Recreatie roept
industrie in
provincie Zeeland
voorlopig halt toe
Nog veel gastarbeiders in
Europoortgebied verwacht
Slechts 150 mensen voor olieterminal
MODEHUIS
I ROTTERDAM RECHTER MAASOEVER - SCHIEDAM -VLAARDINGEN - KRIMPENERWAARD E.O
HOOFDKANT. PRINS HENDRIKKADE 14. ROTTERDAM. TEL. 13.21.70
Dinsdag 7 december 1971
20e jaargang no. 49
EDITIE
SCHIEDAM
DE HAVENLOODS
„Mij. tot uitg. van periodieken
DE HAVENLOODS N.V."
TOTALE OPLAGE:
255.000
/ordt elke dinsdag en donderdag hul!
uis bezorgd in Rotterdam en randgen
De recreant is voorlopig voorrang ge-
Donderdag 9 december houdt de
Bond voor Dienstplichtigen, afdeling
Rotterdam, een informatie- en discus
sieavond over het onlangs verschenen
Rode boekje voor soldaten. Het boek
je, waarvan er al 15.000 werden ver
kocht, zal worden toegelicht door een
van de samenstellers; waarschijnlijk
Ben Dankbaar. De avond zal worden
gehouden in het NIVON-jongerencen-
trum, Van Eversdijckstraat 25 in Rot
terdam. Aanvang 20 uur.
♦Het telefoonnummer van het Zuider
ziekenhuis in Rotterdam is met ingang
van 7 december gewi jzigd in 843311
♦De traditionele overdracht van de
Noorse kerstboom door het gemeente
bestuur van Oslo zal dit jaar geschie
den op maandag 13 december. Dit jaar
is het de 21-ste keer dat Rotterdam
zo'n kerstboom ontvangt.
De overdracht geschiedt door de bur
gemeester van Oslo, de heer Brynjulf
Buil tijdens een bijeenkomst in de hal
van het stadhuis van 19.30 tot 20 uur
Bruids-en
Gelegenheids2
s japonnen
s ELkE DONDERDAGAVOND f
TOT 9 UUR GEOPEND
Toen in 1957 de Delta-wet in de
Tweede Kamer werd aangenomen
stond er in de memorie van toelichting
dat de Delta-dammen een drieledige
functie hadden: de veiligheid, het ont
staan van Delta-meren voor de recrea
tie en een ontsluiting van de Zeeuwse
eilanden voor de industrie. Nu, ruim
veertien jaar later, weten we dat recre
atie en industrie niet bepaald hand in
hand lopgn, zoals de toenmalige Twee
de Kamer dat zag. Industrie en recrea
tie kunnen vijanden zijn. Een gemeen
tebestuur, of een provinciaal bestuur
moet nu vaak kiezen tussen de recrea
tie en de industrie. In Zeeland bijvoor
beeld, waar de keuze niet zonder
moeilijkheden verloopt.
Zeeland, dat moeten we te na geven,
had die industrie hard nodig. Tot laat
in de zestiger jaren zag de zuidelijke
provincie elk jaar zijn bevolking klei
ner worden. De intelligentia trok weg
en zocht een bestaan in de rijke
Rijnmond. Daarbij kwam, dat ook in
Zeeland de automatisering in de land
bouw snel om zich heen greep, waar
door vele jonge landarbeiders zonder
werk kwamen te zitten. En tenslotte,
door de Deltawerken brak een econo
mische steunpilaar, de schelpdieren-
kweek in de Oosterschelde.
Industrialisatie
De enige oplossing voor die problemen
kon een verregaande industrialisatie
zijn, meende het vorige provinciale
bestuur. Bij Vlissingen, aan het Sloe,
werd een groot industrieterrein gepro
jecteerd, waar naast een nucleaire ener
giecentrale de industrieën Hoechst
(Duits) en Péchiney (Frans) zich ves
tigden. Toen bekend werd, dat Péchi
ney naar Vlissingen kwam „konden ze
daar de vlag wel uitsteken", zegt een
Zeeuws bestuurder. Inderdaad heerste
er op de Zeeuwse eilanden een vreug
de-stemming, en kon het provinciaal
bestuur, dat vaak verwijten kreeg veel
te weinig aan de wervingspolitiek te
doen, verlicht ademhalen. Inmiddels is
bekend geworden, dat de (Franse)
petrochemische industrie Total ook
zijn tenten gaat opslaan in het Sloe-ge-
bied. Tevens zullen een aantal toeleve
ringsbedrijven van Hoechst zich bij
Vlissingen melden. Tenslotte zullen
Hoechst en Péchiney hun bedrijven
verdriedubbelen, als de goedkeuring
daarvoor komt.
Want dat is onzeker geworden, sinds
een vernieuwde Provinciale Staten de
zetels innam in het rustieke provincie
huis in Middelburg. Een deel van die
Nieuwe Staten maakt zich namelijk
ernstig zorgen over de ontwikkelingen
in Zeeland. Men heeft de nieuwste
lessen van de luchtverontreiniging goed
in het hoofd geprent en men is met
name zeer beducht voor de plannen
van bijvoorbeeld een gedeputeerde Ka-
land (chu), die een groot aandeel had
in de wervingspolitiek van nieuwe in
dustrieën en daarvoor bejubeld werd.
Hij speelt echter nu met het plan de
hele westelijke oever van de Wester-
schelde vol te stoppen met industrieën,
alsmede een deel van Zeeuws Vlaande
ren. Kaland, een self-made man, opge
klommen van eenvoudige Zeeuwse jon
gen tot topbestuurder van Zeeland, zag
in de Westerschelde Neerlands tweede
Rijnmond.
Maar toen de eerste moeilijkheden
ontstonden met de luchtverontreini
ging in de Rijnmond, stond in Zeeland
een groep mensen op, die zeiden „dit
nooit". Die mensen ,zijn te vinden in
de Partij van de Arbeid, de grootste
partij in de Zeeuwse staten, een gedeel
te van de ARP. en in partijen als D'66
en de PPR. Ook een buitenparlemen
taire groep als de Vereniging Milieuhy
giëne Zeeland, speelt een voorname rol
in de Zeeuwse ontwikkelingen. Niet
omdat deze vereniging bestaat uit een
groepje lastige langharigen, eerder het
tegenovergestelde. Geleid door enkele
bezorgde veertigers gaat deze vereni
ging uiterst secuur te werk. Ze hebben
een documentatiecentrum opgezet,
waarin iedere belangstellende de laat
ste ontdekkingen in de ecologie kan
vinden, ze trokken vele medici, biolo
gen en economen aan, om de rappor
ten zo gedegen mogelijk op te zetten.
Het werk van de VMZ vond daarom zo
veel waardering (en tegelijkertijd kri
tiek), omdat haar rapporten water
dicht in elkaar zaten en zij in de
discussies altijd beter beslagen ten ijs
kwamen en net iets meer wisten dan
de heren bestuurders.
De problemen in Zeeland begonnen,
toen de secretaresse van deze vereni
ging per ongeluk ook getrouwd bleek
te zijn met een topbestuurder van de
Provinciale Electriciteitsmaatschappij,
wat de directeur van Hoechst niet kon
pruimen. Hü eiste, dat
secretaresse aftrad, anders zou haar
man maar weg moeten bij de PZEM.
Dit stukje intimidatie vond gehoor, zij
trad af. De op zichzelf kleine, maar
ernstige, affaire kreeg de nodige aan
dacht in de provinciale en landelijke
Nieuwe affaire
Kort daarop, vorig jaar zomer, kreeg
Zeeland zijn nieuwe affaire. Een affai
re, die de provincie een jaar lang
onbestuurbaar zou maken en die een
polarisatie tussen de recreanten en de
industriëlen op gang zou brengen. De
directeur van de PZEM, ir. Bogerd,
bleek verschrijvingen te hebben
gepleegd. Hij liet een riant landhuis
bouwen, waar vele arbeiders van de
provinciale maatschappij aan hadden
gewerkt. Bogerd ontkende eerst, maar
na een onderzoek van rijkswege beken
de hij in bedekte termen. Het dagelijks
bestuur van de PZEM, waarin twee
vertegenwoordigers van Gedeputeerde
Staten, trad in zijn geheel af. Alleen
Kaland bleef zitten. Zijn „harde West-
kapelse kop", zoals hij het zelf noem
de, brak niet.
Een jaar lang moest Kaland de scherpe
kritiek in de provincie trotseren. Op de
achtergrond de kwestie industrialisatie,
waarvan hij de personificatie was ge
worden, en de recreatie, op de voor
grond de veel geuite beschuldiging als
zou hij „Bogerd blijven dekken". En
kele weken geleden trad Kaland zelf af
als bestuurslid van de PZEM, onder
druk van het landelijk bestuur van de
CHU en de commissaris der koningin,
mr. Aertsen.
De milieu-verontrusten hadden overi
gens weer heel wat werk te verrichten.
Het fel door Antwerpen begeerde Baal-
hoekkanaal tussen het nieuwe Ant
werpse industriegebied en de Wester
schelde moest er komen. Maar het
industriegebied op vier kilometer
afstand van de Zeeuwse grens, zal heel
wat stank en luchtverontreiniging ver
oorzaken. De opmerking van commis
saris der koningin Aertsen, als zou het
Baalhoekkanaal een realiteit zijn, wek
te veel wrevel.
kant staan de verontruste Zeeuwen die
geloven, dat hun streek nooit dat
recreatiegebied voor de toch al zo
geplaagde Rijnmonders kan worden,
wanneer bij Vlissingen, een paar kilo
meter van het grote Westkapelse recre
atiegebied, een flinke industriezone
komt. Aan de andere kant staan de
industriële aanmoedigers, die met
schrik het aflopende bevolkingstal van
Zeeland in het oog houden, de emigra
tie van de intelligentia, de leegloop uit
de landbouw. Zij wensen een tweede
Sloegebied, een ruime opzet van de
industrialisatie in Zeeuws-Vlaanderen;
kortom: zij wensen een tweede Rijn
mond aan de Westerschelde.
Ontwikkelingsschets
Dat de stemmen nu zo hoog zijn
opgelopen, dat samenspraak niet meer
mogelijk is, kan van Zeeland niet
(meer) worden gezegd. Blijkens de
Ontwikkelingsschets '71, die het pro
vinciaal bestuur kort geleden het
ücht liet zien, hebben ook de provin
ciale bestuurders de tweespalt in hun
provincie ingezien. Zij zijn aan het
rekenen geslagen, hoeveel nieuwe ar
beidsplaatsen Zeeland tot 1980
behoeft en zijn tot de slotsom geko
men, dat een tweede Sloegebied niet
nodig is, maar de uitbreiding van het
eerste ruimschoots voldoet. Het pro
vinciaal bestuur had nog wel een indus
trialisatie in Zeeuws-Vlaanderen op het
oog, maar niet een terrein van 2300-
hectare, zoals eerder was bedoeld,
maar één van 1000 hectare. Daar moet
Zeeland het mee doen tot 1980.
Na de onvoorstelbare moeilijkheden
die Zeeland achter de rug heeft, na de
onbestuurbaarheid door de affaires, de
hoogopgelopen ruzies, die nog wat
nasudderen, is Zeeland een nieuwe weg
ingeslagen. Die leidt niet naar een
Rijnmond, maar naar een zekere har
monisatie tussen industrie en recreatie.
Zeeland schijnt zijn draai te hebben
gevonden. Na de industrie-psychose,
stelt het provinciaal bestuur nu, dat de
industrialisatie van het aantal nodige
arbeidsplaatsen afhangt.
Het ziet ernaar uit, dat midden-Zee
land inderdaad die grote recreatiezone
gaat worden, waar zoveel Rijnmonders
behoefte aan hebben, en dat aan de
zuidflank een klein industriegebied de
provincie van de nodige middelen kan
voorzien. Aan de protesterenden in
Zeeland, die zulk nuttig werk hebben
verricht, het toezicht dat deze ontwik
keling inderdaad blijft gehandhaafd, en
dat de goede voornemens niet van het
goede pad afdwalen. Want er stond één
geniepig zinnetje in de schets: „wan
neer de nationale overheid aan de
Westerschelde een extra stimulans wil
geven voor een tweede zeehavenindus
triegebied in Nederland, dient dat te
worden uitgevoerd".
Het beleidsadvies van de Rijksplanologische Commissie tot 1980 nog 4.000 ha.
netto aan zeehaventerrein in geheel Zuidwest-Nederland bouwrijp te maken
houdt voor zuidelijk Zuid-Holland een primaire werkgelegenheidsimpuls van
6.250 arbeidsplaatsen in voortvloeiende uit het in gebruik nemen van ongeveer
1200 ha. netto op de Maasvlakte. Daarnaast zal een reeds verwachte intensivering
en uitbreiding van bestaande zeehavenindustrieën in dit gebied nog eens 3.000
arbeidsplaatsen met zich meebrengen. Op de 320 ha. van de Maasvlakte bestemd
voor een olieterminal zullen naar schatting slechts 150 arbeidskrachten werkzaam
kunnen zijn.
Dit deelt de Regionale Raad voor de
Arbeidsmarkt voor de provincie
Zuid-Holland mee in een reactie op het
rapport van de Rijksplanologische
Commissie ,,De ontwikkeling van
Zuidwest-Nederland". De raad vindt
het spijtig dat in het rapport ten
aanzien van de werkgelegenheidsaspec
ten is volstaan met een vrij globale
benadering van de ontwikkeling van
deze regionale arbeidsmarkt. Opgrond
van de verwachting dat de schaarste op
de arbeidsmarkt zich het meest na
drukkelijk zal manifesteren op de deel
markt zuidelijk Zuid-Holland heeft de
Regionale Raad gemeend in overwe
gende mate zijn aandacht op dit gebied
te moeten richten.
Bij de prognoses heeft de raad reke
ning gehouden met de jongste ramin
gen van het Centraal Bureau voor
Statistiek, die uitkomen op een groei
van de Nederlandse bevolking met 4,6
procent in de periode van 1970 tot
1980, hetgeen belangrijk lager is dan
de door de Rijksplanologische Com
missie gehanteerde 8 procent Voor
zuidelijk Zuid-Holland zou dit bete
kenen, dat het toch al geringe aanbod
uit de natuurlijke aanwas (gebaseerd
op 4,5 procent groei en uitmondend in
een absolute toename van 24.000 be
roepspersonen) in werkelijkheid nog
kleiner zou blijken te zijn.
De mogelijkheden uit de arbeidsreserve
en door vergroting van het inkomend
pendelsalso tot 1980 een aantal ar
beidsplaatsen extra te doen bezetten
zijn in zuidelijk Zuid-Holland vrijwel
te verwaarlozen. Daar komt nog bij dat
de binnenlandse migratie, die reeds
sedert het begin der zestiger jaren
vertrekoverschotten vertoont, naar alle
waarschijnlijkheid zal resulteren in een
verlies van 13.000 personenowereen-.-
Voor zuidelijk Zuid-Holland komt dus
het volgende aanbodsbeeld tot stand:
vergroting van het aanbod door na
tuurlijke groei met maximaal 24.000
beroepsbeoefenaren; wellicht zelfs
maar met 21.000 (4 procent groei).
Daarnaast een geschat verlies door
migratie van 5.000 beroepspersonen,
hetgeen resulteert in een totale vergro
ting van het binnenlandse aanbod met
16.000 a 19.000 arbeidskrachten.
Uit de geschetste ontwikkeling van
geheel Zuidwest Nederland is voor
zuidelijk Zuid-Holland afgeleid dat de
werkgelegenheid in totaal met 69.000
arbeidsplaatsen zal toenemen jn de
periode van 1970 tot 1980. De tweede
raming van de vraag naar arbeidskrach
ten leidt tot een berekening van de
totale groei van de werkgelegenheid in
zuidelijk Zuid-Holland met 74.000 ar
beidsplaatsen.
Louter kwantitatief gezien betekent
dit dat er een beroep zal moeten
worden gedaan op 50.000 a 53.000
nieuwe buitenlands» arbeidskrachten,
een aantal dat bij een werkgelegen-
heidstoename met 74.000 arbeids
plaatsen dus nog 5.000 hoger ligt.
De Regionale Raad voor de Arbeids
markt voor Zuid-Holland is van me
ning dat als uitgangspunt voor de
toekomstige ontwikkeling van het ge
bied van zuidelijk Zuid-Holland zal
moeten worden gekozen het tegengaan
van een toenemende bevolkingscon
centratie als gevolg van een onbeperkte
en onbelemmerde economische groei.
Rekening houdend met de tendentie
tot verlenging van de opleidingsduur
en verhoging van het opleidingsniveau
betekent dit een kwalitatieve afstem
ming op het-ORleidingsniveau. Hieraan
verbonden is het streven naar beper
king van de vraag naar ongeschoolde
arbeid om te komen tot een geleidelij
ke vermindering van het aantal buiten
landse arbeidskrachten. Aldus vindt
een werkgelegenheidsontwikkeling
plaats die kwantitatief en kwalitatief
wordt afgestemd op de natuurlijke
groei van de (beroeps)-bevolking.
Afgezien nog van een gebrekkige be
heersing van de ontwikkeling van de
totale vraag door de overheid, ziet de
Regionale Raad het probleem zich
vooral toespitsen in de dienstensector,
waarin volgens het rapport van de
planologische commissie ongeveer 90
procent van de totale werkgelegen
heidsgroei zal plaatsvinden.
Morgen paraderen
sterren in Doelen
Morgen, woensdag 8 december, heeft u
nog de kans de Ster Parade in De
Doelen mee te maken. Om kwart over
acht begint dit feest, waaraan tiental
len artiesten hun medewerking verle-
Met de Zangeres zonder naam, de
Wama's, Saskia Serge, Ellis Berger,
Sjakie Schram, Les Deux Jateux, The
Crocksons, Dub Dubois, Eddy Chris-
tiani, Tonny van Eyk, Tonny Leerink,
The Melton Brothers, Nico Prins en
Hanson Clark's Metro Magic Show.
De artistieke leiding heeft Joop de
Knegt. Ook de Rotterdammer „Manu-
ela", Jacques Herb, zal zijn nummers
aan dit overvolle programma toevoe
gen.
Een luister- en kijkavond tegen popu
laire prijzen. De plaatsen, voor zolang
de voorraad strekt, zijn verkrijgbaar
aan de kassa's van De Doelen van
10-16 uur; bespreken kan telefonisch
van 12-16 uur onder nummer
13.24,90. De prijzen zijn: f 5,-, f7,50
enf 10,-.
OVE viert feest
Vijftien jaar geleden werd in Rotter
dam een vereniging opgericht met het
doel het contact tussen emigranten en
hun ouders te bevorderen. Momenteel
bestaan er twee organisaties: de Ou
ders Van Emigranten, die zich richt op
Noord-Amerika en de OVE-ANZAB,
die vooral de contacten onderhoudt
met de emigranten in Australië,
Nieuw-Zeeland, Zuid-Afrika en Brazi
lië.
Op 18 december zal OVE het 15-jarig
bestaan in de Rotterdamse Doelen
vieren met een feest dat van 13 tot 18
uur zal duren. Daaraan zullen meewer
ken: Cees de Lange, Conny Vink,
Toby Rix, Saskia en Serge en het
Cocktail Trio. De dag wordt met een
gezamelijke maaltijd besloten.
In tegenstelling tot de situatie van
voorgaande jaren zit de Rotterdamse
dierenbewaarplaats momenteel tjok
vol. Meestal werden in de weken voor
Sinterklaas en in mindere mate voor
Kerst veel dieren door cadeau-gevers
opgehaald. Totnogtoe is dat dit jaar
niet liet geval. Er is een groot over
schot.
Voor een gering bedrag kan men in de
bewaarplaats aan de Abraham van
Stolkweg 97 in het bezit van een dier
komen. Honden, poezen, cavia's, ham
sters zijn er vaste gasten. Belangstellen
den moeten zich kunnen legitimeren,
terwijl aan kinderen zonder geleide
geen dier wordt meegegeven. Men kan
in het asyl dagelijks terecht: op werk
dagen van 9 tot 16.30 uur, zaterdag
van 10 tot 12 uur en van 15 tot 18 uur
en zondag van 16 tot 18 uur.
Feniksprijs voor Emmens
Het bestuur van de Rotterdamse
Kunststichting heeft besloten de Fe
niksprijs voor poëzie dit jaar toe te
kennen aan de dichter J. A. Emmens
uit Utrecht. De Feniksprijs, die
f. 5.000,- bedraagt, is in 1970 inge
steld na een schenking door een Rot
terdammer die onbekend wenst te
blijven.
De jury bestond uit de heren R. A.
Cornets de Groot, Alfred Kossmann,
Aad Nuis, Th. A. Sontrop en Paul de
Wispelqere. De prijsuitreiking zal don
derdagmiddag 30 december in De Doe
len plaatsvinden.
J. A. Emmens is in 1924 in Rotterdam
geboren. Hij is momenteel als hoogle
raar in de algemene kunstwetenschap
en ikonologie verbonden aan het
Kunsthistorisch Instituut in Utrecht.
Zijn eerste dichtbundel, „Kunst en
Vliegwerk", verscheen in 1957. Daarna
volgden „Autobiografisch woorden
boek" in 1963 en „Hond van Pavlov"
in 1969. Als kunsthistoricus publiceer
de J. A. Emmens in 1968 „Rembrandt
en de regels van de kunst".