Standbeeld voor Frederik een nationale zaak ■rWM Jager op antieke klokken FRED KATS Feestavond voor Socutera i i ilx% DE HAVENLOODS, 16 OKTOBER 1969 BRUGGE 1"BTi3FKA xxxx Diksmuide Roeselare KORTRIJK X Rouhaix Frankrijks natuurlijke grenzen worden ge vormd door de grote rivieren, heeft Lode- wijk XIV, de Zonnekoning, eens gezegd- -Hij was niet het laatste Franse staats hoofd die deze uitspraak als muziek in cje oren klonk. Zelfs De Gaulle schijnt zich in deze zin te hebben uitgelaten en dat bij Honderdvijftig Jaar Koninkrijk de festivi teiten bij Waterloo geen doorgang konden vinden omdat zulks het toen regerende staatshoofd niet aangenaam was, zal wel een oorzakelijk verband hebben Ook de Franse Volksvergadering scheen door die bacil te zijn aangetast, want in het jaar I der Revolutie trokken de Sansculot ten onder Dumouriez reeds ons land bin nen en bezetten het tot aan de grote rivie ren. Door de slag van Neerwinden konden ze hun stellingen echter niet handhaven. De beide zoons van de toen regerende stadhouder, ten onrechte als een slappe ling ons voorgeschoteld, joegen de Fran sen terug tot over hun eigen landsgrenzen. De Engelsen sloegen tegelijkertijd het be leg voor Duinkerke. Frankrijk raakte in paniek. We kennen nu de eerste levée en masse. Niet Napoleon heeft de dienst plicht of conscriptie ingevoerd, maar de minder bekende afgevaardigde ter volks vergadering Barrere. FZOcd'ai/le pan, /JzSyiétni/vr/faï, ZtfUVefteJuZZevenen- /Jéfrcd'UZ. O/tz/tiyeyyt, <Z> bruikt voor de aanmaak van munitie én ais ontsmettingsmiddel! de ouden vervin gen de jongeren, die met tienduizenden naar de bedreigde grenzen werden gediri geerd. De Slag van Hondschoote in de Franse Nederlanden - bij onsmeer bekend als Frans-Vlaanderen -, verkeerde aldus in het voordeel der Fransen. Engeland moest het beleg voor de oude kaperstad opgeven. Houchard, de bevelvoerder der Fransen, scheidde hierop 30.000 man af om de Hol- landersvoorWervik te vernietigen. Wervik is daarom ook interessant omdat we er voor het eerst met de totale oorlog kennis maken. De vrouwen werden naar de munitiefabriek geroepen, de kinderen verzamelden salpeter (in die dagen ge- Frederik had met de zijnen de nacht onder de blote hemel doorgebracht om niet ver rast te worden. In de vroege morgen van de 13e september 1793 barst het moord dadige vuur uit de Franse houwitsers. 2000 man blijven van de onzen op het slag- of slachtveld achter. Van het aan onze zijde strijdende bataljon van Hohenlohe is Totale OOrlOQ n'mmer meer iets vernomen... Frederik 3 werd door de Perponcher, die twintig jaar later Quatre Bras zou bezetten en hem in Padua ook de ogén sloot, met de grootste moeite uit de handen der Fransen ge houden. Zwaar gewond arriveert hij in Rotterdam. Van zijn wond is hij nimmer geheel hersteld. Als de stadhouderlijke familie naar Enge land uit moet wijken, steekt Frederik weer over naar het continent en sticht het zoge naamde rassemblement van Osnabrück. We zouden thans zeggen de Irene-brigade. De koning van Pruisen verbiedt deze vreemde troepenmacht in zijn land. On danks zijn zwakke gezondheid neemt de prins dan dienst bij de geallieerden. Zijn bekwaamheid en deugd excelleren immer. De Keizer van de Oostenrijkers benoemt hem tot chef van het leger in Italië. Geen geringe promotie. Hier staat hij tegenover het leger van Napoleon... U ziet, Wërvik en Corsica liggen dicht bij elkaar! De vroeg tijdige dood van de jonge prins heeft hem aan de vaderlandse geschiedenis onttrok ken. Het wordt tijd waardering te gaan opbren gen voor een Oranje die we meer dan één zijner voorgangers of opvolgers verzets held mogen noemen. Een man, die een zaam in de vreemde, altijd Nederlander is gebleven. De geliefde van Frederik, Prinses Mary, dochter van George III van Enge land, neemt openlijk de rouw aan. Eerst zeventien jaar later huwt zij de hertog van Gloucester.De laatste woorden van de prins waren: „Moeder" en „Mary". Het stoffelijk overschot van Frederik is eerst door onze koningin Emma naar de grafkelders van Delft gebracht. Een hoofd stuk apart. Toen ondergetekende met de oudheidkundige vereniging „Haerlem" enige maanden geleden de oude kerk van Delft bezocht en stond voor het graf van Frederik, zeide rondleider: „En hier staan we voor het graf van prins Frederik, ge sneuveld tegen de Oostenrijkers in Padua"... Een historisch voorval op een of ficiële rondleiding... Het bewijst hoezeer een gedachtenisteken in Wervik onze nationale trots -wat op kan vijzfelen. Aan kleine giften kwam f 1100,-- binnen. Er is f 18000,-- nodig. Afgelopen maand berichtte het gemeentebestuur van Wervik dat zij naast de aanvaarding van het monu ment en het noemen van een plein naar deze Oranjetelg, nu ook een geldelijke bij drage van 5000 franken zou overmaken. Bemoedigend. De slag van Wervik is ech ter geen lokale aangelegenheid. Zij dient een Nederlandse zaak. De Nutsspaarbank te Haamstede ziet onder nummer 153509 reikhalzend uit naar iedere gift. Gaarne vermelden MONUMENT WERVIK. U ontvangt een bevestiging. Hartelijk dank. J. A. BOMANS. Wie op weg naar Rijsel vlak voor de grens rechts afslaat naar Wervik en in die stad de wegwijzers naar de Witte Molen volgt, komt vanzelf bij fyet^ Frederiksplein. Op dit plein zal, hopelijk in 1970, het eenvou dige maar zinvolle gedachtenisteken verrij zen ter ere van Prins Frederik, tweede en jongste zoon van stadhouder Willem V, die daar met de zijnen honderdvijfenzeventig jaar geleden z'ri leven waagde tegen een zesvoudige overmacht der Franse revolu tionairen. Als vanzelf gaan onze gedachten naar Corsica, waar men, ?oals in heel Frankrijk, op luidruchtige wijze het twee honderdste geboortejaar vierde van Napo leon. Pompidou, het huidige staatshoofd. Laat deze aanbieding Uw neus niet voorbijgaan, want nu ver kopen wij een grote partij au- toplaidhoezen met anti-sliprug, voor prijzen, die U alleen in een speciale aanbieding kunt verwachten. Deze prachtige plaidhoezen in uni of schotse ruit, zijn met polyaether schuim" gevoerd, kunnen niet glijden of schui ven, en passen praktisch op alle europese wagens. Op onze eerste etage koopt U deze universeel plaidhoezen, om deze winter een heerlijk warme autobekleding te heb ben, door elkaar per stuk voor nog géén zes gulden. Vanaf vrijdagmorgen 9 uur ver kopen wij deze plaidhoezen met anti-sliprug, in uni of ruit- dessin, geschikt voor praktisch iedere europese wagen, per O Ci stuk rïk jr voor Elke vrijdagavond tot 9 uur open Géén tel, of schr/ft. best. De sportvereniging W.C.R. uit Rhoon organiseert op vrijdag 31 oktober een feestavond voor de Stichting Socutera ten bate van het hemofiele kind. Hemofilie is een bloedziekte. DeZe avond zal in de Ri- vièra-hal te Rotterdam gehouden worden. Vele artiesten hebben hun medewerking toegezegd tegen een zo laag mogelijk ho norarium, terwijl ook velen geheel belan geloos hun medewerking zullen verlenen. Een greep uit de keur van artiesten: John Woodhouse, Metro Magic Show, Trio Jan v. d. Belt. Rotterdams Operakoor, Tom Manders, turnclub Blijdorp, boeren- kapel de „Dwarsblazers". Als gasten tre den op: Cees Verkerk, Henk Scholten, burgemeester Thomassen(?Piet v. d. Kruk, Bep van Klaveren, Wim van Est, Gerrit Schuiten en enkele Feyenoor- ders. De presentatie is in handen van Teddy Scholten en Barend Barendse. Een bekend Nederlander zal de opbrengst van deze a- vond aan de voorzitter van de Stichting Socutera overhandigen. Ffed Kats registreert de gegevens van de klokken die in zijn handen komen. Het is vrijdagochtend zes uur. We vertrekken. De jacht op antieke klokken is hiermee geopend. Vanmiddag zullen we in Parijs moeten zijn om op een „tip" af te gaan. Bij een antiquair zou een bijzonder klokje uit de 16e eeuw worden aangeboden. Na een halve dag rijden razen we Parijs binnen. Zal iemand anders ons voor zijn? Eindelijk zijn we ter plaatse. De klok is er nog. Het kleinood ziet ervan buiten schattig uit. Van binnen blijkt het van een maccanodoos-achtige opzet. Zeker 3 a 4 keer gerestaureerd. Voor Fred Kats (28) heeft het geen waarde meer. Ons gejacht heeft niets opgeleverd. Allerhande type namen drukken een brok romantiek uit, zoals „staande klok", „schippertje", „lantaarnklok". Aan deze „volmaakte" klokken gingen allerhande zonnewijzers en zandlopers vooraf en ook andere vernuftige vindingen om tijdruim ten te meten. Er was de olielamp met uur- verdeling op het reservoir en het wateruur werk. Door water toe te voegen of weg te laten lopen met een bepaalde snelheid, kon men aan het waterniveau zien hoe laat het was. Zelfs maakte men in de binnen landen op Sumatra gebruik van kokos- notenschalen, waarin gaatjes waren, om samen met een watervat de tijd te kunnen meten. De Chinezen gebruikten voor hun tijdme ting kaarsen met ijzeren balletjes. De brandende kaars stond midden in een schaal. Doordat het kaarsvet smolt kwam om de bepaalde tijd een ijzeren balletje vrij dat in de schaal viel en een tikkend geluid gaf, zoals onze klokken de halve en hele uren staan. Er zijn nogal wat gissingen-over het ont staan van het mechanische uurwerk. Velen eisen de eer op de eerste te zijn geweest die zo iets gemaakt heeft. Algemeen wojrdt aangenomen dat de eerste klokken rond 1300 verschenen. Spoedig bezgten de ker ken en kapellen een torenuurwerk. Bij de fabrikage van klokken speelden uurwerk makers uit Frankrijk en Duitsland een gro te rol. En dan, in december 1656, is de 28-jarige Christiaan Huygens zover dat hij de klokslinger wetenschappelijk toepast. Andere groten als Leonardi da Vinei en Gallilië dachten al aan de gebruiksmoge lijkheden van een slinger. Maar Huygens is de eerste die een en ander wiskundig bewijst. Aan Samuel Coster geeft hij dan ook opdracht om het „haagse klokje" te maken. Een'jaar later krijgt hij octrooi op zijn vinding. Mede hierdoor gaat Nederland een zeer belangrijke plaats innemen in de „klokkenwereld". Weldra moet ze deze plaats afstaan aan Engeland. Precisie Dat een klok een opgewonden, eenvoudig leven leidt wisten we reeds van Simon Vin kenoog. Het is inderdaad een ijzeren discipline die de klok tot regelmaat en een voud dwingt. Alles is afgepast en heeft zijn plaats. Het aantal tanden op de raderen moet precies berekend worden. De asjes kunnen niet anders dan op hun juiste plaats zitten, want is dit niet het geval dan grijpen de tanden niet in elkaar. Dit vereist weer een grote precisie bij het boren van de gaatjes voor de asjes. Zeer kleine gaatjes waar npg dunnere boortjes voor nodig zijn. In deze schijnbare wirwar van nauwkeurig heid zoekt Fred Kats zijn weg. Als hij een maal zijn leren voorschoot aandoet, gaat hij datgene waarmaken waarover het klok- kenmakersgilde eeuwen gewaakt heeft: vakmanschap. In de Zwaerdecroonstraat te Rotterdam heeft Kats zijn winkel ener achter, in het sousterrain, bevindt zich de Reeds gedurende zijn vierjarige opleiding aan de Christiaan Huygensschool voelde hij zich er sterk door aangetrokken. Na het jaar stagelopen werd hij horlogemaker bij een juwelier. In 1966 begon Kats voor zich zelf en werd lid van het Nederlandse Anti quairs Genootschap. Nu levert hij antieke klokken aan verzamelaars in binnen- en buitenland. Ook verricht hij restauratie werk aan klokken die eigendom zijn van diverse Nederlandse musea. Verder reist Fred Kats Europa af, op zoek naar authen tieke klokken of om internationale beur- Vlooienmarkt Was onze tocht naar Parijs voor het klokje tevergeefs, misschien levert het snuffelen op de vlooienmarkt nog wat op-. De vol gende morgen zijn we daarom om half zes uit bed, want reeds rond een uur of zés komen de brocanteurs, de handelaars, naar de markt. Zij hebben hun splinter nieuwe Citroën ID of Peugeot stampvol geladen met „handel" in de provincie op gekocht. Alles wordt op straat gezet. Kooplui zwermen om de verse spullen. De brocanteurs tonen een grote nonchalance. Zonder dat je het merkt raakt reeds een deel van de handel verkocht en gaat op een vloog ervoor naar Ajaccio en stak de lof trompet over de man „van wie hij dezelfde doeleinden zou nastreven". Frederik en Napoleon zijn antipoden. Was de, laatste iedere gewonde en zieke soldaat een bal last, Frederik stierf op 24-jarige leeftijd na een bezoek aan zijn zieke soldaten in eqn der Lazaretten van Padua. Hij liep er eéfh infectie op. Hoe onze troepen zo ver vau huis kwamen en de Prins van Oranje ftp jong in Italië zijn einde tegemoet ging, is het onderwerp van deze derde en laatste beschouwing over deze vergeten persoon en verwaarloosde episode uit onze vader landse geschiedenis. enigszins geheimzinnige manier van de hand. Kats weet goed wat hij hebben wil en is zo uitgekeken. Hem interesseren alleen klok ken. Zo lopen we een uur rond, taxerend, luisterend, vragend. Wij lopen nog een uur. Drinken koffie. Weer lopen. Als hamsters zijn nu andere kooplui uit hun holen ge kropen en zetten ook hun koopwaar op straat of gooien slechts een rolluik om hoog waardoor hun winkeltje vrijkomt en als het ware de straat verbreedt. Het wordt drukker. Nogmaals koffie drinken. Reeds yoor tienduizenden guldens aan klokken in handen gehad. Bijna alle kopieën of zo verminkt dat geen recht geaarde verzame laar er plezier in zal hebben. Ondertussen is het tien uur geworden. Stromen toeristen zwermen met camera's door de straatjes. Velen worden door kooplui aangeklampt en in gebrekkig En gels aangesproken. Of ze nog iets moois willen kopenDan, in een schuurtje zie ik een stapel van zeker 50 klokken liggen. Niets waard. Comtoises. Laten ze liggen tot ze veel geld waard zijn. Het ziet er naar uit dat we Parijs onverrichter zake moeten verlaten. En inderdaad, zonder handel zijn wp tegen twaalven buiten Parijs, op de autoweg naar Holland. Als we laat in de middag weer in Rotter dam zijn waar vrouw en zoontje Gido wachten, rinkelt de telefoon. Een «tip". In Londen wordt een klokje aangeboden. Hij moet zo spoedig mogelijk komen kijken. Het is beslist iets voor hem. Wan neer hij het signalement van het klokje ver neemt, weet hij dat dit „het" klokje is. Even later boekt Fred een retourvlucht Zestienhoven-Londen. Morgen, in de loop van de ochtend is hij weer op pad thom holterman. Zwaarbeladen personenwagens rij den de vlooienmarkt op.

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

De Havenloods | 1969 | | pagina 21