Koning Oidipous in
een andere gedaante
Niveau-groepen-systeem
op Berkelse school
Toneelstuk van Harry Mulisch
OQ80
zeéeft
DE HAVENLOODS, DONDERDAG 15 JUNI 1972
24-516
Na zijn toneelstuk ,,Tanchelijn"
uit 1959 heeft Harry Mulisch na
13 jaar opnieuw een toneelstuk
geschreven. In opdracht van het
Amsterdams Toneel en in het
kader van het Holland Festival
creëerde Mulisch zijn eigen versie
op het eeuwenoude en gruwelijke
verhaal van de man die zijn vader
vermoordde en zijn moeder
trouwde. Een thema dat in de
loop der tijden talloze schrijvers
inspireerde.
Ongeveer 1397 jaar na de eerste
opvoering in Athene van het stuk
van Sofokles wordt nu in ons
land opnieuw de geschiedenis van
Oidipous gespeeld. Regisseur is
Lodewijk de Boer, zelf ook to
neelschrijver. Een goed jaar gele
den regisseerde hij nog bij het
Nieuw Rotterdams Toneel de
versie van Hugo Claus op hetzelf
de thema.
Oidipous uit Korinthe om te ontko
men aan de voorspelling dat hij zijn
vader zal doden en zijn moeder zal
huwen. Op weg naar Thebe doodt hij
- zonder dat te weten - zijn vader. In
Thebe lost hij het raadsel van de
monsterachtige sfinx op en mag daar
voor als beloning met koningin Iocaste
trouwen. En ook nu weet Oidipous
niet dat zij zijn echte moeder is.
Aan het hof van Thebe leeft de blinde
ziener/priester Theresias, die met zijn
voorspellingen in de toekomst kan
kijken. Als in Thebe opeens de pest
uitbreekt, zoekt koning Oidipous ver
twijfeld naar de oorzaak van deze
ramp. Uit de onthullingen van There
sias wordt Oidipous duidelijk dat hij
zelf de oorzaak van al het leed is. Alles
komt nu uit. Iocaste pleegt zelfmoord
en Oidipous steekt zichzelf als straf de
ogen uit.
Aan het einde van het stuk „Oidipous
in Kolonos" van Sofokles zwerft de
blinde Oidipous met zijn dochter Anti
gone door het land en verdwijnt don
der een spoor na te laten op geheim
zinnige wijze naar het rijk van de
onderwereld.
Dat is in grote lijnen het verhaal uit de
twee stukken van Sofokles, die Harry
Mulisch gebruikt heeft.
Na een dag en een avond ingespannen
repeteren, waren Mulisch en De Boer
toch bereid een interview af te staan.
Uw grootste vondst schuilt in het feit
dat u die geheimzinnige verdwijning
zonder een spoor van een lijk heeft
gebruikt om tot een totaal nieuwe
opvatting te komen, namelijk dat de
blinde zienér Theresias een soort reïn
carnatie is van Oidipous en omgekeerd.
Daardoor is de ziener geen voorspeller
Mulisch: „Inderdaad en dat is eigenlijk
de kern van mijn stuk, want op die
manier zijn alle „voorspellingen" die
Theresias doet eigenlijk gewoon herin
neringen uit zijn vorig leven als
Oidipous. Deze ingreep stelde mij ook
in staat om tegelijkertijd op het toneel
het leven van Oidipous als 22-jarige en
als 44-jarige man te laten zien. En als
schakel tussen die twee levens fungeert
nu de blinde ziener Theresias. die alles
betaal
nu minder
U bent het vast wel met ons
eens, dat deze dames pullover
werkelijk iets apart isen ze
ker goed op Uw rokje of lange
broek staat.
Hypermoderne pullover met
fantasie gebreide pofmouwtjes
en vlotte U-hals. Dit truitje is er
in de kleuren wit, ivoor, geel,
marine, rose en oranje, in de
maten 36 t/m 44 kost normaal
f 14,95 maar nu nog géén tien-
Vanaf vrijdagmorgen 9 uur ver
kopen wij op de parterre deze
leuke U-hals pullover met fan
tasie gebreide pofmouwtjes, in
diverse kleuren
echts: regisseur Lodewijk de Boerschrijver Harry Mulischactrice Ellen Vogel.
al eens in de gedaante van Oidipous
heeft meegemaakt. Ook Oidipous is op
het einde van zijn leven blind".
Op die manier wordt het stuk dus
eigenlijk een soort magische cirkel vol
parallellen in heden en verleden?
De Boer: „Inderdaad, en dat kun je
ook goed zien op het toneel, want daar
zie je tegelijkertijd rechts Oidipous in
z'n jonge jaren als hij nog niets ver
moedt of weet en links zie je de
Oidipous die op het punt staat de
waarheid over zichzelf te ontdekken
en zijn gruwelijke verleden te ontrafe
len. Tussen die twee groepen beweegt
zich de blinde ziener Theresias.
Later, in het tweede deel, zie je als
toeschouwer hoe Oidipous overgaat in
de gestalte van Theresias en hoe ze
eikaars plaats innemen. Vandaar ook
dat alle sleutelfiguren in dit stuk:
Oidipous zelf, zijn moeder en vrouw
Iocaste en zijn vader Laios door ver
schillende acteurs en actrices gespeeld
worden. Je zou kunnen zeggen dat ze
als het ware in het rond cirkelen. Dat
element vin kringloop vind je ook
terug in het decor van Frank Raven".
Uw stuk laat nog meervondsten zien
die sterk afwijken van de twee stukken
van Sofokles?
Mulisch: „Ja, de voornaamste daarvan
zijn dat bijvoorbeeld het koor min of
meer verdwenen is, dat Iocaste geen
zelfmodrd pleegt, maar door Theresias
(alias Oidipous) vermoord wordt; dat
Iocaste altijd al geweten heeft dat
Oidipous haar zoon was en dat ze dus
met opzet zondigt tegen de heersende
moraal door met haar zoon te trou
wen; dat Oidipous het raadsel van de
Sfinx niet oplost en dat diezelfde
Sfinx geen zelfmoord pleegt, maar
gewoon door Oidipous wordt dooge-
De electronische muziek van Michel
Waisvisz heeft in uw regie een hele
duidelijke funktie.
De Boer: „Ja, ik ken Michels muziek
omdat wij al geruime tijd samenwer
ken in de Instant Composers Pool
(Lodewijk de Boer was vroeger altvio
list in het Concertgebouworkest
- red.). Toen ik dit stuk las, dacht ik
direct aan de kans om zijn muziek
hierbij te gebruiken als een soort ac
centuering van spanningen en conflict-
.situaties, soms als een soort dreiging
op de achtergrond en op andere mo
menten alleen maar om een belangrijk
woord of gebaar te onderstrepen.
Daarom zit Michel ook zelf op het
toneel en bedient z'n electronische
kast. Met zijn aanwezigheid en zijn'
muziek is hij een levend onderdeel van
de voorstelling.
Als Oidipous aan het eind van zijn
leven blind door het land dwaalt, op
weg naar de plek van zijn mysterieuze
Mulisch: „Ja, dat is eigenlijk een aardi
ge tegenstelling, want mijn hele stuk is
erop gebouwd dat de dingen zich als
het ware herhalen: de tijd is in mijn
stuk niet rechtlijnig, zoals in het gewo
ne leven. We zien tegelijkertijd Oidi
pous zijn leven tweemaal leven: één
maal in de gedaante van zichzelf en
éénmaal in de gedaante van de blinde
ziener Theresias. En daartegenover
staat het feit dat Oidipous juist op het
einde van zijn leven door zijn uitvin
ding van de zonnewijzer laat zien dat
de tijd ook rechtlijnig kan zijn".
Wat wilt u met dit stuk zeggen?
Mulisch: „Niets eigenlijk. Laat de men
sen maar komen kijken, dan kunnen ze
het zelf zien".
Wat kunnen ze dan zien?
Mulisch: „Dat ik een héél groot schrij
ver ben" (lacht).
Hemmo B. Drexhage.
t betaal
nu minder
Een aanbieding waarvan U het
heiejaar door plezierheeft,'s zo
mers gebruikt U deze kombinay
tie op de camping of in Uw zo
merhuisje (gemakkelijk in de
auto mee te nementhuis ge
bruikt U 'm als slaapplaats voor
Camping-logeerkombinatie, met
matras van uni frotté op poly-
aether basis, (5 cm dik) waar
van het frame in diverse stan
den verstelbaar. Doordat de
matras enkele centimeters kor
ter is dan het bed, gaat deze
kombinatie niet voor f 49,75
Vanaf vrijdagmorgen 9 uur ver
kopen wij op de 2e etage deze
camping-logeerkombinatie met
matras, waarvan het frame in
diverse standen verstelbaar,afrn.
Géén schrift, of tel. best.
Muz/ka/e opening
Van 16 juni tot 17 juli exposeren
Leendert Janzée Panelen" en Evert
Maliangkay Bondage" in de Exposi
tiezaal De Doelen aan het Kruisplein.
De officiële opening van deze exposi
tie, Vrijdag 16 juni zal worden opge
luisterd door een optreden van de Free
Afro Rhytm, die wordt gevormd door
de slagwerker Mori Keita en Sidiki,
twee leden van de volksstam Malinke
uit Haute-Guinée.
DAF MINERVA
Nieuwe commandant Brandweercorps
geinstalleerd
Er bestond veel belangstelling voor de
bijeenkomst belegd voor leden van het
Schiedamse brandweerkorps, ter gele
genheid van de installatie van de heer
M. L. Passchier tot commandant van
de Schiedamse brandweer, als opvolger
van de heer De Jdger. Burgemeester
Roelfsema die de installatie verrichtte,
maakte hierbij duidelijk om welke
reden de onder-commandant, de heer
Keuzekamp, niet met het commando
was belast. Hij is nog slechts vijf jaar
van de formele pensioengerechtigde
leeftijd van zestig jaar verwijderd.
„Het brandweerkorps en óók het colle
ge van burgemeester en wethouders
hebben de grootste waardering voor de
wijzë waarop u wanneer dit nodig was,
als commandant van het korps fun
geerde", zo verklaarde de burgemees
ter: „U bezit de grootst mogelijke
sympathie". Er is over de opvolging
van de heer De Jager overleg gepleegd
zowel met de heer Keuzekamp als
vertegenwoordigers uit het brandweer
korps, aan de hand waarvan de bur
gemeester tot zijn voordracht kwam
ter benoeming van de heer Passchier.
Hierdoor bestaat er de waarborg, dat
de uitstekende verhouding in het korps
zoals die bestonden onder leiding van
de heer De Jager, gehandhaafd blijven.
De burgemeester verklaarde grote
waarde te hechten aan de samenwer
king tussen leden van het beroepskorps
en de vrijwilligers. De taak van de
brandweer beperkt zich tegenwoordig
niet meer tot het blussen van branden,
maar is veel omvattender geworden
door de ontwikkelingen van weten
schap, techniek en industrie.
De heer Keuzekamp die vervolgens het
woord voerde, verklaarde dat het
Schiedamse brandweerkorps in de heer
Passchier een man met grote vakkennis
ontvangt, opgedaan bij verschillende
brandweerkorpsen -in het land. Hij
heeft zich in de vier jaar dat hij in
Schiedam werkzaam is, zeer snel weten
aan te passen. Er zijn goede onderlinge
banden gelegd. De heer Keuzekamp
overhandigde de nieuwe commandant
een plaatwerk, waarin hij de symboliek
van het korps zag.
De heer Passchier ging in zijn dank
woord in op de taak van de brandweer
en de gevaren waaraan men zich soms
T.V. DEFEKT
WIJ HELPEN DIREKT
EVT. VOORAF PRIJSOPGAAF.
Gebr. de Veld
ST. LIDUINASTR. 78A
phïüS] SCHIEDAM
TEL. 26.86.38
OFF PHILIPS DEALER
Na de zomervakantie zal de Schie
damse Raad voor Jeugd en Jongeren
beginnen met uitgifte van een eigen
informatieblad, voorlopig eenmaal per
twee maanden. Hierin zullen medede
lingen worden gedaan over het werk
van de Raad en over jeugdactiviteiten.
Het blad zal o.a. in scholen en jeugd
clubs worden verspreid.
Swammerdamsingel
voor verkeer
afgesloten
De werkzaamheden voor het ophalen
van het hoofdriool in de Boerhavelaan
zijn voltooid. De werkzaamheden zul
len zich verplaatsen naar de Zwammer-
damsingel, omdat ook daar het hoofd
riool is verzakt. Met dit werk zal
ongeveer vijf weken gemoeid zijn. In
verband hiermee zal de singel geduren
de tie tijd voor alle verkeer afgesloten
worden, behalve voor voetgangers.
Na de Swammerdamsingel komt de
Lange Singelstraat aan de beurt, ge
volgd door een deel van de Marconi
straat en de Galvanistraat. Hier zal
hetzelfde systeem worden toegepast
als in de Boerhavelaan, door telkens 50
meter gereed te maken en tijdelijk
weer van bestrating
„De speelleerklassen hebben wij overleefd", zegt het hoofd van de vormt een onderdeel van een nieuw
Prins Mauritsschool in Berkel, de heer A. P. van de Veer. „Wij zijn gaat ,h®t ver"
j j zamelen van gegevens over het dieren-
alweer een stapje verder gegaan of liever gezegd we zijn een andere en plantenleven in de duinen en aan
richting ingeslagen in het onderwijs op de basisschool. We hanteren het strand. We hebben nu al de toe
zeggingen binnen van diverse instanties
om ons uitputtend te laten voorlichten
(bezoek aan de vuurtoren, gesprek met
afgestemd op het intellect van het kind, maar houdt ook rekening leden van de reddingsbrigade). Voor
nu het niveau-groepen-systeem. De leerlingen krijgen onderwijs, die
bij hun intelligentie past. Het niveau-systeem is echter niet uitsluitend
met zijn belangstelling voor een bepaald vak".
De heer Van de Veer is in september in
de oude school in Berkel begonnen.
Zijn komst betekende een hele
omwenteling en nu kan reeds gezegd
worden dat het „chirurgisch" werk van
het nieuwe hoofd zjjn vruchten
afwerpt. Aan de buitenkant lijkt de
hervormde school op een gevangenis,
maar binnen de muren ziet alles er veel
aardiger uit. Overal hangen tekeningen
en „schilderijen" van kinderen en als
men door de openstaande deur naar
binnen gaat, voelt men het „blijheid,
vrijheid" op je afkomen.
De school valt nu onder de Vereniging
voor Christelijk Nationaal Onderwijs
en staat voor iedereen open. In de
Noordpolder komt nabij de experi-
De schooldeur staat altijd open.
3^
mentele woningen in aanbouw bij de
Wilgenlaan een nieuw schoolcomplex.
In september '73 hoopt men het
nieuwe gebouw te betrekken. Dan zal
zowel de kleuterschool „De Speel
doos" als de Prins Mauritsschool
worden ondergebracht in een gelijk
vloers complex, waarin het verder
samengaan van
onderwijs kan worden uitgebouwd. In
de nieuwe school kómt een
documentatiecentrum, waar de leer
lingen boeken en andere hulpmiddelen
kunnen vinden, die ze nodig hebben
voor werkstukken, opstellen en pro-
De nieuwe aanpak van Van de Veer is
voor zijn collega's geen gemakkelijke
opgave. Het betekent dat de dagtaak
niet meer om kwart voor vier eindigt
maar zelfs kan uitlopen tot zes uur. De
vrije woensdagmiddag wordt besteed
voor teambesprekingen en omdat de
schooldeur altijd open staat zijn er
steeds leerkrachten nodig om de
kinderen die op deze middag naar
school komen om te tekenen, lezen,
kleuren of zich op een andere manier
bezig te houden, een handje te helpen.
Daarnaast vergt het niveau-groepen-
systeem nog eens bijzondere aandacht.
dit project hebben we al een aantal
boeken aangeschaft, die natuurlijk
meegaan, maar die ook vooraf of later
geraadpleegd kunnen worden".
„Verslag"
In de Berkelse basisschool wordt er
steeds weer opnieuw geappelleerd aan
het zelfstandig doen van de leerlingen.
Zo mogen zijzelf dia's maken en pro
kleuter- ^en lager jecteren, er is een bandrecorder om
A~~ A werkstukken in te spreken, zodat het
„verslag" ook later nog weer te ge
bruiken is. Op deze wijze hoopt de
heer Van de Veer de „kinderwereld"
een zo'n breed mogelijke horizon te
geven, voorzover het budget het toe
laat. Steun van de ouders is daarbij
onontbeerlijk.
„Sinds de school opengegooid is - de
ouders kunnen iedere dag naar binnen
lopen, liefst niet onder de lesuren - is
de medewerking van de ouders als
vanzelf gekomen. We hebben dit ken
nelijk gestimuleerd door bijvoorbeeld
een afscheidsetentje met de ouders van
de leerlingen van de zesde klas te
houden en door een „open huis" voor
de kindertjes, die voor het eerst naar
de grote school gaan. Ook via de
schoolkrant, die grotendeels door de
leerlingen zelf wordt gemaakt, wordt
het contact met de ouders verstevigd".
Weektaken
Op de Prins Mauritsschool worden
weektaken gebruikt voor rekenen en
taal. Voor het cijferen wordt het boek
„Nieuw rekenen" gebruikt en voor de
taallessen het leerboek „De basis
school". Een geweldig goed hanteer
baar lesboek, waarin vooral veel
aandacht wordt besteed aan de stijl",
zegt Van de Veer. „Het pas ook
uitstekend in onze methode, die er op
gericht is om de leerlingen werkstuk
ken te laten maken. Onlangs nog is er
een project opgesteld over Australië.
De jongens en meisjes moesten dit zelf
aanpakken. Wij geven ze de adressen,
waar ze materiaal kunnen aanvragen en
we schaffen zonodig boeken aan,
waaruit de kinderen de gegevens
kunnen putten.
Ouders
„Als we, naar ik hoop, volgend jaar in
het nieuwe schoolcomplex zitten,
wordt het hele leer-systeem
gemakkelijker uitvoerbaar. Dan zullen
de contacten, die er nu al regelmatig
zijn, met de kleuterschool „De Speel
doos" er dagelijks zijn. De kleuters
zullen dan al deel gaan uitmaken van
de basisopleiding, waardoor het door
stromen naar de eerste klas als vanzelf
gaat. Het niveau-groepen-werk krijgt er
een goede basis door, want eerder dan
nu het geval is, weten de leerkrachten
waartoe de leerling als individu in staat
is en in welke richting zijn belangstel
ling gaat. Bij het aankweken van inte
resse en leergierigheid hebben ook de
ouders een taak.
heeft bloot te stellen. Verheugd was de
heer Passchier over het aanbod van een
bedrijf om het terrein te mogen gebrui
ken voor het houden van oefeningen,
speciaal voor bluswerk in tankschepen.
Aan opleiding en oefening wordt
steeds meer aandacht besteed en hij
hoopte, dat spoedig een deel van de
nieuwe brandweerkazerne in gebruik
kan worden genomen.
met hun gezin 'naar andere plaatsen,
naar musea of 0ie thuis wel eens iets
voorlezen uit de krant of op welke
manier dan ook het kind, ook als het
nog een kleuter is, betrekt in allerlei
activiteiten, op school - op bepaalde
punten direct al een streepje voor
hebben. Met ons systeem willen wij dit
verder stimuleren en uitbouwen door
de kinderen zoveel mogelijk
informatiebronnen toe te spelen. In de
lagere klassen, de eerste en tweede, zal
dit nog op speelse wijze gebeuren, later
meer bewust door het laten uitvoeren
van projecten".
Jan Rietveld
Spaarbank - bomen
op Josef Oreliosingel
Aan de Jozef Oreliosingel zullen door
de afdeling Plantsoenen 20 bomen
(plataneh, populieren, elzen, wilgen en
meidoorns) worden geplant. Dit is
mogelijk gemaakt door een gift van
f 2500,— van de directie van de Spaar
bank Anno 1820 ter gelegenheid van
de opening van het bijkantoor aan het
L. Zimmermanplein. Het geld wordt
bestemd voor openbare groenvoorzie
ning in Schiedam. De bomen zullen in
oktober worden geplant.
De heer H. Koopman, opzichter bij
de afdeling riolering en bestrating van
de gemeente Schiedam, heeft zijn
25-jarig dienstjubileum gevierd. Tij
dens een bijeenkomst in de aula van de
genoemde dienst, is hij gehuldigd.
Iedereen kent nu wel de vijf variabele
grootheden die de Club van Rome
heeft laten onderzoeken om als eerste
aanzet van een werkelijke wereld
taxatie te dienen. En met name wat
voor moeilijkheden er in de nabije
toekomst voor die wereld opdoemen.
Hier zijn die variabelen nog even:
industriële groei, natuurlijke hulpbron
nen, milieuvervuiling, bevolkingsgroei
en voedselproduktie.
Er Zijn nogal sombere conclusies ge
trokken naar aanleiding van de compu
terresultaten. Een groep mensen heeft
daaruit de consequenties getrokken en
propageert nu een andere leefwijze
(geboortebeperking, genoegen nemen
met minder consumptiegoederen, ge
bruiken van nietverontreinigde midde
len) - een andere groep denkt dat de
wetenschap oplossingen zal vinden, of
dat God de juiste wegen zal wijzen of
dat de regering tijdig zal ingrijpen.
W. Woltz, adjunct-hoofdredacteur van
NRC Handelsblad, heeft zijn gedach
ten over de nieuwste problematiek
laten gaan en die in een werkelijk
zakformaat boekje opgeschreven. Hij
heeft die gedachten gelardeerd met
gezegden en stukjes uit boeken en
rapporten, die duidelijk maken dat
alles beslist menens is.
In Amerika woont zes procent van de
wereldbevolking. Maar de Verenigde
Staten verbruiken ongeveer de helft
van alle grondstoffen die op de aarde
geproduceerd worden.
Voor de zondagseditie van één groot
New Yorks dagblad zijn 15.000 bomen
nodig, dat wil zeggen 77 hectare bos.
Het Afrikaanse bosbezit is de laatste
eeuw met tweederde verminderd.
Het aantal vogels, dat elk jaar langs de
Nederlandse kust ten gevolge van de
verontreiniging sterft, wordt gescht op
20.000 a 50.000.
De commissie genoemd naar prof. Kos
ten heeft geadviseerd de maximale
belasting van geluidshinder voor woon
wijken te stellen op 45-Kosten-eenhe-
den. Daarbij ondervindt een derde van
de bevolking ontoelaatbare hinder.
Natuurlijk, alles kan meevallen. Maar
totnogtoe is er geen wetenschapsman
geweest, die de getrokken conclusies in
het rapport van de Club van Rome
fundamenteel heeft kunnen weerleg
gen. Er kunnen alleen maar „alsen"
tegenin worden gebracht. Als dit, als
datdan zal het niet zo erg zijn,
er zijn ook „alsen" aan te voeren, die
de dreigende catastrofe eerder dichter
bij zal halen.
Wie het boekje van Woltz heeft gelezen
wil over de materie vast meer te weten
komen. Gelukkig zijn er al heel wat
verontrusten. Het Rapport van de Club
van Rome is niet voor niets op dit
ogenblik boekenbestseller nummer 1.
Het is wachten op de nieuwe druk en
hopen dat daarvan nog 'eentje over
blijft.
Het boekje van Woltz getiteld ,,Zijn we
nu allemaal gek geworden? is uitge
geven door Ploegsma en is voor f 4,50
in de boekhandel verkrijgbaar. De slot
opmerking in het boekje luidt: Voor
het maken van dit ene boekje is 1200
liter water verontreinigd. Hoeveel
bomen ervoor zijn gekapt is niet uitge
rekend.
H.'
nC.
betaal
nu minder
Onderstaande platen, waar U
nog maar kort geleden f 4,95
voor moest betalen, bieden wij
U nu aan voor 85 cent, dit is
ruim 80% onder de geadviseer
de verkoopsprijs.
Splinternieuwe single's, alléén
bij Ter Meulen zó voordelig, al
léén op vrijdag 16 juni en zater
dag 17 juni voor precies vijf en
tachtig cent.
Alleen vrijdag en zaterdag ver
kopen wij in de kelder deze
splinternieuwe single's, met
steengoede nummers,
door elkaar, per
stuk
