Den Briel gaf onafhankelijkheid gestalte
Vierde eeuwfeest voor de
„Eersteling der vrijheid"
Aanvullende vakantie
tijdens 12 zomerweken
Koningin ook naar feest
Het verhaal over de inneming van
Den Briel hoef ik hier niet te vertellen.
Dat is iedereen wel bekend, met meer
of minder details. Er zijn echter enkele
merkwaardige zaken, die naar mijn
idee het vermelden waard zijn.
Allereerst de Watérgeuzon: Er zaten er
ongeveer 500 op de vloot die op de
eerste april 1572 bij Den Briel vior
anker ging. Zij kwamen uit alle 17
gewesten van de Noordelijke en Zuide
lijke Nederlanden. Daar waren er on
der, die om hun geloof verbannen
waren; geleerden en predikanten, maar
ook leeglopers en messetrekkers, ge
ronseld in de taveernen van Antwerpen
en Amsterdam. Mannen die streden
voor de vrijheid van de Nederlanden en
vrijheid van godsdienst en mannen die
diamanten
goedkope
aanbieding
diamanten
rij-ring
VAN ANDEL
Boottochten
De boottochten die De Havenloods
en Het Zuiden organiseren op 28,
29 en 30 april en op 1 mei, starten
's morgens om 8.30 uur en niet om
9.30 uur, zoals eerder foutief ver-
Helder Camara op
Utrechtse manifestatie
Helder Camara, aartsbisschop van
Recife (Brazilië), zal Op dinsdag 4 april
spreken tijdens een manifestatie in de
Buurkerk te Utrecht. Deze bijeen
komst staat in het kader van een
internationale conferentie over geweld
loze verandering van de maatschappij,
die van 4 t/m 8 april wordt gehouden
in Driebergen. Helder Camara maakt
deel uit van een presidium van deze
conferentie.
De manifestatie in' Utrecht heeft als
titel ,,De macht van machtelozen".
Behalve Helc)er Camara zal daar ook
James Lawson. naaste medewerker van
Martin Luther King, het woord voeren.
Voorts hopen de organisatoren iemand
uit Vietnam en iemand uit Afrika te
kunnen laten spreken.
De mime Jan Bronk brengt het mi
stuk Universum, waarvoor Karei
Eijkman korte teksten schreef. Louis
van Dijk bespeelt het orgel van de
•Buurkerk, terwijl voorts nog een film
op het programma staat. Bij de ingang
zal een informatiestand worden inge-
Het programma begint om 20 uur
precies en duurt tot uiterlijk 21.15
uur. De kerk is open vanaf half 8.
Kaarten a f 3.50 zijn te koop bij
wereldwinkels'in enkele grote steden.
Voorts zijn ze te bestellen bij Kerk en
Wereld. Driebergen, telefoon
03438-2241. Voor zover beschikbaar
zullen nog toegangsbewijzen aan de
ingang van de kerk te koop zijn.
De onafhankelijkheid van de zeege
westen, Holland en Zeeland, werd op
merkelijk snel na de gebeurtenissen in
Den Briel een feit, want op 19 juli
kwamen in Dordrecht de afgevaardig
den van de bevrijde steden bijeen als
de eerste Statenvergadering. Hier werd
Willem van Oranje benoemd tot-stad
houder van Holland, Zeeland en
"Camping De Witte Plas"
te Schijf, gem. Rucphen, 60 km. van
Rotterdam „De Witte Plas" biedt u:
uitstekende toiletgebouwen met o.a.
wateraansluiting^p vele^staanplaat-
zellige kantine gereed. PrachtiAut-
zicht op bos en heide. De prijzen va
riëren vanaf f 450 tot f 800 per
jaarstaanplaats plus 4 procent BTW
Gehele jaar geopend.
Goede jaarstaanplaatsen nu reeds re
serveren. Inl. telefoon 010-257956 of
te Schijf 01654-768 - 782 na 18.00
RSCHIJNT OP DINSDAG EN DONDERDAG IN ROTTERDAM RECHTER MAASOEVER - SCHIEDAM -VLAARDINGEN - KRIMPENERWAARD E.O.- HOOFDKANT. PRINS HENDRIKKADE 14, ROTTERDAM. TEL. 13.21.70
Een noordwesten wind
dinsdag 28 maart 1972
21e jaargang no. 13
EDITIE
SCHIEDAM
Een vloot met een merkwaardige bemanning
Een Engelse koningin die geen moeilijkheden
wil toet een Spaanse koning
Ziedaar de belangrijkste componenten die in het jaar Onzes Heeren
1572 het begin hebben gevormd van de Nederlandse onafhankelijk
heid. De vloot was die der Watergeuzen, waarover straks meer. Die
Engelse koningin was Elizabeth I die de geuzen op aandringen van
Alva niet meer in haar havens wilde hebben en de Noordwesten wind
deed deze vloot die op weg was naar Embden voor de monding van de
Maas verzeilen. Dat is op 1 april 400 jaar geleden. Een lange tijd, maar
vergeleken met de ouderdom van onze aardbol was het gisteren dat
Den Briel door de Watergeuzen werd ingenomen.
Voordat ik verder ga, wil ik één ding duidelijk stellen: het ging niet in de
eerste plaats om een strijd tussen katholieken en calvinisten. De religie speelde
een belangrijke rol, maar het allerbelangrijkste was de vrijheidsdrang die de
mensen in deze gewesten in opstand deed komen tegen hun wettige heer, Philips
II, koning van Spanje, door het optreden van diens landvoogd, de „ijzeren"
hertog van Alva Ferdinand Alvarez de Toledo. Overigens een beschaafd edelman,
een trouw dienaar van zijn vorst, de vrome, wantrouwige en bemoeizuchtige
kluizenaar van het „Escorial".
Alva was niet de schoft die hij eeuwenlang in de vaderlandse geschiedschrijving
werd geheten, maar hij poogde te vuur en te zwaard de absolute monarchie en
het roomskatholicisme als universeel geloof in deze landen te vestigen. En juist
dat werd hier niet geaccepteerd. Het eerste niet door de rooms-kathoiieken an
beide niet door de calvinisten.
tuk waren op buit en voor wie geen
kerk en geestelijke veilig was. Maar zo
hadden de omstandigheden hen ge
maakt.
Geen zendelingen
Kortom, het was geen stelletje zen
delingen, dat Dep Briel op dc avond
van die gedenkwaardige dag binnen
wilde en het was logisch, dat de
stadsregering lang aarzelde de poorten
te openen. Daar komt nog bij, dat de
inwoners van Den Briel, in die tijd
hooguit 4000, voor het merendeel
katholiek waren. Een aantal van de
Brielenaren dat de nieuwe leer, het
calvinisme was toegedaan, was uit de
stad verbannen, anderen leefden in
angst. Niet zozeer voor hun katholieke
medeburgers, al zullen daaronder ook
wel enkele fanatiekelingen zijn ge
weest, alswel voor het Spaanse garni
zoen, dat tot november 1571 op kos
ten van de stad haar bezet had gehou-
Hoe ook, uit het feit, dat bij de
komst van de geuzen vele burgers de
stad uitvluchtten blijkt wel, dat zij niet
direct als bevrijders werden beschouwd.
De plannen en uitlatingen van de
geuzenadmiraal Willem graaf van
der Marck, baron van Lumey, versterk
ten bovendien de angst. Lumey wilde
slechts zijn schepen bevoorraden en
daarna de stad platbranden, opdat de
Spanjaarden zich er niet meer konden
legeren: de tactiek van de verschroeide
aarde. Zijn vice-admiraal, Willem Bloys
van Treslong heeft hem daarvan kun
nen weerhouden, niet door een beroep
te doen op zijn gehoorzaamheid jegens
Willem van Oranje, want dat sprak
Lumey zeker niet aan. Deze voelde
zich als lid van de Duitse rijksvorsten
stand geenszins de mindere van de
Nassauer. Dat zou trouwens later nog
blijken. Treslong wees zijn comman
dant op de mogelijkheid om van Den
Briel een vaste basis van de geuzen-
vloot te maken en daar voelde de
admiraal, die al uit het Oostfriese
Embden was uitgewezen, toch wel
Enorm belang
De inneming van Den Briel en het
feit. dat deze stad zich als eerste in de
Nederlanden voor de prins van Oranje
In de komende zomermaanden organi
seert het vormingscentrum Den Aler-
dinck te Laag-Zuthem (bij Zwolle) 12
verschillende ontmoetingswekèn voor
een aanvullende vakantie ovef-onder-
werpen, die veel mensen boeien
bezighouden. De deelnemersprijs is
dankzij overheidssubsidies laag: gemid
deld f 135.— en voor kinderen f 85.—
per week.
Van 8 tot 29 jjuli zijn er drie op
zichzelf staande gezinsweken gepro
grammeerd voor mensen, die eens wil
len denken, praten en bezig zijn over
grotere en kleinere veranderingen, die
zij in hun leven willen aanbrengen.
#/oor kinderen is er een eigen program
ma. Van 15 tot 22 juli maken de
deelnemers een speurtocht naar nieu
we religieuze levensoriëntatie in een
tijd van Jezus-revolutie, lege kerken,,
moslims in Nederland, yoga, meditatie
en mensen op zoek naar God en
godsbeleving. Met als thema „Synago
ge en kerk in da wereld" zijn er van 24
juni tot 1 juli en van 8 tot 15 juli
Israëlweken over „de joodse oorsprong
van het christendom" (Flusser) en over
„twee wijzen van geloven" (Buber).
Voor 65-plussers is er van 17 tot 24
juni een week speciaal voor die oude
ren, die de eigen situatie en mogelijk
heden van vandaag en morgen met
anderen willen verkennen en uitbou
week voor politieke verkenningen ia
de kleine en grote wereld om óns heen.
_week gezamenlijk mensenavon-
"ëf-~-oqtmoetingenfilmpjes.
+«rl i pre'; z e n d e—omgeving
- -Këïmingen over en m«i
mensen isêï-wan 22~tDr2'9"juli met'als
devies,,Mensennïozaiëk".-, Van 29 .juli
tot 5 augustus staat er eén creatieve"
filmweek te gebeuren. De^deelnemersf
gaan zelf korte films maken en praten
met de cineast Maarten van Rooyen.
Beheersing van cameratechniek is niet
nodig. Tot slot is er van 29 juli tot 9
augustus een Duits-Nederlands werk
kamp voor jongeren. Het projekt om
vat in de morgenuren baggerwerkzaam-
heden in de grachten rond Den Aler-
dinck. 's Middags en 's avonds is er een
praat- en spelprogramma rond het
thema „Vlucht uit de werkelijkheid?
Voor opgave-—en inlichtingen: Den
A)erdinck^Laag-ZuthertT,- Bost Zwolle.
Tel. 05290-284.~~-—-.-
Prins van Oranje. Deze, op dat mo
ment zelf nog katholiek, stond vrijheid
van godsdienst voor, voor iedereen.
Dat het later anders liep en dat de
katholieken het in de jonge Republiek
moeilijk kregen is iets wat men be
paald niet hem verwijten kan.
Misdaad
Al op de tweede april ging het fout,
toen werden in Den Briel de kerken en
kloosters geplunderd en op 9 juli
beging Lumey de misdaad om bevel te
geven de in Gorinchem gevangengeno
men monniken te executeren. Het
schijnt dat de Prins van de gevangenne
ming wist en aan Marinus Brant, één
van de kapiteins van Lumey had ge
schreven, dat men de geestelijken
moest vrijlaten. Lumey schijnt daar
over nogal gepikeerd te zijn geweest en
gezegd te hebben, dat de Prins zich
daarmee niet diende te bemoeien. Vrij
kort daarna in 1573 (hij was toen 31
jaar) werd de admiraal der geuzen door
de Staten Generaal van zijn functie als
plaatsvervangend stadhouder onthe
ven, gevangen genoihen, maar later
weer vrijgelaten, waarschijnlijk omdat
hij onder de geuzen nog veel aanhan
gers telde. Hij is teruggekeerd naar zijn
goederen in het Luikse en weer katho
liek geworden.
Het programma van zaterdag
1972 ziet er als volgt uit:
8 uur - carillonspel; 8.30 uur - krans-
legging bij het 1 april-monument;
10.15 uur - de genodigden arriveren in
het stadhuis en worden voorgesteld
aan het bestuur van de 1 april-vereni-
ging; 10.45 uur - koningin Juliana
arriveert bij de St. Catherinakerk; 11
uur - herdenking in de St. Catherina
kerk. Er werken vier koren uit Brielle
De inneming. Prent van F.' Hogenberg.
Het 1 april-feest zal zaterdag worden gevierd in de aanwezigheid van koningin
Juliana en vele andere gasten. Onder deze gasten zijn verschillende afstammelin
gen van de roemruchte mannen die 400 jaar geleden de eerste stoot gaven aan de
opstand tegen de Spaanse overheersers en hun vazallen.
aan mee en tevens de Harmonievereni
ging „Libertatis Primitae"; 12 uur -
einde herdenkingsdienst. Het gezel
schap zal het „Asyl" bezoeken, het
tehuis voor oudere zeevarenden, dat
Koning Willem III precies honderd jaar
terug aan Brielle schonk. Hierna gaat
het gezelschap de lunch gebruiken in
de Vakschool voor Meisjes; 14 uur-de
Geuzen trekken op, rammeien de
poort en dringen de stad binnen; 14.45
uur - op het schoolplein achter de St.
Catherinakerk wordt het openlucht
spel „De Tyranny verdrijven" opge
voerd. De regie heeft John van de
Rest, die in de plaats is gekomen van
de tijdens de repetities ziek geworden
Peter Holland. Het spel is geschreven
door dr. H. Voet; 19.30 uur - Het
nieuw gebouwde Geuzenschip „De Ad
miraal" vaart de haven binnen, be
mand met Geuzen. Het kiest ligplaats
aan het Maarland.
De gehele dag zullen de meeste bewo
ners van Brielle verkleed over straat
gaan. De laatste jaren is dit meer en
meer een gewoonte geworden in het
stadje. Na 1 april zal er trouwens nog
wel wat te merken zijn van de gebeur
tenissen die zich 400 jaar geleden
afspeelden.
In het Trompmuseum bijvoorbeeld is
nog enige tijd de tentoonstelling „Hel
den van het eerste uur" te zien. En
later dit jaar zullen nog enkele festivals
en feesten worden gegeven, mede voor
de talrijke toeristen die de Voornse
kust zullen bevolken. Een serieus on
derdeel van de herdenking is tenslotte
nog de dienst op 9 juli die gewijd zal
zijn aan de Gorinchemse Martelaren
die nabij Brielle werden vermoord.
Hierbij zal o.a. kardinaal Alfrink aan
wezig zya.
Utrecht. Uitermate onwettig, want ten
eerste kon alleen de koning de Staten
bijeenroepen en ten tweede was Oranjo
van zijn functie ontheven en was Bossu
als stadhouder van deze gewesten be
noemd. Maar de haren zouden de
aanbidders van wet en orde, negen jaar
later, in 1581, helemaal ten berge
rijzen, want toen werd zelfs de koning
afgezworen. Had men volgens de wet
.gehandeld dan waren we nu een Spaan
se of een Duitse provincie geweest.
Gelukkig is dat niet gebeurd. Gelukkig
•ook hebben de geuzen zich van de
wetten des konings niets aangetrokken
toen zij voor de poorten van Den Briel
stonden.
„Libertatis primitiae", eersteling
der vrijheid, luidt de wapenspreuk van
deze stad en met recht, want niet in
Amsterdam of Rotterdam of Den Haag,
maar in dit stadje onder de dampen
van Europoort en Botlek, waar nu
geen zeeschip -meer komen kan, heeft
de Nederlandse onafhankelijkheid het
eerst gestalte gekregen.
TONHOUGEE.
Het aloude vestingstadje Den Briel.
Luchtfoto Dick Lemcke.)
verklaarde is van enorm belang, al wist
zelfs Oranje, toen hij er van hoorde,
niet direct wat hij er mee aan moest.
Dat werd echter wèl duidelijk, toen na
Den Briel andere steden van Holland
en Zeeland de poorten vbor de geuzen
openden zoals Vlissingen, Veere, Enk
huizen, Dordrecht, Gorinchem, Delfs-
haven en Haarlem. Daarbij hadden de
opstandelingen wel de wind mee, want
de Spaanse troepen werden juist in het
Zuiden bezig gehouden door de Veld
tocht van Lodewijk van Nassau. Nog
maals wil ik er op wijzen, dat de
calvinisten in deze steden een minder
heid vormden en dat vrijwel nergens de
geuzen met gejuich en met bloemen
werden verwelkomd. Het antwoordop
de vraag waarom deze rauwe papenhar
ters dan toch werden binnengelaten
luidt, dat men geen Spaans garnizoen
wilde welks kosten trouwens op de
burgerij drukten. Zeer duidelijk in dit
verband is ook de opmerking van de
schutters van Gouda op de vraag van
de burgemeesters of zij de stad tegen
de naderende geuzen willen verdedi
gen: „Neen, om den tienden pennink
en willen wij niet, een voet
verzetten.
Het ging om de vrijheid, het ging
om het geld. het ging niet om de
religie. Althans niet bij de gezeten
burgerij. Men was niet van plan met de
katholieke traditie te breken. En dat
was ook geenszins de bedoeling van de
