BP
Chirurgijnen moesten bewijzen
te kunnen ,,lesen en schriven"
w
Snelle beslissing over
aanbesteden stadhuis
DIPLOMA IN HUN ZAK
Druk afscheid
J. Hartingsveld
Twee boekjes
van dr. Kraan
DE HAVENLOODS DONDERDAG 19 JUNI 1969
S'dam
nu... beduidend
goedkoper
In Schiedam konden de geneesheren er geen potje van maken
Schiedam vaardigde in 1498 een voorschrift uit waaraan „tdnttrec-
kers" moesten voldoen, voordat zij mochten optreden. Die voorschriften
waren niet zozeer van medische, day, wel van financiële aard Voor
Schiedam gold. dat .Van elcken meister hierbinnen komenstaende met
peeterolije, wormcruydt, salff ofte tanttreckers etc. moet worden betaalt
8 d. Hollants
Gold dit voor de „tanttreckers", ook de chirurgijnshadden, het in de
beginjaren van de heelkunde niet gemakkelijk en stonden bloot aan ve
lerlei grappen. Marskramers en'barbiers oefenden de „tandartspraktijk"
uit en zij deden zulks met veel vreugde, Vooral ten behoeve van het
publiek tijdens kermissen. De stedelijke overheid van Utrecht was in
1434 de eerste in ons land, die een „proeve van bekwaamheid" aan de
„tanttreckers" voorschreef.
men op het theatrum anatonicum en
zo werd men dan in het gilde opgeno
men. Kwakzalvers mochten alleen op
weekmarkten en met vergunning hun
bedrijf uitoefenen waarvoor zij dan
tien stuivers aan het gilde moesten
betalen.
De „lessen in anatomie" hebben
reeds heel wat schilders maar ook
dichters stof gegeven tot meer of
minder kunstzinnige uitingen. De ver
gaderruimte van het chirurgijnsgilde
muntte uit in pracht en praal; het is
niet bekend of ook in Schiedam zulk
een gildekamer heeft bestaan.
Hef was „Meyster Peter, de tant-
frecker" die in 1494 als eerste zijn
proeve van „bekwaamheid" aflegde.
„Bekwaamheid", nu ja... Zij moes
ten op de marktdagen en kermissen
tevens goede „standwerkers" zijn, ten-
einde het door tand- of kiespijn ge
kwelde auditorium te verlokken op
het platform plaats te nemen. In
Rotterdam was het, omstreeks 1650
Dorothé Bokstal, die zowel in haar
woonplaats als in Schiedam een rui
me klandizie in het tandtrekken be
zat.
Op medisch gebied was het niet
veel beter gesteld met de „chirur
gijns". De barbiers bewogen zich ook
op dat terrein. De geschiedenis ver
haalt. dat „Jan van Blois", heer van
Ter Goude, die in de buurt van Gou
da woonde, in 1345 werd behandeld
voor een „blessuur" in diens kaak
been. Hij werd er kennelijk nog van
genezen óók en betaalde er 8 pond.
een rok, een kaproen en voeder voor
aan „meester Willem, surgyn van
Gouda". Tot omstreeks 1700 waren
„Wondheeler", „barbier" en „sur
gyn" benamingen voor dezelfde man.
In Schiedam was er omstreeks 1500
een „stadt-ehyrurgijn". Er was zelfs
een soort van „beroepseed" samen
gesteld, welke aldus luidde: „Ik zweer
om der steden-chyrurgyn te wesen,
die goede luden, die steun behoeven
er.de begheren, bij den gracien en<je
ghenaden Gods te cureren ende te
ghenesen, na minen vermoghen ende
beste reden".
goedkoper
Heeft U eigenlijk te weinig
ruimte in Uw slaapkamer? Los
dit probleem dan voor eens en
altijd op, door een goede on-
derschuifkombinatie te kopen.
Duo onderschuifkombinatie
met een solide metalen frame
(anthraciet grijs) en extra ver
sterkte spiralen.
Twee bedden op de plaats van
één, het onderbed voorzien
van wielen, zodat U het ge
makkelijk onder het andere
kunt schuiven.
Kompleet met 2 stofvrije ma-
trasdekken en 2 binnenveer
matrassen met prima afdek-
laag, voor nog géén honderd
zestig gulden.
kompleet met
2 binnenveermatrassen
en 2 matrasdekken
Vanaf vrijdagmorgen 9 uur ver
kopen wij deze solide 2-per-
soons onderschuifkombinaties,
kompleet met 2 binnenveerma
trassen en vilten matrasdek
ken, afmeting
ong. 8.0x190 cm.
2 (complete slaapplaatsen als
etage-bed uitgevoerd 159.80
Elk» vrijdagavond tot 9 uur open
of schrift bsst
In sommige gildekamers had men
skeletten, die wanneer de deur werd
geopend of men op een veer trapte,
de binnenkomende beet pakten en
hem de doodschrik op het lijf joegen.
Men noemde die kamers „beenderka-
Doodschrik
In de 14e eeuw ontstonden er de
„chirurgijnsgilden", waarvan ook te
Schiedam, de stad van het gildewezen
een gilde werd opgericht. Er waren
proeven waaraan zowel het „haarsnij
den" als de „chirurgie" verbonden
waren. Wilde men in een gilde komen
dan moest men de grote of de kleine
proef ondergaan. De eerste bestond
o.a. uit de zogenoemde „chirurgicale"
of „snij- en anatomy", de kleine
proef was een „cop- en lancetproef".
Voor de eerste proef moest men
minstens twee jaar leerling zijn ge
weest. Dan moesten een aantal proef
werken worden gedaan, zoals verband
leggen en twee lancetten maken. Er
waren ook nog ontleedproeven. Later
deed de chirurg dan een proef-exa-
nu... beduidend
Paal aan huis
Er bestonden ook griezelverhalen
rond de chirurgijns, die des nachts op
kerkhoven rond zouden dwalen om lij
ken. uit de kisten te halen en vleer
muizen, padden, haren van katten en
nog veel meer nodig hadden om die
te verwerken in hun zalven.
De barbiers, die geleidelijk uit
hun „geneeskunstbezigheid" werden
verdreven, hielpen die verhalen ver
breiden. De barbiers hadden vaak een
ronde paal of staf met een geel ge
schilderde spits of knop aan hun wo
ning om aan te duiden, dat de mees
ter zowel de baard scheerde als
bloed aftapte, tanden trok en been
breuken heelde. Deze paal heeft zich
tot in de huidige dagen kunnen hand
haven, zij het dan ook, dat de „be
roepsbezigheden" van de kapper
wat beperkter zijn geworden!
Volgens de oudste ordonnantie van
het chirurgijnsgilde in Delft, moesten
b' die stad de rondreizende chirur
gijns, kwakzalvers, kiezentrekkers al
vorens hun vak uit te oefenen bewij
zen, dat zij „lesen en schriven con-
nen, en snyden t sy van scheursel of
te van den steen".
Wonderdokters
De doktoren werden onder de aan
zienlijkste ingezetenen van een stad
gerangschikt en genoten algemene
achting. Sommige doktoren hadden
een uithangbord aan hun woning. Aan
de geringen bracht hij vier stuivers
per visite in rekening, welgestelden
een schelling. Zowel de kwakzalvers
als doktoren waren vaak dankbare
„onderwerpen" voor kluchten die op
gevoerd werden en waarin zij meest
al belachelijk werden gemaakt. Bre-
dero constateerde reeds in zijn
„Schijnheiligh": „Hoe wel-sy eerl'ijck
beuls en menschemoorders zijn. En
dats in t spijt van t recht, met die
kunst werden rijck".
Sommige geneesheren hielden zich
op met de „piskijkerij" en dat werd
door anderen „schandelijk" geheten.
In de 17e eeuw ontdekte daardoor
een geneesheer een steen waarop de
dichter Baardt in zijn „Deugden
Spoor" rijmde:
„Hij siet, al vraecht hij niet een mijt,
Wat uyr (jaar) dat ghy geboren syt,
En waer je \foont, en wat je deen,
En waer je slaept en wat -je geert!
Hoe groot je milt, hoe groot je maegh,
Hoe groot je longh, hoe groot je craeg
Hoe groot je hart, hoe groot je bjaes,
Hoe groot je breyn, al waer je dwaes
De strijd tussen geneesheren „tant
treckers" en kwakzalvers heeft vele
jaren voortgeduurd, vooral ten platte-
larwfe waar de praktijk vrijwel geheel
in handen. van laatstgenoemden
was. Er waren wonderdokters die
koorts aflazen-, duivelen uitdreven, ge
zegende beeldjes, penningen en sca
pulieren verkochten, hetgeen 'n goud
mijntje voor de verkopers betekende.
Pijn in de lende werd genezen mid
dels een flinke trap tegen dat li
chaamsdeel, mogelijk met de gedach
te, dat zachte heelmeesters stinkende
wonden veroorzaken. Waaromtrent de
huidige „chirurgie" waarschijnlijk 'n
andere opvatting huldigt.
LEO 't HART
Schiedams orgel als
cadeau naar Leer sum
Het orgel dat in de Schiedamse St
Martinuskerk heeft gestaan, is over
gebracht naar de kleine kerk van de
parochie St. Andries te Leersum, als
^h^° Van ^c^'e<^amse Paro-
De parochie te Leersum telt ruim
200 personen en het was moeilijk in
het bezit te komen van een orgel voor
de kerk. Er bestond in Schiedam nog
een fonds waaruit behoeftige Schie
damse priesterstudenten een bijdrage
ontvingen en welk fonds o.a. door de'
Schiedamse r.k. middenstandsbond
werd gesteund. Dit fonds doet vrijwel
geen diensst meer en door een gift
van f 1000 kon het genoemde orgel
naar Leersum worden overgebracht
en daar geplaatst. Het orgel heeft li
jaar in Schiedam dienst gedaan.
-F
I»
Zeer groot is de belangstelling ge
weest vodr het afscheid dat de heer J.
Hartingsveld nam als directeur van
de Technische Bedrijven Schiedam,
aan welk bedrijf hij gedurende veer
tig jaar verbonden is geweest. Velen
waren aanwezig toen in de kantine
van de gasfabriek afscheid van het
personeel plaats vond en waar burge
meester H. Roelfsema meedeelde, dat
de heer Hartingsveld was benoemd
tot ridder in de Orde van Oranje Nas
sau, waarvan door de burgemeester
hem de versierselen werden uitge
reikt.
De burgemeester wees op de enor
me ontwikkeling welke het. bedrijf in
de loop der jaren heeft doorgemaakt
en nog maar kortgeleden de overscha
keling van stadsgas op aardgas. ,.U
bent ondanks uw carrière nooit buiten
uw schoenen gaan lopen, doch een
eenvoudig man gebleven, in feite de
bescheidenheid in persoon zo con
stateerde de burgemeester.
Door velen uit het personeel werd
nog het woord gevoerd en o.a. een
pick-up installatie aangeboden bene
vens platen voor de discotheek. Ook
de opvolger van de heer Hartingsveld.
dr. ir. J. VAN* Willigen haalde tal van
herinneringen uit het bedrijfsleven
op. Mevr. Hartingsveld ontving bioe-
Des middags was er receptie in het
Stedelijk Museum, waar naast hoof
den en ambtenaren van diverse ge
meentelijke diensten, ook tal van par
ticulieren en oud-gedienden de heer
Hartingsveld de hand kwamen druk
ken.
Deze voordelige aanbieding
maakt het mogelijk om ineens
meerdere paren van deze fijne
badstofsokjes tegelijk te ko
pen I
Prima kwaliteit leacril stretch
badstof kinderanklets, de idea
le zomersok, fijn voor de va
kantie. in vlot ribdessin en in
vele leuke kleuren, nu voor
een extra lage prijs.
23-26
27-30 15$
31-34 1J5
Vanaf vrijdagmorgen 9 uur ver
kopen wij deze vlotte leacril
stretch badstof kinderanklets,
in leuk ribdessin en vele kleu
ren w.o. bleu, rood, wit, geel,
marine, enz. en de maten
23 - 38.
Elke vrijdagavond tot 9 uur open
Ook maandagmorgen open
Géén tal, of schrift, best.
Een kiezentrekker.
nu... beduidend
goedkoper
Vooral 's zomers als 't warm
is en U liever zo weinig moge
lijk kleding draagt is de kom-
binatie beha en onderjurk in
één ideaal.
Soustien robe van nylon of
kantnylon, met elastisch rug
stuk, voorgevormde cups en
verstelbare schouderbandjes.
Deze beha en onderjurk inéén
hu voor nog géén acht gulden.
Feike Asrna speelt
in Maassluis
In de serie „Orgelconcerten Feike
Asma", seizoen 1969, hoopt op zater
dag 21 juni Feike Asma op het orgel
van de Hervormde kerk te Maassluis,
zelf het 6e concert te verzorgen.
Asma opent het concert met een eigen
koraalbewerking over psalm 1, gaat
dan over tot de vertolking van Max
Regers fantasie over ,,Ein' feste Burg
ist unser Gott", Sonate I van Joh.
Seb. Bach en de le symfonie in d-mi-
neur van Louis Vierne. Hij bedient z'n
concert met de koraalbewerking van
het gezang „Komt als kind'ren van
het Licht".
B. en W. van Schiedam stellen de
raad voor de aanbesteding ter uitvoe
ring van de eerste fase voor de bouw
van het nieuwe stadhuis onderhands
te doen plaats vinden. De gemeente
raad besloot reeds in november van
het vorig jaar de nodige kredieten te
verlenen, nv r nu moet worden ge
wacht op het oschikbaar komen van
financieringsmiddelen, teneinde de
rijksgoedkeuring te kunnen verkrij
gen.
Ten einde na ontvangst daaWan zo
snel mogelijk met de bouw te begin
nen is het noodzakelijk, dat een be
slissing wordt genomen over de vorm
van aanbesteding van het werk. De
architecten van het plan en de direc
teur van gemeentewerken zijn van
oordeel dat uit praktische overwegin
gen de volgende bestedingsprocedure
de voorkeur verdient-
Het werk wordt in een advertentie
omschreven en de aannemers die
daarop wensen in te schrijven worden
Vanaf vri jdagmorgen 9 uur ver
kopen wij deze soustien robe
(beha en onderjurk inéén) in
uni en kantnylon, behamaat
32 t/m 40, japonmaat a
38 t/m 46
Elke vrijdagavond tot 9
Spaarzaam Schiedam
In de afgelopen maand werd bij de
Spaarbank anno 1820 te Schiedam
f 6.117.496,49 ingelegd en f 5.577.392,11
terugbetaald, tegen een inleg en te
rugbetaling van respectievelijk
f 5.233.030,93 en f 4.194.143,81 in mei
1968. Met het inlegbverschot van mei
steeg het inlegoverschot -1969 tot
f 2.579.316,87. Vorig jaar werd in de
zelfde periode f 2.352.047,48 ingelegd.
Het aantal rekeningen bedroeg ulti
mo mei 61.172 (31 mei 1968 59.996).
Op 31 mei waren de aan de spaar
bank toevertrouwde gelden, en de re
serves voor f 42.218.955,71 belegd in
effecten,-voor f 8.905.848,39 in hypo
theken en voor f 21.151.263,43 in on
derhandse leningen, terwijl de onbe-
legde en op korte termijn belegde gel
den f 8.122.316,50 bedroegen.
Aan het Stedelijk Gymnasium te
Schiedam zijn de hiernavolgende kan
didaten geslaagd voor het eindexa
men 1969: E. R. Boas, Schiedam,
mej. C. van Heest, Schiedam, mej. H.
•I. Keppler Brielle, mej. L. A. E. M.
Marijnen, Den Haag, A. H. J. Olde
Monnikhof Schiedam, J. A. M. Schen-
ke, Schiedam, mej. M. E. Tuijl, Schie
dam, H. A. M. Utens, Schiedam: allen
geslaagd froor diploma A.
F. Brand, Schiedam, J. van Biesen,
Schiedam, P. van den Broek, Schie
dam, mej. E. van Omme, Schiedam,
M. G. J. Schippers, Vlaardingen, mej.
E. M. Valkenburg, Schiedam. Allen
geslaagd voor diploma B.
Afgewezen geen.
SPIERINGSHOEK LYCEUM
Aan de Scholengemeenschap Spie-
linghoek slaagden voor de afdeling
HBS-A de volgende leerlingen: mej.
A. Abrahamsz, Schiedam, D. v. Aller
Vlaardingen, mej. A. Beukers Schie
dam, G. Brongeest Schiedam, L. van
Deelèn Maassluis, L. Diepstraten
Maassluis, W. Dolk Rotterdam, mej.
N. Goedhart Vlaardingen, J. Haver-
mans Vlaardingen. mej. R. v.d. Hei
den Schiedam, J. Jansen Schiedam,
R. Niftaber Vlaardingen, R. Nolet
Schiedam, M. Palmen Maassluis,
mej. M. Reukema Hoek v. Holland,
Th. Smits Schiedam, F. Uijtdewilligen
Schiedam, mej. T. Westhuis Schie
dam, A. Zoon Rotterdam, W. v. Zwie-
ten Schiedam, P. v Aken Schiedam,
mej. M. ter Braak Vlaardingen, H.
van Es Schiedam, P. v Es Vlaardin
gen, H. Holierhoek Schiedam, mej. S.
Lemaire Schiedam, W. Remmelink
Vlaardingen, mej. Y. Roelofs Rotter
dam, B. v. Schie Vlaardingen, Th.
Smolders Schiedam, L. Smulders
Schiedam, mej. T. Timmers Schie
dam, J. v. Uffelen Maassluis, P. Ver
ingmeier Schiedam, E. Vermeulen
Schiedam, B. Verweij Vlaardingen,
mej. R. Vis Schiedam, H. Weber
Schiedam, J. Wubbels Rotterdam.
Voor HBS-B slaagden: mej. C. v.
Adrichem Maasland, N. Bel Schie
dam, P. v.d. Boogert Schiedam, mej.
A. Commeren Maassluis, R. Goossens
Vlaardingen, mej. R. den Hartogh
Schiedam, mej. L. Hollanders Schie
dam, mej. E. Jansen Schiedam, J.
Kemper Schiedam, K. Nijs Rotter
dam, W. Osterholt Schiedam, H. de
Pater Schiedam, H. Penders Schie
dam, mej. H. Post Vlaardingen, mej.
H. Roessen Schiedam, mej. E. Sparla
Schiedam, P. Swinkels Schiedam, L.
v.d. Ven Rotterdam, mej. P. de Vette
Schiedam, A, v.d. Zande JVIaassluis,
mej. T. Arkesteijn Maasland, mej. L.
de Boer Schiedam, P. v. d. Bosch
Schiedam, mej. M. v. Geloven Schie
dam, J. de Gooijer Vlaardingen, mej.
A. v Grondelle Schiedam, K. Ham
Schiedam, mej. M. Heinerman Rot
terdam, C. v.d. Holst Vlaardingen, H.
Jansen Schiedam, mej. M v. Lier
Schiedam, mej. Y. Meijer Schiedam,
H. Nolet Schiedam, mej. C. Rem
merswaal Vlaardingen, mej. K. de
Ronde Maassluis, E. Vanmassenhove
Vlaardingen, H. v.d. Velde Schiedam,
J. Verdaas Hoek v. Holland, M. v.d,.
Weghe Vlaardingen, mej. H. Welagen
Maassluis, A. Krijger Schiedam.
Voor de duizenden lezers van dit
blad is dr. Kraan een van de oudste
en bekendste medewerkers. Al sinds
jaren schrijft hij zijn artikelen opAiet
terrein van het „geestelijk leven".
Velen hebben daarop in de loop van
de tijd op allerlei wijze en in allerlei
toonaard gereageerd. Dat kwam om
dat dr. Kraan zich niet ophield met
stichtelijke babbels „ins blaue Hi-
nein", maar aansluiting zocht bij het
gebeuren en denken van de tijd waar
in we leven.
Hijzelf zal de eerste zijn om te zeg
gen, dat 'm dit de ene keer beter luk
te dan de andere, maar achterom
ziende kan hij bogen op een groot
aantal artikelen die de tijd overbrug
gen en hun pointe onverminderd be
hielden. Ieder die iets van schrijven
afweet, weet dat dit niet gering is.
De uitgever Kok in Kampen heeft in
twee boekjes „Hoe is God?" en „Hoe
leven wij?", respectievelijk 18 en 42
van de dr. Kraan's „schetsen" een
meer permanent onderdak geboden.
In het eerste zijn bijdragen verza
meld, die tastend spreken over de
beelden die wij van God hebben en
over die Hij van zichzelf heeft gege
ven. In het tweede gaat het voorna
melijk over dingen van alle dag,
maar geprojecteerd tegen diepere
achtergronden.
De verdienste van de schrijver is
dat alle zwaarwichtigheid ontbreekt.
Iedereen kan bij hem terecht. Maar
dat is Havenloods-lezers al bekend,
daarom: neem en lees. De prijs van
het eerste is f 4,50 en het tweede
f 6,90.
uitgenodigd daartoe een schriftelijk
verzoek bij de architecten in te die
nen. In dit verzoek dienen gegadigden
aan te tonen dat zij gedurende de
laatste vier jaren vergelijkbare ver
ken tot volle tevredenheid "hebben uit
gevoerd en dat zij beschikken over
voldoende bekwaam personeel en
technische uitrusting om direct met
het werk te kunnen beginnen en dit
binnen de gestelde bouwtijd voor de
eerste maal te kunnen opleveren. Aan
de hand van de ingekomen verzoeken
en de daarop ingewonnen inlichtingen
zal nader worden beslist, welke gega
digden een schriftelijke uitnodiging
tot inschrijving zullen ontvangen.
De mening van de beide adviseurs
over de wijze van aanbesteding on
derschrijven B. en W; dit kan als
volgt worden gemotiveerd,
een inschrijving zonder enige beper
king dient achterwege te blijven om
dat in dat geval aan een groot aantal
aannemers alle gegevens dienen te
worden verstrekt;
de meeste daarvan zullen waarschijn
lijk niet in aanmerking komen om het
werk uif te voeren, omdat aard en
omvang van het werk, de inbouw van
technische installaties (w.o. een volle
dige airconditioning), de hoge kwali
teitseisen en het vermogen om op effi
ciënte wijze met onderaannemers sa
men te werken, hun krachten te bo
ven zullen gaan;
het beoordelen of de gegadigden aan
de te stellen eisen voldoen kan bij een
openbare aanbesteding eerst plaats
hebben na ontvangst van de inschrij
ving. Dit zal veel tijd en inspanning
vragen;
bij de voorgestelde procedure verval
len deze bezwaren omdat de kwalitei
ten van de gegadigden vooraf zijn on
derzocht. Verwacht wordt dat dit laat
ste ertoe zal leiden dat de grotere
aannemingsbedrijven meer belang
stelling voor het werk zullen tonen.
De vraag rijst echter of de voorge
stelde wijze van aanbesteding nog wel
openbaar kan worden genoemd, nu
daaraan beperkingen worden gesteld.
Prof. Oud zegt daarover in zijn hand
boek voor het gemeenterecht: „Zodra
men enige vorm van beperking toe
past, is het met de openbaarheid ge-
E" wat geen openbare aanbe
steding is, zal men als een onderhand
se hebben aan te merken." Wordt
deze redenering gevolgd waartoe
B. en W. neigen dan zal de raad ter
zake een besluit dienen te nemen
Hervormde Kerk Kelhel
wordt gerestaureerd
De kerkvoogdij van de Herv. Kerk
van Kethel heeft aan het gemeentebe
stuur gevraagd om subsidie voor het
uitvoeren van restauratiewerken.
Deze restauratie omvat algehele her
stelwerkzaamheden, die noodzakelijk
zijn geworden in verband met de
slechte bouwkundige -en stijlkundige
toestand van het kerkgebouw en ten
behoeve van het aanbrengen van
voorzieningen voor een gebruik van
het interieur in overeenstemming met
de huidige behoeften.
De kerk is opgenomen in de monu
mentenlijst.
Het behoud van de kerk is van be
lang wegens zijn oudheidkundige en
kunsthistorische waarde. Een bijdra
ge in de kosten in navolging van
rijk en provincie is derhalve zeker
gerechtvaardigd.
De subsidiabele kosten zijn be
paald op f 248.000,-. Van dit bedrag
zal het rijk 50 procent en de provincie
10 procent dragen. B. en W. zouden
hieraan,, zoals gebruikelijk, een ge
meentelijke subsidie van 30 procet
willen toevoegen, hetgeen neerkomt
op f 74.400.-.
