Museum moet een levendig
creativiteitscentrum worden
BURGEMEESTER ROELFSEMA
Itho schrijft prijsvraag
uit voor studenten
KUNSTGEBITTEN
Wilton-Fijenoord huldigde
Aarnoudse en Van der Ende
Rijnmondband naar
Bergen in België
Vrouwenkoor
concerteert in
Magnaliakerk
DE HAVENLOODS
18e jaargang no. 52 donderdag 30 oktober 1969
Weekblad voor Schiedam en Kethel.
Directie: W. van der Giessen
Kantoor: Westblaak 25. Rotterdam; Postbus 1980,
Telefoon 132170 (8 lijnen), postgiro 18344.
Uitgave Stichting „De Jeugdhaven"
,.IK SPREEK ER MIJN VREUGDE OVER UIT, dat ik zonder interruptie
of rumoerig oponthoud mijn toespraak heb kunnen houden. Dat is in
onze dagen, bij gebeurlijkheden als deze, bijna een uitzondering ge
worden. Helaas!", aldus besloot burgemeester H. Roelfsema zijn rede
bij de opening van de tentoonstelling, ter gelegenheid van het 70-jarig
bestaan van het Stedelijk Museum Schiedam.
De burgemeester wijdde een interessante beschouwing aan het ontstaan
en de ontwikkeling van dit museum, om daarna zijn toekomstvisie te
geven.
„Het museum zal in de toekomst een splitsing te zien geven, die hier
reeds in 1927 is begonnen", aldus de burgemeester.
Het antiek zal worden ondergebracht
in afzonderlijke ruimten of beter ge
zegd, in een afzonderlijk gebouw.
Zij is bijzonder waardevol en zal blij
ven leren, dat er vaak weinig
nieuws onder de zon is of anders
uitgedrukt: de cultuur herhaalt
zichzelf met andere middelen en
een andere geest. Het andere deel
van het museum zal zich ontwikke
len in de sfeer van de „homo lu-
dens". Het museum werkt reeds in
die richting; het is reeds lang geen
tempel der stilte meer.
In de toekomst zal het museum steeds
meer gaan werken voor volwasse
nen, die weten of voelen, dat de
„education permanente" niet aan
hen voorbij gaat.
De burgemeester opperde de gedach
te, dat tussen Lindenhof en museum
een ontmoetingscentrum moet ont
staan, waar toneel wordt gespeeld
en alle soorten bewegingsspel wor
den bedreven. De burgemeester
herinnerde eraan, dat het museum
werd opgericht in 1899. Cultureel
waren het de jaren, die men zou
kunnen bestempelen als de tijd,
waarin de romantiek, de Romanti
sche school en schilderkunstig ge
zien de Haagse school hun nabloei
beleefden. In 1900 werd aan de raad
voorgesteld een subsidie van f 100
aan het museum toe te kennen.
De oudheidkamer werd natuurlijk on
dergebracht ln dè Slnt-Joris-Doelen.
Er kwam een concierge, die niet
meer dan zes bezoekers tegelijk
mocht toelaten. De toelichting op
deze maatregel ontbreekt, maar
vermoedelijk werd zij genomen, om
er voor te zorgen, dat de concierge
een leder in de gaten kon houden en
zodoende diefstal van voorwerpen
zou kunnen voorkomen.
Al direct na 1900 keek men uit naar
een ander gebouw en spoedig werd
het oog gericht op het Sint-Jacobs-
Gasthuis aan de Hoogstraat, dat ge
bouwd in 1789, toch eigenlijk voor
de huisvesting van bejaarde armen
niet meer geschikt werd geacht.
Lange, Schiedamse jaren van over
leg en studie, van heen- en weerpra-
ten over de bestemming van het
oude Gasthuis volgden. De vraag
was: Moet het Stadhuis worden of
Museum? In 1904 leek de vraag be
slist. Er moet tenminste een besluit
van de gemeenteraad liggen, dat
het Gasthuis Raadhuis zal worden.
Maar raadsbesluiten worden niet al
tijd uitgevoerd. Men wisselt, als dat
niet spoedig gebeurt, graag nog
eens van mening. Het gebouw heeft
nog een tijd leeggestaan, toen het
oudeliedentehuis reeds was overge
bracht naar de Burgemeester Knap-
pertlaan. Het is in de crisisjaren na
1930 o.a. gebruikt voor de distribu
tie van goedkope consumptiegoede
ren.
Toch is het de grote werkloosheid der
jaren dertig geweest, die de be
stemming tot museum heeft be
paald. Er moesten werkobjecten
voor jonge arbeiders worden ge
zocht. In 1937 koos men ais werkob-
ject de rechtervleugel van het Gast
huis. De jeugd moest aan de demo
raliserende werking van het niets
doen worden onttrokken. In 1939
was de restauratie voltooid. De
overgang van de oudheidkamer in
de Sint-Joris-Doelen naar het mu
seum in de Hoogstraat geschiedde
heel sober. De taal, waarin zij
wordt beschreven, staat onder de
druk van de intussen begonnen
tweede wereldoorlog. Maar hoe dan
ook, in 1940 begon het museum een
nieuw leven, dat zich kenmerkt
door de worsteling zich te verheffen
boven het peil van louter oudheidka-
De kunstzinnige historie van het mu
seum kan vrijduidelijk in enkele
perioden worden ingedeeld. Van
1900 tot 1927 draagt het het stempel
van antiekverzameling. Vooraan-
HET NATIONALE KWALITEITSMERK
VAN WARME BAKKERS
staande, welgestelde burgers schon
ken oude gebruiksvoorwerpen en
oude schilderijen, toen onder in
vloed van de industriële revolutie
smaak en mode het inwendige hun
ner huizen omtoverden. De Sint-Jo
ris-Doelen borg gedwee de kannen
en kruiken, het glaswerk en de
meubelen uit de negentiende eeuw.
Weemoedig staarden de objecten de
bezoekers aan, tot zij door de jonge
re generaties weer hevig begeerd
werden en de weg naar het museum
niet meer de enige was. Niet voor
niets rijzen antiekwinkeltjes uit de
grond, die de romantiek van weleer
introduceren in moderne woonmi-
lieu's. En het lukt wonderwel.
Custos
In 1927 is de concierge van de oud
heidkamer overleden. Hij maakt
plaats voor de custos Schwagerman
Sr., die voor het eerst een planning
in de verzameling bewerkstelligt, al
kende hij dit moderne woord zeker
nog niet. Er wordt een scheiding
aangebracht in twee groepen: de
eerste groep omvat alle zaken en
voorwerpen uit de plaatselijke his
torie en de tweede wordt aangeduid
als het algemeen-culturele gedeelte.
Deze eerste planning is beslissend
geworden voor de toekomst van bet
rrtuaeum. Ik weet helemaal niet, »of
de custors dier dagen dit wel zo'be-
seft heeft. Maar hij onderging onge
twijfeld daarbij een algemene ten
dens der 20-er jaren. Het alge
meen-cultureel gedeelte van het
museum omvatte schilderijen uit de
beroemde Haagse school van Bos
boom, Jozef Israëls, Gabriël, Weis-
senbruch, H. W. Mesdag en Willem
Roelofs. Het eigen Museumbezit ge
tuigt van de belangrijkheid dier
Haagse schilderschool. Waarschijn
lijk zult U ze in volle glorie weer te
zien krijgen. Dr. Jos de Gruyter,
die juist een prachtig boekwerk
over de Haagse school het licht
deed zien, zal zich erover verheu
gen. Uit die eerste planningstijd
stammen ook de vele stillevens. Zij
waren zeer geliefd bij hen, die de
aankoop van schilderijen konden
betalen. De naam „stilleven" is
mede uitdrukking van de geest des
tijds.
Het algemeen-cultureel gedeelte van
het museum groeide door stijgend
schilderijenbezit. Vooral toen in
1940 het Sint-Jacobs-Gasthuis als
expositieruimte beschikbaar kwam,
kon plaats worden geboden aan de
werken van Maris. Sluyters, Ver-
wey en anderen. In 1952 maakte
Schwagerman Sr. plaats voor
Schwagerman Jr. En daarmede be
gon tevens de derde periode in de
ontwikkeling van het museum. De
periode van Cobra en Salon de
Maassteden. Schwagerman Jr.
bleef niet zo lang aan het Museum
in de Hoogstraat verbonden. In 1956
verhuisde hij naar Den Haag, later
naar Haarlem. De naam custos was
feeds in 1938 verdwenen en vervan
gen door conservator.
Pierre Jansen
De opvolger van Schwagerman Jr.,
de heer Pierre Jansen, kreeg even
eens de titel conservator, een naam
die wel de ontwikkelingsgang van
oudheidkamer tot modern museum
tekent, maar eigenlijk reeds bij het
toekennen een achterhaalde zaak
was. Wie kan zich Pierre Jansen nu
voorstellen als conservator in de
letterlijke zin van het woord. Daar
om ook werd aan zijn opvolger in
1962 de titel directeur gegeven,
waarin de opdracht ligt besloten
van „leiding geven aan de inwijding
van velen in de betekenis der he
dendaagse kunst".
Kunst geeft een maatschappelijke be
weging weer. Dat heeft zij altijd ge
daan, maar we zijn er ons nu beter
en heviger van bewust. In elk geval
is de reeks van museumverzorgers
can concierge, custos, conservator
naar directeur een spiegel, van de
ontwikkeling binnen het instituut. Ik
gebruik dat laatste woorden nu met
opzet, want ik nader het ogenblik,
waarop ik gaarne een blik in de toe
komst zou willen werpen. De ont
wikkeling staat immers niet stil.
Daarbij weet ik dan eigenlijk geen
raad met het woord „museum", dat
in zijn oorspronkelijke betekenis
wel van alle tijden zou kunnen zijn,
maar dat in de vorige eeuw toch te
veel het stempel van oud en muf en
deftig en plechtig en van zwijgend
beweeg van bezoekers heeft gekre-
Nieuwe opvattingen
Deze nieuwe opvattingen zullen grote
invloed hebben op instituten als mu
sea, ook op het Stedelijk Museum te
Schiedam. Alom wordt gewerkt aan
concretisering van daarmee samen
hangende begrippen als creativi
teitscentrum en éducation perma
nente. Deze begrippen zijn nog wat,
vaag en warrig. Musische vorming
en volksontwikkeling zullen er
geïntegreerd in samenvloeien.
Ruimtelijk gedacht geef ik gaarne de
volgende visie prijs, er op wijzende,
dat zij geheel op persoonlijke in
zichten berust. Ik zie de Lindenhof
en wel het door de werking van de
monumentenwet beschermde ge
deelte aan de Achterweg als het ge
bouw. waar de traditie, waar de ge
schiedenis spreekt. Het Museum
zelf wordt een levendig creativi
teitscentrum, waar jong en oud
werken, scheppend bezig zijn met
en aan zichzelf. Is dit alles fanta
sie? Ik hoor het u vragen en ik hoor
u zeggen: Als de spreker nu maar
aangeeft, wie zo iets moet betalen.
Natuurlijk, dat is een moeilijke
zaak, omdat onze maatschappij
langzamerhand opsplijt in kleinere
of grotere pressuregroepen, die el
kaar niet veel gunnen.
De financiële problemen van de édu
cation permanente, waarin ook de
ontwikkeling der creatieve krachten
in de mens mogen worden begre
pen, zijn groot, doch kunnen alleen
worden opgelost, als ons volk rijp is
geworden voor de gedachte, dat een
aantal zaken niet van wezenlijk be
lang is in het normaal geachte con
sumptiepatroon. Ik noem daarvan
thans geen voorbeelden, maar u
weet evengóed als ik, dat zij voor
het oprapen liggen. Of onze huidige
politieke strudtuur er een oplossing
voor weet te vinden, is de vraag,
die u bijna elke dag tegemoettreedt
uit krant, tijdschrift en boek. Vroe
ger of later zal het denken rijp zijn
voor de zorg in de richting van de
éducation permanente".
Burgemeester Roelfsema besloot:
„Ik geloof in mijn futurologie, al weet
ik, dat zij pas geleidelijk tot werke
lijkheid kan worden. In onze tijd
schuiven cultuurpatronen over el
kaar heen, schuren langs elkaar en
dat veroorzaakt pijn. Wanneer allen
de verdraagzaamheid in acht ne
men, die het Erasmusjaar ons op
nieuw voorhoudt als een waardevol
geestelijk goed, is alveel gewon
nen. Om mijn geloof in een nieuwe,
culturele toekomst te onderstrepen
overhandig ik de voorzitter van de
commissie voor het Stedelijk Mu
seum een chèque, waarvan ik het
geldsbedrag gaarne besteed zou wil
len zien voor een doel, dat het Mu
seum heen helpt naar zijn bestem-
stituut voor de éducation permanen-
ming als creativiteitscentrum en taf-
te".
■wnasnuxaiuaamaB jay ui Cuai
■jnyas ap luazvC xaóaoKi jm uapjaaff
REPARATIES
1e klas werk vanaf f 5,—
per reparatie
20-karaats GOUDEN KROON f 17,50.
U kunt er op wachten
INSTITUUT DENTILIA
HOOGSTRAAT 40, ROTTERDAM.
TELEFOON 010-12.60.10.
Te bereiken met tram 1, 3, 6, 8 en
buslijn 32. 34, 38, 45, 49, 49a.
Dé Schiedamse Rijnmondband is
uitgenodigd om op 20 december bij
Bergen in België op te treden. De
band zal voorts op 22 november, bij
de intocht van St. Nicolaas, weer op
de boot aanwezig zijn.
Omtrent het optreden van de band
in het Feijenoordstadion wordt in het
clubblad „De kolbak" opgemerkt:
„Het publiek, althans een deel daar
van, probeerde ons met toeters te
overblazen. Je hebt soms het gevoel
dat je daar voor Piet Snot loopt. Maar
toch valt dat, blijkens reacties van de
tribunes, wel mee."
INWONERTAL DAALDE
IN SEPTEMBER
Volgens het statistisch overzicht
van de gemeente Schiedam, bestond
de bevolking op 1 oktober van dit jaar
uit 41.129 mannen en 41.918 vrouwen,
in totaal 83.047 inwoners, een vermin
dering met 33 personen gedurende
september.
Geboren 102 personen, overleden 53.
Er vestigden zich 334 personen, er
vertrokken er 416, een vermindering
met 82 personen.
Er werden in september 65 huwelij
ken voltrokken en er werden 10 echt
scheidingen uitgesproken. Van het
aantal gehuwden, betrokken 27 een ei
gen woning, 9 gingen bij ouders inwo
nen, 2 onderhuur, 6 elk afzonderlijk
en 20 buiten de gemeente. Binnen de
gemeente verhuisden in die maand 96
gezinnen.
In de kantine van Wilton-Fijenoord
te Schiedam is aan de heren J. Aar
noudse en W. van der Ende een recep
tie aangeboden in verband met het
feit, dat zij respectievelijk 50 en 40
jaar aan het bedrijf zijn verbonden.
De jubilarissen werden namen® de di
rectie toegesproken, waarbij hun de
gebruikelijke geschenken werden aan
geboden. De heer .1. Aarnoudse is
thans titulair bedrijfsleider en kwam
in 1919 in dienst bij het bedrijf als
loopjongen. In de avonduren behaalde
hij het diploma M.T.S. waardoor de
mogelijkheden in het bedrijf voor
hem groter werden, zodat hij spoedig
daarop werd benoemd tot tekenaar
constructeur.
In 1930 volgde zijn overplaatsing
naar de afdeling reparatie. Vooral
hier bleken zijn bijzondere kwaliteiten
en tal van belangrijke reparaties en
verbouwingen werden mede onder
zijn leiding uitgevoerd. Daarna volg
de zijn benoeming tot assistent-be
drijfsleider.
Hij had een groot aandeel in de ver
nieuwing van het in de oorlog ver
woeste dok 4; dat in 1950 weer in
dienst werd genomen. Hij assisteerde
bij verbouwingen als van de Willem
Ruys, de Fairstar en de Victoria. In
de personeelsvereniging kreeg hij be
kendheid door het organiseren van de
vermaarde „bridgedrives" en foto
grafie. Het volgend jaar is de heer
Aarnoudse aan zijn pensioen toe.
De heer W. van der Ende, algemeen
bedrijfsleider, kwam in 1929 in dienst
als ijzerwerker. Hij was toen 15 jaar.
Al spoedig kwam hij op de tekenka
mer en ontwikkelde zich als teke
naar-constructeur. Ook hij wist in de
avonduren het M.T.S.-diploma te be
halen. Gedurende de oorlog was hij
werkzaam als assistent-bedrijfsleider
Het oude gemeenteziekenhuis is nog
slechts een trieste ruïne en zelfs dat
is het de langête tijd geweest.
aan de scheepsreparatie in Rotter
dam.
De heer Van der Ende bekwaamde
zich* in het begrotings- en verbou
wingswerk en had ook de leiding bi}
een aantal grote werken op de wer
ven. Op de voormalige werf Rotter
dam werd hij uiteindelijk algemeen
bedrijfsleider en heeft daar vele pro
blemen tot een oplossing moeten
brengen.
Donderdag 30 oktober zal in de
Magnalia Dei kerk een concert wor
den gegeven door het Schiedams
-Vrouwenkoor. De direcite is in han
den van Ria Borgmeijer, die haar
ko-or in de. loop der jaren op een peil
heeft weten te brengen, dat tot ver
buiten Schiedam grote waardering
oogst.
Het programma zal bestaan uit wer
ken van velerlei karakter, o.a. compo
sities van Brahms, Badings, Moyzes,
Poulene, Chabrier.
Solistische medewerking verlenen
Charlotte van Os-Eybergen, sopraan,
de hoornisten A. en H. Koster, de pia
nist Henny van Es en de harpist Edw.
Witsenburg.
Met üit concert begint voor het ac
tieve koor een zeer druk seizoen, dat
zijn bekorining zal vinden in de deel
name aan het internationale Zangcon
cours in Wales, het Llangollen Eis
teddfod. In juli 1970 zal het koor daar
temidden van vele honderden zangers
uit gëheel Europa en Amerika de
Schiedamse muzikale eer hoog hou
den.
SLAAPBANKEN
CENTRALE
fabriekstoonzalen voor alle
meubelen.
Industriegebouw Goudse-
singcl 66, Rotterdam.
Telefoon 010-13.80.18.
De 21-jarige leraar J. E. M. H. die
zijn auto op de Mgr. Nolenslaan had
geparkeerd kwam tot de ontdekking
iiat diverse voorwerpen daaruit wa
ren gestolen.
Ter gelegenheid van het gouden ju
bileum van ITHO N.V. te Schiedam
heeft de directie van deze onderne
ming een prijsvraag uitgeschreven
voor studenten aan universiteiten en
hogescholen in Nederland. Gevraagd
wordt een verhandeling te schrijven
over het onderwerp: „De invloed van
de fysische en/of chemische toestand
van de lucht in werkruimten op de ar
beidsprestatie en werkbeleving van
de mens".
De directie van ITHO N.V. een
onderneming die zich beweegt op het
terrein van koel-, verwarmings- en re
geltechniek, ventilatie, electrotech-
niek, hydraulica en airconditioning
acht een diepgaander bestudering van
dit onderwerp van grote betekenis.
Met het organiseren van deze prijs
vraag, die speciaal van belang kan
zijn voor aankomende medici, psycho
logen, sociologen, economen en techni
ci, hoopt de directe van ITHO een
belangrijke groep jonge wetenschaps
mensen daadwerkelijk te stimuleren
hun visie te geven -op het bovenge
noemde onderwerp.
De verhandelingen, die vóór 1 sep
tember 1970 dienen te worden inge
zonden, zullen worden beoordeeld
door een bij uitstek deskundige jury,
bestaande uit:
ir. E. van Gunst, werktuigbouw
kundig ingenieur, hoofd afdeling Bin
nenklimaat van het Instituut voor Ge
zondheidstechniek TNO
prof. dr. H. Philipsen, hoogleraar
in de methoden en technieken van het
sociaal-wetenschappelijk onderzoek
aan de Rijksuniversiteit te Leiden;
de heer P. H. van den Reydt, ad
junct-directeur ITHO N.V.;
prof. dr. W. J. van de Woestijne,
hoogleraar economie aan de Techni
sche Hogeschool te Delft;
prof. dr. R. L. Zielhuis, hoogle
raar-directeur van het Coronel Labo
ratorium voor Arbeidshygiëne van de
medische faculteit van de Universiteit
van Amsterdam (voorzitter).
De hoofdprijs bestaat uit een studie
reis van drie weken naar de V.S. voor
1 persoon. Daarnaast zal aan maxi
maal 11 inzenders, die volgens de jury
eveneens in aanmerking komen voor
een prijs, een gezamenlijke studiereis
van een week naar Denemarken wor
den aangeboden. Behalve individuele
komen voor deze gezamenlijke reis
ook groepsgewijze inzendingen in aan
merking. Over de toekenning van de
prijzen zal de jury ultimo december
1970 beslissen, waarna de uitreiking
in de loop van januari 1971 zal plaats
vinden.
Voornaarden
Voor deelname aan deze prijsvraag
gelden de volgende voorwaarden
0 Uitsluitend studerenden aan een
Nederlandse universiteit of hoge
school kunnen aan deze prijsvraag
deelnemen.
0 De verhandeling dient betrekking
te hebben op medische, psychologi
sche, sociologische, economische of
technische aspecten, dan wel een
combinatie daarvan, inzake het hier
voor genoemde onderwerp: „De in
vloed van de fysische en/of chemische
toestand van de lucht in werkruimten
op de arbeidsprestatie en werkbele
ving van de mens".
0 Gedacht wordt aan een verhande
ling met een omvang van ongeveer
4.000-10.000 woorden (ca. 10-25 getypte
vellen formaat A4 ofwel 21 x 29,7 cm).
0 De verhandeling dient vóór 1 sep
tember 1970 in vijfvoud in het bezit te
zijn van de voorzitter van de jury,
prof. dr. R. L. Zielhuis, Coronel Labo
ratorium voor Arbeidshygiëne, le
Constantijn Huygensstraat 20, Am
sterdam.
0 De schrijver van de verhandeling
behoudt het auteursrecht, maar
machtigt ITHO N.V. de bekroonde in
zendingen te bundelen en uit te geven.
0 Inzendingen geschieden onder mot
to. De toekenning van de prijzen zal
worden geregistreerd door notaris J.
E. Bolt te Den Haag.
Brochure
De verhandelingen die hiervoor in
aanmerking komen, zullen worden ge
bundeld en in brochurevorm in een
beperkte oplage worden uitgegeven.
Alle inzenders en eventuele andere
belangstellenden zullen hiervan een
exemplaar ontvangen.
Nadere inlichtingen: Associated Pu
blic Relations P. J. van'Os, Surtaa-
mestraat 15, Den Haag. Telefoon:
(070) 117524 of 182040.
