De eenzame doodgravers
op de Vraggelse heide
1!
Acht stille revoluties
9.1
9!
J
DUAL
m
iFUTURA
l'li™
Zo eenmaal
in de vijf jaar
komt er
een telegram...
98
KEUS UIT EEN GROTE COLLECTIE
afspeelapparatuur
Betalen in vijf keer
kost niets meer
GnniEoa
Cursussen middelbare en
hogere sociale arbeid
beginnen in september
85
85
DE HAVENLOODS - DONDERDAG 25 JUNI 1970
34-103
Als men door de dfchte Brabantse
bossen van Teteringen naar Terheijden
rijdt en wat afdwaalt van de doorgaan
de route, kan men plotseling een boom
ontdekken, waarop een verweerd bord
vastgespijkerd is. Nog net leesbaar is de
tekst: „Ned. Isr. Begraafplaats". Als
men dan de aangegeven richting volgt
en enige honderden meters een
zandpad volgt, ziet meii twee kleine
woningen, een schutting en wat kip
pen, die daar omheen scharrelen. In
het „Pier" huiskamertje van een der
woninkjes spraken we met van Doore-
malen.
Pier woont al bijna 70 jaar op de
Vraggelse Heide net zo lang als hij oud
is, want hij is hier geboren en nooit
weggeweest. Samen met zijn broer Jan,
die in het andere huisje woont. Dat
andere huisje is eigenlijk de „ambtswo
ning", omdat dit oorspronkelijk bij het
kerkhof hoort. Het huisje van Pier
mocht deze neerzetten met toestem
ming van de Joodse Raad. Dat was
toen hij ging trouwen en niet uit de
streek wegwilde. Aangezien Jan echter
de oudste is uit het gezin van tien
kinderen, heeft hij de meeste rechten
en is er de baas. Voor de twee broers is
dat natuurlijk een formaliteit, want
waar het kan helpen zij elkaar, of dit
nu geldt voor bijstand aan een zieke
kip of voor het delven van een graf.
Voor een tientje
Pier komt pas goed los als we belang
stellend hebben geihformeerd waar de
gemetselde muur gebleven is, die vroe
ger om het kerkhof stond. Dat blijkt
een teerpunt. Waarom die afgebroken
moest worden weet niemand. Maar
Den Haag wikt en beschikt en een
ploeg mensen is dan ook enige tijd
bezig geweest om de oude muur te
slopen en de zaal opnieuw te omhei
nen met een schutting.
„En hedde ge dat materiaal gezien?
vraagt Pier verontwaardigd. „Agge d'r
maar effe tegen duwt zit er al bewe
ging in. Dat kan wat moois worden als
het eens goed gaat stormen". En denk
toen het onontkoombaar]
was dat de muur geslecht zou worden,
dit samen met Jan te mogen doen, om:
op die manier nog een centje extra bij
de a.o.w te pikken, maar „lou loenen".
Zo eenmaal in de vijf jaar gemiddeld
gaat „er een jood dood" en dan krijgt]
Jan een telegram. Meestal staat er dan'
wel de afmeting bij, want zegt Pier:
„We moeten wel weten of het 'n klei
nen of groten mens is", want daai|
moet je met graven vanzelfsprekend
Tientallen guldens heeft U uit
gegeven voor Uw pruik, behan
del hem dan ook goedeen
echt pruikenkoffertje kost
slechts een paar gulden.
Ideaal opvouwbaar pruikenkof
fertje waar Uw opgemaakte
pruik precies in past. Dit leuke
koffertje van gevoerd en verste
vigd plastic (ook fijn als reis
cosmetique), door de druk
knoppen snel opvouwbaar, nu
voor nog géén twee gulden.
pruiken- en
cosmetiquekoffertie
Vrijdag en zaterdag verkopen
wij op de parterre deze op
vouwbare pruiken- en cosmeti-
quekoffertjes met koperkleuri
ge draaisluitng, afmetingen
20x19x12 cm, in
paarlemoerrose
Elke vrijdagavond tot 9 uur open
Ook maandagmorgen open
Géén tel. of schrift, best.
rekening meehouden. Het salaris voor
deze arbeid bedraagt f 10,- precies.
Dat tientje krijgt Jan, want Jan is de
baas. Toen we zeiden dat we dat niet
veel vonden, kregen we te horen, dat
dit een verdubbeling was van het loon
voor de oorlog. Toen was de uitkering
n.l. f 5,-. Voor de rest ontvangen Jan
en Pier geéirsalaris. Met de A.O.W. eh
wat teelt van eigen groente en het
houden van kippen proberen ze rond
te komen.
„Ach, en aan het water en het licht
hoeven \ve het niet uit te geven, want
dat hebben we hier niet". Pier wijst
ons op een grote regenton, de enige
water voorziening en op het gaslampje.
Oorlogsslachtoffers
Pier weet overigens precies waar nog
joden wonen en hoeveel. De meesten
zitten in Breda. In Terheyden en
Teteringen zijn er geen meer. „Ja, nou
je het zegt, in den Berg (Geertruiden-
berg) woont er nog een en.
Worden hier alleen oude mensen begra
ven?
Dat zal je gewaar worden", zegt Pier,
„jonge ook, als ze maar doodgaan".
En dan komen de verhalen pas goed
los. Want er zijn erg veel verhalen over
die kleine begraafplaats op die grote
Vraggelse Heide waar de eerste dode
begraven werd in 1844 en de laatste in
1967. Trieste verhalen over slachtof
fers uit de laatste oorlog, die er begra
ven liggen, zoals die ene ondergrondse
werker die joden illegaal hielp de grens
over te komen, zelf op een dag bij de
grens onder Chaam opgevangen werd.
meegenomen naar Breda en daar
geexcuteerd.
Ook staat er een gedenksteen van twee
joodse meisejes uit Geertruidenberg
die op transport werden gesteld naar
Duitsland en nooit terugkeerden.
Verhalen
In een streek als deze doen nog allerlei
bizarre verhalen opgeld. Vanouds heeft
de hei de naam behekst te zijn en
vroeger was er dan ook geen sterveling
die, als het niet hoognodig moest, uit
plezier 's avonds een wandelingetje in
Jan, bewoner van de „ambtswoning"
Pier: ook jonge mensen, als ze
foto's W. Groeneveld.
dit gebied maakte. Een van de zeer
weinige uitzonderingen vormde
„Mieke Perdepoot". doch die was vol
gens de mensen zelf behekst.
Pier hoorde haar geschiedenis voor het
eerste op een stormachtige avond, toen
de wind om het huisje gierde en vader
en moeder en zeven van de tien oudste
kinderen om tafel zaten. Piers vader,
die opstond om het fornuisje wat op te
rakelen, zag door het raampje achter
een van de grafzerken een konijnen-
kop. Hij pakte zijn geweer, sloot be
hoedzaam de deur achter zich, legde
aan en schoot. Maar gelijk dat het
schot knalde, verdween de hazekop
achter de zerk om even later weer olijk
te voorschijn te komen. In het licht
van een bij vlagen heldere maan lpgde
vader opnieuw aan en schoot weer,
maar ook ditmaal trok de kop zich net
op tijd terug. Dit herhaalde zich nog
eenmaal en toen vader, toch wel wat
bleek om de neus, wat dichterbij ging
kijken, hoorde hij een rauwe schreeuw.
Vanachter de zerk stapte een oud
vrouwtje met een muts met twee
pluimen: Mieke Perdepoot met achter
haar het onafscheidelijke hondje. Een
berucht tweetal in de streek, want wat
niet gebedeld kon worden, werd op
slinkse wijze „gevorderd", waarbij het
hondje een aktieve rol speelde. Tegen
verwachting in is zij een natuurlijke
dood gestorven. Van ouderdom schijnt
En dan zijn er de verhalen als zouden
er schatten begraven liggen, zodat er
zelfs nu af en toe nog mensen met
wichelroeden verschijnen in de
Blieken; van het klooster dat bij
Tongerloo moet zijn geweest en de
linie die in de oorlog is aangelegd. Over
de zee die vroeger geweest is waar nu
camping Katjeskelder iS (bij het aanleg
gen van de waterleidingen werden er
schelpen gevonden).
Rond de zerken op de Vraggelse Heide
waaien de verhalen naar je over met
het ruisen van de omringende bomen.
J. SLAVENBURG.
Stanley Jones, de bijna legendarische globetrotter
in dienst van het Koninkrijk van Jezus, is weer
enkele dagen in ons land geweest om een ashram
(een bijzondere vorm van retraite en bezinning) te
leiden. Hij was. op weg naar Finland, waar zijn
ashram-beweging een politieke omwenteling heeft
teweeg gebracht.
Een typisch staaltje van zijn denken en streven was
zijn eerste toespraak over „acht stille revoluties".
Hij wist deze te ontdekken in het „eenvoudig"
bijbelgedeelte in Lukas 8: „En het het geschiedde
kort daarna, dat Jezus van stad tot stad en van
dorp tot dorp trok, verkondigende het evangelie
van het Koninkrijk Gods en de twaalven met Hem,
en enige vrouwen die genezen waren van boze
geesten en van ziekten. Maria, met de bijnaamvan
Magdala, van wie zeven boze geesten uitgegaan
waren, en Johanna, de vrouw van Chuzas, de
rentmeester van Herodes, en Suzanna en vele
anderen, die hem dienden met hetgeen zij beza-
EEN
1. Om van achteren naar voren te gaan: in de
laatste woorden ligt een stille revolutie ten opzich
te van het geld Boeddhistische monniken in
Birma dragen hun geld in een zakdoek bij zich. In
de bus maken ze die open en dan moet de
conducteur er maar het juiste bedrag uitnemen. Zij
willen de macht van het geld breken door het niet
aan te raken. Maar in de kring van Jezus werd de
macht van het geld gebroken, doordat het ter
beschikking werd gesteld voor de voortgang van
het Godsrijk. De vrouwen waarover we hier lezen,
dienden Jezus en zijn beweging met hetgeen zij
bezaten.
Onze hele economie is gericht op de bevrediging
van menselijke behoeften. Maar door wie of wat
worden die behoeften bepaald? In het kapitalisme
wordt een eindeloze toeneming van menselijke
behoeften beoogd, door via de reclame onze
begeerte tot het uiterste te prikkelen. In het
koninkrijk Gods geldt de maatstaf: je hebt recht
op zoveel geld en goed, als je geestelijk en
verstandelijk en lichamelijk geschikt maakt voor de
dienst in het Godsrijk. Het overige is bestemd voor
de bevrediging van de behoeften van anderen (naar
dezelfde maatstaf vast te stellen).
In het communisme is de kern-rejgel: van ieder naar
zijn bekwaamheid, aan ieder nahr zijn behoeften.
En naar het bijbelwoord: wie niet werkt, zal
ookniet eten (een tekst, die zelfs in de Sovjet
grondwet staat) wordt in het communisme het
arbeidsloos inkomen afgewezen.
Stanley Jones heeft eens tegen een communistisch
leider gezegd: „Jullie kern-regel is volkomen bij
bels en in dit opzicht zijn jullie kleinkinderen van
het evangelie. Maar jullie hebben de zaak bedor
ven, door deze regel te willen doorvoeren met
macht en geweld".
In het gezelschap van Jezus beschikten de vrouwen
over de goederen. In de Verenigde Staten beschik
ken de vrouwen over 75 procent van de welvaart
(toen Jones dit op een vrouwencongres in Amerika
beweerde, werd er fel geïnterrumpeerd: nee 82
procent) en ze doen er 90 procent van alle
inkopen. Vrouwen zullen in de toekomst al meer
het psychisch centrum zijn van de economie (zij
het wellicht niet het intellectueel, wetenschappe
lijk middelpunt). Dat geeft hun grote mogelijkhe
den. De mannen zijn psychologisch vooral op
wedijver ingesteld, de vrouwen op coöperatie. Ze
moeten dagelijks in hun gezinnen de conflicten
oplossen, door creatief op samenwerken en samen-
delen aan te sturen. Ze staan voor de beslissing:
zullen we al meer op de mannen gpn lijken? Dan
is de geur en de fleur van het typisch vrouwelijke
er heel gauw af. Het Koninkrijk Gods opent hun
geweldige nieuwe mogelijkheden tot coöperatie,
die tegelijk helemaal aansluiten aan hun eigen
geaardheid.
TWEE
2. Ook ligt er in bovenstaande woorden uit het
evangelie een revolutie ten opzichte van status en
stand. Want Maria van Magdala, en Johanna, de
vrouw van de rentmeester van koning Herodes
waren eendrachtig bezig in het dienen. Johanna
was de vrouw van een hofdignitaris en Maria was
eens een vrouw van de vlakte. Maar in de beweging
van het koninkrijk Gods is er geen discriminatie
naar staat en status. Onze grootheid wordt niet
bepaald naar de grootheid van het aantal bedien
den, maar naar de intensiteit, waarmee wij anderen
ter zijde staan.
DRIE
3. Een derde revolutie ligt in de verhouding der
sexen. Het was in die tijd ongehoord, dat een
gemengde groep van mannen en vrouwen het land
doortrok, om een campagne voor het Godsrijk te
houden. Bij de joden was het in de dagen van Jezus
gebruikelijk, dat mannen en vrouwen elk een
andere kant uitkeken, als ze elkaar tegenkwamen.
Er waren „heilige" Farizeeën, die altijd met een
bloedend voorhoofd liepen. Want ze keken op
straat altijd naar beneden om geen vrouw te
hoeven aanzien en daar loop je natuurlijk heel wat
builen en schrammen mee op.
Stanley Jones ontmoette eens een boeddhistische
monnik, die zich erop beroemde, dat hij in veertig
jaar geen vrouw gezien had. Dit was het eerste, wat
hij in het gesprek zei, zozeer was hij ervan
vervuld! En zo weinig was hij in zijn afweerkramp
vrij van de vrouwen. Tegenwoordig wil men
- terecht - van geen afweerkramp meer weten.
Maar wat men tegenwoordig de nieuwe moraal
noemt, is veelszins de oude immoraliteit, eenvou
dig met een nieuw etiket beplakt. Maar we zijn
sexueel vaak allerminst vrij, maar veel meer ervan
bezeten.
In de beweging van Jezus werd het sexuele
probleem opgelost door zuivere, kameraadschappe
lijke samenwerking van mannen en vrouwen op
voet van erkenning van de eigen inbreng van elke
sexe. De beweging van Jezus werd van veel dingen
beschuldigd, maar nooit was er in roddel en laster
sprake van sexuele losbandigheid.
VIER
4. De vierde revolutie is de onttroning van de
macht van de ziekte. We horen van Jezus wel dat
hij vermoeid was, maar nooit dat hij ziek was. En
van enige vrouwen lezen we in Lukas 8, dat ze
genezen waren van boze gêesten en ziekten. De
Bijbel wijst telkens op de geestelijke achtergrond
van de ziekte en dat wordt door de moderne
psychosomatische geneeskunde bevestigd. Dokto
ren stellen vast, dat 65-85 procent van de ziekten
niet geworteld is in lichamelijke storingen, maar in
negatieve emoties.
VIJF
5. De bevrijding van demonen wijst op een
revolutie ten opzichte van de macht van het
kwaad: de zonde. Het kwaad in het lichaam
noemen we ziekte, het kwade in de wil noemen we
zonde. In de dienst van het Godsrijk worden ze
beiden overwonnen.
ZE$
6. Ook brengt de beweging van het Koninkrijk van
Jezus een revolutie te weeg ten opzichte van de
menselijke waardigheid. We lezen dat de discipelen
worden aangeduid als „de Twaalven met Hem".
En dat mag wel met een hoofdletter worden
geschreven. In dienst van Jezus waren ze inderdaad
een team van oneindige waarde geworden. Zonder
Jezus zou b.v. de levensbeschrijving van Petrus
hebben geluid: „Hij was de zoon van een visser. Hij
werd zelf visser. Toen hij trouwde, was er meer vis
nodig. En toen hij kinderen kreeg, nog meer. En
hij stierf, al vissende". Maar door zijn inlijving in
de beweging van het Godsrijk is nu zijn leven van
iets heel anders vol dan van vis: van scheppende
goedheid. Dit is het machtige van het Rijk. Daarin
schept de Schepper ons tot scheppers. Tot mensen
die vol zijn van de creativiteit van Zijn Liefde.
ZEVEIS
7. Ook was er een omkeer ten opzichte van de
spanning tussen steden en dorpen. Er staat, dat
Jezus met de zijnen trok van stad tot stad en van
dorp tot dorp. Stad en dorp worden hier uitdruk
kelijk onderscheiden. En terecht. Want in die
dagen hadden ze een heel verschillende sociologi
sche en politieke en economische structuur. Maar
Jezus smeedt ze samen in de ene beweging naar het
Rijk!
ACHT]
8. Dit alles was gegrond in het ene feit dat ze het
koninkrijk Gods proclameerden en als blijde bood
schap verkondigden. Daardoor had de diepste
revolutie plaats: de omkeer van het Ik, van het
Zelf.
Jezus en de zijnen konden het Koninkrijk alleen
effectief proclameren, omdat ze het in zichzelf
meebrachten. Een Sikh uit India vroeg aan Stanley
Jones (voor wie hij als chauffeur optrad) of hij ook
eens tot de mensen mocht spreken. Jones vroeg
hem welke boodschap hij zou brengen aan de
mensen. Hij zei: „Tegen de alcohol en tegen het
roken". Stanley Jones zei tegen hem: „Maar je
drinkt zelf en je rookt ook". „Ja maar", zei de
Sikh, „dat weten de mensen niet".
Op die manier kan het in het Godsrijk niet
Dr. K. J. Kraan
Uw Qrundig specialist
Meent 129 Rotterdam
tel. 136105
De toenemende structuurverandering
van de maatschappij vraagt van de
mens een hoge mate van aanpassing
aan en inpassing in de ingewikkelder
Zorg dat al die plaatsen in Uw
woning waar veel licht nodig is,
ook voldoende verlicht zijn.
Breng een t.l. verlichting aan in
de keuken,, boven Uw bureau
of tafel, in de kelder, gang,
hal of op zolder.
T.L. verlichting bestaande uit
een fraaie wit gemoffelde balk
in smal model en 40 Watt buis,
lengte 123 cm, kompleet met
starter en voorschakelapparaat
voor nog géén tientje.
Vanaf vrijdagmorgen 9 uur ver
kopen wij op de 1e etage deze
t.l. balk met 40 Watt buis,
kompleet met starter en voor
schakelapparaat,
123 cm lang,
Elke vrijdagavond tot 9 uur open
Ook maandagmorgen open
Géén tel. of schrift, best.
Prentenexpositie „Van
pauper tot staker"
Tot zaterdag 4 juli, tijdens de viering
van het 79-ste lustrum van de Leidse
Universiteit, wordt in het trappenhuis
van het Academiegebouw, Rapenburg
73, onder de titel „Van pauper tot
staker" een tentoonstelling gehouden.
Door middel van prenten en tekenin
gen uit de collectie van het Prentenka
binet wordt een beeld gegeven van de
sociale bewustwording in ons land in
de negentiende en in het begin van de
twintigste eeuw. De tentoonstelling is
samengesteld door een werkgroep van
studenten in de kunstgeschiedenis.
de natuur
viert feest
wordende leef- en werkverbanden.
DAt lukt soms niet en dan moeten
anderen hulp bieden. Hulp die zich
richt op de sociale (re) integratie, op
een beter sociaal functioneren. Het is
duidelijk, dat het verlenen van weten
schappelijk en technisch verantwoorde
hulp een grondige opleiding eist van
hen, die zich tot deze hulpverlening
geroepen voelen.
Deze opleiding geeft de Stichting voor
Opleiding tot Sociale Arbeid te Haar
lem met haar cursusssen middelbare en
hogere sociale arbeid, de eerste voor de
middelbare, de tweede voor de hogere
functies op maatschappelijk gebied.
Deze beide soorten functies correspon
deren dus met de „graad" van de
moeilijkheden van de hulpvragenden.
In september zal genoemde Stichting,
die sinds 1939 is gevestigd, wederom
een cursus Middelbare Sociale Arbeid
(M.S.A.) organiseren, die in verschil
lende plaatsen in het land en bij
voldoende deelneming ook te Rotter
dam zal worden gegeven.
Voor toelating tot deze drie jaar du
rende cursus dient men ten minste 18
jaar te zijn en een diploma mulo-A, of
een gelijkwaardig diploma en de ge
schiktheid te bezitten. Voldoet men
niet aan de opleidingseis, dan kan men
een toelatingsexamen afleggen, of een
voorbereidende cursus gaan volgen,
wanneer men niet voor het toelatings
examen mocht slagen of hiervoor niet
in aanmerking mocht komen. De vak
ken die in de opleiding M.S.A. zijn
opgenomen zijn o.m.sociale kaart,
sociologie, economie, recht, sociale en
geestelijke stromingen, psychologie,
maatschappelijk werk, arbeidsmarkt
politiek, algemene en praktijkvorming.
Belangrijke elementen in deze cursus
zijn voorts het verplichte werkstuk en
de verplichte praktijkstage van een half
jaar. (Van dit laatste kan op bepaalde
gronden gehele of gedeeltelijke vrijstel
ling worden verleend). Heeft men de
cursus M;S.A. met gunstig gevolg
beëindigd, dan kan men in aansluiting
daaraan, wanneer men aan bepaalde
voorwaarden voldoet, zijn studie
voortzetten met de cursus Hogere So
ciale Arbeid. Ook deze cursus duurt
drie jaar.
Voor nadere inlichtingen over deze
cursussen kan men zich wenden tot
het Bureau van de Stichting, Kleine
Houtweg 41, Haarlem, telefoon
023-324350 en tot de cursusleider J.
van Egmond, Duikerstraat 20, Rotter
dam-14.
Deze keer geen getob met grote
onhandelbare lappen gordijn
stofde kant en klaar over
gordijnen die U nu koopt, han
gen dezelfde dag al voor Uw
Kant en klaar overgordijnen
van een leuke katoenen druk-
stof in moderne kleuren. Met
hakenband en brede onder-
zoom kost zo'n gordijn in de
maat 120 x 225 cm nog géén
tientje.
afgepaste
overgordijnen
120 x 225 cm
Vanaf vrijdagmorgen 9 uur ver
kopen wij op de Ie etage deze
leuke afgepaste overgordijnen
van katoenen drukstof in mo
derne kleuren, kant en klaar
met hakenband en brede on-
derzoom, maat
120 x 225 cm,
per stuk
Ook in de maat 120 x 250 cm
Elke vrijdagavond tot 9 uur open
Ook maandagmorgen open
Géén tel. of schrift, best.
