mm lekkere broodjes onderweg.
Bankroet van ons denken en
bron van onze treurige moed
PUNTJES en BOLLEN
<- *m
f „DE LENS"
W5
DE HAVENLOODS DONDERDAG 8 AUGUSTUS 1968
Of ER geueld is geen verstandig woord te zeggen ik bedoel: geen verstandig ivoord om het t
rechtvaardigen. Geweld is nooit te rechtvaardigen. Wie het ook gebruikt: hij wordt een dwaas
op het moment zelf. Geweld leidt nergens toe tenminste tot geen enkel goedtot geen enkele
oplossing. Het is altijd en overal zinloosals het gaat om conflictsituaties op te lossen en verhou
dingen te herstellen.
Geweld lokt altijd geweld uitroept permanent nieuw geueld op en maakt moeilijke situaties
alleen maar moeilijker. Van de kleine jongen die zijn grote broerer bij haalttot de kernbom
op Hirosjima loopt een lijn van frustratiesrepercussies en wanhoop. Van de ingezonden stukken
in de dagbladenwaarin medemensen met de pen worden af getuigd, tot „Black Power" in Ame
rika, loopt de lijn van de wraak die door alle geweld wordt opgeroepen.
Geweld Is een handeling en een ge
beurtenis. Bij het eerste is de mens
actief betrokken, het tweede moet hij
passief ondergaan. Een aardbeving
is, een pure gebeurtenis, waarvoor nie
mand aansprakelijk kan worden ge
steld. Een oorlog is o o k een gebeur
tenis, maar tegelijkertijd een com
plex van handelingen, waarbij mil
de kreet: God wil het! Dat was niet
alleen het geval bij de Kruistochten
en de VValdenzen-oorlogen.
Er moest immers altijd „gebe
den" kunnen worden. God moest er
hii gehaald, Hij moest er achter staan
En in het minste geval, moest het
eaan om de humaniteit. Anders zou
joenen mensen actief 'betrokken ziin el'^f °orl°gf^rfclaring een revolutie
fn verantwoording dragen. Het zou °b«Ketenen bi] de onderdanen. Dat is
immoreel zijn te zwichten voor de
verleiding van allerlei theorieën over
de noodzakelijkheid van de oorlog.
Maar h'et is naïef te menen, dat er
één persoon is die zonder meer ver
antwoordelijk is, terwijl alle anderen
onschuldig zijn. Dat is bij Johnson
nooit gebeurd. Een bewijs hoe
zwaar ideologische argumenten we
gen. hoe sterk „beginselen" zijn ach
ter het geweld. Maar daartegenover
moeten we erkennen, dat er evenmin
christelijke of humane oorlogen te
den zijn in het boek der geschiede-
In „Pro Grege", het blad van de
gereformeerde kerken van Hil-
legersberg en Terbregge, stond
onlangs bijgaand artikel van ds.
G. YV. Rijksen. YVjj meenden dat
zijn gedachtengang over geweld
en moed zeker ook buiten het
kader van een kerkbode bekend
heid verdient. Derhalve bieden
wij het onze lezers hierbij ter
overweging aan.
hei geval? ev&atadit het geval was Geen enke!e ^log is christelijk
v.11 ej;+iKT«TM,,. of humaan jrpvn#»nrf Dat ie r\nV u trm.
bij Hitler. Nasser, Wilhelm II
dere figuren uit de oorlogsgeschie
denis varl de mensheid.
„Inter arma silent leges", zeiden de
Romeinen, wat betekent: te mididen
van het wapengeweld verstommen de
wetten. Ook de logische, ook de ethi
sche, ook de goddelijke. Het geweld
heeft zijn eigen wetmatigheid, die al
le andere wetten doorbreekt en neu
traliseert. Dat ontmoeten wij bij de
monstraties, gericht tegen het ge
weld. Onder de demonstranten bevin
den zich soms lieden, die speciaal zijn
opceleid om te provoceren, om het de
politie moeilijk te maken en zich bij
arrestatie „doeltreffend" te verwe
ren. Leden van de P.S.P. gaven en
ontvingen hiervoor speciale instruc
ties. Dat dit de „ethiek van de vrede"
in een twijfelachtig licht stelt, heeft
men blijkbaar niet door hier leert
men de dwaas kennen, die geweld
met geweld wil bestrijden. Een hope
loze zaakl
Het Is niet te berekenen, hoeveel
geweld in de wereM op rekening is te
schrijven van het gewelddadig d e n-
k e n. Uit naam van een ideologie,
een ontaarde filosofie, worden overal
ter wereld gewelddaden gepleegd,
oorlogen gevoerd en aanslagen ge
daan op het leven van andere men
sen die er een andere ideologie op na
houden. Behalve achter de ordinaire
moord uit hebzucht, staan achter al
le oorlogen en aanslagen „verheven"
menselijke ideeën. Geen mens. en
geen staat, begint met geweld óm het
geweld. Dat is kansloos in de samen
leving. Godsdienstoorlogen, burger
oorlogen, nationale en wereldoorlo
gen, ze zijn allemaal begonnen met
een „idee", met een „beginsel", met
nu... beduidend
goedkoper
Staat U voor de aankoop van
een matras? Wees dan uitgesla
pen en kijk goed wat U koopt...
een goed bed is een vereisté
vooreen prima nachtrust.
Een goed, maar betaalbaar bed
verkopen wij op de 1e etage.
1-persoons binnenveer ma
trassen, een prima bed uit de
luxe serie. Overtrokken met
fraaie damast, met solide verend
stalen interieur, doorgestikt
bovenblad en geborduurde zij
kanten met sterke handgrepen.
Een kwaliteitsmatras in 2 uit
voeringen, nu vele guldens
voordeliger.
lichtgewicht uitvoering
80x190 cm
Vrijdag en zaterdag verkopen
wij deze 1-persoons binnen
veer matrassen, in zware en
lichtgewicht uitvoering. Luxe
bedden in de kleuren blauw en
goud In de maat 80x190 cm.
Vrijdagavond tot 9 uur open
Ook Maandagmorgen
of humaan gevoerd. Dat is ook
«loten. Een bewijs van de stelling:
temidden van het wapengeweld ver
stommen de wetten. Niet één uitge
zonderd. Hiermee is het geweld al
veroordeeld. „Ideologisch" geweld in
begrepen ja, misschien dat wel het
eerst en het meest, want het is een te
genspraak in zichzelf en brengt meer
wetten ten val dan enige andere oor
zaak.
Het is daarom geen spitse woord
speling maar diep inzicht, wanneer
Jezus in Gethsemané ziin vechtlusti
ge leerling vermaant: „Allen die naar
het zwaard grijpen, zullen door het
zwaard omkomen". Het zwaard keert
7.ich altijd tegen de mens die het han
teert. het geweld komt altijd terug op
het hoofd van wie het gebruikt. Het
werkt als een boemerang van eeuwig
repeterende schuld, die nooit wordt
afbetaald.
Lijden niet erkend
Een ander aspect van hét geweld
is de nadrukkelijke ontkenning van
passiviteit en lijden. Het verzet zich
daartegen. Het slachtoffer, de weerlo
ze, is in de ogen van de geweldpleger
niet passief, integendeel: hii lokt
het geweld uit!
Treffend voorbeeld hiervan was te
zien in het toneelstuk „Gered", dat on
langs in Rottendam is gespeeld. In
dit stuk kwam een scène voor van op
geschoten jongens, die een baby, door
een winkelende moeder voor een wa
renhuis in de kinderwagen achterge
laten. met stenen doodgooien!
Men heeft dit onzinnig, onnodig schok
kend gevonden maar dat is on
juist. Zelden heeft een toneelschrij
ver het geweld zuiverder gekarakteri
seerd! Wij willen dat niet zien, om
dat we niet buiten geweld kunnen,
omidat we denken het geweld in de
hand te kunnen houden en bedwin
gen. Maar dat laatste is een fictie,
een verbeelding van het zichzelf be
driegend denken over geweld. Het
bankroet van ons denken. Want wat
de toneelschrijver in die scène het
publiek heeft voorgezet, is waar! Het
is de ontmaskerende waarheid van
het geweld, dat geen passiviteit en
geen lijden erkent.
Daartoe kent het geweld geen aar
zeling. Het denkt alleen in termen van
escalatie en schaalvergroting, maar
nooit aan slachtofers en leed. Dat
kan ook niet. Zodra de geweldplegen
de mens die ontdekking zou doen, en
de gevolgen van zijn daden onder
ogen zien en de schuldvraag daar
in zou hij lamgeslagen of krank
zinnig worden.
Het laatste is o.a. gebeurd met
de man die de bom op Hirosjima heeft
uitgeworpen. Tenminste volgens de
psychiaters. Niet-deskundigen op het
gebied van zielkunde hebben ver
klaard dat de man kapot ging aan
een schuldcomplex. De psychiaters
zullen wel in het gelijk worden ge
steld in naam van het geweld.
Met de ontkenning van passiviteit
en leed, is de weg van het geweld
vrij van gewetensconflicten. Een uit
gelokte aanval is geen agressie. Een
vergeldingsactie is geen misdaad. Het
leed van het slachtoffer legt geen ge
wicht in de schaal, want hij 'heeft eer
der leed berokkend aan de geweldple
ger. Zo wil het de ideologie van het
geweld. Denk maar aan die doodge
gooide baby! Die had de aanval u i t-
gelokt. U mag ook aan Vietnam
denken, aan Kongo, Nigeria, of welke
oorlog ook het is allemaal één pot
nat. Van gewetensconflict geen spoor.
Daarom gaat alles „rustig" door.
len dat deze moed in de bijbel onbe
kend is. Wanneer b.v. in het oudtes
tamentische boek Jozua wordt gespro
ken over moed, gebruikt de schrijver
het woord geest een totaal andere
kwalificatie dan ons begrip „moed".
En in het Nieuwe Testament komt het
alleen maar voor in combinatie met
vreugde, in tegenstelling tot geweld,
en in verband met de overwinning van
Christus.
Niet ten onrechte heeft men het
feit, dat de christenen wapens gingen
dragen gekarakteriseerd als de zon
deval van het christendom. De
moed, die bij het dragen en hanteren
van wapens behoort, is geen christelij
ke zaak, maar puur heidens van oor
sprong. De bijbel ontmaskert deze
moed in de geschiedenis van David i
cn Goliath, door de macht van pantser
en zwaard belachelijk te inaken: kin
derspeeltuig vindt de kwetsbare plek
in het harnas van de moed, en laat
het ineenschrompelen tot schroot.
De moed. behorende bij het geweld,
is feodale moed, tragische moed,
treurige moed, gevaarlijke moed en -Hf
belachelijke moed. Om met 't laatste
te beginnen: als een dokter bij slape
loosheid het advies zou geven: „wan-; - -
neer u wilt slapen moet u wakker
blijven" zou u hem uitlachen en
naar een ander stappen om slaapta
bletten los te peuteren. U wilt er altijd
wat aan doen zelfs bij de dingen
waar 'n mens helemaal niets aan kan
doen. Ook niet met tabletten. De slaap
laat zich niet roepen, niet dwingen,
niet forceren hij kómt, en het eni
ge wat een mens kan „doen" is: zich
aan hem overgeven. Alles wat men
meer doet, heeft tot resultaat, dat hij
steeds verder wijkt. We kunnen zeg
gen dat het slapen alleen bereikt kan
worden door het niet te willen al
thans niet met die nadruk die het wil
len in de sfeer van de activiteit
brengt.
Moed en geweld
De andere kant van de medaille
Van het geweld is de moed. Zonder ge
weld geen moed zonder moed geen
geweld. Het geweld roept de moed op,
en de moed lokt het geweld op haar
beurt weer uit. Het wapen roept het
geweld op; het ijzer trekt de man,
zei Homerus al. eeuwen voor ónze
jaartelling.
Het is goed om reeds nu vast te stel-
Vijanden gevraagd
Er zijn doelen die alleen bereikt
kunnen worden door passiviteit. En
deze doelen zijn niet de minst belang
rijke. Wat van het slapen gezegd kan
worden, kan ook gezegd worden van
het geluk, het inzicht, de liefde en de
vrede. Het belangrijkste in ons leven
wordt ons gegeven, aangedaan te
beginnen met het pure bestaan zélf.
Daarom is het belachelijk te denken
dat we er wat aan kunnen doen.
In deze sfeer bevindt zich ook de
deugd die wij „moed" noemen, waar
in wij ergens het e i g e n geweld stel
len tegenover het geweld in de we
reld. Dan wordt het doorzetten verko
zen boven het door staan. Men maakt
er een bijna hemelse aangelegenheid
van door moed als 'n blijvende deugd
voor te stellen en te spreken van een
„moedig" mens in tegenstelling tot
de lafaard. Deze tegenstelling is on
juist de bijbel kent een andere, na
melijk die van moed en ootmoed. Dit
laatste heeft iets te maken met nede
righeid, jezelf klein of laag maken zo
dat een ander over je heen kan kijken,
niet over je valt. De moed, die bij het
geweld past, doet het omgekeerde
zij maakt zich groot, zwaar, sterk, en
dwingt de ander tot geweld.
Deze moed wordt met allerlei scho
ne frasen omgeven en aangeprezen
als typisch mannelijk, en daarom be
horende bij de oorlog. In de eredienst
van de dapperheid leert een mens
zichzelf respecteren en bewaren ook
als hij zich wegcijfert in dienst van
het geweld. Het zelfrespect, de zelfer-
varing is het hevigst en het meest ge
concentreerd, wanneer men zich be
weegt op de rand van de zelfvernieti
ging. Deze moed is een ziekelijke ver
liefdheid op zichzelf, en een eredienst
van het menselijk ik in overleg met
het geweld. Hij de mens gebruikt
het geweld om zijn ik te laten uit
groeien tot iets groots, en het op die
manier in stand te houden.
In de eeuwen toen er koningen wa
ren. hertogen, graven en ridders,
moest niet zozeer de koning moedig
zijn, maar de vazal, de „knecht". De
graad van moed werd bepaald door
de bereidheid om de koning te dienen
en voor hem te sneuvelen. De vazal,
de „knecht", was op zichzelf niets.
Hij bezat geen identiteit, maar be
reikte die alleen door zijn dapper
heid bij het verslaan van de vjanden
van de koning. Zonder vijanden kon
de moed niet gedijen, en die moes
ten dan ook telkens worden gevon
den. Moed vraagt om vijanden
het doet er niet toe welke.
Koningen zijn later constituele mo
narchen geworden, hertogen, graven,
baronnen en ridders alleen nog maar
titeldragers. Het probleem is
echter gebleven en mét het pro
bleem ook de stellingen. Het gaat nu
niet meer om de heerlijkheid van een
vorst, die afstraalt op zijn dapperen
maar om de heerlijkheid van een
land, een rijk, een staat of een bewe
ging. Hier zien wij dezelfde verschijn
selen. Verheerlijking van het vader
land van een werelddeel, van een
groep of van een geloof.
De likwidatie van de oude mach
ten maakte geen einde aan de princi
pes van geweld, moed en dapper
heid. Zij bleven voortbestaan en kre
gen groter afmetingen en gevaarlijker
uitdrukkingen. Stond in de middeleeu
wen de burger er aanvankelijk gro
tendeels buiten hij hoorde er qua
stand niet bij en ging het in de
oorlogen van de vorsten niet om hem,
nü zijn alle onderdanen betrokken bij
het geweld, wanneer een overheid
vijanden ontdekt die nodig verslagen
moeten worden. Niet namens een
vorst, maar namens een volk wordt
nu de oorlogsviag gehesen. Het col
lectief geweld breekt baan in de we
reld gepaard aan collectieve ver
blinding en collectief verlies van iden
titeit. Een soldaat is een nummer
geen mens: een lid van de partij is
een rood vakje in een stemhok, geen
persoonlijkheid; een lid van de bewe
ging is er één uit de massa, geen
zelstandig denker. Zo zijn nationale,
sociale en godsdienstige bewegingen
op gang gekomen waarin de na-
melozen werden samengebundeld tot
een gepantserde vuist.
gelden. Woede, dreiging en daad zijn
in de collectiviteit meer mededeel
baar dan het dulden en het lijden, en
zij hebben er meer waardering en
gelding.
Het geweld vindt gemakkelijker
gehoor dan de lijdzaamheid zeker
in een beschaving waarin de grote
spectaculaire heldendaad altijd ver
heerlijkt is.
Oorlogsboekjes
Zijn onze geschiedenisboekjes niet
altijd oorlogsboekjes geweest? En zijn
we niet opgevoed bij de grote daden
van onze helden? Over de slavenhan
del heb ik in mijn jeugd nooit iets
CTehoord, maar wel van onze zeehel
den die er op uittrokken om „de han
del" van de natie te beschermen. Dat
de slavenhandel hiervan een onder
deel uitmaakte, is een schokkende
ontdekking van later tijd. Vooral
Giin ut. of schrift, best.
bij de herinnering, dat er op de vloot
uit de bijbel gelezen en Avondmaal
werd gevierd. Op het dek het blanke
brood onder 't dek de zwarte han
delswaar. En dit alles onder zinspreu
ken als „moed, beleid en trouw", of
'God. Nederland en Oranje".
7.o hebben wij de geschiedenis ge
leerd en met ons alle volken van
onze „beschaving". Onze helden zijn
voorbeelden voor de natie, of ze Nel
son. De Ruyter. Napoleon of Frede-
rik de Grote heten hoe meer ge
weld. hoe meer verslagenen hoe
meer moed. Onze Zuidafrikaanse
stamgenoten organiseerden „moord
commando's" om de Bosjesmannen
uit te roeien. In de 19e eeuw was het
uitroeien van inheemsen niets bijzon
ders. men kon er zeer wel achtens
waardig bij blijven. We moeten er
niet al te zeer versteld van staan als
in onze dagen Amerikaanse militai
ren de zondagmiddagverveling ver
drijven met. het neerschieten van
Vietnamezen vanuit een helikopter,
om hun vriendinnen een verzetje te
bezorgen.
Het is een bittere zaak t'e moeten
constateren dat het christendom voor
het geweld gecapituleerd heeft; het
in de politieke praktijk gehanteerd en
in haar zedenleer ondersteund heeft
door moed, dapperheid en trouw aan
het vaderland tot deugden te verhef
fen.
De bijbel spreekt anders. Mocht
men aan de hand van de koningsge-
schiedenislessen van het Oude Tes
tament hierover in twijfel raken, dan
moet. men ontdekken dat b.v. onmid
dellijk na de opsomming van Davids
helden, het verhaal van de volkstel
ling beschreven wordt en de
straf van Jaweh! Niet voor niets
begint de zoon van David zijn predi
king met de Bergrede, waarin hij
zegt:
Hebt uw vijanden lief, doet wel de
genen die u haten, zegent wie u ver
vloeken. bidt voor wie u smadelijk
behandelen.
De christelijke kerk heeft eens de
kans gehad het geweld van de aar
de weg ie doen zij heeft er geen
gebruik van gemaakt, maar de wa
pens van de vervolgers overgenomen,
oni haar eigen invloed te bewaren en
uit te breiden. Het is de vraag of
deze kans nog eens terugkomt het
lijkt er vandaag niet veel op, nu de
christelijke kerk zich grotendeels
heeft neergelegd bij het wrange feit,
dat vrede alleen maar mogelijk is bij
de gratie van het allergrootste ge
weld dat hij machte is in enkele
cgenblikken van de ganse aarde een
onbewoonbare planeet te maken.
f| Een bril
echt naar wens
1 koopt u bij'
C. J. Sluij
Keuze uit duizend en een mo
dellen v.a. f 15,-
Schiedamseweg 64 Tel. 236055.
Peppelweg 131 - Tel. 188465.
Een treffende illustratie van dit arti
kel: een verbijsterde priester helpt een
gewonde soldaat. Hij was de enige die
zich destijds op straat waagde 'bij de
gevechten in Caracas (Venezuela).
nu... beduidend
goedkoper
Zouden onze zwaardere dames
geen sportief zomerjurkje kun
nen dragen? Natuurlijk wel, als
zij maar een goed steunend cor
set dragen.
En zo'n goed steunend gezond-
heidscorset is dit sportcorset
dat wij nu aanbieden tegen een
voor iedereen betaalbare prijs.
Sportcorset van zware broché
stof, met brede elastieken tus-
senzetsels op heupen en achter
pand (voor voldoende steun en
bewegingsvrijheid), een ingezette
binnenband die aan de voorzijde
met baleinen verstevigd is en
een solide haken- en ogenslul-
tlng in de zijkant. Kortom een
corset dat U veel en prettig zult
dragen en dat de normale prijs
van 12.75 ten volle waard is,
maar dat U nu koopt voor nog
géén acht gulden.
Vrijdag en zaterdag verkopen
wij dit mooie en steungevende
sportcorset, met een maximum
aan bewegingsvrijheid, i
kleur zalm en
in de taillepiaten i
74 t/m 80,
voor
Vrijdagavond tot 9 uur open
Ook maandagmorgen
geopend
tel. of schrift, best.
