De weelde de
straatverlichting
Reliëf in bijna gesloopte
kerk is het bewaren waard
Gerechtvaardigd protest
Stichting eist
snelle vernieuwing
van binnenstad
SERVICE
KUNSTGEBITTEN
Koninklijk zilver
voor
A. Akkerman
DE HAVENLOODS
18e jaargang no. 32, donderdag 12 juni 1969
Weekblad voor Schiedam en Kethel.
Directie: W. van der Giessen
Kantoor: Westblaak 25, Rotterdam, telefoon 13 21 70
(8 lijnen), postgiro 18344
Uitgave Stichting „De Jeugdhaven"
De sloop van de St. Luduina-
kerk gaat regelmatig voort. Aan de
achterzijde van de toren werken
de slopers, waarbij gebruik moet
worden gemaakt van steigers en
ladders, sinds als gevolg van de
brand het trappenhuis onbruikbaar
is geworden. Het kerkgebouw zelf
is reeds lang met de grond gelijk
gemaakt en vele vrachten puin
zijn naar verschillende plaatsen,
zelfs naar Poeldijk in het Westland
vervoerd. Het gaat nu nog om de
resten van de toren. In een zijwand
is een diepe gleuf gebroken, waar
in kabels aangebracht zullen wor
den, met behulp waarvan dan een
flink stuk omver getrokken wordt.
Het is zeer waarschijnlijk, dat op
de plaats waar het kerkgebouw
stond, woonflats gebouwd zullen
worden, doch een beslissing daar
omtrent is nog niet genomen, om
dat de financiering nog moet wor
den gevonden.
Het gebouw
In 1906 schreef de Nederlandse
kunsthistoricus dr. Jan Kalf in zijn
boek „De katholieke kerken in Neder
land" over de parochiekerk van
O.L.V. Visitatie te Schiedam, zoals de
oorspronkelijke naam van de St. Li-
duinakerk was, het volgende.
,,Na de oprichting van deze paro
chie in 1853, is door haar eerste pas
toor, gelijk een met zijn beeltenis in
hoog reliëf versierde memoriesteen in
de kerk verhaald, een tijdlang dienst
gedaan in de tot kerk ingerichte vroe
gere stadsvleeshal; „in publica taber-
na macellaria", maar al spoedig is
hij er in geslaagd deze kerk te stich
ten die ongeveer 800 zitplaatsen heeft,
door de architect Schreyer in 1858
werd gebouwd en door mgr. Wilmer 9
augustus 1869 werd geconsacreerd.
Wilton-Fijenoord Nieuws"
vertelt: ,,De sleutel van de toi
letten van de dokken 6 en 7 was
zoek. De sleutel voor het oplos
sen van het raadsel lag echter
aan boord van de Adolf Leon-
hardt" 33760 tons dw.) van de
rederij Leonhardt und Blum-
berg in Hamburg. De sleutel
was aan boord gebleven, toen
het schip na bij WF aan de werf
te hebben gelegen, weer ver
trok.
Maar op weg naar de plaats
van bestemming ontmoette het
vaartuig de August Leon
hardt(15400 dwt) van dezelfde
rederij. In volle zee het was
nog ruw weer ook besloten de
kapiteins de schepen stil te leg
gen en een sloep te strijken.
Keurig verpakt werd de sleutel
aan boord van het laatste schip
genomen. Bij deze manoeuvre
gingen twee riemen van de
sloep verloren.
De .August Leonhardt" was
op weg naar Rotterdam, waar
zij na lossing voor een onder
houdsbeurt naar onze werf
kwam. Het pakketje werd
triomfantelijk overhandigd.
De mensen aan boord hebben
zich heel wat moeite getroost
om de zaak in orde te brengen
en een woord van dank is hier
bij zeker op zijn plaats. Het is
immers geen kleinigheid om
voor alleen maar" een sleutel
midden op de Oceaan twee
schepen stil te leggen!"
Na het bericht dat de bouw van een
nieuw Schiedams stadhuis opnieuw is
uitgesteld, heeft een aantal verontrus
te Schiedammers de koppen bij elkaar
gestoken, teneinde tot een pressure-
group te komen. In een persbericht
schrijft zij: „Het is de betrokkenen
allang een doorn in het oog dat een
aantal nog niet slooprijpe panden in
de binnenstad is dichtgetimmerd ten
behoeve van het stadhuisplan, dat ken
nelijk nog geheel op losse schroeven
staat. Terwijl miljoenen in goed en
schaars grasland benoorden Kethel
worden gepompt opspuitingen
verkwijnt de binnenstad. Schiedam
groeit sterk, maar het inwonertal
daalt. Het ziet er nu naar uit dat het
nieuwe stadhuis er de eerste tien jaren
niet zal staan. Gevolg: ontvolking van
de binnenstad. Warenhuizen zullen
nog minder dan vroeger hun bivak in
een leegte willen opslaan.
De bouw van de Schiedamse bin
nenstad stagneert in een tijd, dat de
zuigkracht van centra in Vlaardingen
en Rotterdam voelbaar wordt. De
zelfstandigheid van de stad als een ei
gen leefcentrum staat op het spel.
Burgemeester Roelfsema van Schie
dam heeft onlangs tegenover „Den
Haag" opgemerkt dat men revolutio
nairen kweekt door de gemeente fi
nanciële steun te onthouden. Hij
krijgt waarschijnlijk gelijk. Deze bur
gemeester worstelt tevens met een
beleid dat tientallen jaren in Schie
dam is gevoerd, en in principe secun
dair was. De Stichting Centrumbelan-
gen van de Schiedamse burgers is in
wezen voortgekomen uit een groeiend
gevoel van onbehagen, dat inderdaad
wel eens tot een soort revulutie zou
kunnen leiden. De Stichting is a-poli
tiek. Zij wil in principe haar doelen
constructief en positief benaderen.
Het gaat haar om een leefbaar Schie
dam, nu en in de toekomst.
De Stichting stelt zich ten doel de
onmiddellijke afbraak van de dichtge
timmerde panden, en de aanvang van
vernieuwingen. Zij zal niet schromen
alle registers van de moderne publici
teitsmedia pers, radio, TV open
te trekken wanneer een onevenredig
groot deel van de gemeentelijke fi
nanciën in de te bouwen wijken wordt
gestoken. Verder eist zij een snel en
duidelijk stadsplan en wil zij helpen
onteigeningsplannnen spoedig en gun
stig te doen oplossen.
Het is wellicht voor het eerst in de
geschiedenis van de Nederlandse Ge
meenten dat een groep burgers a-
politiek en dwars tegen de verhoudin
gen in de gekozen gemeenteraad in
aaneensluiting zoekt om een groeien-
de puinhoop op te ruimen, die decen
nia dreigt te gaan duren. Dat is een
positief gegeven in een tijd van
i groeiende apathie. Dat is wellicht wat
I Schiedam nodig heeft.
Het is een echt voortbréngsél van
stucadoör&gothiek met een drukke
fagade, gevormd door een in 1863 op
getrokken spichtige toren (welks in
gang in den tympan versiprd is met
een relief: de kroning der H. Maagd)
geflankeerd door zijkapellen, op wier
hoeken torentjes verrijzen. Bij deze
voorbouw sluit zich een driebeukig
schip aan, vijf traveeën diep, waar
van de middenbeuk overgaat, in een,
uit één met halveri tienhoek gesloten
travée gevormd priesterchoor, terwijl
de zijbeuken rechthoekig zijn afgeslo
ten.
Een deugd van de kerk is, dat de
pijlers, die de beuken scheiden, tame
lijk wijd uit elkander staan en dat het
middenschip behoorlijk breed is go-
houden. De zijbeuken zijn laag, waar
door gelegenheid ontstond in het hoog
opgetrokken middenschip door grote
vensters licht binnen te voeren. De
kerk wier muren grotendeels bedekt
zijn met een witsel, dat de groezelige
neerslag van de talrijke Schiedamse
fabrieksschoorstenen draagt, zou er
nog onbehagelijker uitzien dan haar
karakterloze architectuur meebrengt,
indien niet de rijke aankleding van
het verhoogde priesterchoor het oog
dadelijk aantrok.
Dit presbiterium nl., geheel gepo
lychromeerd en van gebrandschilder
de vensters voorzien, heeft onder de
ramen een in kalksteen uitgevoerde
arcature van veertien nissen, waarin
beelden van meest vaderlandse man
nelijke en vrouwelijke heiligen zijn
geplaatst, sculpturen in de streng-go-
thische trant van het atelier „Cuy-
pers".
De tegen de tweede zijbeuktravée
aan de zuidzijde uitgebouwde kleine
kapel der H. Liduina, de stadsheilige
van Schiedam was door Jos Cuypers
ontworpen, de schilderingen waren
van Jan Dunselman. Over enkele da
gen is dit alles historie, doch heel veel
Schiedammers zullen de herinnering
aan dit gebouw bewaren.
Het heeft zin een bouwfragment van
deze kerk op te nemen in de verzame
ling bouwbeeldhouwwerken van het
Stedelijk Museum Schiedam. Het re
liëf van de tympaan van de torenin
gang is nu nog te verwerven. De
streng-gothisehe stijl van het beeld
houwwerk, duidt naar het atelier-Cuy-
pers, goed vakwerk, geen grote kunst,
die vindt men in plaatselijke musea
van steden met een eeuwenoud cul
tuurverleden: maar als historisch do
cument voor Schiedam van belang.
Het stedelijk museum van Schiedam
heeft een jaarlijkse begroting van
f 368000. Voor het eventueel transport
van genoemd bouwfragment is geen
geld beschikbaar tenzij de gemeente
een extra krediet beschikbaar stelt, of
tenzij instellingen of (en) particulie
ren zich hiervoor geïnteresseerd to
nen, om dit bijzondere werk te behou
den.
REPARATIES
le klas werk vanaf 5.—
per reparatie
20-karaats gouden kroon 17.50
U kunt er op wachten
INSTITUUT DENTILIA
Hoogstr. 40, R'dam, tel. 010-12.60.10
Te bereiken met tram L 3, 6, 8 en
buslijn 32, 34, 38, 45, 49, 49a
BURGEMEESTER HOUDT TOT
7 JULI GEEN SPREEKUUR
VLAARDINGEN Burgemeester
mr. J. Heusdens zal in verbarii met
ambtsbezigheden en zijn hierop vol
gende vakantie niet in staat zijn de
komende weken zijn spreekuur te
houden. Het eerstvolgende spreekuur
van de burgemeester zal worden ge
houden op maandag 7 juli, op het ge
bruikelijke uur, namelijk van half vijf
töt half zes 's middags.
jaardenzorg heeft
collectanten nodig
VLAARDINGEN Het bestuur van
de Stichting Vlaardingse Bejaarden
zorg zit dringend verlegen om collec
tanten en collectrices voor de bussen-
collecte die zaterdag 14 juni wordt ge
houden Degenen die, hij hei collecte
ren willen helpen worden verzocht
zich zaterdag te melden in de bejaar
densociëteit aan de Emmastraat 43.
B<*j
Min of meer in de hedendaagse stijl
heeft een groepje bewoners van de
Parallelweg in Schiedam gezorgd
voor een protestactie tijdens de offi
ciële in gebruikneming van het
overlaadstation voor huisvuil aan
de achterzijde van het station. Met
toeters en de kreet: „Speelplaat
sen" werd duidelijk te kennen gege
ven, dat men allerminst ingenomen
was met de vestiging van dit over
laadstation. Hoewel er geen sprake
was van een „grootse" protestactie,
werkte een en ander toch wel sto
rend op de gebeurtenis en had bur
gemeester Roelfsema met zijn toe
spraak soms moeite boven het ge
toeter en rumoer uit te komen. Ove
rigens, het protest van de betrokken
bewoners kan niet helemaal onge
grond worden genoemd, gezien het.
lawaai van vrachtwagens, grijpers
enz., maar vooral ook door weg
waaiend as en delonfrisse geuren
die uit de laadplaat afkomstig zijn.
..We hebben hier irt deze omgeving
ongeveer 250 kleine kinderen- die
maar ergens hun vertier moeten
zoeken", zo verklaarden ons enkele
protesterende huismoeders: waar
van één met een gezin van negen en
een ander van dertien kinderen.
„We betalen voor deze hqizen ze
ventien gulden per week en wat
krijgen wij er voor? Aan de achter
kant een snelverkeersweg. voor ons
nu deze vuilnisiaadplaats. Een her
rie, die tot in de late avond -door
gaat. Bij wat wind. waaien de stof
wolken naar onze huizen en we kun
nen dan ook geen raam open zetten.
In zo n omgeving moeten onze kin
deren op straat spelen. Maar als ze
een voetbal schoppen, neemt de po
litie de bal in beslag of buurtbewo
ners nemen de bal af en snijden die
aan stukken. Wij mogen voor onze
kinderen toch ook wel enige speel-
gelegenheid vragen? Er is iets ver
derop een heel stuk land, waarom
wordt dat niet tot speelterrein inge
richt?", aldus de vraag van de be
woners van de Parallelweg.
Wie getuige was van de demonstratie
zoals die werd gegeven tijdens de in
gebruikneming van het overlaadsta
tion, kan zich die klachten voorstel
len. Inderdaad is er veel rumoer die
de leefbaarheid van deze omgeving
bepaald niet bevordert. Het huis
vuil wordt door de grijpers in de
wagons getild, doch in die tussentijd
verspreiden zich onfrisse geuren.
En de wind blaast stoflagen tot op
de Parallelweg. Als geheel niet al
leen een onaangename, doch ook
weinj^ttygiëaische toestand!
voor sloop staan; woningen welke
worden verlaten, worden ook niet
meer ter bewoning uitgegeven. Een
snellere ontruiming van de panden
is nu echter wel gewenst. De situa
tie bij de verwerking van huisvuil is
de aanleiding geweest voor deze
noodzakelijke voorziening. Dat
daarvan bewoners overlast onder
vinden, is onredelijk en enige tege
moetkoming is dan ook niet teveel
gevraagd!
L. 't H.
LEKKERE BROODJES
ONDERWEG
BOLLEN EN PUNTJES
VLAARDINGEN Wethouder G.
Walstra heeft de zilveren ere-medaille
van Oranje-Nassau uitgereikt aan de
heer A. Akkerman, Veerplein 81. Deze
ontving de koninklijke onderscheiding
op grond van zijn veertigjarige
dienstverband bij de Koninklijke Hol-
landia Fabrieken voor Melkprodukten
en Voedingsmiddelen NV.
De jubilaris begon zijn loopbaan als
„krullenjongen", maar door zelfstu
die klom hij op tot zijn huidige func
tie, chef van de technische dienst. Na
zijn indiensttreding bij Hollandia
Vlaardingen, waar ook zijn vader
werkzaam was als chef van de tim
merwerkplaats is de heer Akkerman
(56) achtereenvolgens werkzaam ge
weest in vestigingen van Hollandia tfe
Oud-Gastel, Purmerend en Scharster-
brug. In mei 1961 keerde hij naar zijn
geboorteplaats terug.
SLAAPBANKEN -
CENTRALE
Gemeentesecretarie i s
's middags gesloten
MAASLAND Men wordt er nog
maals op attent gemaakt, dat alle ge
meentelijke instanties telefonisch be
reikbaar zijn onder nummer 3777.
Het komt herhaaldelijk voor, dat
men zich 's middags voor inlichtingen
en dergelijke ter secretarie begeeft,
hoewel dit dan gesloten is voor het pu
bliek.
De secretarie is alleen 's morgens
voor het publiek geopend. Slechts in
dringende gevallen kan men
's middags op de gemeentesecretarie
inlichtingen verkrijgen.
De directeur van de Technische Be
drijven Schiedam, de heer J. van
Hartingsveld zal vrijdagmiddag 13
juni afscheid nemen van de dienst
waartoe die middag van 16.15-17.15
uur een receptie wordt gehouden in de
aula van het Stedelijk Museum. De
heer Van Hartingsveld is gedurende
40 jaar aan de dienst verbonden ge
weest en heeft heel wat wijzigingen in
het bedrijf zien voltrekken, vooral
wat betreft de gasvoorziening. We
hebben daarover in ons blad reeds
eerder een artikel geschreven, vooral
over de verbeteringen op het gebied
van de straatverlichting; van petro
leumlamp via gaslantaarn naar elek
trische verlichting.
De heer Van Hartingsveld kent de
tijd van de lantaarnopsteker met alle
problemen die dat met zich mee
bracht. Er zijn in de loop van de ja
ren dan ook diverse brochures ver
schenen waarin over de voordelen
van gas en elektriciteit uiteenzettin
gen zijn gegeven. De laatste ijjren is
ontzettend veel werk van de techni
sche Bedrijven gevorderd bij de om
schakeling op aardgas. Daar zijn tal
van besprekingen aan vooraf gegaan
en toen het eenmaal zover was, dat de
ombouw kon- geschieden, heeft dat
enorm veel zorgen gegeven, welke
toenamen, toen zich enkele ontploffin
gen voordeden. Al die problemen zijn
mede door de aandacht van de heer
Van Hartingsveld wel tot een oplos
sing gebracht.
De gashouders op het terrein zijn
inmiddels verdwenen en er zijn grote,
lege plekken ontstaan. Maar het ge
bruik zowel van aardgas als elektrici
teit neemt nog steeds snel toe, zodat
er nog vele mogelijkheden zijn voor
het bedrijf.
Moge de heer Van Hartingsveld met
zijn afscheid een stukje geschiedenis
afsluiten, de historie van de straat
verlichting en al hetgeen daarmee
verband houdt grijpt veel verder te
rug. De weelde van de straatverlich
ting kenden onze verre voorouders
niet en velen van het huidige geslacht
zullen zich nog wel de bezettingstijd
herinneren, waarin we de betekenis
van de straatverlichting tenvolle heb
ben ervaren De dikke duisternis
heeft menigeen op straat doen veron
gelukken of in één van de Schiedamse
havens doen verdrinken.
Volgens de geschiedschrijvers lie
ten de welgestelden in Rome zich be
geleiden door slaven die fakkels droe
gen. Toen de consul Duilius de Car-
thaagse vloot had overwonnen, meen
de de republiek hem geen groter eer
te bewijzen dan door te bepalen, dat
hij zijn verdere levpn overdag zou
worden begeleid door muziek en 's
avonds door fakkellicht. De Romeinen
kenden toen reeds de „blinde- of die
venlantaarns, die slechts een dof licht
lieten doorschijnen.
De eerste straatverlichting ontstond
in ons land in de eerste helft van de
16e eeuw toen bij kapellen, op brug
gen, aan de poorten en op sommige
hoeken van straten een kaarsverlich
ting werd ontstoken, die echter onvol
doende was om de weg te kunnen vin
den.
Het was in die tijd een grote eer,
om een gast met een lamp huiswaarts
te begeleiden. In Parijs was het zo ge
steld, dat in löié aan de bewoners
werd bëvolen tot negen uur 's avonds
licht voor de vensters van hun wonin
gen te plaatsen. In 1558 werden op de
hoeken van straten stoklantaarns of
vetpotten geplaatst, de zgn. falots. Zij
werden al spoedig door gewone lan
taarns vervangen.
Vanwege de duisternis op straat,
moesten 's winters feestelijke gebeur
tenissen en openbare bijeenkomsten
om half vijf zijn afgelopen. In 1771
was Palermo de enige stad in Italië
waar 's nachts de straten van verlich
ting waren voorzien, maar in Rome
was dat nog niet het geval. Daar werd
het probleem opgelost, door het aan
tal lampen voor de heiligenbeelden te
vergroten. Te Hamburg kwam in 1679
straatverlichting evenals in Londen.
In ons land bleven de kaarsen en lam
pen voor de beelden nog lange tijd de
enige straatverlichting. Alleen bij
feestelijkheden waren de straten 's
avonds wat ruimer verlicht.
Boerenklok
In het midden van de 16e eeuw wa
ren in Amsterdam nog maar weinig
straatlantaarns die evenwel de duis
ternis niet vermochten op te heffen.
Er was dan ook bepaald, dat niemand
na .het luiden van de „bovenklok" om
negen uur zonder lantaarn de straat
op mocht, welke regeling tot in de 17e
eeuw voortduurde. Maar om mis
vattingen te voorkomen deze rege
ling had niets te maken met de
„avondklok" die heden ten dage 's
avonds om 9 uur nog in Schiedam
luidt De burger- of ratelwachten
mochten niet zonder licht bij zich te
dragen, de ronde doen.
In Amsterdam werd met ingang
van 17 november 1595 bevolen, dat
aan elk twaalfde huis bij avond en
nacht een lantaarn met brandende
kaars moest worden gehangen. Het is
eigenlijk nog aan Jan van der Heij
den, de uitvinder van de hrandspuit te
danken, dat de straatlantaarns ver
schenen, want hij ontwierp een soort
straatlantaarn, waarin 's avonds lam
pen werden gehangen. Dit systeem nu
werd geleidelijk in andere steden en
ook in Schiedam overgenomen. Het
werd echter 1697, alvorens de hoofd
stad vah ons land de echte straatlan
taarns aanbracht, gevolgd door Den
Haag em Dordrecht.
In Gouda was in 1674 nog geen
straatverlichting, maar wel was ie
dereen die 's avonds of 's nachts over
straat ging verplicht, een lamp bij
zich te dragen. De geleidelijke verbe
tering van de straatverlichting leidde
tot de aanstellingen van de nacht
wachten, die aanvankelijk ook tot
taak hadden toe te zien, dat wa^r dit
was voorgeschreven de lantaarns wa
ren aangebracht. Een bekend „Ratel-
wachts-liet" uit die dagen ving aldus
aan:
,,Bewaer je vuur en keer se wel,
De kloek het tien, laet sien,
Tien heit de kloek
De nachtwakers werden opgevolgd
door de gemeentelijke lantaarnopste
kers, de mannen die op hun fiets, stok
met haak en laddertje tegen schemer
donker de stad doorkruisten orri het
gloeikousje in de latere gaslantaarns
te ontsteken en 's morgens bij het
ochtendgloren weer uit te doen. Maar
ook dat is alweer lang geleden.
