1.
Dezaire: Mammoetwet vergeet
de basis, de lagere schooi
Waarde Knoertje.Jn opdracht
van de minister van kunst..."
Onderwijsvernieuwing St. Augustinusschool
Onderscheiding voor Esther de Boer- van Rijk
KRATZ
Antiek en curiosa
opnieuw
in Gouda
DE HAVENLOODS, 13 NOVEMBER 1969
uil onze vergrote
schoonmaak-
afdeling
Terwijl het Nedederlandse onderwijsfront vooral op het niveau van de universiteit, maar
- in iets mindere mate - ook op het niveau van de middelbare school in heftige beroering
is, maakt J. J. H. Dezaire, hoofd van de Sint Augustinusschool aan de Gaffelstraat in
Rotterdam zich kwaad-om niet te zeggen razend- over alle. debatten over
onderwijsvernieuwing, waarin stelselmatig de lagere school wordt vergeten.
„Hier moet het beginnen", zegt hij. „Hier
op dè lagere school. Maar die is in de Mam
moetwet vergeten. Alles wat erop de lage
re school aan onderwijsvernieuwing wordt
gedaan is eigen initiatief. We werken ons
finaal over de'kop en alleen omdat we van
die idiote idealisten zijn, blijven we het'
volhouden. Laatst op de televisie was er
een programma over het onderwijs. Ik kon
m'n ogen niet geloven. Het begon in de
lagere school. Maar na drie minuten ver
dween het lager onderwijs uit het beeld en
ging het een uur lang verder over de univer
siteit"
Dezaire heeft ronduit de pest in en hij
heeft gelijk. Sinds 1965 heeft hij op zijn
school in het Gouvernekwartier een stuk
onderwijsvernieuwing ingevoerd, omdat
hij werd geconfronteerd met „de onmoge
lijkheid van het onderwijs, omdat de be
langstelling voor onderwijs in de binnen
stad van een grote stad zeer gering was".
Hp heefc de oorzaak ervan gezocht waar
hij ie vinden was, namelijk in het systeem
van onderwijs en niet bij het kind. In de
nieuwe opzet die hij voor zijn school
maakte staat het kind centraal. De leerling
moet zich niet voegen naar de onderwijs-
stof, maar andersom: de onderwijsstof
moet telkens aangepast worden aan het ni
veau van het kind en aansluiten bij de we
reld waarin het kind leeft.
In deze opzet past uiteraard niet langer
een verdeling in klassen, laat staan het jaar
lijks terugkerende drama van het zitten
blijven. Na een mislukte poging de leerlin
gen te verdelen in een a en b groep kwam
men tenslotte uit bij het niveau-systeem.
Dezaire verdeelde de totale leerstof van de
lagere school in twaalf leerstofpakketten,
onderscheiden in a, b en c pakketten, afge
stemd op het niveau van de leerling.
Hij bracht verfijningen aan door de moge
lijkheid te scheppen dat bijvoorbeeld een
leerling voor rekenen een a-pakket door
werkt en voor taal een b-pakket. Ook is
het mogelijk dat dezelfde leerling voor het
ene vak bezig is met een pakket van een
hogere groep en met een ander pakket van
een lagere groep. Leerlingen van de ver
schillende niveaus zitten bij elkaar.
kenis van wat verteld was werd weergege
ven. Een leerling deed dat op een manier
die de juffrouw tot wanhoop bracht en
haar deed verzuchten dat ze het toch veel
beter op het bord had kunnen schrijven,
zodat iedereen het foutloos hajl kunnen
overnemen. Besloten werd het betreffen
de verhaal in het team te analyseren. De
uitkomst van de analyse was dat de leer
ling het verhaal' van de juffrouw uitste
kend had begrepen, het slechts op „ver
sluierde" wijze had weergegeven. Een
voorbeeld dat illustreert welke eisen er aan
de onderwijskrachten worden gesteld.
De Sint Augustinusschool is een katholie
ke school, (Dezaire: „er zitten waarschijn
lijk evenveel wel als niet katholieke kinde
ren op de school en als je vraagt hoeveel
praktiserend katholieken er zijn blijven er
helemaal weinig over") waar ook nonnen -
zu§ter genoemd - lesgeven. Een van hen is
al bijzonder enthousiast over de onder
wijsvernieuwing op haar school. Bedrijvig
laat ze werkstukken „wereldoriëntatie"
(een samenvoeging van de vakken
aardrijkskunde, geschiedenis en kennis der
natuur! )zien, waarin duidelijk wordt hoe
de onmiddellijke omgeving van het kind
wordt gebruikt in dit onderwijs.
Industrie is bijvoorbeeld het onderwerp.
Ze weten wat het is, hoewel er geen grote
fabriek in Rotterdam te vinden was, die de
school gastvrijheid wilde verlenen om eens
een kijkje te komen nemen („we zijn meer
ingesteld op het bezoek van huisvrouwen
groepen", werd staalhard gezegd' zeker
terwille van de klandizie). Vanuit het gege
ven industrie komt men met de leerlingen
op andere sporen en om hen creatief aan te
moedigen laat men werkstukken maken,
waaruit het begrip van het kind over wat is
verteld moet blijken.
Een katholieke school, dus godsdienston
derwijs. De bedrijvige zusterglimlacht, als
of ze zich iets herinnert van heel vroeger.
„Nee, zoals vroeger gaat het niet meer. Ik
vertel ze dingen, maar soms is het heel
moeilijk om God er in te doen. Vanmor
gen nog zei een jongen tegen me, dat hij
het allemaal wel mooie verhalen vindt,
maar dat hij niet gelooft in een God die
van bovenaf het leven bestuurt. Een jon
gen van dertien jaar".
ten Klaslokaal waarin de modernste
onderwijsapparatuurgebruikt wordt
Vloeiend
Dezaire heeft dan wel gezegd dat de onder
wijsvernieuwing op de lagere school moet
beginnen, hij is graag bereid nog een stap
verder te gaan: ze moet op de kleuter
school beginnen. In samenwerking met de
lagere school moet een programma wor
den opgesteld, waardoor de overgang van
kleuterschool naar lagere school een vloei
ende wordt. Nu vangt hij de leerlingen van
de kleuterschool op in een speelleerklas,
waarin de kinderen worden geselecteerd
op niveau.
Een geweldig hulpmiddel bij het nieuwe
onderwijs is het enige maanden geleden in
gebruik genomen lokaal wereldoriëntatie,
waarin ook de technische outillage van de
school is ondergebrachttelevisie, videore
corder, radio, bandrecorder, filmprojector
etc.
Dezaire: „Ik heb gezegd, televisie goed,
maar dan ook een videorecorder. Want
zo'n ding maakt een televisietoestel tot
een levend ding in het onderwij. Wat heb
ik aan een toestel waarop op van te voren
vastgestelde tijden lessen worden gegeven,
waaraan wij nog niet toe zijn. Het is dood
zonde om die lessen verloren te laten gaan
want ze zijn voortreffelijk. Met de videore
corder kan ik alles nu op de band opne
men, zodat we langzamerhand een indruk
wekkend archief aan het opbouwen zijn".
Documentatie
Blij is Dezaire met het feit dat drie andere
katholieke Rotterdamse scholen aanslui
ting bij de Augustinusschool hebben ge-
zocht, zodat een werkgroep is gevormd, Het lokaal kent -ook
die zich bezighoudt met de onderwijsver
nieuwing en met de vervaardiging van on
derwijsmateriaal.
dokumentatie-
centrum, dat in de eerste instantie door de
leerkrachten op peil wordt gehouden,
maar waaraan de leerlingen ook hun steen
tje bijdragen door bijvoorbeeld kranten-
knipsels mee te nemen. De opzet ervan is
Indicatie
Hoewel met het verdwijnen van de klassen
de begrippen hoog en laag zijn vervallen
heeft Dezaire enige indicatie naar buiten
toe nodig. Grof gesteld kan worden dat de
school nu niet in zes maar in twaalf klassen
is verdeeld. Het voorgaande betekent dus,
dat een leerling bijvoorbeeld voor rekenen
in klas vier zit en voor taal in klas zeven.
Het is ook niet nodig dat elke leerling alle
leerstofpakketten heeft doorgeworsteld
op zijn twaalfde jaar. Op die leeftijd kan
de school worden verlaten ongeacht de
hoeveelheid doorgewerkte leerstof.
Dezaire vertelt dat al gebleken is, dat de
resultaten van „zijn" leerlingen in het
voortgezette onderwijs goed zijn.
Toen eenmaal de beslissing was genomen
het klassesysteem af te schaffen en de leer
stof anders te verdelen en aan te passen
aan het kind, betekende dit ook dat die Kent u dit schilderij? Een hevige storm. De jonge vrouw staat nn dp diik do zirh r i r
Jfe tTt earrf van z e^t i e "e e^ "r a c 1U e rf v a n^d e ^bUnTaa^h 7 'TT 0ver de woest aanrollende golven, diedezee was.Tja*, heUs nfet Knier&'n OpHoop 'lanZegenvan
Augustinusschool ging men aan het werk bijna aan haar voeten stuwen. Dit doek behoeft geen uiteenzetting- gegeven z'Jn taak tot man Ueijermans. Foto van de verfilming
riis* L/i# I. .7 icVrCuCnilClfl V311 2 en tt'.vnlhrpnopn J/i/ 0 /£V»*.r» -
tevens mëthët wlt7nschappe^lurèau iedereen die het ziet weet wat het zegt, waaromhetgaarmiin',manis met tevredenheid van allen te volbrengen.
ZL Z"n SCh'l,ilde.S'°™ ST hi' U allen kent
immers dit bij uitstek Nederlandse doek? Het is een van de meesterwerken
van Josef Israels en behoeft geen verder explicatie. Wij zijn een zeevarende
natie en herkennen onmiddellijk ons land en ons volk.
uit 1935. (Foto beschikbaar gesteld door
Jan Lemaire "et Toneelmuseum. AmsterdamI
Dezaire: „Natuurlijk hadden we begelei
ding nodig o.a. van een psycholoog en een
didacticus. De samenwerking met het We
tenschappelijk Bureau is meer dan voor
treffelijk. Men helpt waar men kan. Het
probleem is dat ze ook daar met perso
neelsgebrek te kampen hebben".
De zestien leerkrachten op de Augustinus
school hebben heel wat meer te verduren
dan onderwijzers van een niet-experimen-
teerschool. Van hen wordt verlangd een
heel andere plaats in de klas in te nemen
dan bij het traditionele onderwijs het geval
is. Ze werken samèn met de leerling. Staan
ook niet meer voor de klas als het vlees en
bloed geworden symbool van het gezag,
dat alles weet. Het kind staat centraal, het
is het telkens terugkerende devies, waar
aan men zich moet vastklampen om deze
vorm van onderwijsvol te kunnen houden.
Versluierd
Een voorbeeld van de moeilijkheden is dit.
Een onderwijzeres had haar leerlingen het
een en ander verteld, dat de leerlingen la
ter in eigen woorden moesten weergeven.
Op papier. De bedoeling was dat de bete-
voor BRAUN
KEUKENMACHINES,
MIXERS EN
DROOGSCHEERAPPARATEN
naar
Korte Hoogstraat 18 Rotterdam
Telefoon (010) 1357.63
Josef Israëls. Zijn borstbeeld staat op de
Herenweg te Groningen. Ik dacht aan
hem, aan zijn werk, toen ik voor het eerst
Esther de Boer van Rijk als Kniertje zag
spelen in „Op hoop van zegen" van Her
man Heijermans.
Deze vrouw, Rotterdamse van geboorte,
was een van de grote wonderen die ons
Nederlands toneel heeft voortgebracht.
Voor mij is ze onvergetelijk. „Onze Hes",
zoals zij genoemd werd. Ik ben er zelfs een
beetje trots op dat ik met haar heb mogen
spelen. Gelukkig hangt er een prachtig
doek van haar, een creatie als Kniertje, in
het Rijksmuseum.
Wat deze vrouw als actrice meehad aan
uiterlijke verschijning, aan stemmiddelen,
aan begrip en aan talent, is een unicum
pnder onze vele goede actrices.
Toen ik haar voor het eerst zag in de slot
scène van „Op hoop van Zegen", was ik
verbijsterd en zat stil voor mij uit te staren,
zodat ik niet eens merkte dat het afgelo
pen was en de schouwburg leegliep.
Verweerde handen
Dat kantoor van die reder Bos, waar ze zat
bij de kachel, met het pannetje soep op
haar schoot, dat pannetje dat die lieve me
vrouw Bos (wat akelig hè, dat die twee
jongens van haar verdronken zijn) haar in
de oude, verweerde handen had gedrukt.
Op het gezicht van Esther kon je lezen:
mijn Barend was bang en klampte zich vast
aan de bedstee en ik, ikzelf, heb zijn han
den losgemaakt. En nou zijn ze verdron
ken, mijn grote sterke Geert en mijn lieve
jongen, mijn Barend.
En die goede mevrouw Bos, die eigenlijk
door dit zwijgen van Kniertje haar hou
ding niet meer kon vinden, zei toen maar
tot haar man: „En ze mag nu iedere week
weer ^een dag komen schoonmaken, hè
Bos? Toen Kniertje eindelijk opstond
i dat kleine schriele vrouwtje met haar
de, had ik een woord in mijn mond, dat ik
hier niet durf neer te schrijven. Ze heeft
om het dagelijks brood te verdienen, wat
voor hen betekent de zee opgaan 'haar
twee jongens verloren.
Dat is een ongeluk, een ramp, maar de lief
dadigheid laat haar niet in de steek: ze mag
elke week bij haar weldoenster de vaat ko
men wassen en de plee schoonboenen
Esther de Boer van Rijk, voor mij ben je
onvergetelijk. Ook voor al je andere rollen
zoals: De meid, Eva Bonheur en nog vele
andere. Maar Kniertje
Toeten noch blazen
Tijdens de tournee in verband met haar
gouden jubileum, kreeg ze een lintje en
een toespraak van een regeringsambte
naar. Het gebeurde in Haarlem. De man,
die met deze opdracht was belast, leek mij
zo iemand van de geestesgesteldheid van
de heer Van Dis; zo iemand die het „naar
de schouwburg" gaan een gewetenszaak
vindt. Kennelijk wist hij van toeten noch
blazen en met een geweldige commando
stem begon hij aldus:
„Waarde Kliertje, in opdracht van de mi
nister van kunst en wetenschappen...
e heb ik de aangename taak e
waarde Knoertje om u die vijftig
jaren lang. zovelen amusement hebt ge
schonken e u deze onderscheiding
toe te kennen". Hij spelde een lintje op
haar borst en eindigde met de woorden:
„Moge het u gegeven zijn, waarde Kloer-
tje, uw werk nog vele jaren in goede ge
zondheid voort te zetten".
„O mein", zei Esther zacht. Al de mede
spelenden stonden op de achtergrond en
zij alleen met deze magistraat voor het
voetlicht. Ze had af en toe tijdens de toe
spraak naar ons gekeken, bang dat een van
Als U reeds onze Shiny was-
goedverzachter gebruikte, hoe
ven wij U niets meer te vertel
len over 't genot en 't gemak....
al Uw wasgoed zoveel zachter
en een enorme besparing op
het strijkwerk.
Maar over de prijS kunnen wij
wel iets zeggen. Nu koopt U in
deze aanbieding 1 liter was-
goedverzachter, in handige
plastic flacon, niet voor de nor
male prijs 1.98, maar voor nog
géén een gulden veertig.
volgens het systeem van de openbare lees
zalen. Het wordt door leerlingen en leer
krachten gebruikt.
Dezaire: „Zo leren ze met de dingen om
gaan. Ze weten de weg erin. En via de
werkstukken worden ze geprikkeld het
dokumentatiecentrum te gebruiken". Cre
atief bezig zijn heet dat en dat brengt het
gesprek op de muzische vakken.
Dezaire: „Natuurlijk, muzische vorming is
nodig. Maar het blijft een kreet als je er
geen tijd voor hebt. Maar juist door het
systeem van niveau-onderwijs komt èr tijd
vrij, die voor de muzische vorming kan
worden gebruikt".
Zo speelt zich in een oude wijk van Rotter
dam een stuk onderwijsvernieuwing af,
dat waarschijnlijk richtinggevend voor de
toekomst is. Als de mammoetwet eenmaal
optimaal wordt toegepast zal blijken dat
het onderwijs, zoals dat op de Sint
Augustinusschool wordt gegeven, een veel
betere basis voor de persoonlijke ontwik
keling van de leerling vormt dan het tradi
tionele klassikale onderwijs, dat veelmeer
op de prestatie dan op het kind is gericht.
Vanaf vrijdagmorgen 9 uur ver
kopen wij op onze vergrote
schoonmaak-afdeling, souter
rain, deze wasgoedverzachter,
inhoud 1 liter, om steeds weer
een donzig zachte
is te hebben.
Elke vrijdagavond tot 9 uur open
In oktober is'in Gouda in de Sociëteit „Kunst
min" een antiek- en curiosamarkt gehouden,
waarop voorwerpen bijeen waren gebracht voor
ieder^ Jlefhebber. De markt is een sukscsgewor-
den, ook al omdat het een manifestatie was, die
in Nederland uniek kan worden genoemd. Het
overweldigende sukses heeft de organisatoren
doen besluiten de antiek- en curiosamarkt regel
matig in de Sociëteit „Kunstmin" te doen plaats
vinden.
De eerstvolgende markt zal worden gehouden op
15 en 16 november. De markt zal dan in het
teken-staan van St. Nioolaas.
In oktober kwamen er 5600 bezoekers. Bij een
peiling bleek men bijzonder tevreden over kwali
teit en variëteit van de geëxposeerde voorwer
pen. (Er waren o.m. wapens, prenten, zilver
kristal, munten en meubelen).
beduidend
goedkoper
Prachtige wol-mousse en wol-
terlenka sokken met een nor
male verkoopprijs van resp.
f 4.25 en f 4.75, gaan wij nu
door elkaar verkopen voor nog
géén twee gulden zeventig.
Wel een reden bm ook vast van
deze lange herensokken voor
het komende seizoen te kopen,
er is keus uit vele dessins en
kleuren.
Vanaf vrijdagmorgen 9 uur ver
kopen wij op de parterre deze
wol-mousse en wol-terlenka he
rensokken van een prima kwa
liteit, in vele dessins en kleuren
en in alle courante r
pannetje soep naar de buitendeur schuifel- ons zou lachen, maar daarin" vergiste ze
Elke vrijdagavond tot 9 uur open
