halve prijs
Hugo Claus„Vrijdag":
een meesterstuk
Ernie Vann zingt de blues
waar je geen hit van maakt
All weather coat
De evolutie van een volksliedjeszanger
DE HAVENLOODS DONDERDAG 11 DECEMBER 1969
4
NU
HALVE PRIJS
nu... beduidend
goedkoper
iedere vrijdagavond
Uw koopavond I
DRINK NU K
IHAMPAGNE!
15.500
n Frankrijks grootste
champagnehuis HENRIOT
Zolang de voorraad stre
n 19.50 voo?
WIJNHANDEI
„De Beurs van
Schiedam"
Schieweg 116- Rotterdam
Telefoon 24.29.71. - 24.25.52.
Nu ook voor uw noten en hu iter,,
landse kaas.
Er is geen twijfel aan: „Vrijdag"
van Hugo Claus is een meester
werk. Het behoort met Pinters
„Thuiskomst" tot één van de zeld
zame hoogtepunten in de toneelli
teratuur van de laatste tien of
twintig jaar. Hoewel het stuk uit
stekend is ontvangen, is het nog
maar de vraag of het herkend is als
een tijdsdocument, dat door zijn
menselijkheid en artistieke kracht
ver heen reikt over de grenzen van
zijn eigen tijd en daardoor een
„toekomst-actualiteit" bezit, die
het noodzakelijk maakt het stuk de
eerst komende decennia op het re
pertoire te houden.
Wat Claus met
zijn stuk heeft ge-
wild is hem in
ieder geval tij
dens de Rotter
damse voorstel,
ling op 2 decem
ber 1969 ge
lukt. En dat is
niet minder dan
een wonder. Wat
hem voor ogen
staat, heeft hij de
dramaturg van
de Nederlandse
Comedie, Theun
Lammertse, in
een gesprek ge
zegd.
„Ik wou dat er
tijdens het ver
loop van „Vrij
dag" iets gebeur
de op het toneel,
op het moment
zelf, bijna als
een happening.
Daarvoor behelp ik mij met een be
paalde vorm van naturalisme of rea
lisme. Mijn tekst is geen illustratie
van iets, het is evenwel ook geen tran
che de vie. Ik denk dat als men niet
aandachtig kijkt en als de regie dat
Gratis concert voor
bejaarden in Doelen
All weather coat
'n Zweedse import jas: weg regen, kou
en sneeuw. Ideaal alsautocoat, om te
vissen en naar het voetballen te gaan
winddichtewindvanger in de mouw
absoluut waterdichte warm capiton
gevoerd beschermende bontkraag
Meten zonder ceintuur te dragen. In
donkerblauw, groen en bruin. Maten
^56- J&5Ü
Voor een prijs die ver beneden
de honderd gulden ligt bent U
de eigenaar van deze prachtige
anti-hernia bedbankkombina»
tie.
Een weldaad .voor hen, die vlak
en hard moeten slapen en U
lost in één klap alle slaap-zit-
problemen op!
Een komplete slaapset bestaan
de uit mahonie bedbank met
stalen raster en uitschroefbare
poten en met een dikke 10 cm
polyaether matras.
Een ideale kombinatie om rug
klachten te voorkomen en om
uitgerust wakker te worden
voor nog géén negen tientjes.
komplete antl-Hernla set
met raster en polyaether matras
Vanaf vrijdagmorgen 9 uur ver
kopen wij op de eerste etage
deze anti-hernia slaapsets, een
mahonie-bedbank, stalen raster
en 10 cm dikke polyaether
matras (stofvrif en licht in ge
wicht) overtrokken met
blauw damast
80 x 190 cm
Elke vrijdagavond tot 9 gur open
Ook rruindtgmorgan open
Géén tol, of echrift but.
e ROTTERDAM
Beijerlandselaan hk.Slaghekstraat
West-Kruiskade
Korte Hoogstraat
Meent
Katendrechtse Lagedijk
Hugo Claus Elisabeth Andersen Fons Rademakers
niet goed beklemtoont, dat er een he
leboel passages zijn waarvan men zou
kunnen zeggen: dat is inderdaad een
stukje uit het leven. Maar ik geloof
niet dat dat zo is. Ik zie het meer als
hoe gek het ook klinkt, en met een
beetje schroom hanteer ik dat ik
zie het meer als een gedicht. Het is
door de herhalingen, door de manier
waarop de taal gehanteerd wordt,
meer een gedicht dan een realistische
dialoog. Nu moet elke theaterdialoog
voor mij wél een gedicht zijn.
De irrealistische momenten zijn
ook absoluut noodzakelijk, omdat de
collage van deze fragmenten en rea
listische (fragmenten), precies het
nieuwe is, waarin het stuk zich onder
scheidt van het vroegere naturalisme.
Ik zou dan ook willen dat mijn ac
teurs, afgezien van het vakmanschap
dat zij hebben en waarmee wij gere
peteerd hebben, dat zij op het mo
ment van de vertoning ook ditzelfde
gevoel hebben van een gebeuren op
die tijd, in die ruimte, met die actie.
Dat dat iets wordt dat de gewone, be
perkte „vertolking" van een toneel
stuk doorbreekt.
Bij een happening heb je een sche
ma en dan reken je erop dat er iets
zal ontstaan dat de toeschouwer of de
medespeler affecteert op een manier
die niet te voorzien is. Nu zou ik dat
stadium ook willen bereiken dat mijn
stuk herleid, gecomprimeerd neerge
zet wordt: a. als een successie van
gebeurtenissen die tevoren genoteerd
zijn, maar ook b. dat er tussen die ge
beurtenissen in iets on-ver-vangbaars,
iets van het moment ontstaat, maar
dat is natuurlijk iets dat bij elke op
voering van elk stuk zou moeten ge
beuren".
Wonder
namelijk hierom mislukt, omdat zij
stoelt op de misvatting dat wat goed
is voor off-off-Broadway ook goed is
voor Piccolo-Rotterdam. Off-off-
Broadway is een typisch staal van
Amerikaanse sub-cultuur, die goed
deels verbleekt als het uit zijn natuur
lijke omgeving van underground kroe
gen wordt gehaald en wordt getrans
formeerd tot theaterprodukties, waar
aan het „klandestiene element" ont
breekt. Alleen de allersterkste stuk
ken („Hoera Amerika" van Van Ital-
lie door Studio) houden in perfecte
voorstellingen voldoende van hun zeg
gingskracht over als zij daarbij aan
de voorwaarde voldoen „herkenbaar"
te blijven in andere culturele omge
vingen dan de Amerikaanse.
Van genoemde twee één-acters vol
deed alleen „De waanzin van Lady
Bright" enigszins hieraan: het zielige
verhaal van een man die alles wat hij
is niet aan kan: homosexueel, een
zaam, oud. Een sterke rol van Ton
Lensink in een sterk psychologiseren
de regie van Eric Schneider, die ge
rust wat „bestialer" had mogen zijn,
ómdat van de man tenslotte niet meer
overblijft dan een gewond dier.
Roger Simon, stammend uit de
school van off-off-Broadway, heeft
een zo grote affiniteit met dit soort to
neel, dat hij van het duistere Oor
log" nog altijd een boeiend stuk thea
ter weet te maken, waaruit blijkt dat
niet zijn eerste opzet is een mooie
produktie af te leveren, maar een
stuk communicatie op gang te bren
gen. Dat die poging hier grotendeels
de mist inging kwam voornamelijk
omdat met hier onverstaanbare „taal
middelen" werd gewerkt. Hans Cule-
man, Jack Hom en Liesbeth Strup-
pert gaven zich overigens alle moeite
Simon en Van Itallie alle recht te
doen wedervaren.
Het wonder voltrok zich. „Vrijdag"
werd een gebeuren, waarin spelers en
toeschouwers gelijkelijk werden opge
nomen. Was het de kracht van de
taal? Ik ben ervan overtuigd dat
Claus' taal een niet bestaande taal,
omdat hij het stuk in Vlaams dialect
schreef en dat later vernederlandste
de stuwende kracht in het dramati
sche proces van „Vrijdag" is. Welke
rol zijn taal speelt, zegt hij zelf het
best.
„Daarbij komt ook dat men nu al
te zeer de nadruk legt op het gewoon
visuele, het showelement. Ik hoor al
tijd weer gillen, dat theater spectakel,
totaal theater moet zijn en dat men
actie wil, actie, actie die de mensen
verbluft, verrast, overweldigt. Ik zou
het zelfde willen doen, maar op een
aanzienlijk beperktere basis, o.a. met
woorden. Voor mij is het woord overi
gens nog altijd een nobele actie".
Het is bijna niet te geloven wat hier
staat; zo druist het in tegen alle mo
de-opvattingen over theater, die wil
len ontkennen dat toneel in de eerste
plaats een woordkunst is en die geen
oog hebben voor „de beweging van de
taal".
Met het accent op „de actie van de
taal" heeft Claus zijn eigen stuk gere
gisseerd bij de Nederlandse Comedie.
Het is eenvoudig verbijsterend dat het
hem gelukt is zijn bedoelingen over te
brengen op zijn spelers, van wie bij
voorbeeld Elisabeth Andersen ogen
schijnlijk zover afstaat van de volkse
vrouw, primair reagerend, die zij
moet spelen, daarbij geen enkel hou
vast vindend in een psychologisch
realisme, waarin zij zich „van huis
uit" voelt als een vis in het water. In
deze rol trad zij als het ware buiten
zichzelf en stelde zij zich open „voor
de dingen die komen gingen", emoties
van het moment, niet gespeeld, maar
ondergaan omdat zij inderdaad wer
den opgeroepen door het momentale
gebeuren.
Fons Rademakers lijkt van nature
in een dergelijk „Clausaal" drama te
passen. Zijn George Vermeersch
werd zo ongelooflijk zuiver neergezet,
dat de figuur daarmee op slag tot on
sterfelijkheid in de toneelliteratuur is
gekomen. Paul Cammermans en Kit
ty Courbois droegen in kleinere rollen
met volledige inzet hun verantwoorde
lijkheid het ritme van het stuk niet te
onderbreken.
Een prachtige voorstellfng dus van
een meesterlijk stuk, dat waarschijn
lijk, een nog veel grotere werking
heeft in een andere dan een 19de
eeuwse schouwburg. Het feit dat dit
sterk rituele gebeuren niet te midden
van de mensen werd „opgedragen"
was voor mij het enige storende ele
ment.
Feest gaat niet door
Het festival van het klein-theater
dat volgend jaar eind mei minstens
twintig internationale avant-garde
groepen naar Rotterdam had moeten
brengen, gaat niet door. De organisa
tie van C'?0 had f 50.000 voor dit festi
val, de eerste en enige belangrijke
schouw van avant-garde toneel in Eu
ropa, uitgetrokken. Het lag in de ver
wachting dat CRM de andere f 50.000
zou storten.
Het feest gaat niet door omdat bij
CRM „de prioriteiten anders lagen"
en er waarschijnlijk geen particulier
Is te vinden, die z'n goeie geld in zo'n
weinig lucratieve zaak zal steken, al
is zo'n festival dan nog zo belangrijk.
Jammer, want Rotterdam had hier de
kans een belangrijk centrum voor het
avant-garde toneel te worden.
Jan Hein de Groot
Rotterdamse Schouwburg
Donderdag 11 dec.: NRT met „Me
neer gaat op jacht", 8.15 uur.
Vrijdag 12 dec.: Ned. Comedie met
„Vrijdag", 8.15uur.
Zaterdag 13 dec.: NRT met „De
eenzame weg", 8.15 uur.
Zondag 14 dec.: Scapino met o.a.
„Op schoolreis" (musical) 2 uur.
Zondag 14 dec.: NRT met „Meneer
gaat op jacht", 8.15 uur.
Maandag 15 dec.: Nat. Ballet met
o.a. „Petroesjka", 8.15 uur.
Dinsdag 16 dec.: Theater met „Het
vergeetboek", 8.15 uur.
Woensdag 17 dec.: NRT met „Me
neer gaat op jacht", 8.15 uur.
piccolo-theater
Zondag 14 dec.: Kindertheater Psst
met „Piccolo en de 26 letters", 2.15
Zaterdag 13 t.e.m. dinsdag 16 dec.:
NRT met „Oorlog" en „De waanzin
van lady Bright", 8.15 uur.
Lantaren
Woensdag 17 dec.: Studio met „3 x
USA 3", 8/15 uur.
Donderdag 18 dec.: Pip Simmons
Theatre Group -I- London met drie
stukken van. Jean Tardieu, 8.15 uur.
DUN VAN HAAR OF KAAL?
Misvatting
Ook UW haargrooi kaï
Om te groeien heeft het heer
voeding nodig. Deze voeding
kan het haar uitsluitend uit
'het bloed betrekken.
K5 Haartinctuur veroor
zaakt een gezonde en lang
aanhoudende bloedtoevoer
naar de haarwortels, waar
door deze weer voldoend»
voeding uit het bloed kunnen
De opvoering van twee off-off-
Broadway-produktiea door het Nieuw
Rotterdams Toneel, „Oorlog" van
Van Itallie en „De waanzin van lady
Bright" door Lanford Wilson, is voor
thans verbeterd' worden I
betrekken en het groeiproces
opnieuw kan beginnen.
Bovendien bevat K5 haartinc
tuur de vitamine K5. die de
oorzaken van roosvorming ba-
strijdt en de remmende wer
king-van bacteriën op de haar
groei opheit en dus nieuwe
haargroei-mogelijk maakt.
week verdwijnt
os. Na 3 weken
I tioudUdeJiaaruitoatop.biJ
I voortgezet gebruik vindt
nieuw» haargroei plaats.
In samenwerking met het Rotter
dams Conservatorium organiseert de
Raad voor het Maatschappelijk Wel
zijn een concert in de Kleine Doelen
zaal op donderdag 18 december 1969
's morgens van 1012 uur, dat GRA
TIS voor de bejaarden toegankelijk is.
De leerlingen van het conservato
rium, die hieraan hun medewerking
verlenen, zijn door dit instituut met
zorg geselecteerd en gezien het aan
geboden programma kan op een vol
waardige muziekochtend worden ge
rekend. Getracht zal worden om tot
een maandelijks concert te komen,
waaraan steeds weer door leerlingen
van het conservatorium zal worden
medegewerkt.
De toegangskaarten, die eveneens
het volledige programma aangeven,
kunnen hetzij telefonisch (176744 toe
stel 29) of schriftelijk bij de Raad
voor het Maatschappelijk Welzijn,
Hilledijk 71 te Rotterdam-20 worden
aangevraagd.
Ernie Vann
Het is zonder meer een bijzonde
re belevenis om te luisteren naar
de 33-jarige Amerikaanse zanger
acteur Ernie Vann. Omdat hij zo
duidelijk voelbaar menselijk is.
Omdat hij zo duidelijk kwetsbaar
is. Omdat hij of u nu wilt of
niet iets te zeggen heeft (Niet
een man met een „boodschap",
maar gewoon universeel). Omdat
hij artistiek nogal wat in zijn mars
heeft. (Dit laatste komt er lang niet
altijd uit, maar het is onmisken
baar aanwezig). Het is een artiest,
waarvoor men zich gewonnen
geeft, want hij is nog aardig ook.
Ernie Vann: „Er zijn commerciële
blues, geeft niet, maar er zijn ook de
echte blues. De blues waar je geen hit
van maakt. En juist déze blues zingt
u, als u zich rot voelt. V weet niet wat
u zingen moet, want u bent tenslotte
geen liedjesschrijver. Nee toch? Dus
zingt u maar iets wat triest klinkt.
Doet er niet toe wat. V zingt iets wat
ergens in uw achterhoofd zit, omdat u
het honderd keer op de radio hebt ge
hoord. U bent net in de steek gelaten
en u voelt zich werkelijk afschuwe
lijk. U zingt iets om uzelf wat op te
vrolijken. Dat is alles wat u doet. Ik
wil proberen een paar van deze zo
maar-liedjes voor u te zingen en u
daarmee misschien een klein beetje
gelukkig te maken".
Ruim 3 jaar heeft hij 't geprobeerd
In Amerika met het zingen van pop
muziek en folksongs en zo op het oog
ging dat helemaal niet gek. Er wer
den grammofoonplaatjes gemaakt
(Vann: Als je die nu hoort, wel, 't is
ongelooflijk zo slechthij had
een eigen radio-programmaatje, hij
trad op voor de televisie en in alle
mogelijke clubs was hij een graag ge
ziene gastVann: Maar ik ging
er kapot aan. De Amerikaanse ma
nier van leven, van denken, van za
ken doen, 't was afschuwelijk. Cor-
„KERST 1969".
Op woensdag 17 december zal in het
Rotterdamse Kleiwegkwartaer door
de rooms-katholieke, de evangelisch
lutherse, de hervormde en de gerefor
meerde kerken het blad „Kerst 1969"
huis-aan'-huiis worden verspreid. In de
Oranjekerk aan de Rozenlaan gaat
om half acht hier een bidstond aan
vooraf. Iedereen is daar weilkom.
BIOSCOOP-AGENDA, ROTTERDAM.
Arena - De duivelse 8, 14; Calypso - Fl-
nian's Rainbow, al; Centraal - Nudes on the
rocks, 18; Cineac NRC - Jungle boek, al en
Zijn gevangene, 18; Cineac AD - Als de
naakte wind der zee, 18; Cinerama - Cleopa
tra, 14; Colosseum - De laatste rekening be
taal je zeil, 18; Corso - Winning, 14; Grand -
En eeuwig zingen de bossen, 14 en Winden
waaien om de rotsen, 14; Harmonie - Pecos
houdt opruiming, 18 en Werelddeel der ver
schrikking, 18; Kriterlon - Wonder wall, 18;
Lumière The love bug., al.; Luxor - De
vrouw en de erotiek, 18; Metro - The Alamo,
14; Passage - Submarine X-l, 14 Prinses -
Rimboevechters van Birma, 18; Rex - Matt
Helm en de vernielers, 14; Studio '62 -
The lost man, 18; Thalia - Het gebeurde ln
het westen, 14; 't Venster - The Penthouse.
18; Victoria - De vernietiging van Franken
stein, 18. Nachtvoorstellingen toegang 18
jaar: Arena - FX-18 Splonnenjacht; Calypso
- Dracula, prince of darkness; Colosseum -
Het oceaangedrocht valt aan; Grand - Ge
heim Parijs; Prinses - De man die een ander
was; 't Venster - Dr. Strangelove; Victoria -
Met de pil meer mans.
Kindermatinees: Cineac NRC - Jungle
boek; Colosseum - Laurel en Hardy als boe
melstudenten; Passage - Robin Hood en zijn
schelmen; Prinses - 't Is Yogi de beer; Hex -
Bambi; Victoria - The lady and the tramp.
ruptie en geweld zijn de gewoonste
dingen van de wereld. Wie maalt
erom, je bedient je ervan en als 't zo
nog lukt ook, dan ben je een spekko-
per. Dan ben je die geslaagde Ameri
kaan met z'n eigen showroom sorry:
huis, z'n car, z'n color-t.v. set, z'n ge
stroomlijnde vrouw, z'n gemillimeter
de zoon die uitblinkt in het baseball-
team en z'n dochter die bij de verkie
zingen voorop mag lopen bij de majo
rettes. Hoera voor Amerika. Wat zijn
we gelukkig, wat zijn we clean. Maar
dat is alleen de glimmende
buitenkantEen binnenkant Is er
trouwens helemaal niet".
Europa
Ernie Vann hééft iets tegen Ameri
ka. Hij wil er ook beslist niet terug.
Hij is acht jaar geleden overgestoken
naar de oude wereld. Zwierf er rond
als een losgeslagene dat wel ja
want als je „lost" (verloren) bent is
het natuurlijk erg moeilijk maar met
een te vinden wat je zoekt. Rusteloos
zoekend een oude cliché-kreet die
hier volkomen op z'n plaats is ver
zeilde hij in de meest vreemde Kaf-
ka'se situaties, maakte kennis met
de onwezenlijke wereld van de dope
(drugs), een wereld waar hij veel en
fel over zingt. In Londen was het z
ver, dat hij letterlijk van God en alle
mensen verlaten in een soort geeste
lijk coma terecht kwam.
Met veel pijn en moeite wist zijn
sinds die tijd onafscheidelijke
vriendin Sally hem uit zijn zinloze
leegte te trekken en hem ook lang
zaam maar zeker weer terug te bren
gen naar de mensen, naar zijn pu
bliek, dat lief genoeg voor hem was
om hem weer te activeren en te over
tuigen van zijn eigenwaarde en talen
ten.
Holland
In Amsterdam dook hij onder in
een klein, gezellig etablissement 't
Cloppertjen" en zong daar avond aan
avond zijn folksongs veel van hem
zelf en ook van Bob Dylan en Leonard
Cohen en speelde er zijn soms
vriendelijke, maar meestal nogal
wrange scènes met z'n publiek en
zichzelf.
Het was in die tijd, dat ik hem min
of meer ontdekte en uitnodigde voor
mijn radioprogramma „Liedjes in
hun mars" en men kan 't geloven of
niet, maar we waren er allemaal/ een
tikkeltje stil van. Zo in de geest van:
hoe kan 't dat zo'n man met zoveel in
z'n muzikale mars, maar stilletjes
weggekropen zit in een kléin chanson
keldertje in Amsterdam. Hoe bestaat
het dat niemand nog ooit van hem ge
hoord heeft en we waren blij dat we
hem gevonden hadden.
In de lift?
Veertien dagen geleden maakte Er
nie Vann zijn eerste geïmproviseerde
theateroptreden in Nederland (Rotter
dam) in schouwburg „De Lantaren".
Er was een mini-publiekje, omdat nie
mand hem kende, maar dat publiek e
stak zijn waardering niet onder sto<
len of banken.
Dit optreden was ook min of mei
bedoeld als een repetitie voor de lat
speelplaat, die ik met hem ga opt
men voor mijn eigen label
„SSSST en misschien krijgt
met deze plaat (er komt tegelijkertijd
ook een singeltje uit!) Ernie Vann de
bekendheid die hij mijns inziens
zeker verdient. Houdt hem maar in de
gaten, u hoort nog van hem: Ernie
Vann, Amerikaan, en om de één of
andere wonderlijke reden vindt hij 't
geweldig hier in Holland.
SIES HOFMAN