Vanavond is weer: Laat
de eer u tot beloning zijn
0
3
De vliegen op Gods koek
T
TONEELSPELERS LEDEN ARMOEDIG BESTAAN
41
Kunst-amateurs verenigen
zich
DE HAVENLOODS DONDERDAG 11 SEPTEMBER 1969
Toneelspelers? Een stelletje lanterfanters, die de grote meneer uithin
gen maar te lui waren om te werken. Gelukkig was Willem Elsendoorn
intelligent genoeg om deze domme schaamte spoedig te overwinnen. Hij
stoorde zich niet aan deze armzalige en domme kletspraat van achter
lijke buren. Integendeel, hij werd overmoedig en was een vurige bewon
deraar geworden. Twee dagen later zat hij weer op de galerij en keek
hij weer naar hetzelfde stuk. Deze eenvoudige jongen was een ander
mens geworden. Een die wist waarheen! De keuze was niet zo moeilijk
voor hem. Nog langer op het kantoor blijven of een toneelopleiding vol
gen. Hij leefde in een droomtoestand. Hoe meer hij 's avonds ging kijken
hoe groter de aantrekkingskracht werd. En dat is 'tnu, zó moet het
zijn wanneer men zijn leven aan de toneelkunst wil wijden.
Een sterrenhemel? Niets.'
Wat zij hem tonen, tinten, geuren?
Wat is hem poëzie, wat liefde?
Dat alles mag hem niets zijn,
Alle vlucht is hem verbonden,
Door de werketijkheid,
Die met ijzeren vuist
Hem perst in het slijk,
En elke poging tot verzet
Bestraft met honger."
Is er ooit een dichter geweest die
het mooier gezegd heeft?
Spiegel
Jan Lemaire
Vorige week begon Jan Lemaire
in ons blad zijn relaas over het to
neel. Hij vertelde toen over Willem
Elsendoorn die voor het eerst naar
de schouwburg ging en zo gegre
pen was door hetgeen hij zag dat
hij het toneel niet meer kon verge
ten. Lemaire, 85 jaar oud en al 60
jaar acteur, vervolgt in deze twee
de aflevering zijn verhaal.
nu... beduidend
goedkoper
Dt leukste en meest komfor-
tabele damespantoffels in ge
sloten najaarsmodel koopt U
nu op onze parterre voor een
spotprijs.
Velours damespantoffels in
drie mooie kleuren met goud
draad bloemdekoratie op het
teenstuk.
Deze bijzonder fraaie pantof
feltjes met stevig binnenwerk
en ijzersterke zool, koopt U nu
voor nog géén vijf gulden.
Vanaf vrijdagmorgen 9 uur ver
kopen wij deze velours dames
pantoffels in gesloten model,
een behaaglijk en luxueus pan
toffeltje met gouddraadbor
duursel, in de kleuren zwart,
rood en blauw, maten
36 t/m 42,
Elke vrijdagavond tot 9 uur open
Duitse popgroep in B15
In B 15 treedt zaterdag 13 september
de Duitse popgroep Fashion op, een
vijfmansformatie.
De groep is bekend in Duitsland en
treedt nu voor de achtste maal in Ne
derland op. Hiermee sluiten zij met
de Engelse groep The Gun (race with
the Devil) een toernee' door diverse
grote steden af.
Hun repertoire is zeer gevarieerd,
men speelt de muziek van o.a. Spooky
Tooth, The Beatles, John Mayell en
The Traffic.
In de Jazz-Pub B 14 treedt vrijdag
het Haagse André Dropkwartet op.
En nu moet u vooral niet denken
dat het in de jaren waarvan ik spreek
zo voordelig was om toneelspeler te
worden, en dat de jongelui die van de
toneelschool kwamen met hun neus in
de boter vielen. O nee! Als je als be
ginneling het geluk had bij een van de
bestaande gezelschappen een contract
te krijgen dan was het in het gunstig
ste geval voor hoogstens acht maan
den. Van mei tof september was 't:
zie maar hoe je de zomermaanden
rond komt.
Ook kwam het voor dat de directie
in september een stuk uitbracht waar
geen publiek voor kwam, in oktober
de leden van de groep op een vergade
ring bijeen geroepen werden en dat
de geëngageerden de mededeling ont
vingen: ,,Wij hebben tegenspoed; da
mes en heren ,het bedrijfskapitaal
voor de salarissen is nog toereikend
tot één november en daarna moeten
we maar zien hoe we verder rondko
men. Mocht u eventueel bij een ander
gezelschap terecht kunnen dan zullen
wij het contract dat wij met u sloten
natuurlijk annuleren". Proost.
Vooral tijdens de oorlog van '14-T8
was het bij de meeste gezelschappen
mis. In die oorlogsjaren werd er
vaak, vooral 's zomers, op deling, ge
speeld, 50 procent voor de exploitant
van het theater, de rest van de recet
te was dan voor de troep. Maar daar
moesten dan eerst nog de adverten
ties en de aanplakbiljetten van be
taald worden.
Er was bij ons zomergezelschap een
oude acteur; hij was een beetje brom
merig en zorgelijk. Gewoonlijk keek
hij zo tegen acht uur door het gaatje
van het voordoek, en als er dan wei
nig publiek was, zei hij zo stil voor
zich uit: „O vanavond is 't weer: laat
de eer u tot beloning zijn .Hij was een
beetje eenzaam en bemoeide zich niet
met de jongeren.
Op een avond waren we met zes
spelers in een kleedkamer toen de ei
genaar van de schouwburg een gezel
lig praatje bij ons kwam maken. Hij
was bijzonder goed in zijn humeur
vertelde hij ons, want hij had die dag
zes duizend gulden verdiend met de
zwarte handel". Nu kan ik er tenmin
ste weer even tegen", zei hij, „want
de recette is weer niks vanavond".
Toen hij weg was bleef 't even stil in
de kleedkamer, en in die stilte zei de
oude man zacht, alsof hij tegen zich
zelf sprak: „Na de oorlog wordt het
lijnmeel twee cent per kilo, en dan
heeft hij al die centen nodig om er
zijn steenpuisten mee te pappen".
Kostbare erfenis
En toch is het toneel tot ons geko
men als een kostbare erfenis van lan
den en volkeren van lang geleden. Het
heeft ons gebracht beschaving, ont
wikkeling, taalgevoel en kunst. Het
heeft vele mensen getroost en feeste
lijke en gelukkige avonden geschon
ken. Toneelschrijvers hebben ons
vaak opmerkzaam gemaakt op wen
sen en verlangens van andere volke
ren. Het heeft ons gewezen op de
domheid en de wreedheid van de oor
log. Het stelde vaak kleinburgerlijk
heid en afgunst aan de kaak. Het
diende de godsdienst toen de leken-
spelers op de jaarmarkten in de open
lucht hun passiespelen vertoonden.
Ook diende het de wetenschap, bij
voorbeeld in het prachtige stuk van
Henrik Ibsen: Spoken. Vele mensen
hadden toen nog geen begrip van wat
het betekende: Erfelijk belast zijn, en
toch kroost te verwekken. Een prach
tig en leerzaam stuk. Hij schonk ons
nog vele andere stukken, die alle een
bijzondere betekenis hadden, bijv.
„Norah" en „Een vijand des volks".
meest gespeelde en beroemdste stuk,
komt een dialoog voor gezegd door
een reder, die eigenaar is van een
wrakke vissersboot en een van zijn
matrozen, die hij verwijt dat deze
niet genoeg begrip heeft van zijn
risico.
Hij zegt tegen die matroos
„Jij denkt dat het allemaal zo ge
makkelijk gaat, hè?
Je vergist je, jongen,
Ik heb ook mijn zorgen,
Als de vangst slecht Is,
Of de luikenvan een van mijn sche
pen wegslaan,
Of als er door een van jullie
jenever gesmokkeld wordt
en het schip aan de ketting komt te
liggen,
totdat het losgeld gestort is,
Wie denkt dan aan mijn belangen?"
Waarop de matroos rustig ant
woordt:
„Wie haalt de vis uit zee?
Wie waagt zijn leven elk uur van de
dag?
Wie komen in geen vijf of zes weken
uit hun kleren?
Wie hebben geen water om d'r kop
en d'r poten te wassen?
Met twaalf koppen gaan we straks
in zee,
En van de hele besomming
krijgen wij vijfentwintig procent.
Jij zit veilig thuis,
Je schip is geassureerd, en wij?
Wij kenne verrekken als er een on
geluk gebeurt,
Wij zijn de assurantie niet waard."
En nu heb ik u nog niet eens wat
verteld over Berthold Brecht, de gro
te Duitse toneelschrijver die met zijn
talent het fascisme bestreed, en de ge
vaarlijke en waanzinnige bewape
ningswedloop. Graag wil ik ook nog
uw aandacht vragen voor het werk
van de grote Engelse toneelschrijver
Bernhard Shaw. Een zeer oorspronke
lijk kunstenaar! Een groot talent, en
iemand die de theaterbezoekers een
spiegel voorhield waarin ze vaak hun
eigen tekortkomingen zagen. Ik zal u
enkele van zijn vaak gespeelde stuk
ken noemen: „You never can tell"
„Candyda" „Pygmalion" dat is
het stuk waar later de musical My
fair Lady naar gemaakt is „Cae
sar en Cleopatra" „Jeanne d'Arc"
en tenslotte de hoon op de huiche
larij en het klein burgerlijk fatsoen
„Mrs. Warrens bedrijf".
Dit stuk is zeer onthullend, het toont
ons hoe een keurige nette dame een
dubbel leven leidt, overdag een aristo
crate, en 's avonds exploitante van
een bordeel. De meisjes verkopen hun
lichaam en de directrice pikt de cen
tjes in. Och ja, wat je voor je brood
doet is geen schande. Zo hekelde
Bernhard Shaw de huichelachtige fat
soensmoraal. Nu mogen we gelukkig
zeggen, dat de grote armoede van de
jaren 1930, de jaren van de stempello
kalen, achter ons liggen.
Herman Heijermans
Honger
Maar het was niet alleen Herman
Heijermans die met zijn werk de aan
dacht wilde vestigen op het lot van de
misdeelden; lang voor hem was daar:
Multatuli, met zijn beroemde toneel
spel „Vorstenschool". Hij vertelde
on,s in zijn toneelspel hoe het kwam
dat de armoedigen nooit de schouw
burg bezochten: Ze hadden daar geen
geld voor, en wat nog erger wasook
geen belangstelling. Hoe zegt de Ko
ningin het in de Vorstenschool?
„Wat is de arme het schoon der len
te? Niets.
HAVENVERENIGING
GAAT OP EXCURSIE
De Havenvereniging Rotterdam
houdt twee excursies en wel op 12 sep
tember naar het Nederland Scheeps
bouwkundig Proefstation te Wagenin-
gen. Déze middagexcursie begint cir
ca 14.30 uur te Wagenirigen. Behalve
voor de reis zijn hieraan geen kosten
verbonden. Vertrek per trein om 12.38
van C.S. Op 20 september is er een
excursie naar de Koninklijke Neder
landse Hoogovens en Staalfabrieken
te IJmuiden. Vertrek 's morgens om 8
uur van de Jacobsplaats per bus naar
IJmuiden. Verdere inlichtingen Brug-
gewachters-huisje, Jacobsplaats, tel.
112479 b.g.g. 124535.
De werkgroep die zich al geruime
tijd inzet om te komen tot oprichting
van een vereniging van kunstama
teurs in Schiebroek (het betreft teke
nen, schilderen, boetseren, mozaiek
toepassen, enz. enz.), kon op de con
tactavond van vrijdag 5 september,
een aantal belangstellenden zien ver
schijnen in het bovenzaaltje van
"ü^heerJ. P. de Neve uit Rijswijk,
voorzitter van de Federatie van
Kunstamateurs-verenigingen in Ne
derland, tevens bestuurslid van de
Dr. Van Balen lector
Medische Faculteit
ROTTERDAM, 3 september Bij Konink
lijk Besluit is dr. A. Th. M. van Balen be
noemd tot gewoon lector in de oogheelkunde
aan de Medische Faculteit Rotterdam. Dr.
Van Balen is geboren te Amsterdam (192a).
Ka zijn middelbare schoolopeleiding volgde
hij van 1943 tot 1944 de cursus propaedeuse
eeneeskimrie te Amsterdam clandestien. In
mam MSI ton hij aan de Gemeentelijke
zijn artsenbul in
i promoveerde de
van al 1967 wetenschappe-
;rker bij de Medische Fa-
Op onderwijsgebied heeft
i bekleed, J
zeer florerende vereniging in Rijswijk
(100 leden) hield een praatje. Hij toon
de allerlei mogelijkheden en de rich
tingen die kunnen worden gevolgd om
te komen tot wat ieder der aanwezi
gen interesseerde de oprichting van
een vereniging waarin voor de ama
teur gelegenheid bestaat samen met
anderen zijn hobby te beoefenen. Aan
het eind van de avond trok een kleine
tentoonstelling van werk van hobbyis
ten veel belangstelling.
Vrijdag 19 september 's avonds 8
uur wordt de oprichtingsvergadering
gehouden, wederom in „Castagnet".
Iedereen die belangstelling heeft is
welkom.
Soul groep speelt voor
Humanistisch thuisfront
The 19th Century Show, die hun or
kest van vijf man hebben uitgebreid
tot een negenmans soul-orkest, spelen
zaterdag 13 september in Spes Rona,
Breeweg 40. En vrijdag 3 oktober tre
den zij op in Odeon voor de medewer
kers van het Humanistisch thuisfront.
Een ieder die nog geen medewerker
is van het Humanistisch thuisfront en
toch deze show bijwonen wil kan
hieromtrent inlichtingen krijgen bij
mevrouw J. A. Stevens-van Duiken,
Kogelvangerstraat 3a, Rotterdam, tel.
250161. Tevens kunnen collectanten
zich bij haar melden.
Uitbuiting
Het voordeligste adres voor:
keukens en
roestvrij
stalen gootstenen
KEUKEN 168 x 55 x 90
H. v. d. ENDEN
Maar vooral vestigde het toneel de
aandacht op de vele maatschappelijke
misstanden, op de armoede, de rech
teloosheid en de uitbuiting. En hierbij
denk ik natuurlijk het eerst aan Her
man Heijermans, onze eigen grote to
neelschrijver. Wat een genie! Wat een
kennis van zaken en toestanden, maar
bovenal, wat een werker!
Iedere vóóravond van de kerstda
gen was hij er weer in de Hollandse
Schouwburg en schonk ons een van
zijn prachtige werken. Ik zeg: Schonk
óns, en met dat óns bedoel ik eigenlijk
de hele wereld. Hij gaf ons: Chetto!
De opgaande zon! Allerzielen! Scha
kels! Uitkomst! Ora et Labora! O, en
nog veel meer! En in al deze werken
wijst hij er op wat anders zou moeten
zijn in de wereld. Verstandelijker en
redelijker! Vooral de jongeren leer
den veel van hem, en kregen een an
dere kijk op mensen en toestanden.
Op wat goed was en fout, op wat recht
was en onrecht, en velen zijn er mil
der en wijzer door geworden. Zijn
werk is opgevoerd in Londen, Parijs,
Tokio, Rusland, Zweden, Denemarken
en Stockholm. Wat een talent! Wat
een werker! en strijder tegen on
recht!
In: ,,Op hoop van zegen", zijn
Een onbekende lezer uit Vlaardingen schreef mij:
„Als A.O.W.-er heb ik al de tijd om mijn kranten te lezen. „De Havenloods"
is daar beslist niet de slechtste van. Bij het lezen van de HL moet ik echter
altijd denken aan die koekfabrikant die met de reklame-slagzin werkte: „De
bakker die zoveel honing in zijn koek doet". Toen ik echter zijn fabriek eens
bezocht, barstte het er van de vliegen. De slagzin had dus ook kunnen luiden:
..De bakker die zo veel vliegen op zijn koek heeft".
De HL doet veel geestelijk voedsel door zijn advertenties. Ik i*raag mij ech
ter af: is dit nu wel geestelijk voedsel? Of verhoudt het zich als de honing
tot de vliegen? Uw artikel „Chaos rondom God" vond ik zeer instructief, maar
het geeft mij toch geen goed houvast voor mijn Godsbesef. Daarom ben ik zo
vrij mijn gedachten aan U voor te leggen.
Als oudste zoon uit een arbeidersgezin verbleef ik van mijn 2de lot mijn 7de
levensjaar vaak bij mijn grootouders, als de volgende kinderen arriveerden.
Ik denk met grote genegenheid aan deze mensen terug. Deze mensen waren
zeer godvrezend. De werkdag was toen van 6 tot 20 uur. De zondagen waren
als volgt: 's Morgens van 9.30—U.30 uur nnar de kerk: 's avonds van 5—7
uur naar de kerk; 's avonds daarna naar gezelschappen waar de zwaarste
godsdienstige ervaringen nog eens uitgewisseld werden. Ik zat dan op een
stoof te knikkebollen
In mijn verdere leven werden deze mensen mij steeds voorgehouden als
een soort heiligen wiens voorbeeld ons naar de hemel zou voeren. En wat ge
loofden deze mensen nu? Alle mensen waren in Adam al verdoemd. Redding
was alleen mogelijk, door je van de wereld af te wenden, en Jezus als de
enige redder te zien. Wiens op Golgotha vergoten bloed alleen onze zonden
kan was sen. Kwam je niet tot erkenning van het bovenstaande, dan ging je
voor eeuwig naar de Hel. Daar de Bijbel wemelt van de teksten die deze leer
bevestigen, is dit het boek dat alleen als gids naar de hemel kan dienen.
pAmmanlaar niet het bloed van schuldige mensen
(lOmmenTaar ,c dan maar het bloed van een on_
Graag wil ik op deze brief van NN
enig commentaar proberen te geven.
Klaarblijkelijk is de heer NN met
ons van mening, dat het goed is, via
De Havenloods aan deze behoefte aan
„geestelijk voedsel" te voldoen. Dat
hoort volgens hem bij De Havenloods
als de honing in de koek (je moet dan
natuurlijk wel voor een goede dose
ring zorgen!). Zijn bezwaar is ech
ter, dat wij het eens lijken te zijn
met de overtuigingen van zijn jeugd.
En die steken hem als die vliegen
van de bakker. Ik heb geen behoefte
om zoete broodjes te gaan bakken en
te gaan betogen dat het volgens de
Bijbel allemaal toch nog wel mee
valt. Ik wil alleen maar naast zijn
persoonlijk geloofsgetuigenis kort
uiteenzetten, hoe ik zelf vanuit die
B(jbel deze dingen zie.
Bloed
Het grote struikelblok is voor NN de
gedachte, dat de Schepper het bloed
van een goed mens zou aanvaarden
als betaling voor een schuld. Hij
noemt dit majesteitsschennis, en ik
geloof dat NN hierin gelijk heeft. Het
is inderdaad godslasterlijk te denken,
dat God per se bloed wil zien. Als het
schuldige, Jezus.
Ik zie dat bloed van Jezus heel
ders. Kijk, als je vader bent,
zoon of dochter doet heel iets ergs,
dan zou je wel in plaats van je kind
willen boeten. Maar als mens kan je
dat niet. Je kan wel met je kind soli
dair zijn, maar ieder moet tenslotte
zijn eigen pak dragen. Maar juist om
dat God als de Vader almachtig is,
kan Hij in zijn liefde wat wij niet
kunnen. Hij boet zelf voor z'n kinde
ren aan het kruis. Hij neemt zelf radi
caal alles van ons op Zich, om alles
wat wij ten kwade denken, ten goede
te denken. Met deze wil van God, om
zelf voor ons te boeten, heeft Jezus
zich zo één gemaakt, dat in Hem God
zelf voor ons radicaal afrekent met de
schuld. Daarom is het bloed van Je
zus voor mij zo'n geweldige realiteit,
omdat ik er Gods liefde in proef die
tot het uiterste toe voor ons wilde
gaan. Om voor ons allemaal het
nieuwste begin mogelijk te maken.
Hiervan wil ik niemand uitsluiten.
Gandhi niet. Dr. Colijn niet. Zelfs de
beulen uit de concentratiekampen
niet. Wat Gandhi betreft, van mijn
grote leermeester professor H. Ba-
vinck heb ik geleerd, dat wat God in
Nu ik het eind van de reis dicht nader, wil ik U mijn geloof uiteenzetten.
De leer is dus: geloven in Jezus of naar de Hel. Je zonden kunnen zo groot
niet zijn, Jezus is de grootste witmaker.
Dat houdt dan in: 6.000.000 joden zijn op een onbeschrijflijke wijze omge
bracht door mensen die zeker voor driekwart christelijk gedoopt waren. Die
6.000.000 gaan dus naar de Hel. De onmensen die dit afgrijselijke kwaad be
dreven, kunnen indien zij tot geloof in Jezus komen, en hem zouden belijden
een mooie kans op de hemel maken.
Nog een goed voorbeeld: Dr. Colijn kun je in de hemel tegen komen! Gandhi
echter nietHet spijt mij Dr. Kraan, maar die hemel wil ik niet. Maar daar
de mens in de chaos toch wat vast moet houden, wil ik mijn geloofsbelijdenis
vast leggen:
Ik geloof in God de Vader de Almachtige, Schepper van het onmetelijke
Heelal, waarin de aarde maar een stipje is. Ik geloof dat de mensen op dit
stipje Majesteitschennis plegen als zij geloven, dat deze Schepper het bloed
van een goed mens zou aanvaarden als betaling voor een schuld. Ik geloof
dat de mensen als nietige stofjes in de handen van de Schepper dankbaar moe
ten zijn voor het vele goede dat zij uit handen van de Schepper ontvangen.
En deze dankbaarheid moeten tonen door metterdaad het streven van d«
Wereldraad van Kerken: Gelijke Welvaart voor alle stofjes, te steunen.
Een goed begin zou ik vinden: Alle theologen van de hele wereld, die nu
zoveel tijd, geld en energie verknoeien aan het bevechten van eikaars stellin
gen, worden omgeschoold tot geneeskundigen en in de onderontwikkelde ge
bieden te werk gesteld.
Nu zou ik graag eindigen met Hoogachtend en handtekening. Maar daar het.
verkondigen van het bovenstaande in vroeger eeuwen door de priesters van
alle christelijke richtingen minstens met de brandstapel bestraft werd. durf ik
dat niet te doen".
Jezus gedaan heeft, zo wereldwijs is
dat velen, die de draagwijdte hiervan
in dit aardse leven niet konden besef
fen, er toch eens eeuwig door kunnen
worden gezegend. Ik zie voor mensen
als Gandhi de deur wijd open staan.
Wat die beulen betreft, denk ik aan
een droom van dr. Niemöller die als
voorman in het kerkelijk verzet tegen
de nazi's jarenlang in Dachau gevan
gen heeft gezeten. In die droom stond
hij met vele anderen in de rij voor de
troon van God. Het was het laatste
Oordeel. Ze moesten één voor één
voor Jezus verschijnen. Vlak voor
hem kwam Hitier aan de beurt. Deze
zou natuurlijk veroordeeld worden.
Maar iemand vroeg: Heeft iemand
Hitier ooit van Jezus verteld?: Toen
was de droom uit. Niemöller begreep
direct, dat dit op hem zelf sloeg. Hij
had fel tegen Hitier gestreden, in het
geloof. En heel terecht. Maar had hij
zich ooit om de ziel van Hitier bekom
merd?
Ik hoorde Niemöller dit vertellen op
een grote vergadering in Londen,
waar hij zwaar werd aangevallen,
omdat hij Stalin bezocht had. Hij
werd ervan verdacht, een crypto-com-
munist te zijn. Hij verdedigde zich
met die droom, om.duidelijk te ma
ken, dat hij aan Stalin wilde goedma-
Duivelse gedachte
Heeft ook Jezus zelf niet voor zijn
beulen gebeden: Vader, vergeef het
hun, want zij weten niet wat zij doen.
Hoe komt NN erbij, dat die zes mil
joen joden, die door de nazi's werden
omgebracht, in de hel zouden zijn?
Dat lijkt mij een duivelse gedachte
die geen christenmens mag koeste
ren. Die joden zijn vermoord, omdat
ze nog steeds Gods volk zijn en omdat
Hitier Jezus van Nazareth in zijn
broedervolk wilde treffen. En zou Je
zus dan niet bezig zijn op dit ogenblik
die slachtoffers, die zijn broeders
zijn, heel diep te troosten en de tra
nen van hun ogen af te drogen? De
Bijbel staat er vol van. Dat Israël nog
steeds Gods oogappel is, en dat God
lijdt als Zijn volk lijdt.
Ik begrijp echt niet, waarom NN
(en er zijn er meer) bang is gewoon
zijn naam te schrijven onder een brief
aan De Havenloods of aan mij. Zit de
angst voor brandstapels er zo diep in?
Is het niet een vreemde angst, die
vrees dat je er in Rotterdam kwaad
mee kunt, als je met open vizier je
eerlijke mening publiek maakt?
DR. K. J. KRAAN
