Weevers' Duin ontdekken
de verandering het eerst
ze
In
INDUSTRIALISATIE
HEEFT INVLOED OP
FLORA EN FAUNA
AJöo
9+
DE HAVENLOODS DONDERDAG 9 OKTOBER 1969
9
liu.M beduidend
goedkoper
nu... beduidend
goedkoper
Dr. M. J. Adriana, verbonden
aan het Biologisch Station „Wee
vers' Duin" te Oostvoorne, is een
felle opposant van Rotterdam als
het gaat om nieuwe haven- en
industrie-uitbreidingen op het
eiland Voorne. In vele dag- en
weekbladen werd zijn visie op de
Rotterdamse havenplannen weer
gegeven. Wat hij en het Biologisch
Station daar in Oostvoorne uit
voeren weten eigenlijk betrekke
lijk weinig mensen omdat de
journalisten er zelden naar vra
gen. Hij vertelt graag over zijn
werk: „Al in 1930 werd in de dui
nen van. Voorne wetenschappelijk
duinonderzoek verricht. Er was
nog niet zoals nu een modern ge
outilleerd gebouw waarin het in
strumentarium kon worden onder
gebracht. De biologen kampeerden
in tenten, soms weken achter el
kaar, als het onderzoek dit eiste.
Dat was natuurlijk erg roman
tisch, maar het werd een moeilijke
situatie toen ook een bescheiden
instrumentarium in de tenten een
plaats moest vinden, In feite kon
het uaiet meer.
In 1946 werd de Stichting Weten
schappelijk Duinonderzoek opgericht.
Deze instelling bevorderde de bouw
van het biologisch station Weevers'
Duin, genoemd naar de eerste voorzit
ter van de stichting wijlen Prof. dr.
Th. Weevers. In 1952 werd het station,
een houten gebouw, geopend en met
zijn laboratoriumruimte en verblijfs-
accommodatie bood het plaats aan
onderzoekers die langere of kortere
tijd in Voorne's natuurterrein kwa
men werken. Van deze mogelijkheid
nu... beduidend
goedkoper
Het grootste deel van het jaar
moeten we 's avonds bij kunst
licht levende t.l. buis en
100 watt lamp zijn vanzelfspre
kend onmisbaar, maar zo'n
klein sfeervol lichtpuntje is'
minstens even belangrijkI
Koop 't nu op onze afdeling
lampen, een tafel- of nacht-
kastlampje (ook zeer geschikt
ais t.v. lampje) met zwaar me
talen voetje en sierlijke glazen
kelk, die zo gezellig brandt.
Nu kompleet met snoer en
stekker voor nog géén vijf gul-
Stank
„Op een mooie zaterdagmorgen heb
ik kortgeleden omdat .ik gasten had,
de haven-route van de ANWB gere
den", vertelt dr. Adriani. „Gegeven
ogenblik stonden we op de landtong
van Rozenburg. De industriedampen
waren zo dicht dat we de overzijde
van de Nieuwe Watéhweg niét" konden
zien. Toch zaten er aan de oever van
het water mensen met kinderen die
aan het kamperen waren. Je vraagt
je af, wat zoeken de mensen daar. Als
je zo moet recreëreft kan dat nooit ge
zond zijn. Het moet mogelijk zijn ge
bieden in te richten voor veel mensen
waar recreëren ook gezond is. Maar
voor het Waterweggebied heb ik daar
een hard hoofd in. We kunnen hele
maal wel inpakken als er op de Maas
vlakte een hoogovencomplex komt.
Zonder enige twijfel zal de waarde
van Voorne's Duin achteruit gaan.
Een hoogoven met een gesloten cir
cuit? Daar geloof ik niet in. Zeker, ze
kunnen er wel een bouwen en dan
gaat het een half jaar goed. Dan komt
er een lekje in een van de leidingen.
Het kost tonnen om het bedrijf stil te
leggen om een grote reparatie uit te
voeren, het wordt dus maar een beet
je opgelapt en een paar weken later
lekt het weer en men laat het maar
zitten, dam.begint de luchtverontreini
ging. Ik herinner me nog goed dat de
toenmalige burgemeester van Rotter
dam, Van Walsum heeft uitgeroepen:
„De raffinaderijen, die nu nog worden
gebouwd zullen niet stinken, u zult er
niets van merken". Het tegendeel
wordt wel bewezen door een raffina
derij als de Gulf, die ruik je uren in
Experimenten in de kweekkas: Hondstong wordt in water met een
voedingsmengsel gezet
werd druk gebruik gemaakt. In 1957
werd het gebouw met de omliggende
grond eigendom van de overheid.
Het Instituut voor Oecologisch On
derzoek te Arnhem en de Koninklijke
Nederlandse Academie van Weten
schappen te Amsterdam bestemden
het als botanische afdeling van beide
instellingen. Nu kon een vaste staf
worden benoemd terwijl ook het in
strumentarium werd uitgebreid. Al
heel gauw was het houten gebouw
weer veel te klein. Delen van de
slaapaccommodatie werden ingericht
voor administratie en het opstellen
van instrumenten. De onderzoekers
moesten elders onder dak worden ge
bracht. Om in deze toestand verande
ring te brengen werd het nieuwe Bio
logische Station „Weevers' Duin" ge
bouwd, dicht bij het oude. In april
1968 werd het in gebruik genomen.
Het nieuwe gebouw beantwoordt aan
alle eisen, die men bij het weten
schappelijk duinonderzoek kan stel
len, terwijl ook rekening is gehouden
met toekomstige uitbreidingen van dit
onderzoek.
Het oude gebouw kreeg zijn oude
bestemming terug, namelijk als lo-
geergebouw. Dit gebouw is nu inge
richt als een soort jeugdherberg. Er
zijn slaapzalen, er is een recreatie
zaal en in de keuken moeten de loge
rende onderzoekers zelf hun maaltij
den klaar maken. Het Biologisch Sta
tion i$ ook ingeschakeld bij het onder
wijs. Er verblijven hier regelmatig
studenten in biologie om hun stage te
lopen. Er komen studenten uit
Utrecht, Amsterdam en Nijmegen.
Het is dus een komen en gaan van we
tenschappelijke onderzoekers, die hier
voor een paar weken of langer blij
ven. De vaste staf bestaat uit 15 men
sen, waaronder zes academici".
Unieke duinen
Ook op Terschelling is een Biolo
gisch Station voor wetenschappelijk
duinonderzoek. Deze twee punten zijn
bewust gekozen. Weevers' Duin is ge
situeerd in zeer kalkrijke duinen, op
Terschelling zijn de duinen kalkarm.
De grens tussen kalkrijke en kalkar-
me duinen ligt bij Bergen en Bergen
aan Zee. Al vaak is gesteld dat de dui-
Deze twee voormalige ponten zul
len, wanneer de Rotterdamse raad
het goedkeurt en wanneer G.S. ook
geen bezwaar hebben worden inge
richt als blusboten, speciaal bestemd
voor het blussen van branden op grote
tankers. Daartoe zullen zij moeten
worden verbouwd. Onder andere
komt er een blusplatform op 17 meter
hoogte op. Met het ombouwen is een
bedrag gemoeid van ruim negen ton,
waarvan een gedeelte door het be
drijfsleven zal worden betaald. Men is
al begonnen met het voorbereidende
werk.
Vanaf vrijdagmorgen 9 uur ver
kopen wij deze gezelliga sche
merlampjes, met zwaar meta
len voet en glazen kelkje, to
tale hoogte 25 cm, kompleet
met snoer en a a
voor JM
Elke vrijdagavond tot 9 uur open
het antwoord. „De jonge bomen uit
Brabant zijn gekweekt in een ander
microklimaat. Ze zijn niet voldoende
gehard tegen de temperatuurswisse
lingen in de duinen van Voorne, niet
andere woorden de jonge eiken zijn in
het hartje van de zomer niet winter
hard."
Grondwater
Voor een prijs die ver beneden
de honderd gulden ligt bent U
de eigenaar van deze prachtige
anti-hernia bedbankkombina»
tie.
Een weldaad voor hen, die vlak
en hard moeten slapen en U
lost in één klap alle slaap-zit-
problemen op!
Een komplete slaapset bestaan
de uit mahonie bedbank met
stalen raster en uitschroefbare
poten en met een dikke 10 cm
polyaether matras.
Een ideale kombinatie om rug
klachten të voorkomen en om
uitgerust wakker te worden
voor nog géén negen tientjes.
de wind. Burgemeester Thomassen is
wat voorzichtiger geworden. Hij zegt
:,,Een raffinaderij hoef je niet te rui
ken". Hij kan gelijk hebben maar in
tussen stinkt het".
nen van Voorne in de wereld hun
weerga niet vinden. De veranderin
gen, die de natuur in de loop der tij
den heeft aangebracht en ook het in
grijpen van de mens in het verleden
hebben dit gebied zich doen ontwikke
len tot wat het nu is. De bewering dat
de duinen van Voorne zeker in Euro
pa uniek zijn, berust niet op zomaar
een verklaring.
„Wij hebben onderzoekingen ge
daan in allerlei duingebieden elders in
Europa", aldus de heer Adriani. ,,Het
is zo als je alle duingebieden in Euro
pa bij elkaar optelt dan krijg je Voor^
ne. De rijkdom aan alles wat leeft eri
groeit is hier zo ontstellend groot. Het
is een gebied waar je in een paar uur
doorheen wandelt, maar er is meer
dan een mensenleven voor nodig om
alles wat erin leeft te leren kennen".
Het wetenschappelijk werk van
Weevers' Duin rust op vier pijlers. De
eerste hiervan is de vegetatiekunde.
Dit. is eenvoudig gezegd het onderzoek
naar alles wat groeit en bloeit. Al ja
renlang zijn biologen bezig met het in
ventariseren. In 1968 is een vegetatie-
kaart verschenen van het kustgebied
van Voorne. Hierop is nauwkeurig en
in vele kleuren aangegeven wat in dit
gebied aanwezig is. De kleuren waar
mee de kaart is ingetekend, worden
Internationaal gebruikt, zodat elke
willekeurige buitenlandse bioloog de
kaart kan lezen. Aan het totstandko
men van deze kaart gingen vooraf on
geveer tien jaar werken aan flora-
kartering en nog eens tien jaar wer
ken aan vegetatie-kartering. Een on
misbare hulp bij de karteringswerk-
zaamheden is de luchtfotografie. Men
maakt gebruik van de luchtfoto's die
allerlei instanties voor verschillende
doeleinden maken. Weevers' Duin
krijgt welwillend inzage in deze foto's.
De biologen kunnen aan de hand van
de verschillende kleuren grijs die op
de foto's voorkomen, de omtrekken
van de aanwezige vegetatie-eenheden
aflezen en op de kaart intekenen. Het
veldonderzoek completeert de gege
vens. Na het uitkomen van de vege-
tatiekaart zijn een paar studenten op
nieuw begonnen met het inventarise
ren en in kaart brengen van de rijk
dom van Voorne's Duin. Het is een
werk .dat nooit af is, omdat in de na
tuur alles steeds verandert.
Micro-kliinaat
Een tweede belangrijk facet van het
wetenschappelijk onderzoek is de mi-
cro-meteorologieGespecialiseerde
wetenschapsmensen stellen een on
derzoek in naar de klimatologische
omstandigheden in een klein gebied,
in-dit geval de duinen van Voorne. In
steeds weer verschillende duingebie
den Wordt het verloof van de tempe-
rwxiursschommelingën nauwkeurig
onderzöcht. Men meet de vochtig
heidsgraad en de windsnelheid. Intus
sen tracht men vast te stellen hoe de
planten en dieren reageren ip fiet
voor hen steeds wisselende levenskli
maat. Jarenlange onderzoekingen
hebben vastgesteld dat er in betrekke
lijk kleine gebieden, bij voorbeeld in
een duinpan een voortdurende emi
gratie aan de gang is onder de insek-
ten. De beestjes zijn steeds op zoek
naar de voor hen zo gunstigst moge
lijke levensomstandigheden. In de
winter zoeken ze de warme plekken,
in de zomer de koele. Zelfs per dag is
praktisch alles wat zich kan bewegen
op zoek naar het meest plezierige
plekje. Ook planten reageren op het
microklimaat. Bij recente onderzoe
kingen bleek het in de zomer
's morgens om vijf uur in de duinen
knap te vriezen. Bewijs hiervoor was
een met gesterileseerd water gevulde
veldfles, die 's nachts werd achterge
laten in een duinpan en waarvan de
inhoud in de vroege ochtend bevroren
bleek. De vorst trad op door sterke
uitstraling van de grond na een war
me dag.
Met zo'n onderzoek kan een ant
woord gegeven worden op een vraag
als: „Hoe komt het toch dat jonge ei
ken van een kwekerjj in Brabant die
uitgeplant in het duingebied in enkele
gevallen afsterven aan bevriezings
verschijnselen?" Weevers' Duin geeft
Het onderzoek naar de bodemge
steldheid neemt eveneens een belang
rijke plaats in. Men onderzoekt de sa
menstelling van het barre zand direct
achter de zee. Het bevat geen humus
en is bijzonder 'kalkrijk.' Het zand in
de oude duinenrij is weer anders van
samenstelling. Met het wisselen van
de bodemgesteldheid wisselt ook alles
wat er in en er van leeft. Belangrijk
ook voor Voorne's Duin is de stand
van het grondwaterpeil- Het is in dit
gebied vrij hoog, vooral in de winter.
Door waterleidingbedrijven wordt
geen water aan de duinen onttrokken.
Ook in het verleden hebben waterlei
dingbedrijven in Brielle en Hellevoet-
sluis weinig water uit het duingebied
gehaald. Kritiek werd de situatie wel
toen Rijkswaterstaat zand' uit het
Brielse gat ging onttrekkeï» om de
dam rond de Maasvlakte mee op te
spuiten. Want met het zand dat tot op
veertig meter diepte werd weggezo
gen dreigde ook de waterstand in het
Brielse gat sterk te zakken. Na een
alarm door Weevers' Duin wordt door
het inlaten van water ip het Brielse
gat de waterstand op peil gehouden,
zodat ook de grondwaterstand in de
duinen niet aan sterke, schommelin
gen onderhevig is. „Gelukkig krij
gen we wat dat betreft de volle mede
werking van Rijkswaterstaat", zegt
dr. Adriani. „Was dat niet zy dan kon
den we wel inpakken, want Voorne's
duin staat of valt met de, grondwater
stand".
Experimenten
Bij het betrekken van het nieuwe
gebouw van Weevers' Duin kon ook
een kweekkas in gebruik worden ge
nomen. Hierin wordt experimentele
oecologie het onderzoek naar de sa
menhang van alles wat leeft en groeit
bedreven. Men kweekt er planten
uit jonge duingebieden. Er is nu een
proef aan de gang met rood zwenk-
gras en duizendguldenkruid. En men
tracht vast te stellen waarom de plant
op de ene plaats het beter doet dan op
de andere. Men zet de planten ook wel
op dieet en meet hoogte en gewicht-
men gaat na welke hoeveelheden na
trium, kalium en chloor door de plan-
ne zijn opgenomen. Door vergelijkin
gen tracht men inzicht te krijgen in
de zout-tolerantie van bepaalde plan-
ten-soorten.
Met ervaringen bij deze onderzoe
kingen opgedaan kan men instanties
als Rijkswaterstaat weer adviezen ge
ven over' de aanplant van met name
de Maasvlakte. Rijkswaterstaat heeft
tot taak om in de Deltagebieden en
op de Maasvlakte het jonge zaad vast
te leggen om verstuiven te voorko
men. Veel wordt gewerkt met stuif-
schermen van in het zand gestoken
bosjes riet. Maar omdat het zoute
zand na een maand of twee geheel is
uitgeloogd kan er ook wel het een en
ander worden aangeplant. Onderzoe-'
kingen hebben uitgewezen dat helm
en zandhaver zeer gebaat zijn met
een bemesting met kunstmest. „Die
pep met stikstof doet wonderen", al
dus dr. Adriani. „Alleen heeft er al
eens in de krant gestaan dat wij gead
viseerd hebben om het hele duinge
bied maar met stikstof te bemesten.
Ik moet er niet aan denken, wat een
Door de minitieuze onderzoekingen,
jaar in jaar uit verricht door weten
schapsmensen van het biologisch sta
tion Weevers' Duin, lijdt het geen
twijfel of deze mensen moeten als eer
sten de veranderingen opmerken in
de levensgemeenschappen in de dui
nen. Het is immers gebleken dat alles
met alles samenhangt. Het verdwij
nen van een heel kleine schakel kan
een levensgemeenschap geheel- uit
roeien omdat de steeds weer terug
kerende kringloop wordt verstoord.
Weevers' Duin heeft het bewijs gele
verd dat de voortschrijdende indu
strialisatie in het Waterweggebied
een ongunstige invloed heeft op de
planten- en dieren-vjereld en via deze
wereld, mogelijk nog n\et merkbaar,
op de rrtens.
komplete anti-hernia set
met raster en polyaether
Elke vrijdagavond tot 9 uur open
m Ook maandagmorgen open
Gétn tal, of schrift, best.
Geen zorgen meer als Uw baby
slaaptook al is hij nog zo'n
woelwater, met dit trappelde
kentje kan hij zich. niet meer
bloot woelen.
Een leuk keperflanellen trap-
peldekentje waarmee Uw baby
altijd "warm onder de wol
ligt".
U trekt het bovenste deel ge
woon als jasje aan en legt met
de stevige banden het dekentje
onder de matras vast.
Dit absoluut veilige trappelde
kentje in een royale kinderledi-
kantmaat, koopt U nu voor
nog géén vier gulden.
Vanaf vrijdagmorgen 9 uur ver
kopen wij deze anti-hernia
slaapsets, een mahonie-bed-
bank, stalen raster, matrasdek
en 10 cm dikke polyaether ma
tras (stofvrij en licht in. s
