J/jLf 11 aV v JU11 Lvvl/IJ
EEN MAN MAAKT
500 ml straat
per werkdag
Django Reinhardt
leeft voort!
Bach-evenement
in de Doelen
Deze week is een zeer spannende voor N.V. Gebroeders Kalkman
te Krimpen aan den IJssel en het ongeveer 45 man tellend perso
neel, want het onlangs gereedgekomen prototype van een be
stratingsmachine werd te Amsterdam getoond en gedemon
streerd.
Een van de problemen die sa
menhangen met de voortdurende
groei van de grote en kleinere
steden is het steeds groter aantal
straatmakers dat voor de aanleg
en het onderhoud van de wegen
en straten nodig is. Elk jaar weer
blijft het een probleem voldoende
leerlingen bijeen te brengen voor
de nu reeds geruime tijd bestaande
straatmakersopleiding (duur vijf
jaar), om in de toekomst verze
kerd te zijn van een voldoend'
aantal vaklieden.
Hierbij komt dat het straatmakers-
vak, door de houding waarin het
moet worden uitgevoerd, tot de zg.
slijtende beroepen wordtgerekend.
Die houding is niet overal gelijk in
het beroep van het straten maken,
want bekend is bijvoorbeeld dat
de Amsterdamse straatmaker op een
krukje zit, de Rotterdammer in ge
bukte houding en wie in Krimpen
aan den IJssel de straatmakers aan
het werk ziet, merkt op dat dit op
dc- knieën gebeurt. En dan nog de
verschillende weersomstandigheden
waaronder moet worden gewerkt.
Het tekort aan straatmakers was
in 1960 reden voor de toenmalige
hoofdingenieur bij de Dienst der Pu
blieke Werken te Amsterdam 'om het
initiatief tot het ontwikkelen van een
bestratingsmachine te nemen.
Nog in hetzelfde jaar werd een
werkgroep samengesteld die zich
zou bezig houden met de ontwikke
ling van een machine die in staat
moest zijn zowel betonstenen als
straatklinkers mechanisch te verwer
ken. Daar het hier duidelijk ging om
de ontwikkeling van een prototype,
bleek het bijzonder moeilijk een ma
chinefabriek te interesseren om, sa
men met de werkgroep, de inmid
dels gemaakte schetsontwerpen ver
der uit te werken en te realiseren.
Tenslotte kwam het contact tot stand
met de machinefabriek van de Ge
broeders Kalkman te Krimpen aan
den IJssel. Deze had zich reeds on
derscheiden bij de bouw van tegel
machines voor trottoirtegels.
Pluspunt
Onze serie grammofoonplaten
van 2.98 is zo langzamerhand
een begrip gewordengeen
wonder tussen deze vele lang
speelplaten, die stereo en mo
no afspeelbaar zijn, kan ieder
een wel iets naar z'n zin
vinden.
Wij geven U een voorbeeld van
het uitgebreide repertoire: een
wonderaccordeonplaat, ham
mond a gogo, een trompet-
plaat, zigeunermuziek, een Sint
Nicolaasplaat met 25 liedjes, 2
Kerstplaten, country en wes
tern, volksmuziek, dixieland en
een grote kollektie klassieke
muziek (14 titels).
Al deze platen koopt U door
elkaar per stuk voor nog géén
drie gulden.
30 cm L.P.'s
ook mono afspeelbaar
Vrijdag en zaterdag verkopen
wij deze langspeelplaten uit
een fantastische serie, bestaan
de uit meer dan
40 titels,
per stuk
voor fj^00
Elke vrijdagavond tot 9 uur open
Ook maandagmorgen open
GUn tel. of schrift beat
Duidelijk was geworden dat voor
een goede aanvoer van straatklin
kers en betonstenen op de bestra
tingsmachine het vormen van pak
ketten stenen een eerste vereiste was.
Dit werd een belangrijk pluspunt ge
noemd omdat het een verlichting
van de werkzaamheden inhield. Be
grijpelijkerwijs waren de steenfabrie
ken niet onmiddellijk bereid hun
sinds jaren beproefde systeem van
stenentransport te wijzigen ten be
hoeve van een nog te ontwikkelen ma
chine. Toch is langzamerhand ook
van die zijde de overtuiging gegroeid
dat het bimdelen van stenen tot pak
ketten niet alleen voor een eventuele
bestratingsmachine nuttig zou zijn,
maar ook voor het transport en
een verdere mechanisering van sinds
jaar en dag beproefde werkmethoden.
Belangrijk voor het welslagen van
het mechanisch straten was de nood
zaak om over een klem te beschik
ken die in staat zou zijn de gebun
delde stenen op te nemen en te ver
plaatsen. Het verkrijgen van een goe
de klem, waarvan men aanvankelijk
dacht dat deze normaal in de han
del verkrijgbaar zou zijn, bleek geen
eenvoudige zaak daar de tapsheid
van de baksteenklinkers hierbij een
grote rol speelt. Bij verdere bestu
dering bleek dat een dergelijke klem
geen mechanische maar een hydrau
lische klem zou moeten zijn.
Een eerste type van een derge
lijke klem was nogal grof en on
handelbaar. Wel in staat om een
pakket, dat een gewicht heeft van
810 kg te tillen en te verplaatsen,
maar in de praktijk toch niet goed
bruikbaar. De gebroeders Kalkman
hebben daarna een eenvoudiger type
ontwikkeld, dat goed voldoet en dat
als bijzonderheid 10 afzonderlijk in
stelbare klemvijzels heeft. Inmiddels
waren ook contacten gelegd in ver
band met de bouw van een verrijd
baar onderstel voor de te bouwen
machine, die echter door een fusie
van de belangstellende fabriek weer
verloren gingen. Door deze gang van
zaken moest naar een andere aan
nemer voor het bouwen van dit ver
rijd- en bestuurbaar onderstel wor
den omgezien, of de gehele opzet
diende gewijzigd te worden.
Nadat enige jaren geleden eerst Am
sterdam een krediet van f 150.000 be
schikbaar gesteld had, besloot ook
het gemeentebestuur van Rotterdam
om aan de ontwikkeling van een be
stratingsmachine mee te werken en
in de kosten bij te dragen. Ook Rot
terdam stelde hiervoor f 150.000 be
schikbaar. Na dit besluit is het ont
werpen en uitwerken van de plannen
steeds in gezamenlijk overleg met
vertegenwoordigers van deze beide
steden gedaan.
Sedert het begin van de bouw van
de bestratingsmachine, ongeveer an
derhalf jaar geleden, deden zich
nog diverse moeilijkheden voor, zo
dat het eind juni 1968 werd voor dit
prototype gereed kwam. Bij proeven
op grotere schaal, waartoe het ge
meentebestuur van Krimpen aan den
IJssel een terrein afstond werden
echter zeer bevredigende resultaten
geboekt.
Twee delen
De bestratingsmachine bestaat in
feite uit twee delen, nl. de eerder
genoemde bandenwals en een daar
aan te koppelen voorzetapparaat. Om
het werk te beginnen is het nood
zakelijk dat over een bestraat ge
deelte van ongeveer vijf meter lang
kan worden beschikt, waar vanaf de
machine zijn werkzaamheden kan
starten. Voor het goed functioneren
van de machine moet het te bewer
ken zandbed een minimale overhoog-
te hebben. De zandschuit, die zich
vóór onder de machine bevindt,
De plannen tot samenwerking van
de orgelconcertcommissies van de
Grote of St. Laurenskerk en van „de
Doelen" om het Weihnachtsorato-
rium van Joh. Seb. Bach te laten uit
voeren, o.a. met het koor van de Ne
derlandse Bachvereniging, hebben
nu geresulteerd in een concert dat
op woensdag 11 december om 20.15
uur in de grote zaal van de Doelen
zal plaats vinden.
Aan dit concert zullen medewerken
het koor van de Nederlandse Bach
vereniging, het Radio Kamerorkest
van de N.R.U. en de solisten Ger-
traud Stok-Lassa, sopraan, Helen
Waats, alt, Wilfried Jochims, tenor,
en Peter van.der Bilt, bas. Het geheel
staat onder leiding van Charles de
Wolff.
Uitgevoerd zullen worden de Kan-
tates 1 - 2 - en 5 uit het Weihnaehts-
oratorium van J. S. Bach. Solistische
afwisseling brengen de organisten
Charles de Wolff met „Preludium en
fuga" in Es van J. S. Bach, en de
Doelenorganist Arie Keyzer niét het
koraalvoorspel „Nun komm' der
Heiden Heiland", eveneens van J. S.
Bach. Dit concert mag als een eve
nement worden gezien in het eerste
deel van het concertseizoen 1968-1969.
Drie moderne concerten
In de Doelen zullen in samenwer
king met de Nederlandse Radio Unie
drie moderne concerten worden gege
ven, die door het Radio Kameror
kest worden verzorgd. Het eerst con
cert op vrijdag 29 november zal wor
den gedirigeerd door Ernest Bour.
Soliste Jeanne Companjen, sopraan.
Het tweede concert op 27 februari
1969 staat onder leiding van Frie-
drich Cerha. Solist Lotar Faber, ho
bo. Francis Travis is de dirigent
voor net derde concert op 20 april
1969. Solist: Siegfried Palm, cello. De
eerste twee concerten vinden plaats
in de kleine zaal, het derde concert in
de grote zaal.
Lid van de SER spreekt
tijdens Sirene-lunch
In de bovenzaal van de Remon-
strans-Gereformeerde Gemeente aan
de Westersingel zal ds. B. Ruys van
avond spreken over „Christen zijn
tussen Oost en West". Jarenlang heeft
ds. Ruys van het Hendrik Kraemer-
huis in Berlijn uit, zich vooral gericht
op oecumenisch contact met de ker
ken in het Oosten. Zij verzorgde 'net
boekje met stemmen uit de DDR on
der de titel „Nieuwe Oriëntatie". Aan
vang acht uur.
Op maandag 2 november van 12.50
13.10 uur spreekt tijdens de Sirene-
lunch mevrouw dr. Hilde Verweij-Jon-
ker, lid van de Sociaal-Economische
Raad over „Uit de keuken van de
S.E.R. Sirene-lunches worden iedere
eerste maandag van de maand ge
houden na het loeien van de sirenes
van de Bescherming Bevolking.
sinterklaas
komt ook voor U
Voor een prijs, waar U normaal
imitatie voor koopt, bieden wij
nu portemonnees van echt le-
Een partij rundlederen porte
monnees met reptielprint, in
diverse uitvoeringen, maar al
len met extra lang portefeuille
vak en 2 zilvergeldvakken.
U kiest uit 3 modellen: met
beugel, treksluiting of als bak-
portemonnee met drukkerslui-
ting.
Portemonnees uit de series van
6.95 en 7.95 nu per stuk voor
nog géén drie gulden.
MBRk eaptsBBBBi Hj NM WSBS MMM HB WÊÊÊË De Havenloods wordt deze week
BaUk jjfiÉ gg ff jB| jÖL ~1T flf B gk -IhT jjr in twee gedeelten gemaakt. Het is
H H Si HLhS n M B Bul Hm 1 jy I Bi 1 K daarom mogelijk dat men eerst een
J| ilrif PH J^Jt IW IH |n|| 1|| El .3 B H B iM krant van geringe omvang ont-
wordt op de juiste hoogte afgesteld
en een wormas, die direct voor de
ze zandsehuif draait, verwijdert het
overtollige zand naar de zijkant zo
dra de machine zijn werkzaamheden
begint. Op deze wijze ontstaat een
volkomen vlak zandbed.
De zandsehuif is uitgevoerd in drie
geledingen van elk een meter breed
te en kan worden ingesteld op het
aan te leggen profiel. De machine
wordt bevoorraad door een vracht
auto, voorzien van een kraan en klem,
die een pakket stenen (225 stuks)
op de machine plaatst tussen de
klemconstructie van de machine.
Vervolgens verplaatst deze klem
zich in verticale richting 10 cm. Als
deze stand bereikt is slaan automa
tisch de hydraulische cilinders uit,
waardoor de één na onderste laag
stenen van het pakket geklemd wordt.
Hierna wordt het hele pakket nog
drie cm geheven, zodat de onderste
laag vrijligt. Een roterende band,
waarop deze laag rust, komt dan in
beweging en verplaatst de vrijliggen-
de onderste laag, bestaande uit 5 x
9 stenen, ongeveer 1 m zijwaarts.
Automatisch zorgt een kettingtrans
porteur er voor dat van deze laag
stenen steeds 5 stenen via een snel-
draaiende rubberrol in 'n geleidings
koker worden gebracht. Via deze ge-
leidingskoker worden de stenen door
een kettingtransporteur naar bene
den gevoerd en over een stalen ge
leidingsstrip boven het zandbed ge
bracht. Na drie achtereenvolgende
handelingen van vijf stenen is een
breedte van ongeveer drie meter be
reikt. Door een drukbalk wordt de
gehele rij stenen tegen de voorgaan
de rij stenen aangedrukt, waardoor de
machine over één steenbreëdte naar
voren wordt getrokken en tevens de
geleidingsstrip weer vrij komt. De
machine staat dan weer in de goe
de positie om de volgende drie se
ries van vijf stenen te verwerken.
Nadat de drukbalk de stenen heeft
aangedrukt, drukt een in profiel
staande stempelbalk de rij stenen
van bovenaf in het zandbed.
De machine wordt in feite door
één man bediend en kan 500 m2 per
werkdag bestraten. Natuurlijk zijn
er voor de afwerking van het half-
steensverband bij de machine ook
nog straatmakers nodig. De machi
ne die een wegbreedte van drie me
ter legt, kan ook een veelvoud hier
van leggen. Van dit prototype wordt
gezegd dat het nog geen volmaakt
produkt is, daar bij het gebruik
nog veel ervaring opgedaan moet
worden.
Zelfstandig
Vanaf zijn zitplaats kan de be
stuurder van (je bestratingsmachine
alle door de machine gepleegde han
delingen volgen en controleren. Een
maal ingesteld voert de machine
zelfstandig alle handelingen in de
juiste volgorde en op het goede mo
ment uit. Treedt in deze cyclus een
hapering op, dan kan de bestuurder
door een druk op de knop alle be
werkingen tegelijkertijd stop zetten.
Bij de bouw van de bestratingsma
chine is op vaak vernuftige wijze ge
bruik gemaakt van talrijke bestaan
de electrische en hydraulische syste
men, die bruikbaar werden gemaakt
voor hun nieuwe functie. Wat de ma
chine kost, kan moeilijk nu al ge
zegd worden.
Ongetwijfeld is er met de komst
van deze machine een eerste stap
gezet op de weg van het mechanisch
straatmaken waardoor aan het chro
nisch straatmakerstekort waaraan
vooral de grote steden lijden, wel
licht tegemoet kan worden geko
men.
SUCCES VOOR KRIMPENSE FABRIEK
de
bandenwals, op de toto onder de voorzijde van
de machine
Q uien telt e du Hotclub de Rotterdam
Vrijdag an zaterdag verkopen
(vij deze partij rundlederen
portemonnees met reptielprint,
In zwart en -j
voor 0^00
Elke vrijdagavond tot 9 uur open
Ook meendegmorgen open
haafd kon blijven. Een bewijs van
klasse en vakkundigheid die beslist
op alle leden van Hotclub de Rotter
dam slaat I
Op deze geweldige plaat: Honey
suckle Rose, Daphne, Nuages,
Exactly Like You, Wenzelsplatz, La
dy Be Good, Idaho, Undecided, Sou
venirs (en let op de tiki). Rose
Room, Djangology en Rosetta.
Een plagt waar de betrokken musi
ci met plezier aan gewerkt hebben.
Een lp waaraan ook de luisteraars
veel plezier kunnen beleven! En dan
te bedenken dat deze lp door liefheb
bers, die allen zeer drukke werkzaam
heden hebben, werd gemaakt. Hot
club de Rotterdam heeft vooral in Bel
gië en Duitsland veel furore ge
maakt. Begin van het volgende jaar
zullen zij weer te horen zijn in een
jazzshow van Kurt Edelhagen (Duits
land) en van 19 juni spelen zij op
het New Orleans Jazz Fest te New
Orleans. Ook hun instrumenten zijn
over het algemeen van een apart ka
liber.
Zo speelt Rietdijk op een viool uit de
collectie van de heer C. van Tiggelen
uit Breda, die zelf een uitstekend
violist is en na het beluisteren van
Rietdijk zei: „Deze violist doet zulke
onmogelijke dingen, dat hij wel een
goede viool verdient" en hij leende
hem een zeer goede Hollandse viool
merk Timmerman, een Haagse archi
tect, die tijdens de oorlog als hobby
violen bouwde van een zeer goede
kwaliteit.
Diek van Male speelt op een gitaar
van een oude Frans-Italiaanse zigeu
ner, Pepe di Mauro, die ook vroeger
geregeld gitaren voor Django Rein
hardt bouwde.
Prijis van de Kritiek
voor Krijn Giezen
De Nederlandse Sectie van de
A.I.C.A. (Association Internationale
des Critiques d'Art) heeft voor het
jaar 1968 de Prix de la Critique toe
gekend aan een kunstenaar werk
zaam op het gebied van de „wandta
pijten en werken in textiel". In deze
sector werden in Nederland zowel
met experimentele als met beproefde
technieken belangwekkende resulta
ten bereikt.
Bij meerderheid van stemmen ging
de prijs naar Krijn Giezen, de in
1939 in Noordwijk geboren kunste
naar. Zijn wandkleden, niet vervaar
digd in de traditionele weeftechniek,
zou men assemblages kunnen noe
men. Wol, katoen, drijfriemen, leer
e.a. materialen, meestal in bestorven
kleuren, zijn verwerkt tot originele
en boeiende composities.
Een tentoonstelling van. het werk
van de prijswinnaar zal in februari
1969 in de Lakenhal te Leiden wor
den gehouden. Ter gelegenheid van
de opening van deze tentoonstelling
zal de voorzitter van de Nederlandse
Sectie van de A.I.C.A.Prof. H. L. C.
Jaffé, de prijs overhandigen.
„Django Reinhardt leeft voort",
schreef eens Hans de Wild naar aan
leiding van een door hem bijgewoond
concert van Hotclub de Rotterdam.
Inderdaad is dit toch altijd de bedoe
ling geweest van de leider van Hot
club, Dick van Male, die gerekend
mag worden tot één van de grootste
Reinhardt kenners en die deze ken
nis ook in de praktijk wilde brengen.
Hij was initiatiefnemer en oprichter
van Hotclub de Rotterdam en reeds
in 1962 signaleerden wij in ons blad
het eerste optreden van deze Rotter
damse club voor de Westduitse radio
in het programma „Jazz für Jeden".
Sindsdien is er nogal wat gebeurd
rondom Hotclub de Rotterdam.
De bezetting werd diverse malen,
met uitzondering van de twee solis
ten, gewijzigd en deze is nu: Freddy
Rietdijk (viool), Dick van Male (solo-
gitaar), Hans v. d. Aa (rythhm-gi-
taar), John v. d. Aa (rhythm-gi-
taar) en HansNooteboom (bas).
Met .het op de markt komen van
hun nieuwe plaat, een uitgave van
N.V. Dankers Rotterdam, wordt zon
der meer duidelijk, dat aan de loven
de kritieken van vroeger geen eind ge
komen is. De kwaliteit van Hotclub is
sinds 1962 sterk vooruitgegaan, daar
van is deze nieuwe lp een bewijs. On
danks de wisselingen in de bezetting
(of juist misschien daardoor!) is van
meer routine en bühne-ervaring spra
ke. Zo het voorval dat tijdens de
plaatopname bij het nummer „Souve
nirs" gebeurde.
Violist Rietdijk tikte in zijn en
thousiasme met zijn strijkstok tegen
de microfoon. Dan is het helaas zover
dpt alles over moet. Hier echter niet
want rhet grote tegenwoordigheid van
geest reageerde Rietdijk bliksemsnel
en tokkelde achter de tik enige no
ten, waardoor toch een ritmisch ge
heel ontstond en de opname gehand-
