We moeten durven experimenteren
Fantasierijk
met elkaar
er tegenaan
0
Huur
Bronchiletten
DE HAVENLOODS DONDERDAG 5 DECEMBER 1968
S'dam 11
Kijken >ve naar de technische wereld dan kunnen we vaststellen
dat er, bij alle verschillen in opvattingen die er in de, wat wij nu
geïndustrialiseerde landen noemen, hebben bestaan en nog steeds
bestaan, men hel over een punt wonderwel eens is geweest, name
lijk dat er steeds meer geproduceerd moest worden. Over de
verdeling van de groeiende materiële koek bestaat een heel gam
ma van opvattingen, maar allen zijn het er over eens dat het ge
heel inderdaad moet groeien.
Voor de een betekent* dit het
draaiend houden en laten groeien
van zijn zaak, voor de ander het
kunnen bereiken van een materieel
bestaansniveau dat hem in de ge
legenheid stelt een menselijk be
staan te gaan leiden. Werd de eerste
stoot tot deze industrialisatie voor
al veroorzaakt door uitvindingen
op het gebied van mechanisatie en
elektrische werktuigen, de gewel
dige groei van de laatste decennia
wordt voornamelijk veroorzaakt
door de enorme "groei van de indus
triële research.
Het gevolg van deze research was
niet alleen'een geweldige groei, maar
ook een geweldig succes omdat, me
de door de beheersing van de econo
mie, in zeer korte tijd het gemiddel
de materiële niveau zodanig is opge
voerd dat het ontbreken van het wel-
zijnsgevoelen bij de mensen niet lan
ger kan worden verklaard door te wij
zen naar het ontbreken van de mini
maal noodzakelijke materiële voorzie
ningen.
Zo komen we aan de situatie van-
vandaag de dag, die voor ons deel
van de wereld in de eerste plaats be
tekent, dat ,we aangeland zijn op een
materieel welvaartsniveau dat een
menswaardig bestaan mogelijk maakt,
voorts dat een geweldige' concentra
tie- creativiteit wordt besteed aan de
research in de technische en natuur
wetenschappelijke sector en ook" dat
wij hieruit kunnen afleiden dat er ge
weldige mogelijkheden voor de toe
komst bestaan, ten goede en ten kwa
de, maar geweldig zijn ze. Dit alles
gebeurt in feite zonder dat „men", de
man in de straat, het allemaal kan
volgen. Er heerst dan ook een grote
ongerustheid over de toekomst; men
weet niet waar men aan toe is, men
is niet op de hoogte; onbekend iriaakt
onbemind.
Een ander karakteristiek punt van
de huidige situatie. Terwijl wij ons
nu... beduidend
goedkoper
Vader hoeft deze schoenen
niet te ontzien, hij kan er
gerust in z'n tuintje mee wer
ken of de auto schoonmaken...
want deze solide lederen werk
schoenen kunnen tegen een
stootje!
Er zijn twee uitvoeringen: een
bruin suède lederen en een
zwart lederen schoen.
Beide schoenen zijn heerlijk
warm gevoerd en hebben een
dikke anti-slip zool.
Deze prima afgewerkte schoe
nen koopt U door elkaar per
paar voor nog géén negen
Vrijdag en zaterdag verkopen
wij deze oerdegelijke werk
schoenen in bruin suède of
zwart leder, in
de maten,
39 t/m 46
voor
Elke vrijdagavond tot 9 uur open
bevinden in een materiële welvaart,
benauwd zijn voor de toekomstige
groei, bevindt driekwart van de/ we
reld zich in de grootste elllende en
heeft ook niet de minste kans om
werkelijk van de grond te komen. Hoe
gaan wij nu vanuit deze situatie goed
te werk?
Het is zinvol in het maatschappe
lijk gebeuren een onderscheid te ma
ken tussen:
a. de wijze van vaststellen van wat
we eigenlijk willen, Ijet vaststellen
van de doeleinden dus én,
b. de maatschappelijke activiteiten
die erop gericht dienen te zijn dat
er voldaan wordt aan deze doeleinden.
Eén manier goed
In dit beeld van het maatschappe
lijk gebeuren is hej duidelijk dat het
op veel manieren verkeerd kan gaan,
en maar op één manier goed. Het
gaat natuurlijk zonder meer fout
wanneer de gemeenschap geen doel
einden heeft gesteld en men het ge
heel der activiteiten toestaat zich
zelfstandig te ontwikkelen. In dat ge
val krijgt men namelijk hetzelfde re
sultaat als wanneer men als gemeen
schap min "of meer bewust besluit
het vaststellen van de doeleinden aan
die wonderdoende activiteiten, tech
niek en economie, over. te laten met
als argumentatie: ze hebben het zo
goed gedaan.
Wie zijn namelijk die wonderdoe
ners? Dat zijn niet in de eerste plaats
de researchmensen die hun creativi
teit in de nieuwe ontwikkelingen heb
ben gestopt, maar de woordvoerders
van de grote activiteiten, de mana
gers. Indien het aan deze groepen
wordt overgelaten de maatschappelij
ke doeleinden vast te stellen moeten
wij met een heel ongunstige ontwik
keling rekening houden.
Succesvolle activiteiten hebben na
melijk een extra aantrekkingskracht,
zowel op hen bij wie het hebben van
succes op de eerste plaats komt, als
op de gareeldenkers die geloven dat
succes gecontinueerd wordt door ex
trapolatie. Zijn geen garanties aan
wezig dat deze ingebouwde kans op
negatieve selectie wordt tegenge
gaan, dan betekent dit dat automa
tisch binnen deze activiteiten, die ty
pes naar voren komen die uit eigen
belang of kortzichtigheid deze activi
teiten tot norm van de gemeenschap
trachten te verheffen. (Voorbeeld:
een Amerikaanse minister van Han
del met belangen bij -General Elec
trics werd gevraagd of dat belang
wel te combineren was met het lands
belang. Waarop hij antwoordde: wat
goed is voor G. E. is goed voor de
U. S.).
De gelegenheid hiertoe wordt juist
door een passieve gemeenschap ge
boden. In stappen die ieder op zich
klein zijn, zal het samenlevingspa
troon afzakken tot een materialisti
sche gemeenschap waarin door mid
del van een banaal commercialisme
kunstmatig behoeften zullen worden
aangepraat en het overvoerde indivi
du steeds heftiger prikkels nodig heeft
om nog enige bevrediging te onder
gaan.
Uit het stadium van de versuffing
door materiële ellende zijn wij dan,
na een kort verblijf in het tussenge
bied waarin ook werkelijk van het
materiële had kunnen worden geno
ten, door geschoten naar een „brave
new world-existeren". In deze maat
schappij past de volledig geprogram
meerde en voorspelbare massamens,
die zich uitsluitend zal opwinden over
een aantal door de leiders aangewe
zen en voor het systeem ongevaar
lijke zaken.
De directe oorzaak van het ontstaan
van deze situatie is de passiviteit van
de gemeenschap met betrekking tot
het vaststellen van de doeleinden. Een
eerste eis voor het bereiken van de
goede oplossing moet zijn dat de doel
einden op tijd en door de juiste men
sen worden vastgesteld.
Nooit geprobeerd
Hier is een volgende kans fouten
te maken. Er bestaan namelijk aller
lei vormen van elite-denken, ook in
het linkse deel der natie. Voor het le
vend maken van de maatschappij en
voor het bereiken van de goede re
sultaten is het nodig dat bij het vast
stellen van de doeleinden de demo
cratie volledig tot haar recht komt.
Degenen, die laatdunkend over de
democratische meningsvorming in
groot verband praten kunnen zich niet
op enig bewijsmateriaal beroepen: het
is namelijk nog nooit goed gepro
beerd.
Voor de meerderheid van de bevol
king is het totaal onwennig medever
antwoordelijk te zijn voor deze taak,
na steeds" gehoord te hebben dat an
deren hiervoor waren voorbestemd
dan wel dat het allemaal zo moeilijk
is. De verspilling van talent en denk
vermogen die wij ons als gemeen
schap hierbij permitteren is heel wat
ernstiger dan de veelbesproken brain
drain" van een handjevol mensen
naar Amerika.
Het falen van wat in wezen een
technische aangelegenheid is, name
lijk de organisatie van de menings
vorming in groot verband, is de direc
te oorzaak van een klimaat waarin
men de democratie niet meer serieus
neemt en men gnuivend op het stun
telen van die democratie wijst. Het
schijnt velen daarbij niet te deren dat
men dan meedoet aan het laten mis
lukken van het experiment dat van
een onvolwassen samenleving met
leiders en geleiden probeert een sa
menleving van volwassenen te ma
ken die in redelijkheid overleggen, en
besluiten.
Slagen wij erin deze organisatori
sche tekortkomingen ongedaan te ma
ken. dan kunnen wij tot een efficiënte
meningsvorming komen waarbij het
werken in stappen en met kleine ge
spreksgroepen een belangrijke plaats
zal innemen. Door gebruik te maken
van de mogelijkheden tot onderlinge
correctie en tot onderlinge verster
king die een goed werkende democra
tie biedt, ontstaat een wijze van
werken waarb'ij de selectiviteit tijdens
dé meningsvorming wordt opgevoerd
en waarbij de kennis en visie van de
anonieme mens niet verloren gaat,
maar met het juiste gewicht wordt
behandeld.
Dit is wezenlijk verschillend van de
gebruikelijke manier van menings
vorming, waarbij de selectiviteit bij
het begin in de keuze van de deel
nemers is aangebracht, d.w.z. voordat
het onderwerp in behandeling is ge
nomen en bekend is wat naar voren
zal komen. Zelfs in het gunstige geval
dat, naar de beste kandidaten zou
worden gezocht, moet dit altijd tot een
minder resultaat leiden. Zelfs als deze
methode trager werkt zcfu dat geen
bezwaar zijn omdat het gaat om de
vaststelling van de maatschappelijke
doeleinden op langere termijn'en hier
voor mogen we tiid nemen.
Is dit voldoende om tot de goede
doeleinden te geraken?
\lleen indien aan dit vaststellen
een goede ethiek ten grondslag ligt.
Om tot het juiste kader voor onze
maatschappelijke activiteiten te ko
men moet ons bij het vaststellen van
de doeleinden het „hcijig ideaal" wel
degelijk voor ogen staan en in onze
doeleinden worden geïntegreerd.
Belemmeringen
Er zijn een aantal belangrijke be
lemmeringen voor het bereiken van
de gewenste situatie: de passiviteit,
het elite-denken ep het a-culturele
denken.
Passiviteit: het verschijnsel dat een
gemeenschap die in principe vrij ge
maakt is om zich aan een taak te
gaan wijden, namelijk het vaststellen
van de maatschappelijke doèleinden,
het volledig laat afweten, er niet meeV
in gelooft, zegt „ze zoeken het maar
uit."
De verklaring hiervoor moet voor
namelijk worden gezocht in het be
staan van een klimaat waarin de pas
siviteit aangepraat wordt als iets zo
al niet positiefs, dan toch in ieder ge
val niet als iets kwalijks. Bijvoor
beeld het klimaat in vele politieke par
tijen waarbij het gewone lie} wordt
aangepraat dat de leiding de zaak vol
ledig doorziet en in de hand heeft het
zgn. Drees-syndroom.
Een ander voorbeeld: de gang van
zaken rondom de Nederlandse indus
trialisatie. Hoewel nog. vrij primitief
moet men vaststellen dat de tweede
nota ruimtelijke ordening een zekere
afspiegeling geeft van hetgeen dooi
de gemeenschap aan doeleinden wordt
gewenst. (Beter ware het geweest als
de bevolking meegedacht had en nu
ook op de hoogte geweest was). Nu
verschijnt op zeker ogenblik een gro
te industrie, die ideeën heeft over ves
tiging, die niet passen in dit kader
en ziet, de vertegenwoordigers van de
gemeenschap die ervoor zouden moe
ten zorgen dat de ideeën van de on
derneming Ingepast kunnen worden in
die van de gemeenschap gaan plotse
ling de rol vervullen van sales pto-
motor voor de andere plannen, waar
bij met name' een ongeoorloofd ge
bruik wordt gemaakt van het ver
schijnsel der structurele werkloos
heid. De gemeenschap wordt hierbij
zoet gehouden met de kreet: zonder'
welvaart geen welzijn.
Ook dc oveu.rokken kreten over dc
invloed van computers leiden tot pas
siviteit. Ze worden door juist die fi
guren geslaakt, die hopen dat tegen
de tijd dat iedereen is gaan geloven
dat de computers het allemaal wel
zullen oplossen, zij aan de knoppen
zullen draaien.
Een andere bron van passiviteit is
het, verkeerd interpreteren van de be-
ginvoorwaarden. Ter illüstratie, het
probleem van de bewapening. Zij
die als beginvoorwaarde de „balan
ce of terror" (evenwicht van de
angst) accepteren worden door deze
evenwichtsvoorwaarden gedwongen
tot een passieve rol: „eerst zij ont
wapenen, dan wij" of op zijn best
„op precies het zelfde ogenblik alle
bei evenveel". Een actieve politiek
zou inhouden dat men de leiding
neemt door te experimenteren met
stappen in de richting van ontwape
ning.
Het andere uiterste ziet men ook,
namelijk het totaal apen rekening hou
den met de beginvoorwaarden. Wan
neer iemand als ideaal de algehele
ontwapening voor ogen ziet en hij
wordt erop gewezen dat de feiten er
helaas op wijzen dat er geen ontwa
pening plaats vindt, mag hij niet vol
staan met op te merken dat dit des
-te erger voor de feiten is.
Elite-denken
Het elite-denken: in zijn primitief
ste vorm van elite-denken in groeps
verband. „Hij is niet van ons, dus
daarom zullen zijn ideeën ook wel
minder waard zijn."
Iedere leiders-/geleiden-opbouw is in
feite terug te voeren tot het elite-
denken, zolang men niet accepteert
dat wat men leiders en geleiden noemt
hooguit een indeling deskundigen ver-
sus minder-deskundigen is en nog veel
vaker een indeling in uitvoerders
versus opdrachtgevers.
Het elite-denken van rechts is dui
delijk: een domme massa aan de ene
kant, aantal uitverkorenen aan de an
dere kant.
Het elite-denken van het midden:
de deskundigen zijn het uitverkoren
volk.
Het elite-denken van links toont'
vaak een romantisch trekje. De ro
mantiek namelijk waarbij de arbei
ders Worden- afgeschilderd als een
verzameling edele borsten met onge
kende eigenschappen, die alleen de
WurliTzer
met recht vc
üftUr
nkoopOC«
v.a. p.jTmd.
zonder eerste storting
Demonstraties
v*n 411e modellen te Rotterdam digeüjki
van 10-4 uur door onze Wurlltzer-otganiat
100P WALVIS.
!en met het notmalenotenschtiftdoot mid-
iel van hei-tnUelte aanwlissvsteem op de 'a
Vorllffiet-school vlot otgelapelen.
PianO'SPrijzen v.a. 675.-
HllUr met recht van koop
vonQf.l5a" P.mnd.
Let wel zonder eerste storting
•hoge inruilwaarde-
voor Üw oude PIANO, HARMO-
I NIUAA of ELECTRONISCH ORGEL
J Vraag folders en inlichtingen bij
de Wurlitzer-importeur:
Als men bedoelt dat wanneer.de ge
meenschap eenmaal in zijn geheel
goed weet wat ze wil, dat het dan
goed is om die gemeenschap ook zo
breed mogelijk te vertegenwoordigen
binnen de activiteiten, dus in het
productieproces, dan akkoord. "Maar
zonder die beginvoorwaarde betref
fende de gemeenschap is er geen en
kele reden te geloven dat groepen ar
beiders tot betere resultaten komen
dan welke andere verzameling van
mensen ook.
A-cultureel denhen
Het a-cultureel denken: meest voor
komende verschijningsvorm is het
materialistisch denken. Het nare vah
de zaak is dat deze vorm van denken
tot de snelst groeiende maatschappe
lijke activiteiten aanleiding geeft en
dan ook in vele opzichten de sterk
ste machten in de maatschappij ople
vert: de twee grote wereldmachten,
Rusland en Amerika, zijn beide op
een materialistische wereldbeschou
wing gegrondvest, hetgeen de situa
tie van het ogenblik zo moeilijk maakt.
Van de twee is door het domineren
van de free enterprise-gedachte de
situatie in de Verenigde Staten het
gevaarlijkst omdat, hoe ongezond het
communisme ook is, de gemeenschap
hierbij toch in ieder geval in het den
ken een werkelijke rol speelt en er
een grotere kans is op betrekkelijk
korte termijn tot een volwassener
maatschappijvorm te komen.
Hoestdrank in tabletvorm.95ct
Oecumenische dienst.
Vredeskerk 10 uur ds
ds. H. J. Groenewegen.
ormde gemeente te Kethel. Fredik-
oeurien voor zondag, 8 december 1968.
Dorpskerk 10 uur ds. W. Vons, 19 uur ds.
Van Veen. vlaardingen. jeugddienst.
Sl. Martinuskerk 9.30 uur ds. E. Verwaal.
GEREFORMEERDE KERK
Oosterkerk (Rotterdamsedijk 289) zondag
v.m. 10 uur ds. C. van Zuylen; zondag n.m.
5 uur ds. P. A. Bohlmeyer, Maassluis.
Kethel ..De Ark" (Zwaluwlaan 103) zon
dag v.m. 9 en 10.30 uur ds. P. A. Bohlmeyer,
zondag run. 3 uur ds. H. Post, Leiden.
Magnalia Dei Kerk (Albardastraat 69) zon-
ds. K. H. Schuring, zondag
n Zuylen (gem. dienst
met Ned. Herv. Gemeente).
„De Goede Haven" (Westfrankelandsedijk
1) zondag v.m. 10 uur ds. J. C. van Veen,
zondag n.m. 5 uur ds. K. H. Schuring.
Julianakerk (Burg. Knappertiaan 28) zon
dag v.m. 10 uur ds. H. Post, Leiden, zondag
v.m. 5 uur ds. J. C. van Veen.
Verkoop inventaris
St. Liduinakerk
Woensdag 11 december zal de ge
hele inventaris van de dekenale St.
Liduinakerk aan de Nieuwe Haven,
welk gebouw onlangs werd verkocht,
in het publiek worden geveild. Hier
onder bevinden zich o.a. veertien
schilderijen, voorts eiken kerkbanken,
stoelen, eiken beelden, kandelaars en
meubilair.
De materialistische benadering
maakt dat techniek en economie zon
der meer de norm-bepalende activi
teiten kunnen worden en dat zal in
houden dat waar de awomatiserg
op zuiver rationele gronden de een
voudige arbeid in alle sectoren gro
tendeels overbodig zal maken, dat
dan niet geprofiteerd zal worden van
deze vrijmaking, maar dat nieuwe
produktieprocessen ontwikkeld
ten worden om de mensen bezig te
houden, ook al is het zinloos werk,
wairf. het denken over arbeid in de
ruimere betekenis van het woord
wordt nog maar steeds heel erg
vreemd gevonden.
De angst voor het denken aan de
mogelijkHfedèn die ontstaan doordat
de mens vrijgemaakt wordt van het
routine-werk maakt dat men roept om
werkgelegenheid, om nieuwe produk-
tieplaatsen, e,n ondertussen wordt de
dienstensector steeds duurder en zit
ten ouden van dagen drie dagen dood
in de stoel zonder dat iemand hgt ge
merkt heeft.
Wij zullen afmoeten van de van
zelfsprekendheid van een materialis
tische maatschappij. Wij zullen als
gemeenschap moeten aandurven om
tien electronici die samen een nieuwe
transistorradio kunnen ontwikkelen
waarvan' er tien mfljoen kunnen wor
den gemaakt, toch vrij te maken voor
het maken van een hulpapparaat voor
enkele lichamelijk gehandicapten
waarvan nu iedereen zegt dat het
niet commercieel verantwoord is.
Wat staat ons nu aan politieke ac
tiviteiten op de eerste plaats te doen?
Buitenparlementaire actie om de
meningsvorming op gang te brengen,
maar dat niet alleen: ook het tot een
goed einde brengen ervan. Éen ieder
isérvan overtuigd dat er veel pro
blemen zijn, daarvoor hebben .ve
geen demonstraties meer nodig. Veel
belangrijker is dat de mensen er wer
kelijk bij betrokken worden tot het
ogenblik dat een oplossing voor een
probleem gevopden is. Dit is de gro
te taak voor de samenwerkende link
se politieke partijen.
Samenvattend: De mqgelijke toe
komstige oplossingen worden aller
eerst door de beginvoorwaarden be
paald en aan die voorwaarden moet
het eerst hard gewerkt worden. Lukt
dit, dan moeten we er als gemeen
schap ook aan wennen dat er geen
kant en klare theorieën bestaan, maar
dat we moeten durven experimente
ren, d.w.z. zien hoe we, al lerend,
het beste naar eert volwassen maat
schappij tcte kunnen komen, 'm.a.v.
fantasierijk met elkaar er tegenaan,
waarbij de creativiteit van allen wordt
gemobiliseerd. Alleen dan mogen we
'nopen, dat de computers onze slaven
blijven i.p.v. wij, via de computers,
de slaven van de manipulators.
Ned. Prut. Bond. Westvest 9
ds. H. Wethmar uit Rotterdam.
Geref. kerk (Vrijgem.) West»
en 16.30 uur ds. C. Vonk.
Kerkgemeenschap tot verbreiding v
Gerei. Leer, Lange I>"1
17 uur ds. H. Hof
Evang. Luth.
Oud-Katholieke Parochie. Dam, 10
Hersteld Apostolisch Genootschap. E
mevr. Zuidema,
Jehova's Getuigen. Tuinlaan' 50, 18.30 uur
openbare samenkomst, wijkcentrum Nieuw-
Baptisten Gemeente, gebouw Irene. 19 uur
Ned. Herv. (Geref.) Evangelisatie, gebouw
Irene 10 uur de heer Kesting uit Dirksland,
17 uur Grote kerk ds. Jac. van Dijk- uit
Den Haag.
Hervormde gemeente te Schiedam. Predik-
beruten voor zondag. 8 december 1968.
Cirote Kerk 10 uu: ds. H. J. Groenewègen.
17 uur ds. J. van Dijk, 's-Gravenhage, 19
uur ds. A. ie Coq.
Bethelkerk 10 uur ds. A. Ie Coq
Opstandingskerk 10 uur Pater drs. J B.
'Roeland, predicator ds. D. Spaling. Liturg.
Binnenhuis '69 in
Ahoy-hallen
De derde internationale consumen
tenbeurs voor woninginrichting
„Binnenhuis '69" wórdt' gehóuden
vart 7 tot en met 16 februari 1969 in
de AHOY-hallen te Rotterdam.
De eerste inschrijving heeft 'reeds
een vrijwel volgeboekt beurscom
plex opgeleverd, zodat ook op de vol
gende „Binnenhuis", wederom geor
ganiseerd door Beurscèntrum Rotter
dam, ruim honderd standhouders op
het gebied van meubelen, stoffering,
vloerbedekking, keukeninrichting,
interieur-decoratie, tegemoet kunnen
worden gezien.
De beurs, die de vorige keèr ruim
93.000 bezoekers trok, heeft een grote
buitenlandse woon-show gecontrac
teerd, die centraal als tentoonteiling-
op de beurs wordt geplaatst.
SLECHTHOREND
Tob er niet langer mee
Ga naar
ACOUSTICON
jUtdicien F. M. Bruijns
(F.I.D.A. gediplomeerd)
vertelt u gaarne alles over
OORPROTHESES
Het oorstuk ofde oorschaal is een
belangrijk onderdeel bij het gebru'k
van een hoortoestel. Het dient het oor
nauwkeurig af te sluiten zodat al net
geluid uit het hoortoestel werkelijk
in het oor wordt overgebracht. Wij
verwerken de naar maat gemaakte
oorstukjes in ons eigen atelier, waar
ze met alle nodige aandacht behande'd
worden om zo tot een perfecte pas
vorm te komen. Door onze nieuwe
afdruk-methode is het mogelijk ge
worden om de oorstukjes nog dezelfde
dag of de dag erna aan U af te
leveren.
Schiedamseweg 209
ItOTTERDAM-VVEST
Makkelijk bereikbaar met de lijne,,
1: Halte Marconiplein
6 en 8: halte voor de deur.
Of belt u liever, ook goed
25.75.99
Voor R'dam-Zuid Polderlaan 13
Telefoon 17.80.39
Onze zaken zijn: 's Maandagsmorgens
tot I uur gesloten.
