zijn
opgeheven en is dus de mens goed.
Mijn vraag is: zal de gesocialiseer
de mens echt „goed" zijn. Zo goed
b.v. dat we ook eikaars vrouwen niet
meer „kapen", enz. Of zit het kwaad
dieper dan alleen in de arbeids- en
geldverhoudingen? Terecht wijst de
heer A. V. op ons „Ik".
Dr. K. J. KRAAN
God Zelf gooit Zijn
t de schaal, om deze droom
n te verwerkelijken.
DR. K. J. KRAAN.
mei zes roltrappen
naar boven
en naar beneden
Al die handige doe-'t-zelvers
kunnen in onze afdeling wand-
bekleding hun hart ophalen...
Want daar verkopen wij wand-
bekleding op textiel basis,
120 en 130 cm breed. Ideaal voor
't bekleden van wanden, deuren,
tafels en ook geschikt voor
slaapkamer stoelen en -krukjes.
Maar nu komt 't, U koopt deze
wandbekleding niet voor de
normale prijs van 6.75 per meter,
maar omdat er kleine foutjes in
zitten per meter voor nog
géén anderhalve gulden.
wandbe
kleding
op textielbasis
120 en 130 cm breed
Vrijdag én zaterdag verkopen
wij deze originele wandbekle
ding op textiel basis met kleine
foutjes, 120 en 130 cm breed,
in lichte kleuren,
per meter
Vrijdagavond tot 9 uur open.
CMn Ml. of sc
A
