1.
Tuschinski maakte
van bioscoop een droompaleis
"1 f990
75 jaar film in Rotterdam
DE HAVENLOODS, DONDERDAG 22 APRIL 1971
16-309
JOH ANN "STRAUSS
22x61/2x3cm
30x6y2x3cm
De heer Henri de Jong, die mana
ger was in het Thalia Theater aan
de Hoogstraat, was zo nu en dan
werkzaam als explicateur. In de
jaren twintig was hij dat ook bij de
(zeer boeiende) film van Shackle-
ton Expeditie. De hele avond
stond hij naast het doek te
spreken.
Nu was de heer De Jong geheel en
al kaal. Op een goede avond merk
te het personeel plotseling, dat hij
een pruik op had.
Iemand bedacht een grap; er werd
besloten dat één der personeels
leden de volgende avond van het
zijbalcon af de pruik van de heer
De Jong met een hengel-met-een-
haakje-eraan tijdens de voorstelling
van zijn hoofd zou trekken!
Zo gezegd zo gedaan. De volgende
avond was de hengel er. Helaas had
de heer De Jong echter zijn pruik
niet op; hij is er ook nooit meer
mee verschenen!
mini panty nylons
met versterkte teen
volkomen rimpelloos
met antitorn naad
Vanaf vrijdagmorgen 9 uur ver
kopen wij op de parterre naad
loze mini-panties met versterk
te teen en "anti-torn" naad.
In de kleuren caresse (normale
kousenkleur) en tivoli (modi
euze bruine kleur), de maat
passend voor de japonmaten
36 t/m 44, per
stuk
We weten best dat U overal
voor mini-panties terecht kunt..
en als we een aanbieding
mini-panties houden, moet die
er dan ook helemaal uitsprin
gen, vinden wij.
Daarom verkopen wij naadloze
mini-panties met versterkte
teen en "anti-torn" naad (een
versteviging tegen het inscheu
ren op de naad van het broek
je), eerste keus panties dus,
voor zo'n laag prijsjevoor
nog géén één gulden dertig.
maten 86-92-98
fcSS4 95
maten 104-110-116
•9A ^45
Steeds meer mensen komen
lichaamsbeweging te kort
krijgen een buikje van het auto
rijden of het zittende werk.
Zorg dat U fit blijft met hét
hulpmiddel op 't gebied van
massage- en fitoefeningen
De Bodyroll, een solide appa
raatmet rubber wiel en 2 hand
vatten. De oefeningen met de
Bodyroll zijn zeer eenvoudig:
U gaat op de knieën zitten en
U rolt dan 10 keer met het
wieltje naar voren. Doe dit
minstens 2 maal per dag, het
houdt U in conditie, bestrijdt
het buikje en ontwikkelt de
spieren.
Nu koopt U de Bodyroll voor
een bijzonder lage prijsvoor
nog géén zes gulden.
Vrijdag en zaterdag verkopen
wij op de parterre de Bodyroll,
hét hulpmiddel voor mas
sage- en fitoefeningen,
bij ons
Abraham Tuschinski, de landverhuizer
die in Rotterdam bleef steken.
Uw peuters kunnen naar harte
lust spelen en stoeiendeze
speelbroek is erop berekend!
Tuinbroek van een sterke kwa
liteit katoenen sailcloth. Een
leuke jeans voor de kleintjes
met verstelbare galgjes, elastiek
achter in de taille en 2 zakken
met klepje. De broek is leuk
met wit doorgestikt en afge
werkt met koperen knoopjes.
U koopt deze tuinbroek in de
kleur helderrood of bleu en de
maten 86 t/m 116, nu voor
aantrekkelijke prijzen.
Vanaf vrijdagmorgen 9 uur ver
kopen wij in de kelder deze ka
toenen sailcloth tuinbroeken
voor de kleintjes. Een fijne
broek die altijd prettig blijft
zitten door de galgjes, leuk met
wit doorgestikt, in de kleur
helderrood of bleu en de ma
ten 86 t/m 116nu extra
voordelig.
Ook maandagmorgen open
Géén tel. of schrift, best.
Abraham Tuschinski was slechts 25
jaar oud toen hij in augustus 1911 in
het voormalige evangelisatiegebouw
„De Hoop aan de Coolvest zijn eerste
bioscooptheater opende. Thalia
noemde hij het, naar de muze van de
komedie.
Hei ging er in het begin erg
gemoedelijk toe. Een plaats op de
eerste rang kostte 40 cent. Het
personeel en de leveranciers werden
betaald uit de bak met het aan de
kassa ontvangen geld. Administratie
was er niet.
Tuschinski was uit zijn geboorteland
Polen naar Rotterdam gekomen als
landverhuizer. Hij was echter de
oceaan niet overgestoken en had zich
in de Maasstad gevestigd als
kleermaker en perser. Later was hij een
landverhuizershotel begonnen. Zijn
uitspraak van het Nederlands werd
nimmer perfect. Hij ondertekende zijn
eerste advertentie met de firmanaam
Tuschinski Co.". Het is bekend,
dat hij van het begin af gesteund werd
door familieleden en enkele
Rotterdammers.
Nadat zijn bioscoop het veld had
moeten ruimen voor de bouw van het
nieuwe Raadhuis opende Tuschinski
zijn tweede Thalia aan de Hoogstraat.
Na verloop van tijd nam hij ook het
beheer over van Scala (op de
Hoogstraat) en van Olympia (op de
Binnenweg). Van Jean Desmet nam hij
de Cinema Royal op de Coolsingel
over en ging er boven wonen. Ook
toen dit „familie-theater" veel later
Cineac-NRC werd, bleef Tuschinski
resideren in het ruime huis, dat geheel
in de stijl van zijn theaters ingericht
Volgens Tuschinski's opvattingen
moest een bioscoop een droompaleis
zijn, waarin de bezoekers als vorsten
ontvangen werden. Van de
werkelijkheid - de straat - traden zij
over dikke, weelderige tapijten binnen
in een duistere, spaarzaam met kleine
kleurige lampen verlichte hal, die met
zijn overdadige exotische decoraties
een voorproefje bood van al het
ongewone, dat men aanstonds in de
zaal op het witte doek zou gaan zien.
In Pieter den Besten vond Tuschinski
een decorateur naar zijn hart. De
bekende Rotterdamse sierkunstenaar
decoreerde ook in Amsterdam het
Theater Tuschinski, dat nu weldra zijn
vijftigjarig bestaan zal kunnen vieren.
Erasmushuisje
Voor een ieder, die de wilskrachtige
bioscoopmagnaat Tuschinski in zijn
Voor een ieder, die de wilskrachtige
bioscoopmagnaat Tuschinski in zijn
hoogtijdagen gekend heeft, zijn er on
uitwisbare herinneringen aan die tijd
verbonden. Het kantoor bevond zich
in de kelderverdieping van het Thalia
Theater aan de Hoogstraat, gedeeltelijk
onder het toneel. Het pand was overge
nomen van de bekende textielfirma
Gebrs. Polak, die in een zijmuur aan de
Wijde Kerkstraat een reconstructie van
het geboortehuisje van Erasmus had
laten aanbrengen. Door de deur van dit
zogenaamde geboortehuisje bereikte
men een portaal, dat aan de linkerkant
een nooddeur van de zaal van Thalia
bevatte en aan de rechterkant via een
andere deur toegang gaf tot het gange
tje waarin zich de kantoren bevonden.
Men kwam eerst aan in een soort
wachtkamertje, dat overging in het
kantoor, waarin zich de boekhouder
en zijn assistent bevonden. Achter de
rug van de boekhouder was een gewat
teerde deur, die toegang gaf tot het
privé-kantoor van de grote baas (die
klein van stuk was). Het meeste werk
werd door „de directie A. Tuschinski"
(waartoe ook de heren H. Ehrlich en
H. Gerschtanowitz behoorden) in de
avonduren gedaan. Als de boekhouder
tegen tien uur de ontvangsten van de
theaters opgekregen had, stapte tyij
met het lijstje het privé-kantoor
binnen. Van dat lijstje hing veelaf.
Was er reden om bepaalde films te
prolongeren? Moest er nog eens
extra reclame gemaakt worden? Hoe
waren de recensies van de afgelopen
week?
Met het uitgebreide wereldnieuws en
het niet minder uitgebreide Nederlands
nieuws, met een „natuurfilm", met
een komische twee-akter, met een
varieté-nummer en met de veelal door
het eigen orkest met een klinkende
ouverture geïntroduceerde hoofdfilm
was een bioscoopprogramma in de
jaren, die aan de komst van de geluids
film voorafgingen, toch heel wat
anders dan een voorstelling in onze
tijd! Tuschinski bood zijn bezoekers
voor bijzondere gebeurtenissen dik
wijls een „proloog" met zang- en orgel
begeleiding en een groot aantal mede
werkers in speciale decors op het
toneel. Vooral van de „Kerstprolo
gen" werd veel werk gemaakt.
Er was trouwens bij Tuschinski op het
toneel dikwijls iets ongewoons te zien;
wij behoeven degenen, die in die tijd al
geregelde bioscoopbezoekers waren,
slechts te herinneren aan de geniale
Spaanse danser Vicente Escudero, aan
het Weense paar Josma Selim en dr.
Ralph Benatzki, aan de balletten van
Loiè Fuller en de onvergetelijke Lys
GautyAan Tuschinski's zwager,
de heer Ehrlich, kwam de eer toe de
varieté-nummers uit te kiezen; tot de
talloze Nederlandse artiesten op wie
hij in de loop der jaren zijn keuze liet
vallen, behoorden Louis Davids, Hein
Gevelreclame zoals men thans niet
meer ziet. een door het A telier Engel
man geschilderd doek uit de jaren
dertig op de gevel van het „Luxor
Palast
De namen van de zeven muzen ston
den plechtig vermeld op de gevel van
de Tivoli Bioscope die tot het gebouw
in 1926 moest wijken voor de nieuwe
Tivoli Schouwburg, het domein van de
heer Goeman was.
Raven, Alex de Haas, de heer en
mevrouw Speenhoff, Henriëtte Davids,
Willy Derby, Lou Bandy en tientallen
anderen.
Weisbard
Een andere bioscoopexploitant met
durf was Karl Weisbard. Aan de
Nieuwe Binnenweg verrees in 1919
zijn grote W.B. Theater. Het is voor
veel Rotterdammers altijd een raadsel
geweest wat die twee letters in de
naam nu eigenlijk betekenden. Men
dacht aan „Weisbard Theater" omdat
de heer Weisbard de oprichter was en
men dacht ook aan „Wereld-Bioscoop
Theater". In werkelijkheid waren de
W. en de B. niet anders dan de
afkorting van „Wester Bioscoop". Het
W.B. Theater werd later het „Capitol".
Onder de naam „Grand" behoort het
nu tot het Matubel-Concern.
Evenals Tuschinski was Weisbard als
kleermaker begonnen. Zijn bedrijf was
een familiebedrijf; alle leden van de
familie hadden er een taak. Het perso
neel nam deel aan alle pleziertjes; als er
een reden was om feest te vieren,
smeerde de directeur zei; de broodjes!
Weisbard, die 's morgens in kamerjas
en met wapperende grijze haren, de
zaal van zijn W.B. Theater placht te
controleren maakte in het algemeen
veel minder reclame dan zijn con
currenten. Hij hield ervan zijn publiek
verrassingen te bieden; zo was het W.B.
Theater ook de eerste bioscoop, die
een orgel kreeg (in 1923). Het is
tragisch dat zijn beide grote scheppin
gen, Het W.B. Theater en het Grand
Theatre Pompenburg, alsmede zijn
latere Roxy Theater op de Kruiskade
(thans Arena) in handen van de „con
currentie" kwamen
Het vooroorlogse „Grand" op de Pom-
penburgsingel werd in 1923 overgeno
men (en volkomen veranderd) door
Tuschinski, die er zijn voornaamste
Rotterdamse biojcooptheater van
maakte. Het Prinses Theater werd in
1917 gesticht door de heer Chermoek,
het Luxor Theater stond aanvankelijk
onder directie van de heer Van Zwa
nenburg, die ook het Colosseum Thea
ter stichtte. Het Ooster Theater aan de
Hoogstraat was een schepping van ae
heer Uges. De heer Mühlrad was aan
vankelijk directeur van de Bioscoop
Gezelligheid op de Goudseweg en werd
dat later van het Astoria Theater (in
het gebouw De Vereeniging aan de
Schie bij het Hofplein) en in het
Imperial Theater op de Hoogstraat.
Het Asta Theater werd beheerd door
de heer Rosenberg.
De heer Goeman had behalve zijn
Tivoli op de Coolsingel gedurende een
aantal jaren nog een tweede Tivoli op
de Hoogstraat. Desmet's tweede Ciné
ma Parisien aan de Coolsingel werd
later de Corso Cinema van de heer
Roem. Het Casino Variété maakte
plaats voor het Lumière Theater, in
Scala aan de Kruiskade was de leiding
in handen van de heer P. Soesman.
Het is wel juist om de jaren twintig de
„grote jaren" van het Rotterdamse
bioscoopbedrijf te noemen. De bezet
ting van de zalen was behoorlijk, er
werd verdiend, al moest er hard
gewerkt worden om de concurrentie
het hoofd te kunnen bieden.
Het waren ook de grote jaren van de
„bioscoop-musici". Wij denken aan be
kwame kunstenaars als Jacques Bena-
vente, Louis van Koppelen, Louis en
Jules Zagwijn, Mark Velt, John Brook-
house McCarthy, Louis Walvis en
Covert Verheul; aan Leo Ott, die een
tijdlang in „Grand" het orgel bespeel
de en aan Joop Walvis, die hetzelfde in
Thalia deed, aan Karei Das van Grol,
aan Karei Reys (de vader van Rita
Reys) en aan vele anderen. In de dagen
van ^weleer, toen talloze bioscopen
over volledige orkesten beschikten,
werkten in Rotterdam ongeveer 200
musici in dit bedrijf.
Filmkeuring
Wel heel anders dan nu was in die jaren
de filmkeuring. Er werd gekeurd door
een plaatselijke commissie. De burge
meester en de politie hadden echter
ook het recht om in te grijpen; zo kon
het gebeuren dat de hoofdinspecteur
van de zedenpolitie eens een film
verbood, die al een dag of drie in
Thalia vertoond was. Wij kunnen ons
de titel nog herinneren; het was „Meis
jes, die men niet trouwt". In onze
tijd zal men zónder twijfel de schou-
Ook al is 't nog zulk mooi
weerde nattigheid schuilt
in een klein wolkje
Laat U dus niet door de regen
verrassen en neem altijd en
overal zo'n klein opvouwbare
paraplu in Uw tas mee.
Een partij opvouwbare dames
paraplu's van het bekende West-
duitse merk Kobold, in luxe
kunstlederen foudraal. De op
vouwbare etui-paraplu (30 x
6V2 x 3 cm) is er in een bruin
bloemdessin, de mini etui-para
plu (22 x 6'/2X 3 cm) in diverse
mooie uni kleuren.
Op het binnenwerk van deze
met 100% nylon bespannen
paraplu's krijgt U onbeperkte
TM garantiede prijs is nog
géén twee tientjes.
Vanaf vrijdagmorgen 9 uur ver
kopen wij op de parterre een
partij opvouwbare damespara
plu's, merk Kobold. De op
vouwbare etui-paraplu in een
bruin bloem dessin, de mini
etui-paraplu in de kleuren rood,
bleu, rose, cognac
en groen. Nu door
Ook maandagmorgen open
Géén tel. of schrift, best.
Theater achter de Poort
Het theater achter de Poort (Divadlo
Za Branou), dat in september 1969
met groot succes zijn eerste voorstel
lingen in Nederland gaf, zal binnenkort
opnieuw in ons land optreden. Van 8
tot en met 13 mei a.s. zullen achter
eenvolgens in Amsterdam, Rotterdam,
Nijmegen en Den Haag vijf voorstellin
gen worden gegeven van „Lorenzac-
cio" van Alfred de Musset en „Iwa
nof' van Anton Tsjechof beide onder
regie van Otomar Krejca en in een
toneelbeeld van Josef Svoboda.
Het thans uit zestig personen bestaan
de Tsjechische gezelschap speelt de
première van zijn tweede Nederlandse
tournee in de Stadsschouwburg te
Amsterdam op zaterdag 8 mei
(„Lorenzaccio"). Een dag later, zon
dag 9 mei, beleeft „Iwanof" zijn pre
mière in De Rotterdamse Schouwburg.
Maandag 10 mei gaat „Lorenzaccio" in
de Stadsschouwburg te Nijmegen. De
tournee eindigt met twee voorstellin
gen in de Koninklijke Schouwburg in
Den Haag op woensdag 12 en donder
dag 13 mei, waar respectievelijk
„Lorenzaccio" en „Iwanof' zullen
worden gespeeld.
Ook ditmaal zullen in alle te bespelen
schouwburgen voorzieningen worden
getroffen voor simultane Nederlandse
vertalingen van de Tsjechische tekst.
Tegen een kleine vergoeding kan het
publiek een telefoonapparaatje huren,
dat gemakkelijk op het vertaalsysteem
kan worden aangesloten en waarmee
de gespeelde tekst op de voet kan
opnieuw in ons land
worden gevolgd. De Nederlandse verta
lingen uit het Tsjechisch zijn voor dit
speciale doel in opdracht van het
Nederlands Centrum van het Interna
tionaal Theater Instituut, dat de voor
stellingen hier evenals in 1969 presen
teert, gemaakt door Hans Krijt en Olga
Krijtova. Lezer van de vertalingen is
Jan Roelands.
Folder uitgegeven
over vakantie en
sociale verzekering
Het Voorlichtingscentrum Sociale Ver
zekering heeft, in samenwerking meL
de Koninklijke Nederlandsche Toeris
tenbond ANWB, zojuist een folder,
uitgegeven. Hierin vindt men het onj;
derwerp „Vakantie en sociale verzeke-'
ring" overzichtelijk behandeld.
In de folder wordt er op gewezen, dat
wie zijn vakantie voorbereidt, er ver
standig aan doet te overwegen of er op
het terrein van de sociale verzekering
nog iets te regelen is. Vooral zieken
fondsverzekerden en zij die een uitke
ring ingevolge de Ziektewet, de Wet op.
de arbeidsongeschiktheidsverzekering
of de Werkloosheidswet ontvangen,
kunnen daarmee voorkomen, dat zij in
hun belangen worden geschaad.
De folder is gratis te verkrijgen bij alle
ANWB-kantoren en bij het VSV,
Rhijnspoorplein 1, Amsterdam.
Slechts als het om wat grotere aantal
len gaat, wordt een bescheiden bedrag
in rekening gebracht.
ders over dit verbod ophalen. Hals over
kop moest Tuschinski voor een nieuwe
hoofdfilm zorgen, advertenties plaat
sen en de gevelreclame veranderen.
Over de gevelreclame gesproken; er
was in deze jaren bijna geen bioscoop
theater, dat niet zijn grote reclame-
doeken liet verzorgen door het Atelier
Engelman. Aan de Noordmolenwerf
werden die „grote lappen" met de
felgekleurde artiestenkoppen in een
grote atelierruimte bij elkaar getoverd.
De meest gangbare maat was aanvanke
lijk 280 x 200 centimeter, later
werden ze nog groter. Het schilderen
- aan de hand van foto's en filmbeeld
jes - was voor een groot deel nacht
werk. De heer Engelman had er van
alles opgevonden om zijn opdracht
gevers met spoed te kunnen bedienen;
er werd met sneldrogende, zelfgemaak
te gelatineverf gewerkt, die met water
aangemaakt was.
Een specialiteit van dit atelier was ook
het schilderen van projectieschermen;
de opdrachten bleven niet tot Rotter
dam beperkt. Het nog steeds bestaande
Atelier Engelman timmert thans
wellicht wat minder aan de weg, door
dat het zich op andere gebieden
beweegt. Toen de huidige directeur, de
heer J. H. C. Engelman na de oorlog in
Amerika tot de ontdekking kwam, dat
daar de grote lappen op de gevels van
de bioscopen aan het verdwijnen
waren om plaats te maken voor de
verwisselbare letters, gooide hij ter
stond het roer om en ging zich speciali
seren op stands voor tentoonstellingen,
reclameborden langs de wegen, rich
tingaanduidingen (bijvoorbeeld voor
Ahoy '51) en. geschilderde handels
reclame.
De heer Leo Mineur, die ook een
atelier voor buitenreclame stichtte,
was oorspronkelijk een leerling van de
heer Engelman.
theater Rotterdamse actualiteiten
gefilmd werden. De foto werd gemaakt
tijdens een der 3 km-zwemwedstrijden
in de Delfshavense Schie.
