Zes golden voor lniden
van de brandklok
■81
Rekeningen uit vorige eeuw:
Gebedsdienst in
Grote Kerk
95
79?
DE HAVENLOODS - DONDERDAG 5 MAART 1970
Bij de inventarisatië van het gemeente
archief Schiedam, vond de gemeente
archivaris, de heer G. v.d. Feijsto.a. een
aantal oude rekeningen. Hij vertelt daar
over in het gemeenteblad „Het Stadhuis
Meldt". Bij de rekeningen is een nota uit
het jaar 1867, afkomstig van de heer A.
van Woerkom, Stadsklokkenluider.
„Geluidt voor den Brand met de Brand
klok voor het pakhuis van den Heer
F. H. Rozenstraten in de kinderbuurt,
f 6,-". Volgens oud gebruik luidde de
klok van de grote kerk bij het uitbreken
van een brand. De brandklok fungeerde
als oproep aan brandweer, politie en ste
delijke autoriteiten, te vergelijken met
de tegenwoordige brandmelding. Zo op
het eerste gezicht is niet herkenbaar, dat
het een zeergrote brand betrof.
Van de brand, die op 14 maart 1867
's avonds om half elf uitbrak, staat in de
Schiedamsche Courant van 18 maart
een levendig verslag: „Jl. donderdag
avond, omstreeks half elf ure is een felle
brand uitgebarsten in de kelder- en kis-
tenmakerij van J. A. Verweerde, gele
gen aan de Kinderbuurt, op den hoek
van het Spinhuispad. Niettegenstaande
de ijverige inspanning van de brandweer
is het pand, dat zoowel beneden als bo
ven met zeer brandbare stoffen was op
gevuld en waar het vuur gelijktijdig
woedde, schier geheel uitgebrand, doch
zijn de belendende gebouwen zoo goed
als ongedeerd gebleven.
De verschillende autoriteiten, schutterij
en politie waren in zeer korten tijd ter
plaatse en is het aan hunne doeltreffen
de maatregelen te danken, dat de orde
geen oogenbük werd verstoord, dat
geen enkel ongeval te betreuren is. De
burgemeester en de commissaris van
politie, het allereerst op de plaats aan
wezig, hebben met geweld de deur doen
openen en zijn het brandende gebouw
binnen gegaan; weinige oogenblikken
daarna vernam men reeds dat de huur
der van het pand in verzekerde bewaring
was genomen, zoodat hieruit moet wor
den afgeleid, dat het ingestelde onder
zoek ongunstige vermoedens heeft doen
rijzen. Hetpakhuisbehoort aan den heer
F. H. Rozestraten, van wien fusten op
den zolder geborgen waren. Zoowel het
gebouw als die goederen en ook de kis-
tenmakerij waren bij verschillende
maatschappijen tegen brandschade ver
zekerd. Heden zijn, naar wij vernemen,
bovengemelde huurder en diens schoon
broeder M. H. Verhoeckx, die bij hem
werkzaam was, gevankelijk naar Rotter
dam overgebragt".
Het verslag van de gemeente over het
jaar 1867 geeft nog enkele aanvullende
gegevens, zoals het gebruik van zes
brandspuiten. Burgemeester was toen
P. J. van Dijk van Mathenesse, comman
dant van de schutterij was H. W.
Roelants (Luitennat Kolonel), com
mandant van de brandweer was J. Dijk-
mans Gz. (Opper-Brandmeester) en
commissaris van politie was C. Kok.
De kistenmakerij bestond nog niet zo
lang. In 1862 werd een bedrijf gevestigd
in samenwerking met G. Lub en
C. A. H. van Bijlevelt, in 1863 één met
G. Lub. Wat er verder is gebeurd met de
nu... beduidend
goedkoper
Zelfs al zou U niet direkt een
nachthemd nodig hebben, dan
laat U nog zo'n spotkoopje vast
niet lopen.
Want nu verkopen wij een par
tij mooie brushed nylon nacht
hemden uit de duurdere series.
Er zijn diverse modellen, te veel
om allemaal op te noemen,
daarom een voorbeeld uit onze
sortering.
Elegant brushed nachthemd
met pasje in nopjes nylon, lange
mouwen en rijke garnering.
Alle modellen verkopen wij
door elkaar per stuk voor nog
géén vier gulden.
Vanaf vrijdagmorgen 9 uur ver
kopen wij op de parterre deze
partij brushed nylon nachthem
den uit de duurdere series, er
zijn diverse modellen en kleu
ren, maten S, M, L (38 t/m 48)
door elkaar,
Perstuk A 98
WÈÊÊÊÊÊÊ
Elke vrijdagavond, tot 9
Ook maandagmorgen opart
heren Verweerde en Verhoeckx is niet
bekend, daar de couranten er niets over
vermelden en de stukken van een pro
ces, als het hiertoe gekomen is, zich niet
in Schiedam bevinden, omdat de zaak
onder de rechtbank te Rotterdam viel.
Twee werksters hebben in 15 dagen
voor dertig gulden het gehele stadhuis
gereinigd. Wat in 1867 kon, zou nu niet
meer mogelijk zijn. Apart wordt ver
meld de kantoorruimte en boekenka
mervan D. Koning. Bedoeld zal hier zijn
van De Koning, en wel E. de Koning,
„wijkmeester, belast met het bijhouden
van het Bevolkings-Register" (Jaar
boekje Schiedam 1867). Bij het schoon
maken van zijn boeken assisteerde de
concierge, P. Stolk.
Het schoonhouden van het stadhuis is
niet iets om lang bij stil te staan, maar
wel de vermelding van de „wijkmees
ter". Nu de afdeling Bevolking gaat ver
huizen naar een nieuw gebouw, is er een
geschikte aanleiding iets over de bevol
kingsboekhouding te vertellen.
Het instituut van wijkmeesters dateert
in Schiedam van 1784. Op 8 maart van
dat jaar vaardigde het stadsbestuur een
ordonnantie uit, waarbij de stad in ze
ven wijken werd verdeeld. Aan het
hoofd van elk werd een wijkmeester
aangesteld. Zij hadden de opdracht om
te vervaardigen „exacte en pertinente
lysten van alle de Persoonen en Fami-
lien" in hun wijken woonachtig, en
daarin aan te tekenen alle veranderin
gen, zowel van vertrokken als ingeko
men personen. We hebben hier te ma
ken met een voorloper van de latere, nu
nog bestaande bevolkingsregisters (niet
te verwarren met de registers van de)
Burgerlijke Stand!
In 1826 vaardigde het stadsbestuur een
nieuwe „Ordonnantie op hetWykmees-
terschap" uit. In de aanhef is sprake van
het vervallen „door veranderde tijden
en omstandigheden van de bevorens zoo
nuttige instelling van Wijkmeesters".
Het nieuwe college van acht personen
werd belast met het aanleggen en bij
houden van een register, waarin moest
worden aangetekend: 1. al de huizen
binnen de stad, wijks- en nummersge-
wijs; 2. de namen van de bewoners; 3.
hun beroep. De registers, voortvloeien
de uit deze verordening, zijn bewaard
gebleven en vormen, verdeeld in vier
series, een doorlopend geheel, tot
met het jaar 1862.
Met de registers van 1826 was Schiedam
de officiële wetgeving enige jaren voor
uit, want eerst in 1849 werd bjj Konin
klijk Besluit van 22 december bepaald,
dat zulke registers moesten worden bij
gehouden en wel per 1 januari 1850. De
basis vormden de registers van de volks
telling van 1849. De datum 1 januari
1850 is te beschouwen als de officiële
geboortedatum van de bevolkingsregis-
Als gevolg van genoemd K.B. vaardigde
het stadsbestuur op 10 mei 1850 een
derde reglement of verordening voor de
wijkmeesters uit. Deze bleven belast
met het aanleggen en bijhouden van de
registers, maar nu onder supervisie en
bevel van de Ambtenaar van de Burger
lijke Stand „als speciaal belast met de
zorg voor het bijhouden der Bevol-
kings-Registers".
Bij raadsbesluit van 31 oktober 1860
werd het college van wijkmeesters opge
heven „als beantwoordende niet aan het
doel" en de werkzaamheden opgedra
gen aan de voormalige secretaris van dat
college, die nu de titel voert van „Wijk
meester, belast met de bijhouding van
het Bevolkingsregister der Gemeente"
Dan is er een andere nota voor het
schoonmaken van het stadhuis. Daarin
staat dat op 24 september de verkiezing
van 17 personen plaatsvond bij A.
Bennink, die voor consumpties en zaal-
huur ruim 62 gulden in rekening brengt.
Zijn nota is wat kort en bevat enige duis
terheden als „brand" en „g", maar wan
neer we lezen „brandewijn" en „gla
zen" worden ze begrijpelijker. De stem
ming vond plaats in Musis Sacrum, waar
Arend Bennink, 45 jaar, „sociëteitshou
der" was.
In de Schiedamsche Courant van 24 sep
tember verscheen deze mededeling:
„Wij herinneren onze lezers aan de ver
kiezing van zeventien leden eener com
missie uit de ingezetenen, buiten de le
den van den raad, bedoeld bij art. 131
der gemeentewet, ter zalce der voorge
dragen opheffing van de gemeente Oud
nu beduidend
goedkoper
Dat dit klasse tapijten zijn valt
meteen op, de dubbele onder
laag met de verankerde pool
wijst er ook duidelijk op.
Omdat er bij de strenge fa-
briekskontrole kleine schoon
heidsfoutjes werden ontdekt,
kunt U alleen nu zulk kamer
breed nylon tapijt van een be
kend merk zo voordelig kopen.
kamerbreed
nylon tapijt P/J
370 cm breed OOa=
in diverse kleuren
kamerbreed IfMK
nylon tapijt
400 cm breed CQ80I
met hoog-laag pool Qjj,
in diverse kleuren per mete
kamerbreed j29r
nylon tapijt
400 cm. breed
extrazware /O 80
kwaliteit
in diverse kleuren
en Nieuw Mathenesse en de wijziging
der grenzen van de gemeente Schiedam,
welke verkiezing zal plaats hebben op
Maandag e.k., 24 dezer, van 9 tot 5 ure,
in het gebouw Musis Sacrum, aan de
Lange Haven".
Het artikel in de gemeentewet van 1851
schreef voor, dat een ontwerp van ver
eniging van gemeenten, resp. opheffing,
voorgelegd moest worden aan de ge
meenteraad en aan een gelijk aantal
door de kiezers uit de ingezetenen per
sonen. De raad van Schiedam telde toen
17 leden, vandaar de verkiezing van nog
eens 17 personen.
Bij het gemeentebestuur was een schrij
ven van Gedeputeerde Staten van Zuid-
Holland binnengekomen, waarin dit
college kennis gaf van het besluit om de
gemeente Mathenesse op te heffen en
bij Schiedam te voegen.
Daar G.S. vóór 1 oktober het oordeel
van Schiedam wenste te kennen, was
haast geboden. De stemming vond
plaats en wij lezen daarover in de cou
rant: „Schiedam, 25 september 1866.
Heden heeft plaats gehad de opening
der stembriefjes, ingeleverd ten behoeve
der keuzen van zeventien leden der
nissie uit de ingezetenen, buiten de
leden van de raad, bedoeld bij art. 131
der gemeentewet. Tot leden der com
missie zijn benoemd de heeren: mr.
K. A. Poortman, dr. A. Maas, mr. A. J.
Beukers, P. C. A. Prins, G. Poort, L.
Knappert, L. W. Jansen, H. Cool,
J. S. M. de Groot, C. J. P. van der
Schalk, H. A. M. Roelants, mr. A. J.
Hazenberg, dr. P. J. Jansen, A.
Rijnbende, A. Knappert Lz., dr. L. J.
DelBaere en J. Dijkmans Gz.". In de
courant van 28 september staat het pro-
ces-verbaal van de opening der stem
briefjes, waaruit wij vernemen, dat het
stembureau heeft bestaan uit Joannes
Balthasar Nolet, wethouder en voorzit
ter, Joannes Andreas Nolet Wz. en
Theodorus Zoetmulder, leden van de
gemeenteraad en stemopnemers.
Wat de verkiezing betreft, deze vond
niet door iedere ingezetene plaats, maar
alleen door hen, die op de zogenaamde
kiezerslijst voorkwamen. De bijdrage in
de rijks directe belastingen was hiervoor
beslissend. In Schiedam was voldoende
een aanslag van f30,-. Van de 556
stemgerechtigde ingezetenen versche
nen in Musis Sacrum 185 personen, zo
dat niet bepaald van een grote opkomst
kan worden gesproken.
Van de werkzaamheden van deze com
missie is niets teruggevonden. Uit het
verslag van de raadsvergadering van 14
december 1866 weten we echter, dat zij
„geene bezwaren tegen de voorgestelde
vereeniging" heeft gemaakt. Het is wel
jammer, dat we zo niet weten, of er
tegenstand in de commissie was en wie
de opposanten tegen de vereniging van
Mathenesse met Schiedam waren.
Anders ligt dit bij de besluitvorming in
de gemeenteraad, waar uitvoerige ver
slagen van over zijn. Het einde van de
geschiedenis was, dat op 22 december
1867 de Koning zijn goedkeuring hecht
te aan de vereniging van beide gemeen
ten, met toevoeging van een deel van de
gemeente Kethel en Spaland (het deel
gelegen ten zuiden van de Oude Dijk,
ongeveer het voormalige Nieuwland,
Kortland en 's Graveland). Per 1 januari
1868 was de vereniging een feit.
Jammer, dat Schiedam de visie van bur
gemeester P. Dijk van Mathensse niet
heeft gedeeld en daardoor weinig met
het nieuw verworven grondgebied heeft
gedaan, ten gevolge waarvan de stad het
belangrijkste deel in 1909 aan Rotter
dam kwijtraakte. Het deel namelijk,
waar nu de Merwehaven is.
nu... beduidend
goedkoper
Op onze schoenen-afdeling
staan 2e voor U klaar, deze
echt suède lederen schoenen
(en wat beschermt beter tegen
de kou dan dit natuurpro-
dukt?)
Suède lederen damesmolière,
een ideale gemaksschoen, keu
rig afgewerkt, met ijzersterke
zool en prima pasvorm, per paar
voor nog géén negen gulden.
Op 6 maart zullen weer vele vrouwen van alle
gezindten over de gehele wereld samen ko
men in een korte gebedsdienst.
Dit jaar is het thema voor de liturgie; „Houd
moed". De liturgie is samengesteld door vrou
wen uit vijf verschillende landen:
een maatschappelijk werkster uit Guyana
werkend in de negerwijken van New York:
een blanke Amerikaanse;een lcraresuit India;
een Egyptische huisvrouw; een jonge theolo
ge uit de Philippijnen.
De dienst Wordt gehouden in de Grote Kerk
op de Markt. Het Schiedams Vrouwenkoor
zal medewerking verlenen. Aanvang: 20.00
In Kethel-Groenoord zal op 6 maart een ge
bedsdienst worden gehouden in de
Dorpskerk. Aanvang: 20.00 uur.
Vanaf vrijdagmorgen 9 uur ver
kopen wij op de schoenen-afde
ling deze suède lederen dames
molières met oerdegelijke zool,
in de maten 36 t/m 41 en
de kleuren groen, bruin
en beige per paar
Elke vrijdagavond tot 9 uur open
I Ook maandagmorgen open I
Gijn tal, of schrift, best.
Ontwikkelingshulp
discussie in
Politiek Kaffee
Er waren vee) belangstellenden in het Schie-
damse Politiek Kaffee, waar gesproken werd
over de ontwikkelingssamenwerking met ar
me landen. Sprekers waren de heren mr. C. A.
Bos, lid van de Tweede Kamer voor de CHU
en de heer B. Schijf. Laatstgenoemde voerde
bezwaren aan tegen het tot dusver gevolgde
programma en bekritiseerde het standpunt
van de CHU. Hierop werd door mr. Bos gerea
geerd met een nadere uiteenzetting. Men was
het wel eens over een noodzakelijke wijziging
in de hulpverlening, maar het probleem is op
welke wijze de hulpverlening moet plaats vin
den. Het rapport Hoffman, waarin op ver
schillende zwakke punten in het tot dusver
toegepaste systeem worden behandeld, kwam
Reparatie schepen bij
Wilton Fijenoord
In dok 5 bij Wilton Feijenoord is opge
nomen de bulkcarrier „Theologos" van
M. J. Lemos Co. Ltd. te Londen. Het
schip heeft aanzienlijke bodemschade
opgelopen. De bodem en tankdop met
alle inwendige delen moeten vernieuwd
worden. Voor deze omvangrijke repara
ties, worden nieuwbouw secties vervaar
digd, die dan later door de nieuwe drij
vende kraan Mammoet op hun plaats
worden gebracht.
Verder is een nieuwe sectie aangebracht
in de „Sinoutskerk" van de V.N.S. Het
schip is hierdoor ongeveer 20 meter ver
lengd. Er worden gelijktijdig reparaties
uitgevoerd aan de motoren. De „Si
noutskerk" is het tweede schip in een
serie van de zgn. S-kerkschepen van de
V.N.S., die door Wilton Feijenoord ver
lengd zullen worden.
Ziekenhuisbarak wordt
wijkgebouw Bijdorp
De wijkvereniging Bijdorp krijgt een ei
gen wijkgebouw, doordat de gemeente
een barak van het oude ziekenhuis be
schikbaar heeft gesteld. De barak wordt
geplaatst op het terrein van de speeltuin
aan de Schietbaanstraat.
De vereniging zal 10 april in het gebouw
't Raadhuis de jaarvergadering houden.
Als bestuursleden zijn aftredend de he
ren Blaauw en van Dooren, respectieve
lijk secretaris en 2e penningmeester. Zij,
stellen zich herkiesbaar.
De Schiedamse Muziekvereniging „Oefening
Baart Kunst", viert dezer dagen het zeventig
jarig bestaan. In verband hiermee wordt zater
dag 14 maart van 16.00-17.30 uur door het
bestuur in gebouw Tivoli aan de Nieuwe
Haven, een receptie gehouden.
Vanaf vrijdagmorgen 9 uur ver
kopen wij op de 1e etage dit
kamerbreed nylon tapijt met
dubbele onderlaag, dus met ver
ankerde pool, keuze uit drie
kwaliteiten, voor prijzen die U
niet gauw voor een tweede keer
Binnenstad - plannen
in Stedelijk Museum
Van zaterdag 7 maart tot en met vrijdag 15
mei zal in het Stedelijk Museum op de Hoog
straat een expositie zijn ingericht van de plan
nen voor de sanering en herbouw van de bin
nenstad. Op de expositie zijn ook alle
maquettes te zien. Voor inzage van de plan
nen is het museum gratis toegankelijk, gedu
rende de normale openingstijden, op zondag
van 12-17 uur, overige dagen van 10-17 uur.
De ontwerper van de plannen, de heer B. C.
van Gent, zal de plannen toelichten en vragen
beantwoorden op de volgende avonden: vrij
dag 6 en 13 maart, dinsdag 17 en 24 maart,
vrijdag 10 april en 15 mei. De bijeenkomst op
6 maart die om 21 uur begint, is gereserveerd
voor organisaties uit het plaatselijk bedrijfsle
ven. De overige bijeenkomsten, die allen om
20 uur beginnen, zijn voor iedereen toeganke
lijk.
De gratis toegangskaarten voor de voorlich
tingsavonden zijn verkrijgbaar met ingang
9 maart bij de afdeling openbare werken van
het stadhuis, ingang Oude Kerkhof. Kaarten
kunnen ook telefonisch worden besteld: tele
foon 269051, toestel 49.
Er zijn plannen om te komen tot de uitgav
Met enige verwondering zullen de Schie
dammers kennis hebben genomen van
de sloop van het pand op de hoek van de
Singel en deHoflaan, waar jarenlang een
apotheek gevestigd was. De apotheek
was al enkele jaren verdwenen en nu dus
ook het pand. Op deze plaats zal het
nieuwe stadhuis gebouwd worden. Ook
de brandweerkazerne zal hiervoor on
der de slopershamer verdwijnen. Deze
sloop betekent het begin van de plannen
voor de „Stationsboulevard", zoals die
is ontworpen in de plannen voor de bin
nenstad.
Niet helemaal gesloopt, maar wel een
grondige vernieuwing heeft het oude
gebouw van deRijks-HBS ondergaan. In
het gebouw, waarin eerst de jeugd en
daarna de „echte slopers" aan het werk
zijn geweest, zullen binnenkort enkele
afdelingen van de Schiedamse gemeen-
tesecr^tan^wordenmj^rgebracht^
T-'.
Eiken Windsor
wandmeubel
praktische indeling
lengte 200 cm
Nu nog voor ggg
geisoleerd en gepan
