5.
"ttt
Vuurtorenwachter
is niet meer:
architect heerst
1 m fiJ LJ mm mm lu Ml 1 I II II IBl Ue Havenloods -tweegedeeitenb««rgd.Hetka„
'JLr JLS HAT Jwl 1 llv in 2 gedeelten ^'«Sk,r.S' 8"
nu... beduidend
goedkoper
Zo goed als voor ruimtevaarders het cirkelen rond de maan moeilijk
heden oplevert, zit een passagier met het probleem: hoe kom ik van
Heerenveen in Workum (Friesland). Bij de kruising voor afslaan rich
ting Workum zegt mijn vriendelijke liftgever: „Wacht hier maar, er
komt wel eens een auto langs".
Eindelijk komt de dijk inzicht, waarvan een boer me zegt, dat aan het
eind ervan een vuurtoren staat. Op zijn gezag moet dit worden aange
nomen, want het is erg mistig. Hoewel er nog niets te zien is, blijkt een
hond mijn komst reeds te hebben opgemerkt. Even later staat de eige
naar ervan voor me: REID. een ogenschijnlijk middeleeuws uitziende
burchtheer, gehuld in een 'skütmans kiel', zijn muts strak over zijn
zware haardos, handen in de zakken, een pijp in de mond.
Wat een vuurtoren moet zijn, is als
zodanig nog niet te herkennen. Veel
meer Jijkt het een fors dijkhuis met
een klein uitbouwseltje erop. Binnen
is het in ieder geval lekker warm en
Wijnie, de vrouw van Reid, schept
een grote kom erwtensoep voor me
vol. Nauwelijks heb ik dit verorberd
of ik moet mee op inspectie. Door het
huis gaan we naar de toren, over de
dijk, langs de wadden en ov-r de zee,
die nu bevroren is. Van hieruit is er
inderdaad sprake van een „toren".
Het hoogteverschil wordt immers
merkbaar: zeespiegel en torenplal.
In tijden dat er nog geen gas oi
elektrisch licht was, brandde er een
ti r'vuur od dit platte dak van de to
ren. Zo ontstond er een Eloeiende
massa, die licht uitstraalde en tot ba-
l.en diende voor schepen. Dit was
1: g voor de tiid. da, de Afsluitdijk
f c'egd werd. Maar zelfs nu nog dient
1 s huis ais baken, getuige de twee
s alen masten die-er zijn opgericht en
waar n gaslichten knipperen.
..Workum was al zeehaven toen er
rr~tte ••.'.roomde laat staan
c a: cr een dam lag", is de half-chau-
t s.iic tpmei kirg van Reid. De
I rn van deze opmerking ligt in hei
•ko'.i'ki."NL* is Rotterdam
groot Maar wat zal er over 500 oi
10 "v zijn'.' Friesland is opk
e -ns het dichtst bevolkte gebied van
1 >.-E«ropa geweest. Eeuwen r.oenv
'o inen Dokkum, Nijmegen, Maas
tricht ..grote" steden. Eens heetten
V. orkttfH en Brugge",zeehavens"
Tn gen hu:s waar een vuurtoren
wachter woonde, leeft nu een archi-
Al heeft U nog maar een kwar
tiertje de tijd voor de visite
komthet is toch voldoende
om Uw haar keurig in model te
brengen, natuurlijk met warrn-
tekrullers!
Warmtekrullers, de nieuwe en
unieke methode om krullen te
zetten.
Leg de krullers 10 minuten in
kokend water, waarna U ze
in Uw haar kunt aanbrengen.
Reeds na 5 minuten zult U
zich verbazen over het verbluf
fende resultaat.
5 Prima warmtekrullers met
klemmen om in het haar te be
vestigen, kompleet met duide
lijke gebruiksaanwijzing, koopt
U nu voor precies vijf kwart-
jes.
Vanaf vrijdagmorgen 9 uur ver
kopen wij warmtekrullers voor
een perfekt kapsel,
per 5 stuks
In verband met Goede Vrijdag
géén koopavond
GUn tel. of schrift, bost
tect. Zal hij vanaf die plaats een oog
kunnen houden op hetgeen als
„nieuw" binnenkomt? Kan hij vanaf
deze plaats corrigerend optreden? En
waarom in het bijzonder vanuit deze
plek?
REID: „Als het huis ergens anders
gestaan had, zou ik daar wonen.
Maar nu ik hier zi(, wil ik er gebruik
van maken. Ik ben Fries en kom uit
een oud Fries geslacht van schippers,
ambachtslieden en boeren. Ik wil al
les wat er in deze mensen aan weten
aanwezig is en was, gebruiken. - Het
gaat om een éénheid van gisteren,
vandaag en morgen.
Ais we bij Worüum blijven, waar ik
overigens niet geboren ben, dan is er
de oudste apaaroank, de eerste oecu
menische kerk en zijn er de beroem
de gilaeDaren. In zijn tijd was Wor
kum de achtste stad van Friesland.
De Friese viag is de oudst bekende
vlag ter wereld en alleen over Fries-
ia nu bestaai er een encyclopedie, m
net Nederlands uitgegeven.
Mijn grootvader was een man, die
als ambachtsschoolleraar aan net be
gin van het schooljaar, het aambeeld
onder zijn arm nam en op sjouw ging,
trap op, trap ar. Zijn leerlingen volg
den hem tijdens deze ronde. Als hij
het numbeejü weer op zijn plaats
neerzette, zei hij zonder noemens
waardig te hijgen: „Als <je dat kan
dan ben je smid".
Een wandeltocht de gorzen
wordt'aanleiding te ve.m Waar cf
vuurtoren zijn ontstaan aan le oankei.
heeft. In 1557 kreeg een Enkhui, c r re-
uer, die tevens burgemeester van dit
piaats was, het inpolderingsrecnt vai.
net „Workummer Nieuwland". Dezt
reder had Karei de Vijfde en land-
voogdes Maria per scnip naar Span
je gebracht. Als vergoeding hiervooj
«reeg hij van Filips de Tweede hei
recht lot inpolderen. Enige tijd latei
kocht Workum deze vergunning en
begon in 1621 aan de bedijking. Dezt
vooruitgeschoven post van Workum
moest op de een of andére mantei
bcbakend worden. Men bouwde daar
om de vuurtoren, waarin Reid nu
woont.
Valt er niets actueels over Workum
te vertellen, vraag ik me enigszins
verwonderd af. „Zeker! De pijplei
ding, die het Westen van Nederland
van aardgas voorziet loopt langs mijn
huis. Je ziet het gaat met zijn .tijd
mee..."
Scheve toren
Het potkacheltje in de toren geeft
een weldadige hitte. Het verwarmt de
twee bovenruimtes van de toren. Ze
liggen pal boven elkaar. Je komt van
de een in de ander door een vrij steile
zakkendragerstrap op te klimmen.
In het eerste vertrek heerst de ar
chitect. Hier heeft Reid zijn tekenta
fel staan, zijn kasten en zijn papier
liggen. Door twee kleine raampjes
valt daglicht binnen. Om voldoende
licht bij het werk te hebben, moet er
een lamp branden. Het is dan noodza
kelijk een dieselmotor te starten om
stroom op te wekken.. Deze zelfop-
gewekte stroom bedient ook een wa
terpomp. Dit moet omdat allerhande
gemeenschapsvoorzieningen als elek
triciteit en drinkwater hier niet zijn.
Zelfs de postbode komt hier niet. Om
dit gebrek te ondervangen heeft Reici
een postbus op hét postkantoorHei
is in deze verlaten streek waar Reid.
een 34-jarige man, eohtgenoot en va
der van 4 kinderen, werkt. Naast ar
chitectonische opdrachten houdt Reid
zich ook bezig met het ontwerpen van
affiches en ander typografisch werk
van duurzame aard. In het tweede
vertrek staat er langs drie wanden
vakliteratuur.
We stommelen naar boven om het
te bekijken. Deze ruimte heeft slechts
één raam. Tijdens de oorlog moet
hier een Duitser onafgebroken heb
ben zitten turen naar de Afsluitdijk
Het werd'voor mogelijk geacht da'
de Geallieerden er door heen zouder.
varen. De Duitsers wisten natuur
lijk niet dat zulke bravourestukjes al
leen aan „Hollanders" toegeschreven
worden...
Momenteel staat voor het raam een
groot bureau en in de vensterbank
ligt een verrekijker. Tussen rijen boe
ken ligt op een plank ook een
scheepskompas. Dan ontwikkelt zich
een gesprek over varen en oude bo
ten. Zware boeken worden gepakt
Een foto toont het model boot, waar
van Reid er een heeft. Het is een aak
van 48 voeten met een éénpits gloei-
kopmotor uit 1923.
Ma tA gÊt U jj^K gf bTtI HL W Êg iak jK Hl Jf IN IT II De Havenloods wordt deze week
/B Mm |h| M WK jKHHHK IWI ^B ^B ^B ^M ^B dus dat men een
M m $ÊT® m W jypt WS9 1 WM m H üf Hf Ut m B O IK krant in de bus krijgt. Dat is NIET
NIEUW PROJECT VAN
INTEROCEAN MINE
Op een agentenvergadering van de
Fred.* Olsen Interocean Line, die on
langs In Oslo werd gehouden, maakte
president Finn Erik Berg bekend, dat
de lijn een overeenkomst heeft geslo
ten met de Shipping Research Servi
ces A-S, Oslo, voor het ontwerpen van
nieuwe schepen voor het verkeer tus
sen de Pacific kust en Europa
Shipping Research Service^ is een
adviesbureau, d#t zich specialiseert
in het ontwerpen van schepen en in
de technische aspecten van de nieuw
ste techniek, de computer technolo
gie. Voor de Fred. Olsen Interocean
Line zal de Shipping Research Servi
ces zich belasten met het verifiëren
en analyseren van gegevens, met de
planning en coördinatie van de
scheepsbouw, met de technische ont
wikkeling en de economische evalua
tie. De studie zal worden beëindigd
in de loop van 1969
Gelijktijdig maakt Olsen een econo
mische analyse van de tendensen van
het handelsverkeer in de komende ja
ren. Na beëindiging van deze studies
zullen de resultaten medebepalend
zijn voor de karakteristieken van de
nieuwe schepen, bijv. voor wat betreft
de vereiste snelheid, vries- en koel-
capaciteit, aantal zijdeuren, enz.
Het 's al schemerig wanneer we
weer naar heneden gaan. Eerst nog
heb ik de lichten van Kornwerder-
zand het Friese begin van de Af
sluitdijk en van Den Oever het
Noordhollandse begin ervan le
ren onderscheiden. Daartussen zien
we de blink van diverSfe andere vuur
torens. Als we beneden zijn merk ik
dat de toren van Hindeloopen scheef
staat. „Al eeuwen", zegt Reid, „ik ga
niet ïtv-or naar Pisa. Ik heb het nu
dichtbij".
Werkplaats
„Een .architectenbureau" is egn te
duur woord", vindt Reid. „Het is een
„werkplaats die ik heb. In vRotter-
dam kon ik wat ruimte betreft niel
meer uit de voeten. Hier heb ik dit
huis en daar", hij wijst na-ar een
eilandje en een gebouwtje tussen het
riet, „ligt mijn toekomstige werk
plaats".
We doen onze jassen aan en stap
pen het ijs op. De steigers voor een
bootje zijn in aanbouw. De werk
plaats blijkt een oude kippenfarm te
zijn. Vroeger hebben in een kwart
van deze ruimte mensen gewoond.
In de overige driekwart broedden
kippen. Het gebouwtje verkeert in
een vervallen staat, maar over enige
maanden zal dit door de beeldhouwer
schilder-architect in een „atelier"
veranderd zijn. De dingen die
..ginds" op papier staan zullen hier
gemaakt worden Ook kunnen er dan
In het kleine werkkamertje,
Reid met hond voor de vuurtorei
studenten en architecten, individueel
of in groepjes, een tijdje „expres
sief" werkzaam zijn en aan re
search doen.
Nieuwe wereld
Wat is er werkelijk nieuw als je het
oude niet laat meewegen en doortril
len? Komt het daardoor misschien
dat we een beetje vastgelopen zijn?
Wie nu bijvoorbeeld naaf- de Ju-
genstil teruggrijpt, heeft geen besef
waaruit de Jugendstil indertijd ont
staan is. Vooral in het grafisch werk
gaat deze onbezonnen daad ten koste
van de duidelijkheid, de leesbaarheid.
En als het draait om het geven van
„blote informatie zonder emotie",
waarom moet een tekst op een affi
che dan door allerlei gekrioel onlees
baar worden? Zo is het NU met de
Jugendstil, maar ook met de „ma
gie" uit het Oosten.
„Toen ik vijftien jaar geleden Lao
Tze in de trein las, hielden de mensen
die er NU bi^^weren rw.rj -voor gek.
De dichter Vaandrager is jaren ge
leden kwaad mijn huis uitgelopen
omdat ik Indische muziek op hac!
staan".
Tijdens één van de wandelingen
zien we een vogel. Op dit ogenblik
betekent deze vogel: de vorstgrens
zal terugtrekken! Deze waarheid
vindt Reid ee n ..erf
goed", ons i ag
later een spin i^anyi
en langs de ?nuui zakt, dan weet
Reid dat het gedaan is met de vorst.
Natuurlijk maakt hij deze makker
niet dood. Spinnen zijn mijn vapona-
strips". Maar de kat hent deze theo
rie nietalhoewel... op het moment
dat de kat toe wil springen, gaat de
spin omhoog en ontspant de kat zich.
„Dit zijn oude wetmatigheden,
waarvan wij de meeste zijn verge
ten, maar die veel gebeurtenissen
om ons heen „leesbaarder" ma
ken", hoor ik achter mijn rug. En
weer staat hij daar, de byrchtheer,
met zijn opééngeklemde kaken, zijn
baardje, de manchesterbroekspijpen
in de kousen en de ogen half toege
knepen. Hij glimlacht.
Wat kan ik „ze" zeggen wanneet-
ik weer'in Rotterdam ben?
„Vraag „ze", hoe het zit met de
aanbesteding van mijn Koopvaardij-
monument. Het ontwerp is de een of
andere kast in gegaan en na 1960 hob
ik er niets meer over gehoord..." Hij
knijpt zijn ogen toe Daarachter
glimlacht hij nog steeds. Een zware
trek aan zijn pijp volgt, Workum
ligt voor vele „achtergebleven" Rot
terdammers verder dan Zuid-Frank
rijk staat op zijn gezicht te lezen!
THOM HOLTERMAN
Talen kursussen
Engels
Frans
Duits
Spaans
Italiaans
Kursus bestaat uit
twee L.P.'s boekje
Vanaf vrijdagmorgen 9 uur ver
kopen wij deze praktijkkursus-
sen in de talen Engels, Frans,
Duits, Spaans en Italiaans, be
staande uit 2 l.p.'s met
boekje
In verband met Goede Vrijdag
géén koopavond
GUn tel. of schrift best
Van de zomer in het buiten
land staat U niet met een
mond vol tanden als U iets
wilt weten of nodig heeft
want na een van onze kursus
sen in de talen Engels, Duits,
Frans, Spaans en Italiaans be
zit U voldoende talenkennis
voor op reis en conversatie.
Docenten van de Volks Uni
versiteit te Rotterdam, schre
ven deze kursussen en spreken
afwisselend met een inwoon
ster van het betreffende land,
een garantie voor een korrekte
uitspraak.
Deze prettige praktijkkursus,
die U in een rustig tempo
binnen 3 weken kunt bestude
ren, bestaat uit twee 30 cm
l.p.'s met bijbehorend boekje,
samengevoegd in luxe album
voor nog géén zes gulden.
