Saneren is niet slopen,
maar „gezond maken"
29.80
In oude westen spelen
ratten krijgertje...
Voorzichtig met de bulldozer
Opportuun
Veertig jaar
zweefvliegen
in Nederland
18-10.
„Sanering eist een gedifferentieerde aanpak: het beleid voor een bepaalde wijk is
niet alleen vanuit deze wijk zelf te construeren, maar moet tevens bepaald worden
vanuit het totale organisme van de complexe stad. Er zijn geen kant- en klaar
oplossingen, zoals bijvoorbeeld een „ideaal plan".
„Het gaat om het vaststellen van de mentaliteit en de uitgangspunten voor een
nieuw beleid".
De wezenlijke prioriteiten zijn:
1. eerbied voor de waardevolle aspecten van het gegroeide in maatschappij en
gebouwde omgéving.
2. stadsvernieuwing is een proces en geen eenmalige daad.
3. het wonen in en nabij een binnenstad is noodzakelijk.
Stellingen en uitgangspunten, zoals ze
zijn geformuleerd door één van de drie
werkgroepen van de BNA (Bond Neder
landse Architecten), die een studiesane
ringsplan hebben gemaakt voor het
Gouvernekwartier. Het hier besproken
plan is van werkgroep 1, waarin zitting
hadden A. J. ter Braak, W. Eijkelen-
boom, P. P. Hammei, A. Middelhoek,
N. Witstok en prof. W. G. Quist.
Het is een bijzonder belangwekkend
plan omdat het zich op het standpunt
stelt, dat de bij sanering gehanteerde
bulldozer een uiterst gevaarlijk wapen
is. De werkgroep stelt zich kennelijk op
het standpunt dat als saneren slopen be
tekent er dan niet gesaneerd moet wor-
Het alternatief, dat wordt aangeboden
is even eenvoudig als bruikbaar en van
verdere reikwijdte dan het Gouverne
kwartier. Het komt neer op buurtver-
betering.
„Inplaats van sanering dient men bij ou
de binnensteden aan regeneratie te den
ken. Inplaats van een (door de gemeen
telijke diensten opgelegd) sanerings
plan, een beleid dat erop gericht is de
ontwikkeling de juiste kant uit te stu
ren: decentralisatie van alle centrale
functies in de stad als geheel, stimule
ring van de voor oude stadsdelen ge
schikte activiteiten, verbetering van het
woningbestand (zonder vermindering
van de bebouwingsdichtheid) enz. De
meeste oude binnensteden vormen een
uitstekende basis voor regeneratie van
de stad als geheel".
Onrechtvaardig
nu... beduidend
goedkoper
nodig, want U neeml
camping-kombinatie i
Een prachtig 3-poc
verstelbaar hoofdeinde met 2
patent scharnieren en 4-delige
polyaether matras in leuke des
sins en kleuren.
Een komplete kombinatie voor
de verwende kampeerder voor
nog géén dertig gulden.
kompleet met pol/aether
matras
Vanaf vrijdagmorgen 9 uur ver
kopen wij op onze camping
afdeling, 2e etage, deze bijzon
der komfortabele kombinatie,
een 3-poots bed met verstelbaar
hoofdeinde en een 4-delige po
lyaether matras overtrokken
met cretonne in diverse kleu
ren, 60 x 180 cm
Elke vrijdagavond tot 9 uur open
dagmorgen open
Het is een gedachtengang die voortkomt
uit de overtuiging dat saneren een in we
zen sociaal onrechtvaardige daad is. Wie
eenmaal in een als saneringsgebied aan
gewezen buurt woont, leeft in een wijk,
die alleen nog maar achteruit kan gaan.
•Niemand zal het in zijn hoofd halen
duur geld uit te geven aan verbeteringen
in de wetenschap dat de buurt gedoemd
is te verdwijnen.
(Saneren moet dan ook zijn, wat het
woord aangeeft gezond maken. In deze
redenering past het dat men erin de toe
komst voor zou moeten zorgen dat er
helemaal niet meer - of op uiterst be
perkte schaal - gesloopt hoeft te wor
den, door preventief te werk te gaan. Je
'zou dan nu bijvoorbe'eld in Ommoord
moeten beginnen. De gemeente heeft er
blijk van gegeven oog te hebben voor
deze zaak door een architect en twee
beeldende kunstenaars de opdracht te
geven een plan tot wijkverbetering te
maken. Dit plan wordt binnenkort in
gediend).
Gezond maken, dat is wat de werkgroep
bedoelt in zijn studie van het Gouverne
kwartier. De uitwerking van de gestelde
prioriteiten leidt tot deze conclusies:
Het is onverantwoord waardevolle,
gegroeide en steeds schaarser wordende
elementen verloren te laten gaan. (Een
bulldozer is een gevaarlijk instrument).
Onze generatie heeft het recht niet
het in eeuwen gegroeide te niet te doen
door rigoreus slopen.
Waar nog een enigszins waardevolle
omgeving aanwezig is, mag men deze
niet aantasten dan voor de verbetering
van de woonstandaard noodzakelijk is.
In alle wijken van de stad dient een
continu regeneratieproces plaats te vin-
Met de sanering van het Gouverne
kwartier moet en kan terstond worden
begonnen niet bijvoorbeeld na vijftien
jaar).
Wonen in en nabij de binnenstad is
noodzakelijk: het geeft een wezenlijke
bijdrage aan de vitaliteit van de kem.
Spelregels
Ten aanzien van het Gouvernekwartier
houdt de werkgroep zich aan de wette
lijke spelregels. „De wet op de ruimtelij
ke ordening, de aangepaste onteige
ningsregeling en de huidige woningwet
geven realisatiemogelijkheden voor wat
wij willen: een continue proces van af
breken wat totaal verkrot is, een onjuis
te schaal heeft en voor de nodige ruim
tevorming, herstel en nieuwbouw. Dit
proces zal zich moeten voltrekken in
een stedebouwkundig kader met be
leidsafspraken, die de stedelijke proces
sen zo min mogelijk hinderen of - nog
beter - deze stimuleren.
Het belangrijkste uitgangspunt hierbij is
zo weinig mogelijk vast te leggen, zodat
het leven gelegenheid krijgt zich op na
tuurlijke wijze te ontplooien. Voor de
rechtszekerheid is nodig een bestem
mingsplan met minimale condities, dat
bijvoorbeeld 15 a 20 jaar van toepassing
is; daarna wordt het plan herzien over
eenkomstig de dan geldende inzichten
en mogelijkheden". Tenslotte ontwik
kelt het plan zich door de tijd van een
plan met minimale condities tot een
plan met maximale mogelijkheden".
(Een enkele fase is op deze pagina in
tekening gebracht als illustratie van hoe
het kan).
De werkgroep beroept zich op een kern
achtige uitspraak van prof. Hulsman:
„wees zuinig op uw krotten", die hij
deed in een discussie over de financiële
consequenties van sanering.
„Wij menen dat grondig onderzocht
dient te worden, welke mogelijkheden
er liggen bij een regeneratieproces,
waarbij de onteigening beperkt blijft tot
stedebouwkundige correcties van be
perkte omvang".
Een mening die reliëf krijgt in het licht
van wat de econoom prof. Lambers
heeft opgemerkt over het grote pro
bleem van de financiering van de ver
werving in deze tijd van schaarse geld
middelen en hoge rentestanden!
De werkgroep waarschuwt: „Men kieze
niet de gemakkelijkste (dit is de bull
dozer), maar de juiste weg, die nog wel
eens de meest economische zou kunnen
„De methodiek van saneren, die ons
voor ogen staat, kan in ander opzicht
kostenbesparend zijn. Door een beperkt
aantal maatregelen op ruimtelijk tech
nisch gebied, die het karakter hebben
van een „injectie" - kan het economisch
Slimme Arie Lems, aanvoerder van alle
lijstén die thans in de Rotter
damse afdeling van de Partij van de
Arbeid circuleren, heeft het college
van B. en W. vragen gesteld naar aan
leiding van een artikel in het Rotter
dams Nieuwsblad, waarin sprake was
van een onvoldoende overleg tussen
Stadsontwikkeling en de Sociale Af
deling over problemen die rijzen bij
het verplaatsen van gezinnen uit de
te saneren wijken.
Met de verkiezingen zo pal voor de deur
zijn vragen over een dergelijke zaak
natuurlijk uiterst opportuun. Maar
slimme Arie heeft zich kennelijk niet
gerealiseerd dat er toch een luchtje
aan zit. Over welke verplaatsing
heeft hij het en over welke sanering
Juist, over die uit het verleden en die
reeds aan de gang zijn. Maar over wel
ke sanering handelde het artikel
Juist, in hoofdzaak over de komende
sanering. Slimme Arie springt op de
bres voor de toekomstige te verplaat
sen gezinnen.
Met andere woorden: hij gaat ervan uit
dat die gezinnen straks ook inder
daad verplaatst zullen worden. Of
wel: dat saneren slopen betekent. Er
is alles voor te zeggen, dat mensen
die uit oude buurten verhuizen een
optimale begeleiding krijgen. Er is
echter weinig voor te zeggen op dit
moment vragen te stellen die er a pri
ori vanuit gaan dat de door de ge
meente voor de sloop aangewezen
wijken ook inderdaad zullen verdwij
nen. Daarover vragen stellen was po
litiek heel wat zindelijker geweest,
hoewel niet zo opportuun.
leven in de wijk gestimuleerd worden".
Een enquête in de Jordaan in Amster
dam heeft geleerd dat zowel huurders
als huiseigenaren bereid zijn verbete
ringen aan woningen aan te brengen als
dergelijke „injecties" worden gegeven.
Het uitvoeren van verbeteringen werkt
zeer stimulerend op de bewoners van
De werkgroep noemt enkele mogelijk
heden, die een dergelijk effect kunnen
opleveren in het Gouvernekwartier.
wegnemen van rotte plekken e.d.
het creëren, zoveel mogelijk in samen
hang niet het vorige, van een aantrek
kelijk, verruimend, afwisselend mid
dengebied.
het creëren van doorsteken naar de
omgevende randstraten, met name
naar de Westersingel, de 's Graven-
dijkwal en de Mathenesserlaan.
het entameren van enkele bouwpro
jecten op sociaal-cultureel gebied
langs het verruimde middengebied.
„De nieuwbouw van huizen zal moeten
starten op plaatsen waar ruimte ont
staat door het wegnemen van bovenge
noemde rotte plekken. De nieuwbouw
wordt bezet door bewoners uit een vol
gende serie krotten; door dit continue
proces kunnen de bewoners grotendeels
in de wijk blijven wonen. Wij stellen ons
voor dat voor de nieuwbouw zich in de
vele te saneren stadswijken een spe
ciaal type bouwindustrie ontwikkelt".
Het rapport stelt:
Verbetering van huizen kan zijn
opknappen van de woning, afhanke
lijk van de ruimtelijke, technische en
hygiënische situatie.
een profielwijziging, waardoor meer
mogelijkheden ontstaan voor binnen
treden van licht en lucht. Het Gouver
nekwartier heeft op het ogenblik na
melijk een aantal voor wonen onaan
vaardbaar smalle straatprofielen.
In het plan is een gevarieerd voet
gangersdomein gemaakt, dat in principe
vrij is van autoverkeer. De straten krij
gen één-richtingsverkeer, waardoor het
aantal straten waardoor men de wijk
kan binnenrijden sterk verminderd is.
Er is voor aanmerkelijke parkeerruimte
Nieuw bjpleid
De werkgroep sluit zijn rapport af met
een beschouwing over een nieuw be
leid" van saneren. Een beschouwing,
waarmee wij van harte instemmen. We
laten haar hier volgen: 1
„In de eerstvolgende decenfiia zal een
grote operatie plaatsvinden. Voor tien
tallen miljarden guldens zal moeten
worden geinvesteerd in sanering. Thans
wordt voornamelijk en veelal als axioma
nog gedacht in termen van slopen, ge
volgd door nieuwbouw. Wij staan een
ombuiging in deze wijze van denken
voor. Een nieuw denken dat gericht is
op de ontwikkeling van stedelijke pro
cessen vanuit de waardevolle aspecten
van het bestaande, zal noodzakelijk zijn
ten bate van de bewoners en het gehele
leefmilieu. De hieruit voortvloeiende
werkwijze eist veel aandacht.
Elke straat moet bijvoorbeeld apart be
keken worden op kleine, maar belang
rijke mogelijkheden; van lantaarnpaal
tot kinderspeelplaats. De vormgevers
van het milieu zullen deze verhoogde
aandacht veel meer dan zij tot nu toe
gewend waren, con amore (met liefde)
moeten opbrengen.
Het totaalbeeld van het Gouverne
kwartier na het ontwikkelingsproces is
nog niet te bepalen. Het kan zijn, dat
oud en nieuw organisch tot een geheel
zijn gegroeid. Het kan ook zijn, dat toch
tenslotte een geheel nieuwe wijk is ont
staan; echter zal dan ook aan deze
nieuwe wijk afleesbaar zijn, dat er een
oude basis was, waaruit ze integraal ge
groeid is".
Niets staat vast. Kern van de studie is
dat een groeiproces in beweging wordt
gezet. Het verloop van dit proces wordt
voor het belangrijkste deel bepaald door
de bewoners van de buurt. De aantrek
kelijkste kant van het plan is dat het
ruimte biedt aan de creativiteit van elke
bewoner. De uitkomst ervan is dat er
geen uitkomst is: de wijk blijft in bewe
ging, de wijk zal niet verworden tot een
opbergplaats, waarin het leven is ge
stold.
Jan Hein de Groot.
Perspectief van een verbeterde buurt.
Zo ziet het Gouvernekwartier eruit na
de verbetering door de BNA-werkgroep.
Er is een gevarieerd voetgangersdomein
gecreëerd in het opengelegde midden
gebied. In de straten, waaraan woningen
zijn gelegen, waarvan het profiel wordt
gewijzigd, zijn beganegronds gelegen ga
lerijen geprojecteerd. Er is ook een mo
gelijkheid galerijen te projecteren ter
hoogte van de eerste verdieping. In de
woonblokken, die op het ogenblik lang
zijn en de communicatie frusteren, zijn
een minimum aantal doorsteken ge
maakt. Door de wijk heen zijn mogelijk-
Er kan worden geparkeerd op de lang
werpige pleinachtige ruimten grenzend
aan het open middengebied. In de stra
ten waar profielwijziging van de woning
heeft plaats gevonden is ruimte ont
staan om de auto voor de deur te zetten
.Het gebied wordt begrensd door links
de 's-Gravendijkwal en rechts de Wester
singel, aan de noordzijde door de West
kruiskade en aan de zuidzijde door de
Nieuwe Binnenweg.
UU 1
Een actie -groep van buurtbewoners heeft zich ingezet om het Oude
Westen verbeterd te krijgen. Hiervoor wil zij aandringen op verantwoor
de sanering van de buurt. Het aanbrengen van voorzieningen die het
samenleven-dichtbij-huis mogelijk maken staat voorop. Zo wordt ver
langend uitgekeken naar speelplaatsen, pleintjes, een zwembad, groen
voorziening, verbetering van de woonhuizen en bestrating. De actie
groep, die spreekt namens vele duizenden buurtbewoners, wenst vervol
gens een parkeerregeiing die het reinigen van straten mogelijk maakt en
tevens de gelegenheid geeft rustig over straat te lopen. Ook moet er
aandacht besteed worden aan het brandalarm. Een openbare buurt
bijeenkomst over deze problematiek zal gehouden worden op 11 maart
in de Lantaarn (8 uur).
Buurtbewoner van Duijn schreef op 29
augustus 1968 aan de direkteur van ge
meentewerken het dringende verzoek
de straten een opknapbeurt te geven.
Volgens de heer Van Dujjn was het 23
jaar geleden dat er voor het laatst iets
aan de straten was gedaan. Eerst 17
januari 1969 kreeg hij antwoord van de
heer Tillema, hoofddirekteur van ge
meentewerken. Hierin wordt vermeld
dat pas in 1970 de verbetering van de
straten ter hand genomen zal worden,
maar met zekerheid kon de heer Tillema
dat niet beloven.
Enkele weken geleden verklaarde wet
houder Van de Ploeg dat het schema van
gemeentewerken zeker 10 jaar achter
ligt. „Kijk dan weten we dat we nog wel
een tijdje kunnen wachten op de verbe
teringen. Weet je, ze laten de boel hier
expres verrotten. Dan kunnen ze later
zonder gewetenswroeging de bulldozer
laten komen om de buurt met de grond
gelijk te maken. Nou, dat nooit", is de
reactie van een huisvrouw, lid van de
actiegroep.
Stellig gelooft men dat het programma
van C-70 zoveel geld en werk opslokt
dat gemeentewerken een nog grotere
achterstand oploopt om werkelijk iets
In de wijk te doen. „Daarom gaan wjj de
bezoekers van C'70 opvangen om ze
naar onze buurt te leiden. Die mensen
móeten een objectieve indruk krijgen
van de stad Rotterdam. Ze moeten we
ten dat er in zo'n moderne stad nog zul
ke rotte plekken zitten".
Ratten
De buurtbewoners vinden dat er hoog
nodig iets aan het parkeerprobleem ge
daan moet worden. Allereerst willen zij
dat er slechts aan een kant van de straat
geparkeerd wordt. Vervolgens moet het
onmogelijk zijn dat vrachtauto's voor
de woonhuizen blijven staan als ze niet
gebruikt worden. Tevens eist men stren
ger toezicht zodat auto's niet op het
trottoir worden gezet. „Kijk, dan is het
ook weer mogelijk voor de stadreini-
gingsdienst de straten beter schoon te
houden, want nu is het een smerige
troep omdat de straatveger nergens bij
kan, Daarom kunnen ratten welig tie
ren; ja, die spelen krijgertje tussen de
auto's. Maatje kinderen moetje binnen
houden".
Als er wat meer ruimte voor de kinderen
wordt gecreëerd waar ze kunnen spelen,
gelooft men dat de baldadigheid, die
vaak zeer agressieve vormen aanneemt,
zal afnemen. Hiervoor zouden mis
schien wat krotten kunnen worden af-
gebroken, om op die vrije plaatsen watv
pleintjes en groenvoorzieningen te ma-f
ken. „Kinderen kunnen nergam rol
schaatsen. Dat is een grote achterstel
ling ten opzichte van kinderen in andere
wijken. Dat is ook met schoolzwemmen
zo. Omdat we hier zo ver van een zwem
bad zitten, wordt er geen geld uitgetrok
ken om ergens te kunnen zwemmen. Op
een van de open plekken moet dus een
zwembad komen".
Als de toestand van de huizen ter sprake
AUTOMOBIELVERZEKERING
ZEER VOORDELIGE TARIEVEN
HOGE NO CLAIM KORTING
VELE MOGELIJKHEDEN b.v.: GEEN EXTRA EIGEN
RISICO ONDER 23 JAAR
SNELLE EN COULANTE SCHADEREGELING
H.M. SCHOP ASSURANTIËN
5)
komt breken ruim vijftien monden te-
gelijkopen. „Als ik naar bed ga moet ik
mij aan de tafelpoot vasthouden anders
rol ik mijn bed uit". Ook de soep kan
.niet naar behoren worden genuttigd en
'thee kan niet anders dan op bepaalde
plaatsen gedronken worden". „En de
huisbazen doen er niets aan. Die verho
gen wel telkens de huur. Ook de bouw-
politie laat zich niet meer zien", meldt
een van de buurtbewoners.
Veel ergernis dusom zaken die door het
anders stellen van de 'prioriteiten' weg
genomen kan worden. Om een slagvaar
dig beleid op te stellen wordt een open
bare buurtbijeenkomst in de Lantaarn
gehouden op 11 maart.
Thom. Holterman.
Ter gelegenheid van het feit, dat het bin
nenkort veertig jaar geleden zal zijn, dat
de Koninklijke Nederlandse Vereniging
voor Luchtvaart hier te lande de zweef-
vliegsport introduceerde, wordt van
Teriet naar Noordwijkerhout - de
plaats van de eerste vlucht op 6 april
1930 - een postvlucht per zweefvlieg
tuig gemaakt.
Bij deze gelegenheid zullen 2400 brie
ven motorloos door de lucht worden
vervoerd waarvan de opbrengst ten goe
de zal komen aan de uitzending van een
Nederlands team naar de wereldkampi
oenschappen zweefvliegen, die dit jaar
te Marfa in Texas worden gehouden.
Philatelisten kunnen de herdenkings
enveloppen, die van speciale stempels
worden voorzien en gefrankeerd zullen
worden met de destijds door de P.T.T.
uitgegeven gouden KNVvL jubileum
zegel, tot 20 maart f 5,- per stuk bij
de KNVvL in Den Haag (giro 17 96 18)
bestellen.
nu... beduidend
goedkoper
Met dit zelfklevende plastic
tovert U, zonder punaises, zon
der lijm, weer fleur en kleur
op verveloze planken, deuren,
muren, dienbladen, prulleman-
den, enz.
Zelfklevend pi* dat U in
een wip kunt gen waar
U ook wilt nu
plak-
plastic
Vanaf vrijdagmorgen 9 uur ver
kopen wij op de eerste etage
dit zelfklevend plastic in di
verse leuke dessins, 45 cm
breed, in coupons
Elke vrijdagavond
