„Er moet wat aan de hand
zijn in het theater'
n i
A
'~2~
J$d
Patroontekenen
met pantograaf
Dimitri Frenkel Frank:
mu\,
gf
11
DE HAVENLOODS DONDERDAG 22 AUGUSTUS 19QB
nu... beduidend
goedkoper
„Innig smeek ik dat er in liet nieuwe (toneel)-seizoen een paar
voorstellingen zullen zijn die iets te maken hebben met ons, hier,
nu, in dit land met de wezenlijke duigen die ons beroeren, liier,
nu, in dit land. Ik heb niets tegen de vertoning van klassieke
stukken als ze maar door een mentaliteitszeef gaan van hier,
nu, in dit land. Ik heb niets tegen de vertoning van dolle kluch
ten als we er maar om kunnen lachen als mensen van hier,
nu, in dit land. Ik vraag niet om een politiek maken van het
theater, hoewel dat geen kwaad zou kunnen. Ik pleit niet voor
een theater van uitsluitend Nederlandse stukken, hoewel het er
best meer zouden mogen zijn. Ik vraag om een actueel maken
van het theater, wat iets anders is dan een stuk van Brecht op
voeren en in het programmablad schrijven dat het oog nog voor
nu geldtde achterdeur van de dramaturg.
Ik smeek innig dat er een paar
voorstellingen zullen zijn dit jaar
waarvoor een propagandist zomaar
wat mensen van de straat zou kun
nen kidnappen en in de schouw
burg zetten. met de zekerheid
dat ze zouden zien, voelen, be
grijpen dat de vertoning iets met
hen te maken heeft, hier, nu, in
dit land. Als het theater niet meer
in staat is met herkenbare midde
len de eigen werkelijkheid dwin
gend te tekenen, dan is er iets
mis. Dan ontwikkelt het theater
zich tot een coterie-kunst, terwijl
het altijd de kracht van het
theater is geweest dat parket en
schellinkje onder één dak bij el
kaar waren. Shaw heeft gezegd:
het probleem van de toneelschrij
ver is, dat hij voor fauteuil d'or-
chestre en galerij beide moet schrij
ven. Ik smeek innig dat de toneel
leiders beseffen dat het ook hun
probleem is, hier, nu, in dit land".
Smeekbeden, zoals ze zijn gefor
muleerd door Dimitri Frenkel Frank
in het maandblad ,,Avenu", „smeek
beden voor het nieuwe toneelsei
zoen".
Eerste stuk bij NRT
Op dit. ogenblik repeteert Dimitri
Frenkel Frank dagelijks in het Pic
colo-theater met Martine Crèfcoeur,
Carol van Herwijnen en Aart Staart
jes zijn nieuwste stuk „Een opge
maakt bed". Het is zijd eerste stuk
bij het Nieuw Rotterdams Toneel.
Contact met de dramaturge van het
Rotterdamse gezelschap, Anty Wes-
beduidend
goedkoper
Zelf een kousenwinkeltje heb
ben, nooit meer misgrijpen...
altijd voldoende laddervrije kou
sen in voorraad... een luxe die U
nu kunt realiseren.
Ragfijne naadloze nylons in
plain met hiel - en teenver
sterking en ladderstop in boord
en teen. 6 Paar nylons - eerste
keus - in modieuze tinten, voor
nog géén drie gulden.
Prachtige kousen, vergelijkbaar
met de beste op kousengebied,
6 paar (als U met 1 paar begint
houdt U nog altijd 10 nylons over
voor ongelukjes), per paar voor
nog geen twee kwartjes!
6 paar
naadloze
nylons
plain
teen en hiel versterk
eerste keus
Vrijdag en zaterdag verkopen
wij deze kwaliteits nylons in
modieuze kleuren en in de
maten 8± t/m 11, alle 6 paar in
dezelfde maat,
per 6 paar,
voor
Vrijdagavond tot 9 uur open
Ook maandagmorgen
- geopend
Géén tel. of aehrift. best.
Balans
lerling, had hij allang. Als drama
turge van het vroegere „Theater"
„o-ntdekte" zij Frenkel Frank als to
neelschrijver. Met hem werkte ze
aan zijn „Blaffen tegen de maan",
dat het toneeldebuut was van een
schrijver, die zich in het schrijven
van een goede dialoog had getraind
in tientallen hoorspelen.
Gezien zijn ontboezemingen in
„Avenu" is de vraag gewettigd waar
om hij met het NRT in zee gaat.
Acht hij het 'NRT in de Nederlandse
toneelsituatie een uitzondering?
Frenkel Frank: „Ach, een uitzon
dering. Anty Westerling heeft een
scherp gevoel om te weten hoever je
kunt gaan met een modern repertoi
re in dit land. zonder een publiek te
verliezen".
Daarvoor moeten dan .concessies
worden gedaan.
F.F. „Je doet dan inderdaad con
cessies. Maar het. gaat erom welk
uitgangspunt je hebt met je gezel
schap. Het NRT is een plaatselijk ge
zelschap. Het staat dus inderdaad
voor de taak een zo breed mogelijk
repertoire op te bouwen.
Wat je eigenlijk in een stad nodig
hebt is een standaardgezelschap, een
gezelschap voor liet moderne reper
toire, en boulevard-theater/ ëen
avant-garde-theater en een nog meer
avant-garde-theater. Dan heeft elk
theater zijn eigen publiek. De gezel
schappen zeggen nu: het experiment
laten we aan Studio over. Daar zit
iets in. De gezelschappen moeten
eigenlijk redeneren als de omroep
verenigingen. Men moet natuurlijk
een theaterpubliek maken, anders
heeft een gezelschap geen functié.
De vraag is: hoe zorg je voor vol
doende publiek, terwijl je zo dicht
mogelijk speelt tegen de top van het
bereikbare niveau.
Welke neem je
Met deze gedachtengang heb ik
wel vrede. Waar ik niet altijd vrede
mee heb is de manier waarop ze dit
willen bereiken. Ik zou ook zeggen:
drie blijspelen per seizoen. Het gaat
er om: wélke neem je. Zeker is dat
het NRT in Rotterdam in het Picco
lo-theater iets aparts kan doen".
Wat is „een opgemaakt bed" voor
een stuk?
F. F. „Je kunt het een tragi-kome-
die noemen. Of een tragi-farce, als
dat zou bestaan".
Is het van nu, hier, in dit land?
F.F. „O ja, niets anders. Het be
handelt een studentenhuwelijk dat
wordt verstoord door een nozem-ach-
tige arbeidersjongen. Het is een stuk
over onvolwassenheid, geestelijke en
emotionele onvolwassenheid".
Waarom regisseert u het zelf?
F.F. „Omdat Johan Greter het niet
kan doen. Dat had ik graag gewild.
Ik heb erg veel bewondering voor
hem. Greter is ongetwijfeld een van
de grote regie-talenten met een stijl
die mij na aan het hart ligt. Hij
heeft een ironische afstand tot zijn
stof; hij houdt niet van gevoels-to-
neelspelerij of een nadrukkelijke na
turalistische aanpak. Het meest in
Greter trekt me zijn enorme helder
heid. Die ironische afstand moet je
vandaag wel hebben, zeker in het
theater".
Waarom?
F.F. „Als het theater zijn tijd moet
weerspiegelen is ironische afstand de
houding die je aan moet nemen. Niet
tot je eigen genoegen, maar er zit
gewoon niets anders op."
Nu u uw stuk zelf regisseert,
slaagt u erin die afstand tot u eigen
stof te vinden?
hoeft minder diep in jezelf te knie- Dimitri Frenkel Frank
len".
Als journalist schreef u indertijd
voor „De Telegraaf". Later was u
redacteur in het team* dat „Zo is het
toevallig ook nog eens een keer" op
de beeldbuis bracht, dat „De 'Tele
graaf' hard en scherp aanviel. Wel
ke verandering heeft u daarvoor
moeten ondergaan?
F.F. „Toen ik voor „De Telegraaf"
schreef wist ik niets van politiek. Ik
had die krant nooit gelezen zelfs.
Toen ik „Zo is het" ging doen, wist
ik nog niets van politiek. Bij de
VARA hadden ze me het Engelse
programma laten zien. Ik vond het
gewoon lekker oin te doen. Ik ben
een dwarsligger. Omdat de andere le
den van het team het zo verschrik
kelijk serieus deden heb ik me op
de politiek moeten werpen. Of laat
ik zeggen: ik moest me gaan bezig
houden met de bronnen van onvrede.
Ik werd geconfronteerd met allerlei
feiten. „Zo is het" was voor mij een
soort stoomcursus".
Terug naar het toneel. Krijgen de
Nederlandse toneelschrijvers voldoen
de kansen?
GEWELD III
„Zijn onze geschiedenisboekjes niet
altijd oorlogsboekjes geweest? En zijn
we niet opgevoed bij de grote daden
van onze helden?" Deze kennelijk
retorisch bedoelde vragen stelt ds. G.
W. Rijksen in „De Havenloods" van
8 augustus.
Mij dunkt dat dominee bij deze
passage in zijn beschouwing twee za
ken verontachtzaamt:
1. In zijn jeugd bestond behalve
het onderwijs van zijn „zuil" (ik be
doel dit nu niet onvriendelijk) ook
bijv. openbaar onderwijs; de onder
wijzeres en leraren bij deze tak van
onderwijs zullen er allicht ook toen-
dertijd een andere oorlogs- en hel
denbeschouwing op na hebben gehou
den dan de aanhangers van de on
verbrekelijke eenheid van „God, Ne
derland en Oranje", woorden door
dominee zelf gebezigd, in afkeurende
zin overigens.
Als dominee mij nu tegenwerpt dat
hfj zich richtte tot zijn gereformeer
de kudde (zijn kerkeblad heet im
mers „Pro Rege" en daar stond het
artikel eerder in) dan wijs ik hem
op de volgende zinsnede: „Zo hebben
wij de geschiedenis geleerd en met
ons alle volken van onze „bescha
ving". Over generaliseren gespro
ken! En bovendien:
2. Dominee moet eens de moeite
nemen enkele thans ook in zijn krin
gen gebruikte geschiedenisboekjes in
te zien. (Ik doel hierop leergangen
ten gebruike van wat ik gemaks
halve maar even zal noemen het
middelbaar onderwijs. Of men bij het
lager- c.q. basisonderwijs vaster in
de leer ls, is mij niet bekend). Hij
zal ontdekken dat bij het huidige ge
schiedenisonderwijs aan andere as
pecten \»n het verleden dan het al
dan niet vaderlandse heldendom rui
me aandacht wordt geschonken. Dat
helden en oorlogen overigens hun
sporen hebben nagelaten is natuur
lijk buiten, kijf.
Ook hier weet die merkwaardige
neiging voetstoots aan te nemen dat
Geen drift
F.F. „Dat is inderdaad het groot
ste probleem. Ik heb wel aan mezelf
gemerkt zeker in het begin mijn
stuk zwaarder te nemen dan het is.
De balans tussen de ernst van het
stuk en de afstand die je moet ne
men, is moeilijk te vinden."
Waar plaatst u uw stuk in het ge
heel van uw werk?
F.F. „Het is wel een klein stuk.
maar wel het beste wat ik tot nu toe
gemaakt heb".
U uit zich veelzijdig: televisie, to
neel, reclame, een roman, journalis
tiek. Waaraan voelt u zich het meest
verwant?
F.F. „Aan het toneelschrijven. To
neel is de vorm waarin ik me hét
best kan uiten. Het regisseren van
het stuk is eigenlijk veel plezieriger.
Regisseren is toch herscheppen: Jl
F.F. „Het is nu al zo dat de gezel
schappen het leuk vinden een Neder
lands stuk te spelen. Daar zijn ze
trots op. Enige jaren geleden was dat
wel anders. Maar ze willen wel dat
het redelijk goed is. Ze hebben er
niet zo'n drift toe. En waar zou die
ook vandaan moeten komen? De
theaterdirecteuren zeggen dat er een
internationale theatercultuur is. Ze
willen zich niet vastprikken op per
se Nederlandse schrijvers."
Bij welk gezelschap ziet u een wer
kelijk eigentijdse aanpak, zoals u die
bedoelt in uw kolom in Avenu"?
F.F. „Studio heeft het zeker. Maar
Studio heeft het ook betrekkelijk ge
makkelijk. Het stelt zich een smalle
taak, en er is thans voldoende reper
toire. Voor de grotere gezelschappen
is het veel moeilijker. Een eigentijd
se aanpak vraagt een bepaalde in
stelling, die niet iedereen heeft. Het
is een mentaliteitskwestie. En er
zijn er maar weinig bij het toneel
die die mentaliteit hebben. Dat is ook
niet zo'n wonder, want wie in Ne
derland heeft al wel die mentaliteit?
Het huidige „Theater" heeft het od
papier. Maar in de praktijk valt hel
te schools uit".
Zoudt u weten hoe wel een reper
toire samen te stellen, waarin die an
dere mentaliteit tot uitdrukking
komt.
F.F. „Ik wil niet te veel pretende
ren. Ik geloof dat ik voorzichtig te
werk zou gaan. Dat wil zeggen ik
zou uitgaan van een listige strate
gie. Bijvoorbeeld stukken waarvan je
weet dat ze veel mensen zullen trek
ken extreem brengen. Een gek voor
beeld: waarom zou je een stuk van
Strindberg, waarin de sexen tegen
elkaar opbotsen niet spelen in een
boksring. Er moet wat aan de hand
zijn in de schouwburg. De propagan
disten willen dat de mensen geregeld
naar de schouwburg gaan. Waarom?
Waarom zou iemand naar dat ge
bouw gaan? Om aan cultuur te doen?
Onzin natuurlijk. Iemand wil naar een
stuk, omdat, als hij niet gaat, hij
iets heeft gemist".
JAN HEIN DE GROOT
Op het ogenblik is in Rotterdam
de Duitse mode-adviseur Henry
Baumeister van de fa. Guétav
Frohe uit Lippe. Iedere middag en
iedere avond geeft hij demonstra-
tielessen met zijn pantograaf. Na
successen in Limburg en in Den
Haag krijgen nu ook de Rotter
damse huisvrouwen de kans kennis
te maken met deze bijzondere uit
vinding.
nu... beduidend
goedkoper
Terlenka, het probleemloze
materiaal van onze tijd, plooi-
houdend, sterk en makkelijk
wasbaar, is wel de meest ideale
stof voor deze rokken.
Terlenka rokjes, in slank af-
kledend, glad model, geheel ge
voerd, een chique rokje met
loopplooi achter.
Moderne Terlenka rokken, In
prachtige kleuren, guldens
voordeliger voor nog géén elf
gulden.
geheel gevoerd
Vrijdag en zaterdag kiest U Uw
rokjes uit, In modieuze kleuren
als: grijs, marine, zwart, camel
en bruin, t
maten 38 t/m 50 i
voor A
Géén tel. of aehrift. but.
r meulen
Wat is precies een pantograaf? Het
is een soort passer waarmee het mo
gelijk is binnen enkele minuten een
patroon pasklaar te tekenen. Een sy
steem dus voor het zelf-tekenen van
maatpatronen, waaraan geen maan
denlange cursus vooraf gaat en waar
voor geen speciaal talent nodig is. Er
komen geen gecompliceerde bereke
ningen aan te pas, nee het is alle
maal heel eenvoudig. Een,van de be
langrijkste dingen bij dit systeem is
het op de juiste wijze maat nemen.
De pantograaf wordt ingesteld en be
rekent automatisch de juiste verhou
ding van het patroon. Het is zo dat
zelfs kinderen overweg kunnen met
het apparaat.
De heer Baumeister vertelt erover;
„De mogelijkheden die dit apparaat
biedt zijn vele. In de allereerste
plaats is hij natuurlijk ontworpen
voor het patroontekenen, maar er
zijn veel en veel meer mogelijkheden.
Zo is het mogelijk om tekeningen te
vergroten en te verkleinen. Het appa
raat wordt zelfs gebruikt op techni
sche scholen, huishoudscholen, insti
tuten voor minder validen, kloosters
en noem maar op. Ja, ik heb toch
hier op mijn lessen vaders gehad, die
na de demonstratie niet alleen patro
nen voor hun vrouw gingen tekenen
maar de pantograaf ook voor andere
dingen gingen gebruiken."
De pantograaf werd in 1929 uitge
vonden door ingenieur Frohne. Hij
werd later aangepast door vakmen
sen. Jarenlang heeft de heer Bau
meister ze verkocht in Duitsland tot
in de jaren 50 de verkoop ook in Ne
derland van start ging. „Het is eigen
lijk wel grappig te vertellen hoe ik
in Nederland terecht kwam, zegt de
heer Baumeister." „Ik reed eens op
de autobaan toen ik toevallig het ein
de hoorde van een kniples via de ra-
dio.
Er werd Iets gezegd zo van volgen
de week gaan we weer vérder met
het kraagje. Ik dacht bij mezelf, vol
gende week verder. Dat kan met
ons systeem veel vlugger. Dan is het
binnen een paar minuten voor elkaar.
Het is wel gebleken dat er in Neder
land ook belangstelling voor bestaat.
Op het ogenblik werken de mensen
van Frohne in verschillende landen
in Europa. Importeur voor Neder
land is C.V. Ipternational'e „Pas-
Klaar" Methode in Arnhem.
De heer Baumeister, die vloeiend
Nederlands spreekt, werkt met veel
plezier in Nederland. Ik heb hier
heel wat familie, mijn moeder woont
in Deventer, is Nederlandse van ge
boorte en broers van mij werken in
Amsterdam. Ik woon zelf in Legden-
Westfalen ongeveer 30 km van En-
Schede. Voorlopig blijf ik nog een
aantal weken in Rotterdam.
Iedere middag dus (behalve maan
dag) om twee uur en iedere avond
om acht uur kunt u voor slechts f 0,50
terecht bij de heer Baumeister die u
dan graag zijn pantograaf toont en
tevens een groot aantal deskundige ad
viezen geeft in één van de zalen van
café-restaurant Engels, inj
van het Groothandel
Mogen wij dit een heel bijzon
dere aanbieding noemen voor
hen, die eisen stellen aan hun
onderjurken.
Een grote partij beeldige Ny
lon onderjurken, rijk met kant
gegarneerd aan zoom en boven
zijde, met ingezette bustevorm,
onderjurken uit de normale
series tot 7 gulden, nu voor nog
géén twee gulden.
nylon
onderjurk
Vrijdag en zaterdag verkopen
wij deze grote partij nylon
dames-onderjurken,
In diverse kleuren en
in de maten
38 t/m 48.
voor
Vrijdagavond tot 9 uur open
Ook maandagmorgen
geopend
Géén tel. of aehrift. best.
irken,
het onderwijs sedert de eigen jeugd
generlei ontwikkeling heeft doorge
maakt. Dominee hanteert toch ook
niet geheel ongewijzigd de theologi
sche en andere inzichten van zijh
studiejaren? Nu geef ik terstond toe
dat het onderwijs helaas niet
vooropgaat in het zich aanpassen aan
nieuwe inzichten en verhoudingen,
maar zonder enige dynamiek is zelfs
het onderwijs niet!
TH. M. PUTMAN,
Wij zijn van mening, dat ds. R.
minder gegeneraliseerd heeft dan u
doet voorkomen. In alle onderwijs
kringen kwam en komt genoemd eu
vel voor, bij elk onder zijn eigen kre
ten. De verandering is verheugend,
maar voltrekt zich in de praktijk
vooralsnog zeer langzaam. Red.
DE GELE GIDS
Met verbazing lazen wij in „De Ha
venjoods" van 8 augustus een ingezon
den stuk van de heer Rutz, waarin
hij commentaar geeft op uw artikel
over beroepstelefoongidsen. De
schrijver van dit commentaar gaat
zich hierin te buiten aan stellingen en
meningen, waarvoor hij geen enkel
bewijs levert.
Hij beweert een gids te gaan uit
geven met „verantwoorde en betaal
bare" prijzen. Wat betekent dit? Dat
de prijzen van de „Gele Gids" niet
verantwoord zouden zijn? Zowel de
hoofddirectie van PTT als het mini
sterie van economische zaken zijn van
mening dat onze prijzen verant
woord zijn. Men zie de antwoorden,
die de ministers van economische za
ken alsmede van verkeer en water
staat (waaronder PTT ressorteert)
hebben gegeven op vragen, die hier
over in de Tweede Kamer werden ge
steld. Dat de antwoorden öp deze vra
gen door ministers eerst gegeven wer
den ha grondige studie, behoeft wel
geen nader betoog. En wat is een be
taalbare prijs voor advertenties? Dat
hangt toch zeker mede af van het
te verwachten resultaat! Blijkbaar
wordt het resultaat van adverteren
in de „Gele Gids" heel wat hoger aan
geslagen dan de heer Rutz dit doet
ten aanzien van zijn uitgaven.
Blijkbaar weet hij ook niet wat PTT
verstaat onder een foutloze gids. Op
ontoelaatbare wijze haalt hij voorts
het maken van fouten en het verwer
ken van mutaties door elkaar. De
„Gele Gids", die contractueel (tegen
hoge betaling) alle mutaties van PTT
ontvangt, is volledig „bij" tot met
het drukken wordt begonnen. Wij we
ten zeker, dat alleen de „Gele Gids"
alle .mutaties van PTT ontvangt. Het
geen de heer Ritz op dit punt be
weert, is apert onwaar.
Inderdaad is de „Gele Gids" enigs
zins anders ingedeeld dan de vroege
re Beroepengidsen van PTT. Kenne
lijk is de schrijver van het commen
taar van mening, dat het nog uit
de tijd van voor de oorlog stammen
de PTT-systeém tot in alle eeuwig
heid moet worden nagebootst. Dat men
aan het moderne systeem van de „Ge
le Gids" even moet wennen, spreekt
vanzelf. Dit systeem voldoet echter in
ternationaal zodanig, dat aan het suc
ces in Nederland niet kan worden ge
twijfeld.
De „Gele Gids" wordt uitgegeven
door een Nederlands bedrijf, nl. de
Handelstelefoongidsen Maatschappij
N.V., zoals in het artikel in „De Ha
venloods" van 1 augustus duidelijk
naar voren komt.
De bewering dat met hoge prijzen
grote winsten worden gemaakt, is
uiteraard nonsens. De kosten immers
zijn bepalend voor de winst. En de
„Gele Gids" legt heel wat ten koste
om het publiek 'n uitmuntend produkt
te leveren. Gelukkig is de Nederlan
der over het algemeen een nuchter
mens en bezit hij voldoende gezond
verstand om te begrijpen, dat alle
problemen door de verscherpte bepa
ling ondervinden.
Handelstelefoongidsea
''-'iutfj AUS-
