Weg door „groene hel"
prestige-object
voor Brazilië
stencttyp
In Ziiid-Amerika wonen „mensen" (6)
5090
f\K vergist
De veiligheids-belasting
\&L<MeymeM tegai
i sübversiviteir.....
eywtoW&
vd fet Peruviaanse blad march*
opruiming
r F. BORDEWIJK
'karakter
Weesdewerk-wijze
kies. voor de werkwijze
opruiming
DE HAVENLOODS, DONDERDAG 13 JANUARI 1972
omhoog gaat.
alleen maar iets bereiken, wanneer de
buitenlandse pers onze oppositie
steunt", zo verklaarde hij.
De M.D.B. wil in de eerste plaats weer
een herstel van de democratische en
menselijke rechten in Brazilië. De te
genhanger van de M.D.B. is de ARENA
(Alian9a Renovadora Nacional), de re
geringspartij. „Beide partijen zjjn door
het militaire bewind in het leven geroe
pen om de schijn van democratie op te
houden", aldus Dias Maciel Lysameas.
„Wij weten dus dat onze partij zich
moet schikken naar de regels, die de
militairen stellen, maar wij hebben
geen andere keus. De leden van onze
partij kunnen nooit precies zeggen wat
ze willen zeggen. Als een congresman
te ver gaat, kan de regering hem zijn
politieke en burgerlijke rechten ontne
men. Dat betekent dan, dat hij ook
geen werk meer kan krijgen. Zelfs kan
de regering hem in de gevangenis zet
ten".
liet Braziliaanse congres telt 3X0 le
den, van wie 65 senatoren, eenzelfde
inrichting dus als in de Verenigde
Staten. In Brazilië wijst men er dan
ook graag op, dal de bestuursvorm van
dit land geschoeid is op Noordatneri-
kaanse leest. De M.D.B. telt slechts 85
afgevaardigden in het congres, van wie
zeven senatoren. Wanneer er verkiezin
gen zijn, heeft deze partij geen schijn
van kans om meer stemmen te halen.
In de eerste plaats niet, omdat vele
mensen in Brazilië blanco stemmen en
in de tweede plaats niet, omdat de
M.D.B. tijdens de verkiezingscampag
nes „vriendelijke adviezen krijgt" om
bepaalde activiteiten na te laten, zoals
Dias Maciel Lysameas het uitdrukte.
RISICO'S
Ik vroeg hem of het onder deze om
standigheden niet moeilijk was om
toch voor de oppositiepartij lid te zijn
voor het congres. „Het betekent een
heleboel risico's", was zijn antwoord.
„Er zijn dan ook al vele leden van mijn
partij uit het congres gestoten en zelfs
in de gevangenis gekomen. Maar als we
een klein gaatje zien, dan proberen we
het steeds weer opnieuw, ook al kun
nen we maar heel weinig doen. In
1968 heeft het congres tegen een
besluit van de regering gestemd. Het
resultaat was, dat het congres voor
dertien maanden werd gesloten. In die
tijd heeft de regering een wetje ge
maakt, waarbij de mogelijkheid werd
geopend, dat een congreslid, dat in de
ogen van de regering te ver ging, ontzet
kon worden uit zijn burgerlijke en
politieke rechten. Toen het congres
weer werd geopend, zaten er inderdaad
verschillende leden van onze partij in
de gevangenis".
Uiteraard lokt het geweld, dat vooral
de militaire kliek in Brazilië gebruikt
om oppositie te onderdrukken - mar
telingen en moorden - ook weer ge
weld uit van de tegenpartij. Bankover
vallen en ontvoeringen waren in Rio de
Janeiro dan ook aan de orde van de
dag. Dat is er dan ook de reden voor,
waarom thans alle ambassades op
dracht hebben gekregen te verhuizen
naar Brasilia, omdat zij daar beter
beveiligd kunnen worden dan in Rio
de Janeiro, waar men na een bankover
val binnen tien minuten spoorloos
verdwenen kan zjjn in de bergen rond
om de stad. Ondanks al deze overval
len kan men toch niet spreken van een
georganiseerde revolutionaire beweging
in Brazilië. Men schat bijvoorbeeld het
aantal groepen terroristen op enkele
honderden en van verschillende kanten
hoorde ik de mening uiten, dat de
Braziliaanse regering deze groepen niet
zou willen missen, omdat de bankover
vallen en ontvoeringen de regering het
excuus opleveren de dictatuur te hand
haven zoals zij thans is. Vandaar dat de
Bandeirantes, een afdeling militairen,
die zich heeft gespecialiseerd in het
bestrijden van terroristen, vrij spel
heeft. Deze mening lijkt bevestigd te
worden door het feit, dat een leider
van een groep terroristen die onlangs
gevangen was genomen, ontsnapte op
een vooraf aangekondigd tijdstip. Vol
gens sommigen moet hij hulp hebben
gehad van hoge officieren.
REVOLUTIE
Bang voor een grootscheepse revolutie
hoeft men nauwelijks te zijn. Daarvoor
lijkt het land te groot en is de bevol
king te weinig ontwikkeld. Over deze
zaken zei Dias Maciel Lysameas: „Ik
ben tegen de guerilla, tegen het ge
weld, omdat ik christen ben, maar ik
geloof wel, dat het geweld, dat door
terroristen in Brazilië wordt gepleegd,
een antwoord is op het geweld van de
regering, op de onderdrukking en de
uitbuiting".
Rondreizen door Brazilië en praten
met mensen, die proberen de bevol
king op een hoger plan te brengen, is
een vreemde ervaring. Aan de éne kant
de welvaart van een stad als Rio de
Janeiro, prachtig gelegen aan de baai
met zijn tientallen kilometers lange
strand, aan de andere kant de armoede
van de plattelandsbevolking, maar ook
van de bewoners van de favella's, de
krottenwjjken rondom de grote ste
den. Dan een stad als Sao Paulo, met
zjjn zes miljoen inwoners, zijn wolken
krabbers en een verkeer, waartussen'
een Rotterdamse of Amsterdamse taxi
chauffeur zich een provinciaaltje zou
voelen. De rijkdom van liet zuiden en
de uitbuiting en slavernij van het noor
den en grote andere delen van het
land, zoals het Amazonegebied on de
Mato (1 rosso. En de-beduchtheid van
vele mensen, dat hun naam wordt
genoemd in een Nederlands blad.
„Want", zo werd mij door verschillen
de mensen verzekerd, „alles wat je
over Brazilië gaat schrijven, komt via
de ambassade in een vertaling naar hier
terug. En dan zal men precies proberen
na te gaan wie wat heeft verteld. Hoe
minder namen je noemt, hoe beter het
is voor onze veiligheid". Een Neder
landse priester voegde daar nog aan
toe: „En vergeet niet, dat vele Brazili
aanse studenten op Nederlandse uni
versiteiten in feite werken voor de
Braziliaanse geheime politie".
CENSUUR
Die geheime politie is overal, in ver
schillende soorten, iedereen en elkaar
controlerend. Want in Brazilië laat
men niets aan het toeval over om
subversieve elementen te ontmaskeren.
Dat blijkt wel heel duidelijk op de
vliegvelden, waar telkens opnieuw de
bagage wordt onderzocht van elke
luchtreiziger, waar iedereen, ook de
Brazilianen, een identiteitsbewijs moet
laten zien en waar men steeds weer
wordt gefouilleerd. Brazilië is uiteraard
ook geen land, waar persvrijheid
heerst. Zelfs op de televisie worden de
films voorafgegaan door een kenmerk
van de censuur, waaruit blijkt, dat de
film voor vertoning is vrijgegeven. De
Braziliaanse regering verdedigt deze
censuur met de verklaring, dat „in de
huidige overgangsperiode, die moet
voeren lot ccn volledig herstel van de
democratie, persvrijheid nog niet mo
gelijk is". Die overgangsperiode duurt
nu al zeven jaar. In die tijd is er nog
geen stap gezet in de richting van een
herstel van de democratie. Integendeel.
Jan Djjkstra
De beroemde kathedraal van Brasilia.
Op de foto ziet men alleen het vrijhan-
gende dakgewelf. De rest van de kathe
draal is tpndergronds gebouwd. Terwijl
elders in dit land - en zelfs in de
krottenwijken, die bij Brasilia zijn
ontstaan - honger wordt geleden en
mensen zelfs in slavernij leven, was en
is in deze stad alles mogelijk als het
gaat om de stad architectonisch te
verrijken.
IDe beste Rotterdamse roman
looit geschreven.
^Verkrijgbaar in elkeboekhandely
•uw eigen inzetbureau voor
tijdelijke kantoorkrachten
sinds 1947
Groothandelsgeb. A5
Rotterdam
Tel. 010-11 31 50
Alle maaltijden leggen gewicht
in de schaalOm dit gewicht
op peil te houden is een goede
weegschaal toch wel onontbeer
lijk.
Personenweegschaal die ieder
pondje nauwkeurig aangeeft,
tot een zwaarte van 130 kg,
voor nog géén tien gulden.
Vanaf vrijdagmorgen 9 uur ver
kopen wij in de kelder deze
nauwkeurige personenweeg
schalen, in zwaar metalen uit
voering, met rubberen opper
vlak, vier rubberen anti-slip dop
pen en schaalver-^
deling tot
130 kg
Wanneer men een bezoek brengt van een dag of veertien aan
Brazilië, dan staat dat bij wijze van spreken gelijk aan het
doorbrengen van vier dagen in Athene, daarna met het vliegtuig
naar Oslo gaan, vandaar na een dag of vier naar Amsterdam
vliegen, op dezelfde dag doorgaan naar Berlijn en dan tenslotte na
drie dagen terecht komen in Madrid. Wanneer men dan denkt een
oordeel te kunnen vellen over het totale leven in Europa, dan
moet het wel een oppervlakkige zijn. Brazilië is op zichzelf een
werelddeel. Het land beslaat de helft van Latijns-Amerika en is
groter dan Europa zonder Rusland. Het klimaat varieert van
tropisch tot sub-tropisch, waarbij op de hoogvlakten zelfs een zo
sterke afkoeling kan voorkomen, dat het er kan sneeuwen en
Niet alleen echter wat het klimaat betreft is Brazilië een land van
tegenstellingen. In de eerste plaats is er weer, zetels in alle
Latijns-Amerikaanse landen, de afgrijslijk grote tegenstelling
tussen rijk en arm. Want hoe modern steden als Rio de Janeiro en
Sao Paulo ook zijn, op het platteland heersen middeleeuwse
toestanden.
vriezen. Het kan dus voorkomen, dat men 's morgens ergens in
het Amazonegebied transpirerend rondloopt in de vochtige
tropische hitte en 's avonds, na een vliegtocht van enkele uren,
gehuld in een dikke trui de overgang van het ene naar het andere
klimaat loopt te verwensen.
tloge jkits en kantoorgebouwen in de
Braziliaanse hoofdstad Brasilia, een
van de stokpaardjes van de regering
van dit land. „r^silia moet uit de
hoogvlakte oprijden als een monument
van de grootheid van het Zuid-Ameri
kaanse continent.
Brazilië bezig is met een sneltreinvaart
zijn economische positie te verbeteren.
Ook op de Nederlandse ambassade in
Rio de Janeiro wees men op het feit,
dat de economische groei van Brazilië
dit jaar tien procent zal bedragen,
waarmee dit land Japan naar de kroon
gaat steken. Met dit cijfer wil men
aantonen, dat in Brazilië de werkloos
heid zal afnemen. Het zijn echter
cijfers van een zeer beperkte waarde,
want de grote industrieën zijn in han
den van buitenlandse ondernemingen.
In Sao Paulo staat bijvoorbeeld een
grote fabriek van de Volkswagen. De
winsten vloeien grotendeels naar het
buitenland. Bpvendien worden de fa
brieken steeds meer geautomatiseerd.
De werknemers, die men nodig heeft,
moeten hoog-gekwalificeerd zijn en
deze mensen zijn voornamelijk te vin
den in het zuidwesten van Brazilië,
waar de industrie zich bij voorkeur
vestigt.
PETROBAS
Hoe sterk Brazilië afhankelijk is van
buitenlands kapitaal blijkt wel uit de
volgende cijfers. De industrie is voor
p0 procent in handen van buitenlandse
"investeerders. Voor de handel is dat
percentage 58, voor het transport 68
procent, voor reclame 90 procent en
voor de pers 69 procent. Wel wijst de
Braziliaanse regering er trots op, dat zij
de exploitatie van 's lands olierijkdom
men in eigen handen heeft genomen.
Daarvoor is enkele jaren geleden een
Braziliaanse maatschappij opgericht,
genaamd Petrobras. Ook daarbij wordt
weer de halve waarheid verteld. De
aandelen van Petrobras zijn slechts
voor 51 procent in handen van de
Braziliaanse regering. De andere 49
procent is in het bezit van de grote
oliemaatschappijen. Reizend door Bra
zilië is het dan ook opmerkelijk hoe
weinig benzinestations van Petrobras
men ziet tegenover de vele andere van
de bekende benzinemaatschappijen.
Brazilië wordt geregeerd door een mili
taire dictatuur, die door een staats
greep in 1964 aan de macht kwam.
Voor die tijd werd Brazilië bestuurd
door een regering, waaronder corruptie
welig kon tieren en waarin ook linkse
ideeën de kans kregen zich te ontwik
kelen. Ongetwijfeld bang voor een
tweede Cuba - en dan in dit grootste
land van Zuid-Amerika - werd de mili
taire staatsgreep met U.S.A.-steun op-
AN ALFABET ISME
De huidige Braziliaanse regering is di
rect begonnen streng op te trederi
tegen de corruptie, maar nog genadelo
zer tegen allerlei linkse stromingen.
Ben progressieve wijze van denken
wordt al direct gekwalificeerd als com
munistisch, dus ondermijnend, met als
gevolg dat vele studenten, priesters en
politici in de gevangenis terecht kwa
men en daar gefolterd werden. Toch
kan men er niet aan voorbij, dat de
huidige regering enige resultaten
boekt. Zo heeft men een actie opgezet
om het analfabetisme tegen te gaan.
Bijvoorbeeld de ..MOBAI." werd in
het leven geroepen, een organisatie,
waarin groepen studenten naar afgele
gen gebieden worden gestuurd om de
bevolking in zo kort mogelijke tijd te
leren lezen en schrijven. Ook via de
televisie worden alfabetiseringscursus
sen gegeven.
Daar blijft het echter bij. Een logische
stap na de alfabetisering zou zijn de
bevolking bewust maken van de pro
blemen, waarvoor zij staat en het
zoeken naar een oplossing daarvoor.
Onder leiding van de Öraziliaaiise kerk,
waarvan ettelijke bisschoppen zich kri
tisch opstellen tegenover de regering,
wordt er wel wat aan deze bewustwor
ding gedaan, iets dat de regering argwa
nend gadeslaat. Bewustwording van de
massa kan betekenen, dat deze op den
duur in opstand komt tegen het on
recht, dat haar wordt aangedaan.
Vele vormen van ontwikkelingswerk
worden dus ook alweer als ondermij-
Ook zo wordt er in Brazilië gewoond:
een krot, half overwoekerd door
suikerriet en de oprukkende jungle. In
dit huis „woun. een boerengezin, dat
er tot op heden nog niets van heeft
kunnen merken, dat de Braziliaanse
economie - vrijwel alleen steunend op
buitenlands kapitaal - zo sterk
nend aangemerkt. Zo is bijvoorbeeld
dc methode van Paulo l'reire voor
alfabetisering en vorming in Brazilië
verboden, l'reire ging uit van de ge
meenschap zelf. Zonder op de klassie
ke manier het alfabet te onderwijzen,
sloot hü aan bij de begrippen, die een
gemeenschap aanspraken, begrippen,
die voortkwamen uit hun eigen wensen
en noden, llij leerde hen de woorden
voor die begrippen, maar daarnaast
begon bjj zijn leerlingen ook een poli
tiek inzicht te ontstaan. Bij de Brazili
aanse staatsgreep in 1964 werd Paulo
Freire gevangen genomen. Na zeventig
dagen kwam hij vrij en hij week uit
naar Chili, waar hij thans adviseur is
van de ICIRA, een agentschap van de
Verenigde Naties, dat zich wijdt aan
onderzoek en training van personeel
voor de Chileense agrarische omscha-
IRONISCH
Het is een ironisch feit, dat er onder
het fascistoide regeringsbewind in Bra
zilië toch nog een oppositiepartij be
staat. Dat is de M.D.B., de Braziliaanse
Democratische Beweging. In de hoofd
stad Brasilia sprak ik met Dias Maciel
Lysameas, één van de vertegenwoordi
gers van deze partij in het Braziliaanse
congres. Hij was een van de weinigen,
die vrijuit tegen mij durfde te spreken
zonder daarbij het verzoek te doen zijn
Brazilië is in feite dan ook een van de
meest achtergebleven landen van La
tijns-Amerika. Het aantal analfabeten
is er hoger dan waar ook en de
natuurlijke rijkdommen worden
slechts zeer beperkt geëxploiteerd.
Ruim tachtig procent van de ongeveer
95 miljoen Brazilianen woont in de
kuststreken. De rest is verdeeld over
het binnenland, onder andere in het
schier onmetelijke Amazonegebied,
dat in feite één groot oerwoud is,
doorsneden door duizenden rivieren.
In die „groene hel" wonen nog India
nen-stammen, die in het stenen tijd
perk verkeren en die steeds verder weg
trekken naarmate de blanken opdrin
gen. Thans is men bezig dit enorme
gebied open te leggen door de aanleg
van de Trans-Amazonica, een weg, die
de Atlantische Oceaan, via het Amazo
negebied en Peru moet gaan verbinden
met de Stille Oceaan.
Het is een project, dat door velen
wordt gezien als een prestige-object
van de Braziliaanse regering, zoals
trouwens ook de bouw van de hoofd
stad Brasilia dat is. Brasilia en de
Trans-Amazonica moeten de wereld
tonen tot welke machtige dingen dit
land in staat is. Maar dat de Trans-
Amazonica wordt aangelegd met Yan
kee-kapitaal en dat het uiteindelijke
Noord-Amerikaanse ondernemingen
zullen zjjn, die zullen profiteren van de
natuurlijk rijkdommen van het Amazo
negebied, wordt in Brazilië verzwegen.
Bovendien zijn velen ervan overtuigd,
dat de Trans-Amazonica vooral van
belang zal zjjn voor Noordameri-
kaanse - strategische doeleinden. Gro
te stukken land in het Amazonegebied
zijn reeds opgekocht door Noordame
rikanen en het vermoeden bestaat, dat
men dit gebied wil gebruiken als
vluchtmogelijkheid, wanneer het ooit
tot een totale atoomoorlog zal komen.
Wanneer men met regeringsfunctiona
rissen spreekt, krijgt men te horen, dat
De basis van een goede nacht
rust is een goede matras
Tijdens de opruiming koopt U
zo'n goede matras nu voor gul
dens goedkoper.
1-Persoons polyaether matras
sen, licht in gewicht en stofvrij,
eenzijdig gestikt, met gebor
duurde borders. In goud en
paars, afmetingen 80 x 190 cm,
11 cm hoog, nu niet voor
f 72,50, maar voor nog géén
zestig gulden.
Vanaf vrijdagmorgen 9 uur ver
kopen wij op de 1e etage deze
1-persoons polyaether matras
sen eenzijdig gestikt en met
geborduurde borders. In goud
en paars, afmetingen
80 x 190 cm, 11
