Honderd jaar goud
zoehen in Graanland
33.80
Me
yo
Het verhaal
van een
club
handelaren
DE HAVENLOODS, DONDERDAG 27 APRIL 1972
17-519
de Posthoornstraat
uit ons
tuincentrum
betaal
nu minder
betaal
nu minder
Hoe rijk of deftig de H.H. Graanhandelaren vroegen ook waren, tegen 13.15 uur
zag men ze met bosjes over het Beursplein hollen om het kwartje boete te
ontlopen, dat opgelegd werd als men te laat was. Op de litho van G.J. Bos is
duidelijk het beurshek te zien, waarvoor enige lieden staan te wachten. Het is de
verdienste van het comité van graanhandelaren dat de beurstijd op 13.30 uur is
gesteld.
werd. Terwijl in 1939 het Comité druk
aan het overleggen was met de regering
over het aanleggen van een oorlogs-
voorraad graan (in 1914 was er zo
goed als niets voorradig geweest), werd
de mobilisatie afgekondigd, waarop
het Comité weer bij de distributie
werd ingeschakeld.
Toen dat op 17 september 1914 werd
ingewijd, woedde rondom Nederland
de wereldoorlog. De graanhandel stond
voor bergen moeilijkheden en men zag
de toekomst voor het Comité somber
in. Het viel mee. Het Comité werd
ingeschakeld bij de distributie van
graan en dat leverde zoveel op, dat Het
Graanhuis in grote stijl kon worden
ingericht. Na de oorlog kwam de inter
nationale graanhandel weer op gang en
nu brak voor het Comité een gouden
tijd aanj vooral door de bloeiende
termijnhandel, waarbij het Comité als
Liquidatiekas optrad. Dat was een
goudmijn. Trots en machtig zetelde
het Comité in Het Graanhuis. Daar
maakte de secretaris-penningmeester
Van Randwijk, die het Comité had
zien uitgroeien tot een internationaal
erkende instelling, de dienst uit. In
1927 trad jhr. mr. D.P.M. Graswinckel
als zijn opvolger in dienst van het
Comité. Deze ontpopte zich als een
voortreffelijk financier, die bij zijn
afscheid in 1963 er zich op kon
beroemen, dat aan het eind van zijn
„regering", ondanks de oorlog, het
gestegen kostenpeil en vooral ondanks
de aanzienlijke uitkeringen aan de le
den in de bezettingsjaren, het kapitaal
van het Comité een mooi stuk groter
was dan aan het begin. Toen hij in
1963 werd opgevolgd door de huidige
functionaris drs. H. Vriens, had het
Comité in hem en zijn voorganger Van
Randwijk gedurende meer dan drie
kwart eeuw slechts twee mannen op
deze belangrijke post gekend!
Zo beleefde Rotterdams graanhandel
na 1922 een periode van zeldzame
bloei. De allure van de handelaren was
dan ook zeer veranderd. Toen na een
windhoos in 1925 het Gelderse dorp
Borculo gedeeltelijk was verwoest, ver
ordonneerde de toenmalige voorzitter
A.C. van Eyk dat het Comité een ton
voor de getroffen bevolking zou bij
eenbrengen, waarop hij naar zijn ge
woonte elke firma voor een bepaalde
som „aansloeg." Slechts één handelaar,
de heer Bolle, had daarover de smoor
in, want, zo foeterde hij tegen zijn
vrienden op de beurs, ik kan niet
inzien waarom Van Eyk onze firma
f5000 wil laten betalen, en Van Stolk
f 10.000, terwijl wij nèt zo goed
f 10.000 kunnen betalen als Van
Crisis en oorlog
In 1930 was het lied uit... Ue crisis
kwam. Voor de graanhandel was dat
een ramp. Mede onder invloed van de
steun aan de landbouw werden de
toestanden in de eens zo prima geor
dende graanhandel zo chaotisch, dat
een grondige sanering, naast contingen-
tering en onderlinge steunmaatregelen
onder leiding van het Comité, nodig
Op 7 mei 1940 vergaderde het bestuur
voor de laatste maal in Het Graanhuis.
Goed een week later was het gebouw
weg. Maar het werk moest doorgaan.
Het Comité trok in het nieuwe Beurs
gebouw, waar men werkte vóór Neder
land en tegen de bezetter, die zijn
stelsel ook in ons bedrijfsleven wilde
persen. Toch besefte menigeen, dat de
oude toestand Voorbij was. Repaald
merkwaardig is, dat reeds op een verga
dering in november 1940 de graanhan
delaar J.H. Broedelet dit beeld van de
toekomst schetste: Een bevrijd Neder
land zou in een of andere vereniging
van staten economisch worden opge
nomen. De graanhandel zou dan niet
meer afhangen van de eigen produktie,
maar Nederland zou zich weer op de
veredeling gaan toeleggen in plaats van
veel te duur graan produceren. De
landbouwproduktie zou grotendeels
worden uitgevoerd, de akkerbouw zou
worden ingekrompen, de industrie
sterk uitgebreid. Een geheel vrije prijs
vorming zou niet meer terugkeren
maar evenmin zouden er muurvaste
landbouwprijzen komen. Er waren
graanhandelaren met een vooruitzien
de blik!
Na een verschrikkelijke oorlogstijd
kwam er weer iets als vrede, maar de
ordening werkte lang na en het duurde
zeven a acht jaar, eer de graanhandel
voor tijdelijke
kantoorkrachten
Niet alleen thuis maar ook op
de camping of in de tuin heeft
ieder toch graag een gemakke
lijke stoel.
Relax fauteuil met uitklapbare
voetsteun, in diverse standen
verstelbaar en gelakte beuken
houten armleggers. Deze fau
teuil met een 2 cm dikke gepol-
sterde loper (geeft veel zitkom-
fort) verkopen wij nu niet voor
f 40,75 maar voor nog géén
vijfendertig gulden.
Var\af vrijdagmorgen 9 uur ver
kopen wij op onze camping-af
deling 2e etage deze relax fau
teuil met uitklapbare voetsteun
en gelakte beuken
houten armleg-
De meeste dames weten het al,
een vitrage-aanbieding bij Ter
Meulen is een aanbieding waar
U iets aan heeft.
Deze terlenka brodisette is 145
cm hoog en heeft een rijk des
sin. Deze vitrage met lo^dband'
die normaal f 6,98 per meter
kost, nu voor nog géén vijf
gulden.
Vanaf vrijdagmorgen 9 uur ver
kopen wij op de 1e etage deze
terlenka brodisette met rijk des
sin en loodband,
145 cm hoog.
Vanaf vrijdagmorgen 9 uur ver
kopen wij in ons tuincentrum
op de 2e etage deze gazonprik
ker van een stevige staalkon-
struktie met een werkbreedte
van 42 cm en een
hoogte van 82
sch.
Een van de voorwaarden om
een mooi gazon te krijgen, en
wat nog belangrijker is, te hou
den is een gazonprikker
Een gazonprikker, met 4 pen
nen, waarmee op snelle en ef
ficiënte wijze het gazon van de
nodige' lucht- en vochtkanalen
wordt voorzien. Dit handige
apparaat van een stevige staal-
konstruktie (werkbreedte 42
cm, hoogte 82 cm) verkopen
wij nu niet voor f 15,90 maar
voor nog géén acht gulden.
Als Rotterdam verreweg de belangrijkste graanhaven van Europa
is - en dat is het - mag men deze toppositie vooral toeschrijven aan
het Comité van Graanhandelaren, dat per een in gouden glans
gewikkelde kennisgeving zijn op vrijdag 28 april te vieren eeuwfeest
aankondigt. Op de keper beschouwt is de echte verjaardag van dit
doorgaans in stilte werkende gezelschap voorbij. Het werd namelijk
op 3 januari 1872 opgericht door A.P. van Stolk, die als lid van de
Gebrs. van Stolk nieuw leven in de brouwerij wilde brengen. Op zijn
kantoor aan de Wijnhaven kwamen die dag ruim twintig van de
belangrijkste Rotterdamse graanfirma's bijeen en werd het Comité
zoals Van Stolk dat uitdrukte „daargesteld." Tot op de huidige dag
maken drie van de oprichters, de firma's Van Andel, Van der Pol en
Van Stolk, nog deel van het Comité uit. De activiteiten beperkten
zich aanvankelijk tot het opmaken van de graannoteringen.
In 1872 ging het in de Rotterdamse graanhandel, die vooral op het
binnenland was gericht, nog gemoedelijk toe. Beurtschippers voerden
het graan van overal aan, de pondgaarders verzamelden de partij-mon
sters van hun boeren, stalden ze op hun tafels in de Beurs uit,
probeerden alles zo goed mogelijk aan de binnenlandse klanten te
verkopen. De verkochte partijen werden officieel gewogen, zodat de
bedienden van de graankan toren steeds met weegbrieljes heen en
weer moesten rennen, het goed werd per scheepje of sleper
weggehaald, afgerekend en nog dezelfde dag nam de schipper in een
verzegeld zakje het geld met de afrekening voor de boeren mee. Bij
alle drukte werd er ook nog de notering opgemaakt en deze werd
door de secretaris van het Comité in de Nieuwe Rotterdamsche
Courant gepubliceerd.
Die eerste jaren was Het Comité
van Graanhandelaren ronduit gezegd
een saaie club. A.P. van Stolk, de
eerste voorzitter, had er al gauw ge
noeg van, maar zijn opvolger J. van der
Dussen hield het 27 jaar vol en onder
zijn leiding kreeg het Comité, of
schoon het zeer zelden en dan nog met
weinigen vergaderde, grotere invloed.
De graanhandel, die zich meer op de
invoer uit het buitenland ging richten,
had de wind mee, vooral toen de
Nieuwe Waterweg eindelijk zijn belof
ten ging inlossen. De Rotterdamse
graanhandelaar werd een ijverige, ge
duldige en nauwgezette goudzoeker in
het internationale graanland, die zijn
kansen in Amerika waarnam, zijn be
trekking met Rusland en de Oostzee
uitbreidde en vooral profiteerde van de
eetlust in het Duitse Ruhrgebied. Maar
die handel van verre bracht ook kans
op geschillen, wanneer in weerwil van
een prachtig monster een minderwaar
dige partij graan werd geleverd.
Arbitrage
Zulke geschillen werden sinds lang in
de graanhandel door arbitrage be
slecht. Beide partijen benoemden een
arbiter, dezen kozen gezamenlijk hun
„obman" en in de regel hield men zich
aan de uitspraak. In het begin werkte
het systeem nogal primitief. Tijdens de
behandeling konden de scheidsrechters
van partijen elkaar geducht de mantel
uitvegen en het is voorgekomen dat
een Rotterdamse arbiter, een reus van
een handelaar, zich zo opwond, dat hij
dreigde zijn tegenarbiter uit het raam
te gooien. Die maakte zich wijselijk uit
de voeten.
Het is één der grote verdiensten van
het Comité, dat hef deze procedure op
een hoger plan heeft gebracht. De
arbitrage won daardoor sterk aan ge
wicht, vooral na een conflict met de
Nederlandsche Handelmaatschappij die
in 1880 een uitspraak van de Rotter
damse arbiters niet wilde erkennen. De
Amsterdamse directie van de N.H.M.
schreef hooghartig aan het Comité, dat
het met deze uitspraak niets te maken
had. Mócht het Comité het vonnis op
het zwarte bord aanplakken, dan zou
de ware rechter in deze „krenkende
daad" worden gemengd. De Rotter
dammers zaten er mee in, maar hielden
voet bij stuk en na de „aanplakking"
volgde een proces. De schrik sloeg hun
om het hart toen ze hoorden wat voor
kei van een advocaat de Amsterdam
mers op hen loslieten. Voor de rechter
vergeleek deze pleiter het Comité met
een middeleeuwse roverbende, die on
der hun hoofdman (dat was dan Van
der Dussen) een eerzaam reiziger vak
kundig plunderden. Toch won het
Comité met vlag en wimpel het proces,
hetgeen de Rotterdamse arbitrage zeer
ten goede kwam.
Het Comité vervolgde zijn weg, be
hoedzaam en zuinig, vooral zuinig,
zodat de kosten, die werden omgesla
gen, soms slechts enkele guldens per
lid per jaar bedroegen. Volgens zijn
statuten mocht het Comité geen kas
houden. Nog over het jaar 1901 be
droeg het batig saldo volgens de secre
taris-penningmeester van de 30-jarige,
toen reeds belangrijke instelling in
totaal f 37,06 1/2! Maar dat paste nog
volkomen bij de Rotterdamse graan
handelaar uit de 19e eeuw, eenzelvig,
geheimzinnig tot het uiterste, en zéér
op de penning, al hield hij wel van enig
vertoon van deftigheid.
De Conditiën
In 1896 deed het Comité een geweldi
ge stap vooruit door de invoering van
de Conditiën van de Rotterdamsche
Graanbeurs (C.R.G.). Deze brachten
eenheid in de zeer verschillende graan-
contracten en waren in hun soort een
meesterstuk. Bij de vele besprekingen
over het ontwerp van de C.R.G. werd
vooral onder invloed van de jongeren
het ijs tussen die individualistische
Rotterdamse kooplui wat gebroken.
De jongelui wilden van die dwaze
geheimzinnigheid en conservatieve
leefwijze af. Een nieuw feit van grote
betekenis was de invoering in 1905 van
de Duitsch-Nederlandsche Contracten
tot regeling van de internationale
graanhandel, vooral met Duitsland en
Rusland. Dat leidde weer tot een nog
beter werkende Rotterdamse arbitrage,
vooral dankzij de bemoeiingen van mr.
W. Nolen, de grote voorvechter van de
arbitrale rechtspraak.
Zo werkte het Comité gestaag aan de
verbetering van de graanhandel, nu
eens ruim, dan weer beperkt van blik.
De grote Gerrit de Jongh kon als
directeur van Gemeentewerken geen
voorstel tot verbetering van de binnen
stad doen, of hij vond hét Comité op
zijn weg, vooral wanneer het ging om
vaste bruggen. Nu konden deze bij
hoog water inderdaad lastig zijn voor
de graanlichters. Er waren echter ook
mannen van visie, zoals P.W. Schilthuis
en H. van Randwijk, sinds 1894 secre
taris-penningmeester van het Comité.
In 1901 bij een beraadslaging over de
zoveelste vaste brug zei Van Randwijk
de heren, dat zij nu eens niet naar hun
eigen belangetjes moesten kijken maar
liever het gemeentebestuur helpen, om
van Rotterdam een grote stad te ma
ken. Het Comité was weer „tegen",
maar die brug is er evengoed gekomen.
Meer succes had het Comité bij zijn
actie om het aanvangsuur van de Beurs
later te stellen. Precies 1 uur 15 ging
het beurshek dicht en wie en dan nog
in wilde, moest een kwartje boete
betalen. Hoe rijk of deftig H.H. Graan
handelaren ook mochten zijn, tegen 1
uur 15 zag men ze bij bosjes op het
Beursplein hollen voor hun léven, om
dat kwartje boete te ontlopen. Tot,
zoals het nu nog is, de beurstijd op
halftwee werd gesteld.
weer geheel vrij werd. Voor het Comi
té was het een grote tegenvaller, dat nu
de termijnhandel niet van de grond
wilde komen, wat bij de stijging van de
kosten zeer welkom zou zijn geweest.
Toch wist men weer een Graanhuis tot
stand te brengen, juist toen de grote
veranderingen door Euromarkt zich
aandienden. Grondig en met veel elan
heeft het Comité de handel daarop
voorbereid, zij het met minder succes
dan men had gehoopt. Tot nu toe
hebben vooral de Fransen de kaart
getrokken en voor Rotterdam, gelo
vend in de kracht van de vrije handel,
was het moeilijk te manoeuvreren te
gen het leger van Europese ambtenaren
te Brussel, steeds in de weer om
prijzen vast te stellen en maatregelen
om die prijzen waar te maken. Dat kan
ook zijn voordelen hebben, maar in
Het Graanhuis zal er vreugde heersen
als door de toetreding van Engeland
tot de Gemeenschappelijke Markt het
legioen van de vrije handel wordt
versterkt. 1
Onverdroten
Een eeuw geschiedenis van Het Comité
van Graanhandelaren leert, hoe hun
handel vooral bij de gratie van een vrije
markt zijn grootste bloei heeft beleefd.
De gouddelvers in Graanland zoeken
nu nieuwe wegen om in een ander
klimaat, waarin de bescherming van
oude regelingen uit de crisistijd is
verdwenen, hun dagelijks brood te
verdienen, in de samenbundeling van
het Comité, dat nu ook de handel in
veekoeken en dierlijke eiwitten behar
tigt. Het zijn bekwame, ijverige en op
eigen kracht vertrouwende lieden, die
elkaar graag beconcurreren en toch een
sterk groepsgevoel kennen. In nood
laat men elkaar niet in de steek.
Het oorspronkelijk zuiver Rotterdams
gerichte Comité is allengs tot een
paraplu voor de gehele Nederlandse
graanhandel geworden, maar de Rot
terdammers houden liefst zelf nog
graag dé stok vast. Doordat het Comi
té, dat de hand heeft gehad in talloze
zaken ter verbetering van de graanhan
del, van toezicht op maat en gewicht
tot de bouw van silo's, een groot
dienstverleningsbedrijf is geworden,
moet het harder dan ooit tegen de
wilde stroom der stijgende kosten op
roeien. Voor de Rotterdamse graan
handel, die bij dit jubileum voor een
bijzondere mijlpaal staat, is het daarbij
moeilijk te verkroppen, dat door de
vestiging van enkele grote buitenlandse
firma's te Amsterdam de mededinging
van 'de hoofdstad, die vroeger te ver
waarlozen was als het om graan ging,
een an fier karakter heeft gekregen. Dat
schrijnt te meer omdat het volgens de
Rotterdammers bij die vestiging door
manipulaties van de gemeente Amster
dam wat eigenaardig zou zijn toege
gaan. Wie de jaarverslagen van de
Rotterdamse Kamer van Koophandel
(een veel te weinig gekende bron van
onze stedelijke historie), bestudeert
komt daaromtrent wel iets tegen.
Maar goed, niet voor niets heeft konin
gin Wilhelmina indertijd de spreuk
„Sterker door Strijd" aan het stadswa
pen gehecht. Het Comité van Graan
handelaren heeft er 100 jaar op zitten
en gaat onverdroten verder. Als er in
de graanhandel in een volgende eeuw
net zo veel moet gebeuren, en verande
ren, dan zul je nog wat beleven.
Feestprogram ma
Koninginnedag
De „Stichting Comité ter behartiging
van Nationale Belangen" heeft voor de
viering van Koninginnedag in Rotter
dam op maandag 1 mei een ongeveer
12 1/2 uur durend programma
samengesteld.
Wielrenners kunnen zich uitleven in de
„Ronde van Feijenoord", die aan de
Maashaven - op deze dag van de ar
beid - bij de firma Binnendijk haar
startpunt heeft. De jongeren beginnen
om 9.30 uur, de amateurs om 11 uur,
en de beroepsrenners om 14 uur.
Het Rotterdams Centrum voor het
Amateurtoneel geeft om 11, 14 en 16
uur in de kleine zaal van „de Doelen"
voorstellingen van het spel „In
Duizend Vrezen", dat is geschreven
door Anna Blaman. De toegangsprijs
bedraagt één gulden. Ook in „de
Doelen" geeft het koor „Com nu met
Sang", om 19.30 uur een Oranje-
Concert met klassieke werken en
volksliederen. Kaarten hiervoor zijn
vanaf maandag 24 april, voor vier
gulden, aan de kassa van „de Doelen"
verkrijgbaar. Zondag 30 april wordt
om 19.30 uur een orgelconcert uit
gevoerd. De toegangsprijs bedraagt
f 2,51).
Maandag 1- mei bespeelt John
Woodhouse de accordeon om 11.30
uur op het bordes van het stadhuis, om
14 uur en 16.30 uur in de muziektent
op het Lijnbaanpleintje en om 15.15
uur in de recreatieruimte op het
Pijrtackerplein.
De dansgroep „De Schaarshoek"
treedt op om 11.30 uur op het bordes
van het stadhuis, om 14.15 uur op het
Pijnackerplein en om 16.30 uur in de
muziektent op het Lijnbaanpleintje.
Op dat pleintje verzorgen de boeren-
kapel „De Dauwtrappers" en „The
Three Jacksons" een feestavond, die
om 20.30 uur begint.
De festiviteiten worden besloten met
een militaire taptoe voor het stadhuis,
om 21 uur, en vuurwerk bij „De
Boompjes", om 22 uur.
Het Comité voelde, na jarenlang zeer
bescheiden te zijn gehuisvest, het aan
zijn standing verplicht een eigen zetel
te bezitten. Maar hoe moest dat, zon
der geld? Men vond er iets op, toen
het bestuur aan de Wijnhaven een
geschikt pand had ontdekt. Drie leden
kochten dat pand, verbouwden het
volgens de wensen van het bestuur en
verhuurden het voor een prix d'ami
aan het Comité. Zo ontstond Het
Graanhuis, met bureaus, laboratorium,
weeg- en monsterruimten. 'Daar
stroomde het geld binnen, dank zij de
met sprongen toenemende handel.
Men liet nu de langzamerhand oudbak
ken financiële structuur los, er kwa
men nieuwe statuten, men durfde zelfs
Het Graanhuis met een reeks belenden
de percelen te kopen voor de bouw
Ook de iets minder mooie da
gen kunt U gezellig maken met
dit Gobelinpakket en verder
heeft U er veel genoegen van,
wanneer het kant en klaar aan
de muur prijkt.
Gobelinpakketten kompleet
met borduurnaald, werkbe
schrijving en ruim voldoende
wol van een eerste kwaliteit.
De stramiens (32 x 42 cm) zijn
in natuurlijke kleuren voorge
schilderd, zodat U zonder
moeite dit prachtige schilderij
volborduurt met een gobelin
steek (halve kruissteek). Nu niet
voor f 17,95 maar voor nog
géén tientje.
Vanaf vrijdagmorgen 9 uur ver
kopen wij op de parterre deze
prachtige gobelinpakketten
kompleet met wol, borduur-"
naald en een werkbeschrijving.
Totaal leverbaar in 6 verschil
lende afbeel
dingen, per
stuk
voor
Géén schrift, of tel. best.
