St. Jacobsgasthuis: in zijn tijd
een misplaatste vreemdeling
DRIE PLANNEN GINGEN BOUW VOORAF
Actiegroep „TOV" op de bres
voor Braziliaanse kinderen
Spaarbank Schiedam viert
in januari 150-jarig bestaan
II I II
II* II
KUNSTGEBITTEN
Kwantitatieve
woningnood
neemt af
Bejaardensozen
kampen met
ruimtegebrek
voor een
algemene kerkbode
f, IRIS
DE HAVENLOODS
19e jaargang no. 1 donderdag 6 november 1969
Weekblad voor Schiedam en Kethel.
Directie: W. van der Giessen
Kantoor: Westblaak 25. Rotterdam; Postbus 1980,
Telefoon 132170 (8 lijnen), postgiro 18344.
Uitgave Stichting „De Jeugdhaven"
Dat het Stedelijk Museum te Schiedam 70 jaar bestaat betekent aller
minst, dat het gebouw aan de Hoogstraat waarin het museum huist van
dezelfde leeftijd is. De geschiedenis gaat veel verder terug dan deze ze
ventig jaar en er zijn hèel wat verwikkelingen in en rondom het gebouw
geweest.
De algehele vernieuwing van het nog uit de middeleeuwen daterende
„Sint Jacobsgasthuis" waartoe de regenten in 1780 besloten, werd aan
leiding tot allerlei gebeurtenissen en voerde zelfs tot een proces tussen
aannemer Gerrit Bakker, meester timmerman te Schiedam en de
van het gasthuis.
Het is mede door dit proces, dat wat meer informatie kan worden ver
kregen over de schepping van de vermaarde architect Jan Giudici, die in
februari 1790 als getuige door de timmerman werd gedagvaard.
Aan een en ander herinnerde ir. R,
Meischke in zijn in 1969 geschreven
artikel in het „Bulletin van de Ko
ninklijke Nederlandsche Oudheidkun
dige Bond". De notulen van de regen-
tenvergaderinigen uit het veelbewogen
jaar 1790 zijn nl. verloren gegaan. Tij
dens het proces bleek architect Giudi
ci de leeftijd van 40 jaar te hebben be
reikt. Hij is dan architecten inspec- Pf,/\\ DR1F
teur-generaal van 's Lands gebouwen
van de Admiraliteit en woont op de
hoek van de Weste Waagenstraat te
Rotterdam. Tijdens het proces ver
klaart Giudici o.a.:,sints den Ja
ren 1783 is deeze zaak van tijd tot tijd
mij eenen lastige arbeidt geweest,
waartoe ik bij aanhoudendheyd door
d' Heer Mr. Doom gedwongen ben ge
weest dit op mij te neemen, zeggende
zijn E bij herhalinige, dat zij met die
stadsarchiteq in deezen gewigtige
zaak niet kunnende werken, want hij
monsters van gebouwen maakte, mij
wijzende op 't Blaiuwhuys en laaste-
lijk pp 't Weeshuys..."
voering hiervan is zeer waarschijnlijk
niet doorgegaan, omdat het mogelijk
bleek door aankopen het terrein aan
de Hoogstraat te vergroten van 40
meter frontbreedte, tot 50 meter. Ook
aan de achterzijde, de zgn. Roosbeek
dus, kon men grond voor de nieuw
bouw bijtrekken.
Het oude St. Jacobsgasthvis. afgebroken in 17X~>. tiaa
van Lichtenbergh Fzn. (Gemeentemuseum Schiedam
Waardoor onstomden de moeilijkhe
den? Allereerst wordt medegedeeld,
dat „De Eerste plans zijn gefor
meerd geweest op Eene Plan door
den Stadsarchitect Bol'Es gemaakt en
door de Heeren Regenten aan den ge-
requireerde getgeven, omde maat van
de grond uit te neemen welke daarnae
is bevonden abusief en gantsdh niet
exact te zijn. Den tgerequireerde niet
dikwijl te Schiedam zig bevindende
heeft niet vee] occasie gehad met
Heeren Regenten op het werk ta
zijn".
Dat was dus een verwijt aan archi
tect Bol Es, die waarschijnlijk de da
gelijkse leiding van het bouwwerk
nad, en het o.a. d'e stucadoor moeilijk
maakte. De regenten waren wel te
vreden met het werk, doch losten veel
op bulten Giudici.
GROOT PROJECT
Architect Bol Es was geen onbe
kend man. Hij heeft zeer waarschijn
lijk ook de plannen voor restauratie
van het stadhuis in 1782 ontworpen
Maar zijn grotp project wais het Sint
•lorisgasthuis naar een ontwerp van
Giudici, nadat zeer waarschijnlijk een
eerder plan van Bol Es was afge
keurd. Hierbij werd in grote lijnen de
groepering gevolgd van de toen nog
bestaande gebouwen, die zouden wor
den afgebroken en die uit de middel
eeuwen dateerden. De gebouwen wer
den oorspronkelijk gebruikt als zie
kenhuis en later als oudenliedenhuis.
De kapetl werd ook benut voor het
houden van diensten der Neder-
duitsch-Gereformeerde gemeente en
als Waalsche kerk. Het plan Bol Es
was grootser van opzet, doch de kerk
bleek op dezelfde plaats geprojec
teerd. De breedte van dit complex zou
40 meter bedragen.
Volgens ir. Meischke zou het een
monster van een gebouw zijn ge
worden met duidelijk gebrek aan ge
voel voor verhoudingen. Het afge
keurd ontwerp van het nieuwe St. Ja
cobsgasthuis bleek een hybridisch sa
menstel te vertonen van verscheide
ne, soms ook wel moderne elementen.
Het wordt niet betreurd, dat dit ont
werp niet is uitgevoerd.
Daarna volgde een nieuw, doch
evenmin uitgevoerd ontwerp. Volgens
dit ontwerp zou met de bouw worden
begonnen in het laatst van 1785. Op 7
februari van dat jaar waren regenten
doop de Vroedschap van Schiedam
gemachtigd het oude Sint Jacobsgast
huis te laten slopen. Waarschijnlijk
warien die plannen afkomstig van ar
chitect Giudici hoewel zij ook gedeel
telijk aansloten bij het eerste ontwerp
van' Bol Es. In elk geval, regenten
gingen met dat plan akkoord. De ui-
Dus ontwerp Giudici een nieuw
plan, dat reeds vrij kort na het twee
de de goedkeuring kon verwerven.
Aannemer was timmerman Gerrit
Bakker, die op 12 december 1785 zijn
handtekening plaatste onder het con
tract. Het loodgieters, smids- en
graafwerk ging naar andere aanne
mers. Het werk moest in 1788 ge
reed zijn.
Toch schijnt het ontwerpen van het
gebouw geen onverdeelde vreugde
voor Giudici te zijn geweest, hetgeen
ook wel tijdens het gevoerde proces
tot uitdrukking kwam. Hij vond het
een lastig werk, waaruit ook het con
flict met timmerman Bakker is voort
gevloeid maar waaraan Giudici zich
weinig gelegen heeft laten liggen. Tn
het nieuwe ontwerp behield het voor
gebouw zijn bestemming ails „vader-
woning" en regentenkamer. Aan het
rechtervoorgebouw werden de consis
torie en bakkerij onttrokken. De kerk,
die geheel onderkeldlerlt was, werd
midden op de Roosibeek geplaatst, die
daar via een riool onderdoor werd ge
voerd. Onder de kerk bevonden zich
aan de achterzijde „gijzelkamers"
en chaoten. In de linkerkelder aan de
achterzijde de keuken en daarvoor
enige provisieruimten en een opslag
plaats voor turf. Onder de rechter
vleugel bevonden zich aan de achter
zijde de waskeuken en het slachthuis.
Op de begane grond vond men rechts
twee zalen; de voorzaal h„d een deur
naar de Hoogstraat. De linkervleugel
was bestemd voor de mannen, de
rechter voor
l l,u
Een groep .jongeren uit Kethel-
Groenoord, onder de naam actiegroep
„TOV" presenteert het projekt „Lar
da Infancia".
Het gaat hier om een tehuis voor
jongens in de leeftijd van 4-12 jaar die
daar onderwijs volgen, een vak leren
en het terrein waarop zij wonen on
derhouden. De ouders van deze jon
gens zijn óf onbekend, óf aan verdo
vende middelen verslaafd. Ook zijn er
wezen onder deze jongens. De jongens
kunnen tot hun 18e jaar in dit tehuis
verblijven. Op het terrein waar het te
huis staat, in het plaatsje Sao José do
Rio Pardo bij Sao Paulo in Brazilië
worden koffieplantjes verbouwd die
zij weer door verkopen. Ook verbou
wen zij voor eigen gebruik groente en
Het is nu de bedoeling van de actie
groep het tehuis geld te verschaffen
voor het aankopen van een aangren
zend vlak stukje grond in de grootte
van 30 bij 30. Dit in tegenstelling tot
het eigenlijke terrein dat erg schuin
is. Op dit nieuwe terrein zouden zij
dan een nieuwe waterpomp en een
pompinstallatie kunnen bouwen die
erg nodig zijn voor de bevloeiïng van
het terrein. Tot nu toe haalt men het
water uit een nabijgelegen riviertje,
dat echter vaak droog staat zodat er
van de opbrengst van hun koffieplan
tjes niet veel terecht komt.
De acties die ten bate van dit pro
ject gehouden zullen worden zijn de
volgende: zaterdag 8 november: oud
papieractie. Huis-aan-huis worden
kranten verzameld. Zaterdag 15 no
vember: cabaretavond met de caba
retier Jos Brink in gebouw „De
Rank". Jos Brink brengt zijn Vit uur
durend cabaret (eigen teksten bege
leid door Loek Dikker op de piano).
Kaarten voor deze avond zijn ver
krijgbaar op onderstaande adressen.
G. Rosinga, Iepenlaan 34, tel.
262657, N. v.d. Mark. Schiedamseweg
67, tel. 260577, Mej. I. Lankester,
Kerklaan 43, tel. 01898-338, Mej. A.
Bijl, Schiedamseweg 66, tel. 263577, D.
van Herwijnen, Bachplein 449, tel.
351693.
Meer acties zijn in de maak: zoals
een schoenpoetsactie, postzegels ver
zamelen, die worden doorgestuurd
naar Brazilië om verkocht te worden
aan postzegelhandelaren aldaar, en
nog een dansavond in het gebouw „De
Rank" op 28 november.
SLAAPBANKEN
CENTRALE
fabriekstoonzalen voor alle
meubelen.
Industriegebouw Goudse-
singel 66, Rotterdam.
Telefoon 010-13.80.18.
gesigneerd J Poze-
Ilet oordeel van ir. Meischke is, dat
het resultaat van deinmenging van
Giudici niet bijzonder gelukkig is ge
weest. „Wellicht was het in de ogen
van de regenten een geslaagd stuk
moderne architectuur, doch het ge-
houw maakt uit het oogpunt van be
woning een onaangename indruk. Het
zal er voor degenen die er in moesten
verblijven, geen prettige plaats zijn
geweest. Men krijgt de indruk, dat de
19e eeuw hier reeds is begonnen. Het
heeft iets van het troosteloze, dat de
gebouwen uit deze eeuw eigen is; het
zachtaardige menselijke karakter van
de meeste 18e eeuwse gebouwen ont
breekt. Ook de architectuur met zui
lenportiek doet zowel in materiaalbe
handeling als in zijn opzet sterk 19e
eeuws aan. Het was voor zijn tijd een
bijzonder element, dat weilicht voor
de eerste maal hier te lande verwe
zenlijkt werd. Hierdoor kreeg het ge
bouw een modern karakter, doch dit
was slechts met moeite en veel kunst
werk tot stand gekomen. Het gebouw
is te groot van schaal voor zijn omge
ving en te klein van afmeting voor
zijn compositie. We zien hier een ty
pisch voorbeeld van een plan, dat op
ruimer terrein en met een royale aan
leg heel geslaagd had kunnen zijn,
Ir. Meischke veronderstelt dan ook,
dat het initiatief tot deze aanleg niet
zozeer is uitgegaan van architect Giu
dici, dan wel van de regenten zelf.
Het kwam 1. in die tijd meer voor,
dat de richting van de architectuur
meer werd gestimuleerd door de bur
gerij, dan door de architecten. Aange
zien er zo weinig opgaven in de Hol
landse steden waren waarbij men
idealen kon verwezenlijken, bleef dit
gebouw aan de Schiiedamse j Hoog
straat een vreemdeling in zijn plaats
en tijd. Na anderhalve eeuw dienst te
hebben gedaan als „Gasthuis" waren
ingrijpende veranderingen nodig, om
het gebouw geschikt te maken voor de
nieuwe bestemming als museum. En
als zodanig heeft het 70 jaar tot volle
tevredenheid gefunctioneerd.
LEO 'T HART
HET NATIONALE KWALITEITSMERK
VAN WARME BAKKERS
REPARATIES
1e klas werk vanaf f 5,—
per reparatie
20-karaats GOUDEN KROON f 17,50.
U kurit er op wachten
INSTITUUT DENTIUA
HOOGSTRAAT 40, ROTTERDAM.
TELEFOON 010-12.60.10.
Te bereiken met tram 1, 3, 6, 8 en
buslijn 32, 34, 38, 45, 49, 49a.
Nu de kwantitatieve woningnood be
gint af te nerhen, hetgeen zich o.a.
manifesteert in het lang niet altijd
meer accepteren van oude woningen
door degenen die big het bureau huis
vesting ziijn ingeschreven, worden toe
wijzingsnormen voor deze woningen
ook soepeler gehanteerd. B. en W.
van Schiedam hebben in verband
hiermee contact opgenomen met een
aantal makelaars en beheerders van
groot woningbezit om deze situatie te
bespreken. Teneinde te bereiken, dat
het zwaartepunt van de woininguitgif-
te op verantwoorde Wijze wordt ver
legd van het huisvestingsbureau naar
de particuliere sector, zal dit contact
thans warden voortgezet.
De Schiedamse bejaardenorganisa
ties hebben een open brief gezonden
aan de gemeenteraad, waarin wordt
gewezen op de ongunstige situatie
waarin men is komen te verkeren
door het gebrek aan behoorlijke loka
liteiten. Hierbij wordt gepleit voor
een centraal dienstencentrum, doch
omdat zulks voorlopig niet mogelijk
zal zijn wordt gevraagd, het stenen
gebouwtje dat vroeger bij het oude
ziekenhuis dienst deed als kraamcen-
trum, voor de bejaarden beschikbaar
te stellen.
Er wordt op gewezen, dat door af
braak van het pand Nieuwe Haven 121
de r.k. bejaarden hun ontspanningslo
kaal zijn kwijt geraakt. De soos is
voorlopig ondergebracht in het pand
aan de Lange Haven naast de Haven-
kerk, doch omdat dit een bovenver
dieping betreft, is deze zaal voor som
mige bejaarden niet of moeilijk te be
reiken. Ook is er onvoldoende ruimte.
De leden van de Algemene Bond
beschikken over het gebouw van de
chr. mavo-school doch het is moge
lijk, dat dit voor uitbreiding van de
school ontruimd moet worden, zodat
men dan weer in moeilijkheden zal
komen.
De hervormde bejaarden hebben
een onderkomen in het Trefpunt aan
de Aleidastraat in de barakken, doch
die worden vrijwel niet meer onder
houden en vertonen gebreken. Indien
bovengenoemd gebouwtje niet be
schikbaar kan worden gesteld wordt
gevraagd voorlopig enkele lokalen
van de mavoschool af te staan voor
speciaal de r.k. bejaarden, die het
meest in moeilijkheden zijn.
Het Noorse schip „Höegh Bea- PI /JVJMPM
ver" is vrijdagnacht van de werf L vWri/ll/Zri,
van Dok- en Werf-Maatschappij
Wilton-Fijenoord in Schiedam (lid
van de Rijn-Schelde Groep) in bal
last naar Londen vertrokken.
Op' 24 september werd een nieu
we middensectie tussen het voor-
en achterschip geplaatst, waardoor
de „Höegh Beaver" ruim 21 meter
langer werd en het draagvermogen
met meer dan 2.000 ton toenam.
Op de foto is ook duidelijk het
nieuwe laadgerei te zien. dat door
de Schiedamse werf op de nieuwe
sectie werd aangebracht.
Vanwege de Schiedamse Raad van
Kerken is onlangs de suggestie ge
daan, om te komen tot bundeling van
de bestaande kerkbladen tot één blad,
zodat het ook mogelijk wordt van el-
kaars activiteiten kennis te nemen.
Ook de exploitatie zou er door kunnen
verbeteren. Omtrent een en ander
wordt thans nog overleg gepleegd,
doch er wordt aan getwijfeld of het
plan gestalte kan krijgen.
KRANSLEGCING BIJ
OORLOGSMONUMENT
Op zondag, 9 november 1969,
's middgs om twaalf uur zal bij het
oorlogsmonument in de Plantage te
Schiedam een korte en sobere plech
tigheid plaatsvinden ter herdenking
van de gevallenen uit de beide we
reldoorlogen.
Tijdens deze plechtigheid zal burge
meester Roelfsema namens het ge
meentebestuur en de ingezetenen van
Wandsworth een klaprozenkrans bij
het monument leggen.
WIJ hebben Nederlands
grootste sortering
verlovingsringen
LEO VAN IERLAND
LIJNBAAN JO <yg$
365 dagen van het jaar
bloemenkiosk
STATIONSPLEIN
.(ingang STATION)
GEOPEND
Elke dag van 's morgens 8.00 tot
'savonds 9.00uor (OOK ZONDAGS),
Op 4 januari viert de Spaarbank
haar 150-jarig bestaan. Van de
evenementen in verband daar
mede kan worden genoemd een
receptie op 10 januari 1970, een
avond op 20 januari 1970, waarop
Paul van Vliet voor circa 600
genodigden van de Spaarbank
optreedt. Een kleurwedstrijd met
prijzen voor de gehele lagere
schooljeugd. Alle deelnemers
krijgen een uitnodiging voor een
feestelijke voorstelling. Alle be
zoekers aan de kantoren in de
week van 5—-10 januari 1970
ontvangen een verrassing.
Verder komt er 'n meer cenrtale
vestiging in Kethel. Omdat deze wijk
als het ware van de randen naar het.
midden wordt volgebouwd is het
moeilijk een goede vestigingsplaats te
vinden. Voorlopig vangt men dit op
met het rijdend bijkantoor dat stand
plaatsen heeft aan de Eduard van
Beinumlaan en aan het Strussplein.
Belangrijk is ook een wijziging in
de administratieve organisatie. Aan
de loketten komen loketmachines, z.g.
terminals, te staan die rechtstreeks
verbonden zijn met een computer die
alle gegevens heeft van alle rekenin
gen. Nadat nummer en saldo van het
boekje alsmede de inleg of terugbeta
ling aan de computer zijn doorgege
ven wordt automatisch het boekje bij
gewerkt met eventuele nog te boeken
giro- of renteposten, waarna de muta
tie wordt verwerkt en het nieuwe sal
do in het geheugen van de computer
opgenomen. De bank hoopt dit reeds
in 1970 te kunnen realiseren.
De betekenis hiervan is dat de op
het hoofdkantoor binnengekomen
postgiro- en bankoverschrij vingen
meteen in het geheugen van de com
puter kunnen worden gebracht. Een
fractie van een seconde daarna kan
elk kantoor over dit gegeven beschik
ken. De loketbediening wordt hierdoor
aanzienlijk versneld.
