lek ben geen landtverrader
maer een Patriot'
F
Geen vloedgolf of
dijkdoorbraak
Oldenbarnevelt op het schavot:
5 O
MINI-UITZENDBUREAUS
IN „BUITENGEWESTEN"
Amerikaans
vlootbezoek
Tanker vlekkeloos te water
yNesterhmfEn
DE HAVENLOODS VRIJDAG ;6 MEI 1969
Die staet siet toe dat hij niet en valle: en sy Godt syne ziele gena-
digh", schreven de Staten van Holland als slotregel van een aantekening
op 13 mei 1619, de dag waarop de landsadvocaat Johan van Oldenbar
nevelt op het Binnenhof in Den Haag werd onthoofd.
Deze terechtstelling was het droevige slot van een politieke strijd
tussen de regenten, met name die van Holland en de burgerij, het leger.
Amsterdam, de calvinistische predikanten enz. De directe aanleiding
tot de val van Oldenbarnevelt vormde de strijd tussen de Gomaristen
en de Arminianen (resp. de contra-remonstranten en de remonstranten)
of zo men wil „precysen" en de „rekkelijken" en de vraag wel of geen
synode.
In deze strijd heeft de stadhouder,
prins Maurits, partij gekozen voor de
contra-remonstranten. Dat gebeurde
op 23 juli 1617, toen Maurits demon
stratief aan het hoofd van een stoet
van adjudanten en kamerheren zich
naar de door de contra-remonstranten
in gebruik genomen Kloosterkerk in
Den Haag begaf. Kort tevoren had Ol
denbarnevelt hem gevraagd de orde te
handhaven, met het oog op de stem
ming onder het volk als gevolg van de
scherpe maatregelen van de Armi-
niaanse overheden. Maurits had dit
geweigerd met als motief,'dat hij die
religie wilde handhaven, die zijn va
der hier had geplant en daarmee be
doelde hij de contra-remonstrantse.
Willem de Zwijger, de vader van
Maurits, was echter niet zo'n „precy-
se" geweest. Professor dr. J. Presser
schrijft in „De Tachtigjarige oorlog",
dat Willem van Oranje toen hij bij de
Utrechtse pastoor Huibert Duifhuis
ter kerke was gegaan, had gezegd
zi«h niet te herinneren ,,"oit beter
predikatie gel.oord te heLoen". En
Duifhuis was een figuur waaraan de
calvinisten aanstoot namen, omdat hij
's morgens de mis las en, zonder tot
het calvinisme te zijn overgegaan, het
Avondmaal bediende en doopte zon
der formulieren en vragen.
Tegenstelling
Het is daarom duidelijk, dat dit niet
de werkelijke reden was van Maurits'
weigering. Zijn politiek stond gewoon
lijnrecht tegenover die van Oldenbar
nevelt en die tegenstelling was al en
kele jaren oud, want Maurits, een van
de weinige militaire Oranjes, had
weinig heil gezien in het Twaalfjarig
Bestand, dat Oldenbarnevelt tot stand
had gebracht omdat hij vreesde en
niet ten onrechte, dat de Spanjaarden
in die periode de kans zouden krijgen
nieuwe versterkingen aan te voeren
en op krgchten te komen.
Maurits ging dus ter kerke en dat
was voor Oldenbarnevelt reden om op
4 augustus 1617 in de Staten van Hol
land de zogenaamde „Scherpe Reso
lutie" aan te nemen. Hierin werden
de koopavond
blijft...
en daarom deze week
héél speciale aanbiedingen
Zoekt U een nieuwe plaid voor
in de auto, voor over Uw bed
of de bank in de huiskamer,
een extra deken of een kleed,
dat U deze zomer op de cam
ping of tijdens een picknick
wilt gebruikendan komt U
nu naar onze eerste etage.
Daar verkopen wij prachtige
acrylic en wollen plaids, in
diverse fraaie ruitdessins gewe-
Plaids die normaal bij tiental
len voor rond de veertig gulden
de deur uit gaan, koopt U nu
in de extra royale maten 140
x 210 en 140 x 220 cm, door
elkaar voor nog géén twee
tientjes.
extra grote
plaids
wol
140x220 cm
Vanaf vrijdagmorgen 9 uur ver
kopen wij deze gemakkelijk
schoon te houden acrylic en
wollen plaids, voor auto, bed,
bank, camping, picknick,
op, plaids in
noemt U
ti.ijie ruit
Ie isin:
Elke vrijdagavond tot 9
de steden gemachtigd waardgelders
(huursoldaten) in dienst te nemen,
omdat men de schutterijen niet ver
trouwde.
De officieren en soldaten werd ge
hoorzaamheid gelast jegens de over
heid der plaatsen waar zij in garni
zoen lagen en zij werden zelfs met
ontslag bedreigd als zij hun kapitein-
generaal, prins Maurits, gehoorzaam
den. Een ander punt van deze Resolu
tie was, dat de Staten toestemming
weigerden tot het houden van een na
tionale synode en dat zij zichzelf op
wierpen als rechter in de kerkelijke
geschillen.
Burgeroorlog
De Scherpe Resolutie was een moe
dig en trots maar ook onverstandig
gebaar en bezegelde in feite het lot
van Oldenbarnevelt. Het had een bur
geroorlog kunnen betekenen? Het
werd het niet, omdat de landsadvo
caat tenslotte een te kleine aanhang
had. De tegenmaatregelen tegen de
Scherpe Resolutie bezorgden Maurits
een bijna dictatoriale macht. Het was
met Oldenbarnevelt gedaan. Op 29 au
gustus 1618 werden hij en de pensio
naris van Rotterdam, Hugo de Groot,
de pensionaris van Leiden Hooger-
beets en de secretaris van de Staten
van Utrecht Gilles van Ledenberg ge
arresteerd.
De nationale synode kwam in no
vember 1618 in Dordrecht bijeen; een
buitengewone rechtbank veroordeelde
op 12 mei 1619 Johan van Oldenbarne
velt ter dood op beschuldiging van j
hoogverraad. Hugo de Groot en Hoo-
gerbeets werden tot levenslange ge
vangenisstraf veroordeeld op het slot
Loevestein bij Gorinchem. De volgen*
de dag, 13 mei werd het vonnis aan
Oldenbarnevelt voltrokken. Van Le
denberg, die in zijn cel zelfmoord had
gepleegd om ten behoeve van zijn na
bestaanden aan verbeurdverklaring
van zijn goederen te ontkomen, werd
in zijn kist aan de galg gehangen.
Slachtoffer
De meningen over de berechting
van Oldenbarnevelt lopen uiteen. Pro
fessor Presser schrijft vol afkeer:
.slachtoffer van een moord, Alva
niet geheel onwaardig. Ook hier zijn
de vormen in aciht genomen, ook hier
een rechtbank, nauwelijks beter dan
de Bloedraad, waarvan in dit geval is
te zeggen, dat er niet allemaal vijan
den van de advocaat in zaten (maar
een enkele doodsvijand zat er toch
maar in)ook hier een aanklacht, die
kant noch wal raakte, een vonnis dat
bekokstoofd was, een eindbeslissing
die naar één kant zou uitvallen.
Professor Jan Romein zegt in zijn
werk ,,De lage landen bij de zee",
over het vonnis en de terechtstelling
niet zoveel. Wel schrijft hij van Ol
denbarnevelt, dat deze zowel Maurits
als Frederik Hendrik heeft onder
schat. „Zijn zelfverdediging (die van
Oldenbarnevelt - red.) draagt daarvan
duidelijk de sporen. De toon ervan is
aanmatigend. Als er van Maurits
sprake is, vermeldt hij de weldaden
die Zijne Excellentie (de prins) van
de heren Staten en hun advocaat heeft
genoten, nooit zijn verdiensten.
En even verder: „Er kan weinig twij
fel over bestaan, dat de overwinning
van Maurits' partij meer in het alge
meen belang der Republiek was, dan
een van Oldenbarnevelt's partij ge
weest zou zijn."
In „Het land van Rembrand"
schrijft Busken Huet, hoewel geen
historicus van professie: Oldenbar
nevelt en Hugo de Groot zijn te
streng, maar rechtvaardig veroor
deeld. Of zij zich al beroepen konden
op een bijzondere uitlegging van som
mige artikelen der Unie op hun goede
bedoelingen: op hun zucht kwade be
doelingen te keer te gaan, dit had
alleen stof voor het pleiten van ver
zachtende omstandigheden kunnen
opleveren en naar zulk pleiten wilden
de opgewekte hartstochten toen niet
luisteren.
Feitelijk hebben Oldenbarnevelt en
De Cfroot de ene helft van hun mede
burgers willen wapenen tegen de an
dere helft: en aan het hoofd dier an
dere bevonden zich de Staten-Gene-
raal en de wettige militaire opperbe
velhebber. Indien hun voorschriften
gevolgd waren, of onder hun huurlin
gen zich een ondernemend condottiere
(aanvoerder) bevonden had (doch zij
waren te zeer advocaten om op het
aanstellen van een contralegerhoofd
bedacht te zijn), dan zou er burger
bloed gestroomd hebben."
Gevaarlijk spel
Ook naar mijn mening is het juist
geweest, dat men Oldenbarnevelt
voor het gerecht heeft gedaagd. Met
zijn Scherpe Resolutie, met name het
punt van de waardgelders, heeft hij
een gevaarlijk spel gespeeld. Gevaar
lijk, omdat het op een burgeroorlog
had kunnen uitdraaien in een tijd
waarin we officieel nog steeds in oor-
Typ-Center, Van Oldenbarnevelt-
straat 88, was in 1963 het eerste Rot
terdamse uitzendbureau van tijdelijke
kantoorkrachten dat in een nieuwe
woonwijk, toen Hoogvliet, een „bui
tenpost" opende. Het doel ervan is
voor de vrouwen die een aantal uren
per week free-lance op kantoor willen
werken en ver van de in het stadscen
trum gevestigde uizendbureaus wo
nen, de procedure te vergemakkelij
ken. Tevens wordt voor velen op deze
manier een drempel weggenomen.
Het inmiddels veeljarige experi
ment „Hoogvliet" is thans zo ge
slaagd, dat besloten werd het aantal
aanmeldingsposten in één keer tot
tien uit breiden. Twee daarvan in
Zwijndrecht en Spijkenisse, gaan in
juni respectievelijk augustus open. In
Groot-IJsselmonde, Schiebroek, Kra
lingen, Hendrik Ido Ambacht, Maas
sluis, Slikkerveer en Vlaardingen
heeft de start plaatsgevonden.
Het aanbod van tijdelijke krachten
is kleiner dan de vraag. De ervaring
heeft Typ-Center geleerd dat een aan-
meldingspost in een buitengewest een
waardevol potentieel aan medewerk
sters oplevert die er anders nooit toe
waren gekomen vrije uren productief
te maken.
De nieuwe aanmeldingsposten zijn:
Rotterdam-26, Friezenoord 22, tel.
010-199244, Rotterdam-12, Kemperweg
37, tel. 010-223186, Rotterdam-16, Ro- j
zenburglaan 52b, tel. 010-130447, H. I.
Ambacht, Jan Luykenhof 22, tel. 01858
-4224, Maassluis, Burg. Dommissie-
plein 209, tel. 01899-3723, Slikkerveer,
Ravelstr. 7, tel. 01804-2418, Spijkenis
se, Rembrandtstraat 119 per 1 aug.
1969, Vlaardingen, Swammerdam-
straat 12, tel. 010-351739, Zijndrecht,
Reigerstraat 2 per 1 juni 1969, sinds
1963, Hoogvliet, Majoraanpad 10, tel.
010-161057.1
Johan van Oldebarnevelt
Gravure van M. van Mierevelt1617
EXPOSITIE
Dinsdag 13 mei was het 350 jaar
geleden dat op het. Binnenhof in
Den Haag Oldenbarnevelt werd
onthoofd. Ter herdenking van
deze gebeurtenis wordt in het
Gemeente-archief Mathenesser-
laan 315 te Rotterdam tot en
met 15 juni een tentoonstelling
gehouden getiteld „Johan van
Oldenbarnevelt, Hugo de Groot
1619-1969". De expositie omvat
historische prenten, archiefstuk
ken, boeken, pamfletten en
voorwerpen over Van Oldenbar
nevelt en De Groot en de ge
beurtenissen waarin zij een rol
hebben gespeeld. De tentoon
stelling is op werkdagen van
tien tot vijf uur en op zon- en
feestdagen van elf tot vijf uur-
geopend.
log waren met Spanje. Een geheel an
dere vraag is, of de rechtbank wel ob
jectief is geweest. De verdiensten van
de landsadvocaat hadden zeker in
aanmerking moeten worden genomen,
want het is ontegenzeglijk aan hem
te danken geweest, dat de Republiek
veel aanzien heeft gekregen in het
Europa van die tijd. Het doodvon
nis voltrokken aan een 72-jarige, was
dan ook veel eerder een wraakneming
dan een straf al werd daarmee aan
het rechtsgevoel van het volk vol-
Van 17 tot 22 mei vindt een infor
meel Amerikaans vlootbezoek plaats
aan Rotterdam. De bezoekende sche
pen zijn de USS Wasp, een vliegkamp
schip met een bemanning van 2279
koppen. Het schip zal als ligplaats de
Lekhaven kiezen.
De USS Allan M. Sumner, een on-
derzeebootjager met een bemanning
van 290 koppen, ligplaats Lekhaven.
De USS Chukawan, een tanker met
een bemanning van 285 koppen, lig
plaats le Petroieumhaven.
Aan boord van USS Wasp bevindt
zich Rear Admiral F. B. Stone USN,
commandant van Carrier Division 14.
Voor de bemanning van deze Ame
rikaanse schepen is een uitvoerig re
creatieprogramma opgesteld, onder
meer een boottocht door de Rotter
damse havens, op maandag 19 mei
van 15.00—17.00 uur, aangeboden door
het gemeentebestuur van Rotterdam.
De schepen zijn opengesteld voor
bezoekers op zondag 18 mei van 13.30
tot 16.00 uur.
Dr. A. Vondeling, voorzitter van de
Partij van de Arbeid, spreekt vrijdag
in de aula van de Herman Heijer-
mansschool, Rösener Manszstraat
151. Aanvang 8 uur.
de koopavond
blijft...
en daarom deze week
héél speciale aanbiedingen
Van een fabrikant van de
mooiste dameskousen kochten
wij deze Panty Nylons, die zo
prettig zitten.
Broekje en kousen aan elkaar,
dus zonder jarretelles of cor-
setje toch keurige lange kou
sen dragen.
De kousen zijn van Mousse Ny
lon, 't broekje van steviger
breisel, naadloze pantykousen
voor nog géén twee gulden.
kousen
Vanaf vrijdagmorgen 9 uur ver
kopen wij deze Nylon Panty
kousen, in de modekleuren
viva en mannequin,
maten SVzt/m 11
per stuk
Elke vrijdagavond tot 9 uur open
ZONDAG 18 mei is er weer de
dienst voor iedereen. Aanvang 11.30
uur in gebouw Una Sancta (ingang
door de poort, naast gebouw Atrium,
Karei Doormanstraat 143). Vooraf
wordt koffie gedronken. De toe
spraak: „Huwelijk met God" zal ge
houden worden door dhr. K. Verlind.
Na die toespraak is er gelegenheid tot
schriftelijk vragen stellen en na de
dienst gelegenheid tot persoonlijk ge
sprek. Muzikale begeleiding door dhr.
Groeneweg. Iedereen heel hartelijk
welkom.
Koop de ankiets voor Uw man
en zoons nu met een prijs
voordeel van rond de f 1.50 -
f 2.- per paareen bedrag
wat toch wel de moeite waard
is.
Herenanklets in twee prachtige
kwaliteiten: wol-mousse en
wol-terlenka.
Ankiets uit de series van'3.45
en 3.95, in vele beschaafde
dessins en kleuren en in alle
courante maten, nu door el
kaar voor nog géén twee gul-
Vanaf vrijdagmorgen 9 uur ver
kopen 'wij deze herenanklets
van een prachtige wol-mousse
en wol-terlenka, in een enorm
assortiment dessins en kleuren
en in alle courante maten (als
U er vroeg bij bent, heeft U de
grootste keus),
per paar
Elke vrijdagavond tot 9 uur open
Zijn laatste woorden zijn opgete
kend door een van de eerste Neder
landse journalisten, de Amsterdamse
..courantier" Broer Iansz „Opt
Schavot comende hoorde ick hem
spreken int corte op dus-danighe ma
nieren: lek ben geen Landtverrader
maer een Patriot".
TON HOUGEE
De collega, die zaterdagmorgen bij
het binnenkomen van de grote feest
tent op de Verolme-werf op Rozen-
buig zei, „dat alweer bleek dat de
grootste kapitalisten de beste volks
feesten kunnen organiseren"had,
het zij met rood bloedend hart toe
gegeven, volmondig gelijk. Stad en
land was uitgelopen om het moment
van de tewaterlating van de „Esso
Cambria", de grootste 225.000 ton
tanker ooit in Nederland ge-
botwd, mee te maken. Een door de
perschef van Verolme, Ger van der
Hoest, bekwaam opgeblazen ge
beurtenis, waarbij vloedgolven en
dijkdoorbraken in het hoopvolle
vooruitzicht waren gesteld. Geen
wonder dat duizenden deze sensatie
wilden meemaken.
Verolmes werf bood zaterdagochtend
de aanblik ons bekend van oude
filmjournaals van de luchtdoop van
een zeppelin. Zo moet het toen ook
zijn geweest: duizenden mensen,
klein en nietig in de schaduw van
het enorme gevaarte, produkt van
economische vraag en technisch
meesterschap; officiële genodigden
in donkere pakken, vrouwen in dure
gewaden, voortdurend hun' goed
vasthoudend, omdat de stevige Hol
landse bries als gehuurd om het
fiere dundoek strak te spannen
telkens dreigt het decorum te ver
waaien. Er zijn kinderen met bal
lons, er zijn muziekkorpsen en er
zijn majorettds; er zijn vrouwen in
de klederdracht van alle elf provin
cies, er zijn kindertjes die bloemen
aanbieden. En Verolme is er. Cor
nel is Verolme met het onbewogen
gezicht van de man die het allemaal
wel heeft geweten. Als de Esso
Cambria" goed en wel in het water
van de Nieuwe Waterweg ligt zal hij
de 2000 genodigden verzekeren dat
God het schip heeft gezegend, wat
hem duidelijk is geworden uit de
vlotte stapelloop. Er is geen speld
tussen te krijgen.
Zo ver zijn we nog niet. Natuurlijk is
mevrouw H. C. Kauffmann er, de
doopster, die met een zilveren bijl
tje een touwtje doorhakt, waarna
een immense fles champagne brui
send stuk slaat tegen de scheeps
wand. Het is alsof het schip op dit
laatste duwtje heeft gewacht, want
prompt glijdt het de helling af. En
inderdaad, op dit moment breekt de
zondoor: een teken.
Terwijl iedereen nog het Wilhelmus-
gevoel staat weg te slikken, wui
vend naar de eerste bemanning van
het schip dat zich vlekkeloos een
weg glijdt naar het water, breekt
een kakafonie van geluid los: de
schepen op de rivier begroeten een
nieuwkomer.
Er is geen vloedgolf, en geen dijk
doorbraak en ook is de „Esso Cam
bria" niet in tweeën gebroken, wat
mij door een zeer deskundige colle
ga was beloofd. Niets van dat alles.
Maar ik voel me niet teleurgesteld.
De ballons zijn opgelaten, de dui
ven gelost, de majorettes uitgemar-
cheerd .De „Esso Cambria" wordt
naar de afbouwk.ade gesleept, de
kiel voor een tweede mammoet-tan
ker is gelegd. De champagnefuif
kan beginnen. Maar niet voordat
Verolme heeft gesproken. Met drie
ministers onder zijn gehoor, Den
Toom, Beernink en Roolvink, neemt
hijde kans te baat de regering op
haar plicht te wijzen de scheeps
bouw in Nederland te subsidiëren.
Wie durft hem tegenspreken?
Spreekt hier niet de man, die Ne
derland opstootte in de vaart der
scheepsbouwnaties Wij kunnen Ja
pan aan, zegt hij. We tellen weer
mee, zegt hij. Een industrieel evan
gelie verkondigd door haar eerste
profeet.
Hij spreekt over zijn opvolging, wpnt
hij iffeet het eeuwige leven niet te
hebben. Als de scheepsbouwer niet
zelf meer aan het roer zal staan
wordt het bedrijf overgenomen door
een stichting, waarvoor, zegt hij,
prominente figuren zijn aangezocht.
Schmelzer en Toxopeus. Of all peo
ple!
Dan ivordt er getoost. De champag
ne-kurken spatten .tegen het tent
doek. Proost Verolme.
Het feest is voorbij. Buiten regent
het
J. H. DE G.
VIS- EN ZEILBOTEN V.a. 325.—
CARAVANS V.a. 3550.—
BUITENBOORDMOTOREN
o.a. Mercury, Johnson, Sea
gull. Squalitalia v.a. 299.—
BAGAGE- en BEDRIJFS AANHANG
WAGENS, KANO'S, BOOTTRAILERS
en HENGELSPORTARTIKELEN.
Westerkada 24, tal. 010-264850, SCHIEDAM
