1
„lk ben wat
knoeien
en
met
het
enzen
is me g
gaan
elukt"
ee
„Onooglijk apparaat" werd
uit grote nood geboren
M. J. van Oostveen maakt van normale film Cinerama
Vele mogelijkheden hij
Studiecentrum HPS
DE HAVENLOODS j Bijbelgenootschap
Niemand die aanmerkingen maakte
DE HAVENLOODS DONDERDAG 8 MEI 1969
„We maken tegenwoordig foto's van de maan en van de maan af
maken we foto's van de aarde, die we heel groot kunnen projecteren.
We gaan er prat op, dat we van enkele tiéntallen kilometers hoogte een
pakje sigaretten op de Coolsingel kunnen fotograferen. Dan wil het er
bij mij niet in, dat ik in dit theater niet een groot beeld kan maken van
een normale 35 mm film. De mensen zijn van het Cinerama-theater ge
wend, dat ze een groot plaatje zien en daarom was het mijn eer te na,
dat we dat van een gewone 35 mm kopie niet konden maken. Daarom
ben ik wat aan het knoeien gegaan met lenzen, die we hier nog hadden
liggen. En nu is het me gelukt".
De operateur van het Cinerama-
theater, de 41-jarige M. J. van Oost
veen, vertelt het allemaal heel sim
pel. Maar dat „knoeien" met de len
zen heeft hem zo'n veertig uur van
zijn vrije tijd gekost. En bovendien
betekende dat „knoeien", dat hij met
eindeloos geduld lenzen aan elkaar
moest passen, stukjes karton op maat
moest snijden en dan maar weer
moest proberen of het beeld inder
daad groter en dan ook nog goed was.
De problemen begonnen, toen men
in het Cinerama-theater een normale
35 mm kopie ontving van de film „100
geweren". Na een nacht worstelen
met een nieuw lenzensysteem kreeg
men, toen de film eindelijk gedraaid
moest worden voor een kleine groep
belangstellenden, een vertekend
beeld. Zuchtend moest operateur Van
nu... beduidend
goedkoper
Geen enkele vrouw zal dit
schattige zomerjurkje haar
neus voorbij laten gaanbe
grijpelijk, waar koopt U een
vlot vrijetijdsjaponnetje nog
onder de tien gulden?
Vrijetijdsjapon van een prima
kwaliteit luchtig "Menko" lin
nen in een uitstekende pas
vorm.
Dit shiftjurkje, dat gewoonweg
onmisbaar op vakantie en in
Uw vrije tijd is, met moderne
reverskraag, knoopsluiting en
ceintuur, in 6 modekleuren
(ook wit) nu voor nog géén
Oostveen toezien, dat de speciale len
zen werden weggenomen en dat men
de film als een „normaal" beeld ging
projecteren, zodat slechts een klein
gedeelte van het 21 meter brede doek
van Cinerama benut werd.
„We zitten hier in dit theater met
het probleem, dat de afstand tussen
de projector en het doek veel korter is
dan waar ook," vertelde de heer Van
Oostveen. „Dat komt, omdat het thea
ter helemaal op de projectie van Cine-
ramafilms was ingericht. Bovendien
is het doek gebogen. Het heeft een
diepte van ruim zes meter en het is
een probleem op zichzelf om die diep
te op te vangen. Experts vertelden
mij, dat wat ik wilde, onmogelijk
was, maar dat geloofde ik niet. Toen
heb ik gezegd: al moet ik door een
sleutelgat projecteren, er komt een
groot plaatje."
Aan de slag
Vanaf vrijdagmorgen 9 uur ver
kopen wij deze vrijetijdsjapon-
netjes van zomers "Menko"
linnen, in de kleuren marine,
turquoise, geel, appelgroen,
rose en wit en in de maten
S, M, L ei
(38 t/m 52),
per stuk,
vpor
Elke vrijdagavond tot 9
Vier dagen lang piekerde de heer
Van Oostveen over het probleem.
Toen ging hij aan de slag. „Ik ben
naar de Iscofabriek gegaan aan de
Oostduitse grens. Daar vertelden ze
mij. dat het wel mogelijk was, maar
dat de lenzen, die ik nodig had, niet
uit voorraad leverbaar zijn, omdat er
geen enkel theater op de wereld is,
dat met dit probleem zit. Ze konden
die lenzen wel voor ons maken, maar
dat zou een kostbare aangelegenheid
worden. Toen ben ik zelf maar aan de
slag gegaan."
De operateur sloopte objectleven uit
elkaar en paste ze weer ineen. Met
zorgvuldig uitgeknipte stukjes karton
bouwde hij nieuwe objectieven op.
Het probleem was daarbij, dat hij er
twee nodig had, omdat hij nu eenmaal
met twee projectoren moest werken.
Tenslotte slaagde hij er in zijn doel te
bereiken. Het beeld, dat oorspronke
lijk zeven tot acht meter breed was.
is nu zestien meter breed en acht-en-
een-halve meter hoog. En dat alles
moest hij doen tussen de voorstellin
gen door en tijdens de nachturen, om
dat de bioscoopbezoeker uiteraard
geen hinder mocht hebben van zijn
experimenten. Daar kwam dan nog
bij, dat hij niet beschikte over gereed
schap om lenzen bij te slijpen of om
objectieven in elkaar te zetten. Van
daar, dat hij zich moest behelpen met
stukjes karton.
Uiteraard is de heer Van Oostveen
trots op zijn prestatie. „Maar." zo
zegt hij, „lichttechniek is echt geen
hobby van me. Je werkt als operateur
in een theater en meestal is het dan
wel zo, dat je over het goede mate
riaal kunt beschikken. Dit was een
uitzonderingsgeval. Zelf voel ik veel
meer voor geluidstechniek, radio en
televisie. Maar ik ben natuurlijk wel
vreselijk blij, dat het me gelukt is. Ik
ben nu al zo'n 25 jaar operateur en je
zou kunnen zeggen, dat ik in de bios
coop ben geboren, want mijn vader is
bedrijfsleider bij het Tuschinsky-con-
cern. En weet je, het bioscoopbedrijf
heeft het toch al zo moeilijk. De men
sen zitten thuis naar de televisie te
kijken en als ze naar de bioscoop
gaan willen ze een zo mooi en zo groot
mogelijk plaatje zien."
De door de heer Van Oostveen uit
gedachte lenzen worden echter alleen
maar gebruikt als overgangsfase. De
film, die nu in het Cineramatheater
gaat draaiep bijvoorbeeld, is in Cine
mascope opgenomen. Dat betekent,
dat het beeld bij de opname in elkaar
wordt gedrongen en bij de projectie
weer wordt gespreid, zodat men auto
matisch een breed beeld krijgt. Daar-
zijn de nodige lenzen aanwezig.
OPLAGE 28.500
Redactie: Leo 't Hart,
Bachplein 97.
Telefoon^353847.
Advertenties tot woensdag 10 u.
Advertentietarieven bij kontrak!
17 - 16 - 15 14 ct. p. mm.
Combinaties met onze edities in
Rotterdam, Vlaardingen, Maas
sluis, Hoek van Holland, Krim-
penerwaard en „Holland Sil
houet" in Gouda mogelijk.
TOTALE OPLAGE 275.500
Ieder gezin dat binnen ons
verspreidingsgebied woont, be
hoort De Havenlood te ontvan
gen. Mocht u de krant eens mis
sen, bel dan in dat geval voor
vrijdagmiddag 12 uur (telefoon
132170). Dan wordt de krant door
onze lezers-servicedienst nabe
zorgd.
„Wat de Bijbel ons vertelt"
serie unieke boekjes en grammofoon
platen, die elk een afgerond bijbel
verhaal vertellen op zeer indringende
levendige manier. De boekjes worden
uitgegeven door het Nederlands Bij
belgenootschap in samenwerking met
de Katholieke Bijbelstichting te Box
tel en de Stichting Docete te Hilver
sum. Kortgeleden is in deze serie ver
schenen „Hemelvaart en Pinkste
ren". In eerste instantie is de serie
bedoeld voor geestelijk gehandicap
ten. De ervaring heeft geleerd dat ze
door de eenvoudige structuur en dui
delijkheid ook bijzonder geschikt zijn
voor kleuters. Boekjes en grammo
foonplaten vullen elkaar aan: de
tekst wordt ondersteund door de
mooie illustraties in de boekjes en
muzikaal door de platen.
Verder is deze maand verschenen
„Houvast". Een nieuw deeltje in de
serie uitgaven „In hedendaags Ne
derlands". Het zijn brieven van Jako
bus, Petrus, Judas en Johannes. Alle
brieven zijn voorzien van een inlei
ding, veel voetnoten en foto's, die de
lezer helpen bij het nadenken over de
actuele betekenis ervan. De boekjes
zijn verkrijgbaar bij de boekhandel en
bij het Nederlands Bijbelgenootschap,
Herengracht 366, Amsterdam-C.
Aan de Eendrachtsweg 27a in Rot
terdam is het Hoger Polytechnisch
Studiecentrum-HPS-Technicum geves
tigd. Onder de naam Technische Mid
delbare School Technicum werd de
school op 31 maart 1903 door ir. B. de
Regt opgericht. Hij leidde de school,
via twee moeilijke oorlogsperioden tot
1953
In 1953 nam prof. ir. E. S. Pacejka
pleegzoon van de familie De Regt, de
leiding over en veranderde de naam
van de school in Hoger Polytechni
sche School „Technicum". In deze
tijd werd de school verder uitgebouwd
en leidde op tot tekenaar, opzichter en
konstrukteur voor de afdelingen
bouwkunde, weg- en waterbouwkun-
Oirorel concert
Op woensdag 14 mei zal in de kerk
van de Doopsgezinde Gemeente.
Noordmolenwerf te Rotterdam-C een
concert gegeven worden door Marrv
Jongsma, hobo; Marianne Kuiper,
altblokfluit; en Tinie yan der Meiden,
orgel. Het concert begint om 8 uur en
zal ongeveer een uur duren. De toe
gang is vrij; aan de uitgang wordt ge
collecteerd.
Zaterdag 10 mei zal in de Breeplein-
kerk te Rotterdam-Zuid een grote
zang- en orgelavond worden gege
ven door het 150 leden tellende
Chr. Gemengd Koor „Com nu met
Sang" o.l.v. Dirk Jansz. Zwart en cie
Maassluise organist Koos Bons. Pro
gramma's (tevens toegangsbewijs)
zijn op de concertavond aan de kerk
(toreningang) verkrijgbaar. Het con
cert begint om 20 uur.
de. werktuigbouwkunde, scheeps-
bouwkunde, vliegtuigbouwkunde en
elektrotechniek. Wegens gebrek aan
belangstelling moest de afdeling
vliegtuigbouw in 1965 worden opgehe-
In 1966 ging de leiding van de school
over in handen van de heer O. v. As
ten. die vanaf 1964 als leraar aan de
HPS was verbonden. In 1966 kondigde
de Mammoetwet zich aan en werden
de eerste aanpassende maatregelen
genomen. Zo kwam de opzichtersop
leiding bij gebrek aan praktische mo
gelijkheden te vervallen. De talen
Frans, Duits en Engels werden, zij het
beperkt facultatief, weer ingevoerd.
Voor de afdelingen werktuigbouw,
scheepsbouw en electrotechniek wer
den de vakken technische program
mering- matrix en vacuümtechniek
ingevoerd, alsmede de mechanische
meet- en regeltechniek. Om verdere
modernisering en basisverbreding te
realiseren werd besloten de HPS om
te zetten in een stichting.
In 1967 werden twee nieuwe opleidin
gen toegevoegd. Allereerst een 3-jari-
ge cursus, die opleidt tot architect, en
een 1-jarige cursus scheepvaart, die
is opgezet om diegenen die in het ha
venbedrijf administratief bezig zijn
inzicht te verschaffen in de totale
handel en \yandel van het scheep
vaartbedrijf. Verder is er een 1-jarige
Opleiding klimaattechniek.
Uitgebreide brochures en folders
kunnen worden aangevraagd bij de
directie van de school, tel. 010-135575.
nu... beduidend
goedkoper
Van een der meest vooraan
staande fabrieken kochten wij
een grote partij langspeelban-
den, die wij nu gaan verkopen
voor regelrechte
1e kwaliteit langspeelbanden,
die door de fabriek gegaran
deerd worden tegen breuk, ho
ge tonenverlies, slijtage van de
opnamekop en drop-outs.
Keurig verpakt in slagvaste sta
pelcassette, met ringklemband,
voor prijzen om ineens een
paar banden tegelijk te kopen.
Wie op het lumineuze idee is geko
men om het te maken, weten wij niet.
Evenmin weten wij wie het op de
„markt" heeft gebracht. Doch ineens
was het er! Hot verscheen op de
markt in een vorjin en uitvoering,
wèarvoor onder normale omstaftdig^'
heden geen koper zou te vinden zijn.
Doch geen hond die daar „toen" aan
merking op maakte. Voor het doel,
waarvoor het gemaakt was, voldeed
het aan alle eisen, die eraan gesteld
mochten worden. Voor menigeen be
tekende het onooglijke apparaat een
uitkomst tijdens de onmenselijke en
benarde omstandigheden waaronder
zij leefden! En die omstandigheden
bestonden uit: angst voor de meedo
genloze bezetter, zorg over hen die
naar Duitsland of een concentratie
kamp waren afgevoerd en vooral
een niet te verzadigen honger!
Reeds velen van onze medemen
sen waren in de beruchte hon
gerwinter van 1944/45 door tekort
aan voedsel omgekomen. Even
eens velen onder hen leden aan
de verschrikkelijke ziekte die aange
duid werd met de naam „honger
oedeem".
Tijdens die nood verscheen dan het
„onooglijke apparaat" op de markt.
Het noodkacheltje diende ter ver
vanging van de „grote" kachel. Voor
die kachel was geen brandstof meer
te krijgen. Bonnen, waarop in „be
tere" dagen van tijd tot tijd een rant
soen brandstof te verkrijgen was, wa
ren waardeloos. Aan particulieren
werden geen kolen meer verstrekt.
Van de geringe voorraad kolen, welke
aanwezig was, werd een klein gedeelte
toegewezen aan de elektriciteitscen
trale. Het overgrote deel daarvan had
de bezetter nodig voor verwarming
van lokalen en andere onderkomens
waarin zijn troepen gelegerd waren.
De burgerbevolking kon, wat de be
zetter betreft, omkomen van kou en
honger. Wat het opwekken van
elektrische stroom betreft, ook daar
aan kwam een voortijdig einde. De le
verantie van brandstof voor de elek
triciteitscentrale werd stopgezet. Als
gevolg daarvan zat de bevolking nu
ook nog binnenshuis in duisternis!
ZWART MONSTER
Zo zat dan de bevolking zonder
elektrisch licht, in de kou en zonder
eten. Als een zwart en overbodig mon
ster stond daar de kachel in de kamer.
Nee, toch niet geheel overbodig. Want
indien die kachel was voorzien van
een ronde opening aan de bovenzijde,
kon hij dienen om het noodkacheltje
in die opening te plaatsen. Aldus fun
geerde de normale kachel als „moe-
dérkachel" voor haar uit nood gebo
ren kleinere soortgenote.
Mocht men zich eenmaal de geluk
kige bezitter van een noodkacheltje
noemen, dan was er nog het probleem
om aan de daarvoor geschikte brand
stof te komen. Via de normale kana
len was, zoals wij reeds boven schre
ven, niet meer aan brandstof te ko
men. Dan maar op abnormale wijze
aan brandstof zien te komen, dachten
de tot wanhoop gedreven burgers.
Velen van hen gingen er toe over
deuren en vloerplanken in hun wonin
gen tot brandhout te verzagen. Nood
breekt .wet, gold toen. Bomen in stra
ten, parken en plantsoenen werden
eveneens tot brandhout verklaard.
Achtergebleven spaanders van omge
hakte bomen werden later door
„sprokkelaars" als welkome brand
stof ingepikt. Een ander object voor
brandstofzoekers vormden wandelpa- gezin
den, welke waren verhard door middel
van een koolaslaag. Honderden bur
gers, voorzien van een puntig stuk
ijzer en een zakje, woelden de kpolas
om zoekend naa.r dezich daartussen
bevindencte stukjes .cokes. Men moest
daarvoorwel over geduld en door
zettingsvermogen beschikken, want
het duurde heel lang, voor en aleer
er een kilo brandstof bijeen was ge
gaard. Op den duur veranderden de
wandelpaden (met niet aflatende ijver
bleven de burgers naar eventueel ach-
terglebleven stukjes cokes tussen het
gruis zoeken!) in ware heuvelland-
schappen(jes). Geen hond echtef, die
zich daar zorgen om maakte!
PAPIERBALLEN
Ook nog een andere soort „brand
stof" vpor het noodkacheltje werd uit
gevonden. Doch die moest je dan wel
zelf maken! Dat was weer niet
zo heel moeilijk, als je er de ingrediën
ten, nodig voor de samenstelling er
van, maar voor had. Dat waren dan
de toen bekende papierballen. Deze
ballen werden gemaakt van krante
en/of pakpapier. Het papier werd
vooraf in een bakmetwaterbehandeld;
wanneer de massa goed met water
verzadigd was, werd er een bal (ter
grootte van een tennisbal) van ge
kneed. Daarna liet men de papierbal
drogen, waarna hij geschikt (nou ja,
geschikt was om als brandstof
voor het kacheltje te dienen. Opge
merkt zij, dat het meermalen gebeur
de, dat, voor de papierbal goed en
wel gloeide, uit elkaar viel. „Je hebt
zeker weer die rotkrant van de NSB,
„Volk en Vaderland", door de bal ge
daan, anders zou hij niet uit elkaar
vallen", hoorden wij eens een ver
twijfelde huisvrouw tegen haar man
opmerken, toen voor de Zoveelste
maal een papierbal niet bruikbaar
bleek. Ondanks alle ellende, ontbrak
de humor niet!
BREIACHTIGE, MASSA
Wij hebben nofe niet vermeld, wat
er zoal werd „klaargestoomd" op het
noodkaefteltje. Het, menu kenmerkte
zich nu niet bepaald door verschei
denheid aan spijzen. De hoofd
schotel bestond voor vele burgers uit
tot pulp gemalen of gesneden suiker
bietenals je nog een aardappel of
een beetje gemalen tarwe of gerst be
zat, mengde je deze ingrediënten
door de bietenpulp. Dit om de soep of
de koek iets „smakelijker" te maken.
Al met al kwam er heel wat voor
kijken, aleer men zover" was, dat de
grauwe, breiachtige massa panklaar
was en op het minivuurtje gezet kon
worden om „gaargestoomd" te wor
den. Het duurde heel lang voor de
soep gaar was. Het pannetje moest
nogal eens van het kacheltje genomen
worden om nieuwe „brandstof" op het
vuur te gooien, als gevolg waarvan
het „eten" telkens van de kook
raakte
Het was beslist niet zo, dat er naar
hartelust bietensoep geconsumeerd
kon worden. Voor stadsbewoners was
er moeilijk aan bieten te komen. Ve
len van hen „trokken de boer op", om
met geld en goede woorden te probe
ren bij de agrariërs wat bieten of an
dere landbouwprodukten los te peute
ren. In de regel deden zij niet tever
geefs een beroep op de landbouwers.
Eerlijk werd de soep onder de huis
genoten verdeeld. Het hoofd van het
in een pannetje zijn deel
het werk. Daar moest hij
zijn maal mee doen in de „schafttijd".
Dat hij met tegenzin zijn „twaalfuur
tje" naar binnen werkte, laat zich ver
staart. Tïij veelvuldig gebruik van bie
tensoep werden keel en slokdarm aan
getast. Suikerbieten wareii beslist niet
geschikt voor jpenselijke consumptie,
zoals toen maar al te zeer is geble
ken. Sommige! mensen, dië nóch in
het bezit warerf van een noodkacheltje,
nóch brandstof konden bemachtigen
voor hun kolenkachel, sneden de bie
ten tot kleine stukjes, om ze daarna
„met huid en haar" te verorberen.
Hier konden keel en slokdarm niet
tegen, pijnlijke plekken in die organen
waren het gevolg van veelvuldig bie
ten eten. Geen wonder dan ook, dat
vele mensen op den duur geen biet
meer konden zien of ruiken, laat staan
door hun keelgat krijgen
WANHOOP EN. HONGER
Wie nu echter mocht denken, dat
de noodkachteltjes uit voorraad lever
baar waren, heeft het mis. In geen
enkele winkel waren ze zonder meer
te koop. Alleen als men goede relaties
met een smid of handelaar in kachels
had, bestond de kans om zich eige
naar van het felbegeerde noodkachel
tje te kunnen noemen. Met geld en
goede woorden was er wel iets te be
reiken. Een handige knutselaar (doe-
het-zelver, noemt men die tegenwoor
dig) prutste zelf zo'n kookapparaat in
elkaar, als hij althans de benodigde
onderdelen daarvoor kon „versieren"
(een stuk zink, wat klinknagels en een
roostertje).
Met het voortschrijden van de hon
gerwinter nam het tekort aan „het
dagelijks brood" catastrofale vormen
aan. Óp 5 september 1944 hadden we
de befaamde „Dolle Dinsdag" mee
gemaakt; op 10 en 11 november daar
opvolgend hield de bezetter een razzia
onder de mannelijke bevolking. Hon
derden burgers werden op straat of in
hun woningen gevangen genomen, om
afgevoerd te worden naar Duitsland,
om daar zogenaamd te werk gesteld
te worden. Hun vertwijfelde vrouwen
bleven achter, overgeleverd aan de
wanhoop en honger. De voedsel
prijzen op de zwarte markt schoten
met sprongen omhoog. Voor een zgn.
regeringsbrood, om maar één artikel
te noemen, werd van 45 tot 50 gulden
of nog meer gevraagd. Ook voor an
dere levensmiddelen werden ongekend
hoge prijzen gevraagd! De nood was
hoog gestegen en nog was het einde
niet in zicht
VOOR ééN AARDAPPEL
Tegen die achtergrond bezien, kan
men de leveranciers van de nood-
kacheltjes geen ongelijk geven, dat zij
zo'n apparaat alleen wilden leveren
indien men genegen en in staat was
inplaats van met geld met levensmid
delenbonnen te „betalen". Ook rook
artikelenbonnen werden voor dat doel
geaccepteerd. Met die bonnen kon je
in veel gevallen meer „doen" dan
met geld. Verder waren bonen, erw-'
ten, tarwe en aardappelen zeer gewil
de en begeerde ruilmiddelen. We wil
len hiermede niets ten nadele zeggen
van de leveranciers van het nood
kacheltje. Ook zij voerden een zware
en ongelijke strijd tegen het monster
dat „honger" heette!
langspeel
banden
13 cm
Vanaf vrijdagmorgen 9 uur ver
kopen wij deze Ie kwaliteit
langspeelbanden, met fabrieks
garantie, verpakt in slagvaste
sta pel cassette, met ringklem
band, in 13,15 en 18 cm.
Elke vrijdagavond tot 9
ook wij in die tijd onze „vaste" kap
per. Niets bijzonders, zult u zeggen.
Het bijzondere bij onze kapper echter
was, dat hij niet alleen tegen een gel
delijke vergoeding zijn diensten aan
het publiek verleende. Ook zijn erva
ring was, dat er met geld in de hand
nog niet één aardappel te koop was.
Dan maar op een andere rrïanier aan
aardappelen zien te komen, dacht hij.
Op een „goede" dag schreef hij met
scheerzeep op de spiegel in zijn salon:
„Voor één aardappel scheer ik u,
voor twee aardappelen knip ik u". Hij
bereikte er dit mee, dat enkele zijner
klanten zo af en toe een aardappel of
een suikerbiet voor hem meebrachten,
Die levensmiddelen stonden zij om
niet aan hem af. Voor scheren en
knippen betaalden zij het daarvoor
geldende tarief. Een andere bijzonder
heid was, dat, wilde je door de kapper
geschoren worden, zelf scheerzeep, of
een Surrogaat daarvan, diende mee te
brengen. Bij de meeste kapperszaken
was de vóqrraad scheerzeep allang
opgebruikt; wegens gebrek aan grond
stoffen konden de zeepfabrikanten
geen scheerzeep meer leveren.
Mocht een van onze lezers in een
vergeten hoekje nog een noodkacheltje
hebben staan en hij wil dit opruimen,
dan hpuden wij ons voor dat apparaat
aanbevolen. Een verzamelaar van
voorwerpen, die met de bezettingstijd
te maken hebben, zal u er dankbaar
voor zijn.
Ten slotte: het noodkacheltje, en
alles wat daarmee verband houdt,
is allang vergeten. Toch leek het
ons gewenst de „geschiedenis" van
dat kacheltje over het voetlicht te
brengen. Het heeft een zeer be
langrijke rol gespeeld in het leven
van talrijke onzer medemensen. In
tegenstelling met die tijd leven we nu
(gelukkig!) in een paradijs, zo zelfs,
dat we met onze economische wel
vaart schier geen raad weten. In de
hongerwinter moest men er voor wa
ken zich niet dood te eten aan de sui
kerbieten (en daaraan niet alleen),
nu moet men er voor oppassen zich
niet dood te eten aan de welvaart, als
begrijpt wat-wij daarmede bedoe
len
