Architect Henk Klunder
bouwt //Romeinse" huizen
"WE KUNNEN VEEL ECONOMISCHER WERKEN"
m I i i as
W:
Haarlemse honkbalweek
bijzonder sterk bezet
RÖÏTËKÖAM-
NDERDAG IN
DÉntfeg 13 juni 1972
21e jaargang no. 24
EDITIE
SCHIEDAM
NT OP DINSDAG EN i
MAASOEVER - SCHIEDAM -VLAARDINGEN - KRIMPENERWAARD E.O.- HOOFDKANT. PRINS HENDRIKKADE 14. ROTTERDMj^JjLlj^ljg:
Zo langzamerhand realiseren sommigen zich de gevolgen die de conclusies van het
rapport van de Club van Rome kunnen hebben voor de eigen werkterreinen. In
de bouwwereld ziet men de huidige woningproduktie niet meer zo scherp zitten.
Er dient heel wat te worden veranderd. Gestreefd moet worden naar betere
planologische beslissingen (goed grondgebruik), naar een produktie gericht op
vervanging en niet op uitbreiding, naar huizen voor kleinere gezinnen (geboorte
beperking), naar betaalbare huizen (in de toekomst zullen we met minder
verdiensten genoegen moeten nemen) en naar gebouwen, waarvan het gebruik
een minimum aan energie vergt (schaarste aan traditionele energie en vermijden
van vervuiling).
Hoe absurd de situatie is ziet ook
Henk Klunder in, architect in Rotter
dam. Willen de hierboven genoemde
bouwvoorwaarden kunnen worden ge
haald, dan zullen er volgens hem
van overheidswege criteria moeten
worden opgesteld, waarnaar zal wor
den gebouwd. Gebeurt dat niet, dan
loopt alles in het honderd.
Aan een aantal van de problemen is
Klunder al enige tijd ongemerkt bezig.
Hij ergert zich reeds lang aan het
onnodig (te) duur bouwen. Klunder
,,De grootste groep mensen verdient
het minste. Voor deze mensen is de
sociale woningbouw, de zogenaamde
woningwetwoning bedoeld. Het re
centste voorbeeld van dergelijke, socia
le bouw zijn een paar flats in Capelle.
Ik geloof dat je daarvoor een huur
tussen de 400 en 450 gulden per
maand moet betalen. Men redeneert
gewoon van: vol komen ze altijd. De
subsidies voor die woningwetbouw
worden in feite misbruikt. Het uitde
len ervan gebeurt niet kritisch ge-
„Er kan veel goedkoper worden ge
bouwd..Daarvoor dienen de wenken en
voorschriften, die de regering om
streeks 1920 heeft ingesteld om allerlei
slechte woontoestanden te voorko
men, té veranderen. Indien de woning
niet meer per sé seperaat opgedeeld en
helemaal afgewerkt hoeft te worden
opgeleverd, kan dat zo'n 30 procent
op de bouwsom schelen. Je moet de
mensen veel meer in de gelegenheid
stellen zelf wat aan hun huis te doen".
Dichtheid
„Ook door een beter gebruik van de
woonomgeving te maken kan er goed
koper -worden gewerkt. Momenteel
wordt per hectare met een dichtheid
van 25 tot 30 eengezinshuizen ge
werkt, maar dat kunnen er veel meer
zijn. Er zijn nu al plannen die tot een
maximum aantal van 90 huizen per ha.
komen. Niet alleen kunnen er meer
dan drie keer zoveel huizen op een
bepaalde oppervlakte worden neerge
zet, maar tevens kan de privacy twee a
drie keer zo groot worden. Het hoeft
echt niet zo te zijn, datje de bakker en
de melkboer al van vijf straten ver ziet
aankomen".
Henk Klunder heeft diverse plannen
ontwikkeld, waarin de grotere woon-
dichtheid tevens leidt naar een socialer
leefpatroo-n. Klunder: „Er zijn twee
kanten: je moet voldoende relaties
kunnen aanknopen met de omwonen
den en je moet je kunnen terugtrekken
in de eigen leefomgeving. Denk maar
aan de ouderwetse dorpbrink, waarop
alle deurtjes uitkomen, maar waar men
aan de andere kant alleen maar groen
ziet. Dat zoeken naar goed en goed
koop wonen noemen ze experimen
teel. Een volkomen verkeerd begrip,
want het is een bittere noodzaak dat er
zo gebouwd gaat worden".
Het is duidelijk dat een economisch
gebruik van de grond de prijs ervan
gunstig beïnvloedt. Klunder: „Het ver
haaltje dat wij hier in Nederland spe
ciaal hoog moeten bouwen vanwege de
geringe hoeveelheid grond is niet waar.
Misschien dat het hier en daar in de
randstad niet anders kon, maar dat zijn
uitzonderingen. Dat wil overigens niet
zeggen dat ik helemaal tegen hoog
bouw ben. Hier en daar wat flats
voorkomen een brij van laagbouw.
Nee, eerder denk ik dat het redement
van grote flatgebouwen voor verschil
lende beleggers aantrekkelijk was.
Doordat de overheid met betrekking
tot de woningbouw totnogtoe steeds
in gebreke is gebleven zijn er in deze
sector zoveel laakbare praktijken. Het
particulier initiatief heeft projectont
wikkelingsmaatschappijen met bossen
uit de grond gestampt. De investeer
ders maken nu winst in huizen, maar
voor hetzelfde geld hadden ze dat met
auto's kunnen doen. Het is triest, maar
de huizenbouw is in handen van zaken
lui".
De achtergevel (links) en de voorgevel
(rechts) van het kleingezinshuis in Ede.
Henk Klunder: ...veel goedkoper...
„Bij de investeerders geldt maar een
ding: wat brengt mijn geld op? Alle
woningen moeten rendabel zijn. Ze
moeten jaarlijks zeker z'n vijf tot tien
procent rente opleveren. Dat kun je de
geldschieters nauwelijks kwalijk ne
men. Wel vraag je je bijvoorbeeld af
wat de vakbonden met hun geld doen.
Precies. Die investeren hun geld net als
iedere zakenman doet. Ze steken het
geld evengoed in winstgevende projec
ten. Waarom doen ze niet aan sociale
woningbouw? In Frankrijk en Enge
land hebben de bonden dat wel ge-
Naast het in onafgewerkte staat ople
veren, een economisch gebruik van de
grond en het niet specifiek op de winst
gerichte investeren is nog een belang
rijke mogelijkheid om de kosten te
drukken, het zoeken naar arbeidsbe
sparende bouwmethoden. Klunder:
„Op dat gebied is nog geen wezenlijke
research gepleegd. Ook daar ligt weer
een taak voor de overheid om bijvoor
beeld een werkgroep te formeren, die
goedkope bouwmethoden onderzoekt
en uitprobeert. Nu zijn het voorname
lijk de particuliere architectenbureaus
die wat aan dit onderzoek doen en zo
nu en dan wat studenten.
We moeten bouwsystemen ontwikke
len, waarmee gevarieerd met een be
paalde voorraad basisspullen kan wor
den gebouwd. Met andere woorden:
zoeken naar materialen waarmee op
verschillende manieren kan worden ge
combineerd. Denk maar aan lego of
zoiets. Er moeten voldoende combina
ties mogelijk zijn om geen afschuwe
lijke anonimiteit te krijgen, die we nu
in veel nieuwbouwwijken reeds ken-
Ach, wat hier staat geschreven wist u
eigenlijk al ik weet niet hoe lang: een
lekker leefbaar eengezinshuisje is voor
de doorsneeportemonnee niet betaal
baar. Daar moet wat aan gedaan wor
den zeker, als u weet, dat de
bouwkosten jaarlijks nog eens zo'n
slordige acht procent stijgen. De Club
van Rome kan dan wel beweren dat er
in de toekomst met minder genoegen
zal moeten worden genomen de
bouwprijzen luisteren voorlopig nog
niet. Indien wij in de toekomst armer
zullen worden, zitten we met het
huidige systeem van hypotheekverle
ning eveneens goed verkeerd. Immers
de meeste hypotheken zijn gebaseerd
op de verwachting dat er in de toe
komst juist meer zal worden verdiend.
Kleine woningen
Maar er is, naast de mensen met de
kleine salarissen, nog een groep, die in
de laagbouw zelden aan bod is geko
men en wel de echtparen, alleenstaan
den en kleine gezinnen. Zij moesten
altijd in een huis kruipen, waarvan ze
van te voren wisten, dat een aantal
kamers hoegenaamd niet zou worden
gebruikt. Henk Klunder heeft voor dié
mensen een kleine eengezinswoning
ontwikkeld. In het begin dacht hij
voornamelijk aan pas gehuwden, maar
later begreep hij dat het huis ook
uitstekend geschikt was voor oudere
mensen en gezinnen met één, mis
schien twee kinderen. Min of meer een
huisje met toekomst, volgens de Ro
meinse wereldbenadering.
In opdracht van het Bouwfonds Neder
landse Gemeenten heeft Klunder enke
le huizen neergezet in Ede. Er zijn er
nu vier van de 12 klaar. Voor die paar
huizen zijn al 3000 aanvragen binnen-
gekomen. Klunder: „Een onmogelijk
aantal, dat de vraag ernaar bewijst. Met
3000 gulden eigen geld zitten de men
sen op een bedrag van 150 tot 200
gulden aan rente en aflossing. Dat kan
variëren al naar gelang de grondprijs en
of er al dan niet moet worden geheid.
Voor jongeren die dat willen, kan het
huis ook in cascovorm worden gele
verd. Dan hebben ze geen eigen geld
nodig en kunnen ze sparen voor de
afwerking van het huis".
Henk Klunder, die onder meer „expe-
rimenteel" heeft gebouwd in Hooge- i
veen, samen met andere architecten in
Berkel en Roodenrijs (huurwoningen,
binnenkort gereed) en in Den Helder,
gaat het woningtype, dat in Ede (bij de
Klaphekweg) is gebouwd, ook zetten
in Bedum, Haren, Grouw, Heemstede
en Oud-Beijerland. In Heemstede en
Oud-Beijerland wordt nog dit jaar be
gonnen. Het grote probleem is aan
voldoende grond te komen. De uitbrei
dingsplannen zijn schaars en er lopen
nogal wat architecten rond.
Met het zoveel mogelijk benutten van
de grond en het streven naar minder
dure bouwtechnieken is Henk Klunder
al ver beneden de gangbare prijzen van
eengezinswoningen gekomen. Zelf
schat hij de bouwsom op circa 35.000
gulden. (Daarbij komen dus nog grond-
kosten en eventuele heiwerkzaamhe
den). Als u dan nog bedenkt dat
Klunder dit in opdracht van het Bouw
fonds doet en dat het Bouwfonds zijn
geld van de gebruikelijke, op rende
ment beluste investeerders krijgt, be
grijpt een ieder dat er nog heel wat
goedkoper kan worden gewerkt. En
dan zijn die arbeidsbesparende bouw
methoden en flie dwingende wenken
en voorschriften van de overheid nog
vergeten.
Henk van Capelleveen.
Europese commissie verwacht
geringe stijging werkloosheid
„In Nederland geven de vooruitzichten
inzake economische ontwikkeling over
het geheel genomen weinig reden tot
tevredenheid. Prijzen en kosten blijven
nog steeds sterk stijgen. De economi
sche groei zal waarschijnlijk slechts
geringe afmetingen aannemen. De vo
lumestijging van het bruto nationaal
produkt kan voor 1972 op 2,5 procent
worden geraamd. De investeringen van
het bedrijfsleven zouden in volume op
een zes procent lager peil komen te
liggen dan in 1971. De stijging van de
werkloosheid wordt in 1972 geredu
ceerd door de, evenals in 1971, bijzon
der geringe toename van het binnen
lands arbeidsaanbod".
Een en ander staat te lezen in het
zojuist door de Europese Commissie
gepubliceerde verslag over de arbeidssi
tuatie 1971-1972.
Met betrekking tot de werkloosheid in
Nederland stipt de Commissie aan dat
„een belangrijke factor hierbij de leer
plichtverlenging is, die reeds in 1971
tot gevolg had dat 15.000 jongeren
minder tot het arbeidsproces toetraden
dan tevoren". Voorts gelooft de Com
missie dat de pendel naar Duitsland
onder invloed van de ontspanning op
de Duitse arbeidsmarkt waarschijnlijk
weer zal afnemen tot het niveau van
1970. Verwacht wordt dat het totaal
arbeidsaanbod in Nederland in 1972
nauwelijks groter zal worden dan in
1971. „Dit betekent dat de stijging van
de werkloosheid geheel zal afhangen
van de daling van de werkgelegenheid
die op een 45.000 a 50.000 wordt
geraamd".
Uitgedrukt in harde cijfers gelooft de
Commissie dat de werkloosheid kan
stijgen tot 115.000 (op het ogenblik
zijn er bijna 100.000 mensen zonder
werk red.), aangenomen dat de in
vesteringen van de bedrijven niet ver
der dalen en dat de wereldhandel in
het najaar weer in een herstelfase zal
komen. Wordt aan deze laatste twee
voorwaarden voldaan, dan „mag ver
wacht worden dat de stijging van de
werkloosheid in de beide laatste kwar
talen van 1972 merkbaar zal teruglo
pen", aldus de Commissie.
De Europese deskundigen zien de toe
komst dus minder somber in dan
minister Boersma van sociale zaken die
onlangs in de Eerste Kamer verklaarde
dat de werkloosheid in het najaar
weieens de 150.000 zou kunnen berei
ken. Overigens vormt Nederland geen
uitzondering. Ook in de andere lidsta
ten is de-werkloosheid tussen oktober
1971 en februari 1972 aanzienlijk toe
genomen, zij het niet overal in dezelf
de mate.
Bijeenkomst voor
Elvis-fans
De Elvis Presley nieuwsdienst" houdt
17 juni een mini-meeting voor fans uit
Rotterdam en omstreken. Er zullen
korte Elvis-films wórden vertoond en
verder is er de mogelijkheid tot het
dansen op Elvis-platen. De toegangs
prijs is f 1.50 per persoon. Men kan
dan tevens lid worden van het 14-daags
verschijnende blad „el-nieuws". De bij
eenkomst wordt gehouden in gebouw
't Anker, Dorpsweg 203, Rotterdam-
Zuid, te bereiken met bus 71 vanaf
metrostation Zuidplein.
BromfietsRelm
nog niet verplicht
Sinds 1 juli geldt voor bestuurders en
passagiers van motorfietsen de ver
plichting tot het dragen van een val
helm. Een soortgelijke verplichting
voor bromfietsers en hun passagiers is
nog niet van kracht geworden en zal
zeker nog enkele jaren op zich laten
wachten. Intussen wordt aan de brom
fietsers en hun passagiers wél aanbevo
len om op vrijwillige basis een valhelm
te dragen.
De bromfietshelm kan voorlopig nog
niet algemeen verplicht worden ge
steld, omdat pas zeer recent van over
heidswege nieuwe keuringseisen zijn
geformuleerd voor een lichte en draag
bare bromfietshelm. Op grond van
deze eisen worden momenteel door
helmenfabrikanten nieuwe prototypen
ontwikkeld. De protoypen moeten
eerst nog worden goedgekeurd en ver
volgens moeten enkele miljoenen
bromfietshelmen worden geprodu
ceerd, die aan alle nieuwe eisen vol
doen. Deze produktie vergt de nodige
tijd, niet alleen vanwege het grote
aantal, maar ook omdat de fabrikanten
van bi omfietshelmen gelegenheid moe
ten krijgen hun produktie-apparaat op
efficiënte wijze aan te passen, wil men
althans een zo laag mogelijke prijs
kunnen realiseren.
v - -«
v
i
huizenbouw. Onder bouw in Hoogeveen. Boven een situatie waarbij je de melkboer
al vijf straten ver ziet aankomen
Mft
Bijzondere vakantieweken
bij Kerk en Wereld
De vakantieganger die in juli of augus
tus iets bijzonders zoekt, heeft nog
kans bij Kerk en Wereld in Driebergen.
In zes zomercursusweken zijn nog
plaatsen beschikbaar.
De onderwerpen zijn gevarieerd. Eén
week is bijvoorbeeld gewijd aan video
en tv: wat kunnen mensen met video
doen en wat kan video met mensen
doen? Voorts is er een week met
oefening in gesprek en spreekvaardig
heid, in 't bijzonder interessant voor
mensen die in hun werk of daarbuiten
weieens gesprekken leiden of het
woord moeten voeren. In samenwer
king met het blad „Gezond gezin"
wordt een week georganiseerd over-het
samen opgroeien van kinderen en ou-
Vervolgens -staat een cursusweek over
de toekomst van het geloof op het
programma, terwijl de laatste week
vóór het einde van de schoolvakanties
nog twee cursussen warden gehouden:
één over de vraag hoe wij in Nederland
de Derde Wereld daadwerkelijk kun
nen helpen en één over de functie van
onze eigentijdse literatuur.
De prijs voor deze weken bedraagt
f 120.- per persoon, alles inbegrepen.
Echtparén en kinderen genieten reduc
tie. Voor een enkele week ligt de prijs
iets hoger in verband met de program
makosten. Belangstellenden kunnen
contact opnemen met Kerk en Wereld,
conferentiesecretariaat, De Horst 1,
Driebergen. Telefoon 03438-2241.
Poetry International nadert uur U
Poetrv International, het poëziefeest
in Rotterdam, nadert het uur ,,U". Dat
houdt in dat er deze periode bijna
dagelijks definitieve toezeggingen en
definitieve afzeggingen via post en
telefoon binnenkomen. Op dit mo
ment staat evenwel al vast dat tussen
20 en 25 juni op dit festival 33
dichters en 17 verschillende landen uit
hun werk komen lezen.
Inmiddels is door de Rotterdamse
Kunststichting ook het programma in
grote lijnen samengesteld. Dinsdag-'
avond 20 juni wordt, zoals aangekon
digd, gewijd aan de „Liverpool
Sound", waaraan onder meer meege
werkt zal 'worden door een Engelse
muziekgroep. Woensdag 21 juni wordt
gewijd aan „Europese dichters" en
donderdag 22 juni aan „Niet-Euröpese
dichters". Vrijdag 23 juni staat, zoals
aangekondigd, „Protest in poëzie" op
het programma, een titel die overigens
nogal breed opgevat moet worden. En
zaterdag 24 juni' tenslotte wordt éen
Adoum^(Ecuador), "muhIo Mendës -®onte a,vond''' waaraan meegewerkt
(Brazilië). Aspassia Pappathanassiou worden door alle deelnemende
(Griekenland), Mai Sygh en Mahmud dlchterJs Plu* enkele muzikanten zoals
Darwish (Palestina) en Léyn Leynse dle tijdens de voorafgaande dagen in
(Nederland).
Recente toezeggingen zijn ontvangen
van Michel Deguy (Frankrijk), Ferenc
Juhasz (Hongarije), Hans Magnus
Enzensberger en Gabriele Wohmann
(Bondsrepubliek), Jorge Enrique
de-pauzes zijn opgetreden.
De zevende Internationale Haarlemse Baseballweek wordt van vrijdag 30 juni tot
en met zondag 9 juli in het Pim Mulier-stadion in Haarlem gehouden. Er is een
dusdanig sterke bezetting, dat de Haarlemse Baseballweek-1972 een opvallende
plaats op de Amerikaanse honkbalkalender heeft gekregen.
De deelname dit jaar van twee bijzon
der sterke Amerikaanse ploegen, van
het nationale team van Cuba en van
het nationale team van het Midden-
Amerikaanse land Nicaragua is daar
natuurlijk niet vreemd aan. De honk
ballers van Cuba zijn wereldkampioen
en zij bereikten dit resultaat door de
Amerikanen in de eindstrijd te ver
slaan. De honkbalploeg van Nicaragua
werd bij de laatste wereldkampioen
schappen derde.
Zijn de sterke deelnemers Cuba,
Sullivans, Goldpanners en Nicaragua
voor de komende Haarlemse Baseball
week in poula A ingedeeld, ook poule
B telt een aantrekkelijke bezetting,
weliswaar op een aanmerkelijk lager
niveau. Poule B herbergt het Neder
landse team, al ruim tien jaar kam
pioen van Europa; Italië, al evenveel
jaren Nederlands grootste concurrent
en de Nederlandse Antillen.
Dagelijks wordt- twee keer gespeeld.
Op de meeste dagen (van 30 juni tot
én met 9 juli) beginnen de middagwed
strijden om twee uur en de avondwed
strijden om acht uur. Een uitzondering
hierop is de wedstrijd tussen Italië en
de Nederlandse Antillen, die zaterdag
1 juli om vijf uur 's middags wordt
gespeeld en dan niet in het Pim Mulier-
stadion, maar op 1 km. afstand in het
stadion aan het Badmintonpad. Dit
honkbalveld wordt ook ingeschakeld
als door regen wedstrijden moeten
worden afgelast en er een vertraging in
het programma dreigt te ontstaan.
De tweede uitzondering op de tijdstip
pen van twee uur 's middags en acht
uur 's avonds is de laatste dag van de
Baseballweek, namelijk zondag 9 juli,
dan beginnen de wedstrijden om 11
uur 's morgens en om twee uur's mid
dags.
Ruilen in de Beurs
Vandaag, dinsdag 13 juni houdt de
Vereniging „De Verzamelaar" een ruil
beurs in het Beursgebouw aan de
Rotterdamse Meent. Deze beurs begint
om 19 uur. Voor nadere inlichtingen
kan men bellen: 010-29.40.76.
De ploegen in de A-poule spelen éen
hele competitie, de ploegen in de
B-poule anderhalve competitie. Dat
betekent dat iedere ploeg in totaal zes
wedstrijden speelt, een totaal van 21
wedstrijden.
Kinderen van Moskou
komen naar Rotterdam
Donderdag en vrijdag zullen op vlieg,
veld Schiphol twee Russische vliegtui
gen landen die een zeer bijzonder
gezelschap artiesten in ons land „drop
pen". In twee groepen arriveren dan de
„Kinderen van Moskou"; een uit meer
dan 125 kinderen bestaand gezelschap
met uitstekend getrainde dansers en
musici, die in het Rotterdamse Sport
paleis Ahoy' hun kunnen zullen tonen.
Op zaterdag 17, zondag 18 en maan
dag 19 juni kan men van deze show
genieten. Men krijgt een kleurrijk
beeld van de Russische' cultuur en
folklore.
De voorstellingen in het Sportpaleis
Ahoy' beginnen 's avonds om kwart
over acht. Op zondagmiddag 18 juni is
er een matinee om 2 uur, waarbij als
extra attractie een groot Schots Kin
derorkest in het voorprogramma op
treedt.
De jongste kunstenaar van het gezel
schap is nauwelijks 7 jaar, de oudste
mag in ons land nog niet eens op een
bromfiets rijden. Het gezelschap
brengt ook zijn eigen begeleiding mee:
een uit 30 kinderen gevormd orkest,
waar wonderkinderen op de balalaika
en de Donra tussen zitten. Het is niet
alleen het muzikale orkest- en koorge
deelte van de groep die deze voorstel
lingen (voor het eerst sinds de oprich
ting) in Nederland zo spectaculair
maakt. Met name de dansertjes en
danseresjes stelen de show door een
grenzeloze spontaniteit en perfectie.
De kinderen dansen op laarsjes in
schitterende pasteltinten en adembene
mende kostuums, die vooral goed uit
komen in de „Rondedans van alle
kinderen ter wereld".
De groep is geselecteerd uit de honder
den talentvolle kinderen die de mu
ziek- en dansacademie van Sergie Lok-
tew mogen volgen. Onder de oud-leer
lingen van deze school bevinden zich
de grootste talenten van bijvoorbeeld
het Bolsjoi-theater, terwijl er ook ver
schillende leerlingen in hetRussische
Staatscircus zijn terechtgekomen
Het winkeltje van het Museum voor
Land- en Volkenkunde, Willemskade
25 in Rotterdam, heeft een nieuwe
zending Afrikaanse maskers aangekre
gen, meest Dan-maskers: Ze worden
verkocht voor prijzen die vnaUbten van
85 tot ruim 300 gulden.
