1672: Begin van het einde van
Nederland als grote mogendheid
1
WILLEM III STAATSMAN VAN EUROPEES FORMAAT
opruiming
O.
opruiming
'<M 95
ftSMl 1J..I 1111 1.1
Zomerkaarsen
opruiming
49
fl
opruiming
4*>t
f**»!
opruiming
DE HAVENLOODS, DONDERDAG 13 JULI 1972
Willem III als koning
De omschrijving Radeloos, Redeloos en Reddeloos is nog altijd een aardig ezelsbruggetje voor het
onthouden van de gebeurtenissen van het jaar 1672 toen Zijne AUerchristelijkste Majesteit, Lodewijk de
Veertiende, koning van Frankrijk, aan het hoofd van zijn legerscharen de Nederlanden binnentrok en
zonder noemenswaardige tegenstand op 3 juli de stad Utrecht innam. Het jaar 1672 was het begin van het
einde van de Republiek der Verenigde Nederlanden als grote mogendheid in Europa. Want dat is ons land
een kleine 100 jaar, een „Gouden Eeuw" lang geweest
Een grandioze aanbieding ve
lours, daar kunt U van profite
renals U er tenminste ra
zendsnel bij bent.
Fabriekspartij velours in uni
kleuren en een fantasie dessin en
120 cm breed. Normaal gespro
ken betaalt U voor dit velours
f 17,95, maar nu tijdens de op
ruiming koopt U 't voor nog
géén negen gulden per mete
velours
in uni kleuren
en fantasie dessin
Vanaf vrijdagmorgen 9 uur ver
kopen wij op de eerste etage de
ze velours in diverse unikleuren
en een fantasie des-
sin, nu met kleine f\C.
foutjes per meter %/%J
13 juli tot 3 augustus
Géén tel. of schrift, best.
Een goed voorbeeld van onze
aanzienlijke prijsverlagingen tij
dens de opruiming is wel deze
aanbieding herenoverhemden,
waarop U maar liefst zeven gul
den bespaart.
Dobby herenoverhemd van
100% zelfstrijkend katoen, in 3
klassieke kleuren en in ton sur
ton dessin. Dit shirt met een
bijzonder fijne pasvorm is er in
alle herenmaten en U koopt 't
nu voor een echt weggeefprijs-
je van nog géén twaalf gulden.
Vanaf vrijdagmorgen 9 uur ver
kopen wij op de parterre deze
dobby herenoverhemden van
100% zelfstrijkend katoen, in
ton sur ton dessin en in de kleu-
voor
Duur van de opruiming
13 juli tot 3 augustus
Géén tel. of schrift, best.
Zaterdag 22 juli wordt in Oostvoorne
de wielerronde van het „Recreatiecen
trum Kruininger Gors" verreden. Het
parcours loopt over de Kamplaan,
Heijndijk, Maasweg en Zeehoeveweg.
Om 14 uur gaat een aspirantenwed
strijd van start, en om 15.30 uur
beginnen de amateurs aan de ronde.
Het wielerfestijn wordt gehouden on
der auspiciën van „De Pedaalridders",
het Rotterdamse avondblad „Het Vrije
Volk", en de culturele commissie van
het recreatiecentrum.
Radeloos, Redeloos en Reddeloos. De
termen zijn juist, want dat was tnen
hier wel toen een beledigde en op
expansie beluste Lodewijk XIV zich
hoogstpersoonlijk aan het hoofd van
zijn troepen had gesteld en via Luik en
Keulen tegen Holland ten strijde trok
om de accenten op de „e" te zetten.
Beledigd was „God-in-Frankrijk" voor
al door de Triple Alliantie tussen De
Nederlanden, Zweden en Engeland,
terwijl er tussen Frankrijk en de Repu
bliek sinds 1662 al een alliantie be
stond. Het lijkt van de zijde van
raadspensionaris Johan de Witt dan
ook een wat dubbelhartige politiek,
maar hij kon niet anders. De Witt
wilde Frankrijk tot vriend houden,
omdat hij in Engeland de grootste
bedreiging van onze handel zag. Hij
kon echter ook niet toestaan, dat
Lodewijk de Zuidelijke Nederlanden
(België) en daarmee de Scheldemond
inpalmde als de „rechtmatige" erfenis
van zijn Spaanse vrouw. Men wilde
Fotoboek over Latijns-Amerika
„Een brug vormen tussen de gewone
mensen hier en de gewone mensen in
een van de drie arme, uitgebuite we
relddelen", zo staat er in de verant
woording voorin het boek „Honderden
foto's uit Latijns-Amerika" te lezen.
Bijna 400 foto's in een telefoonboek
formaat boek voor vier gulden. Een
ongelooflijke lage prijs, die alleen maar
kan worden berekend omdat de ma
kers zich veelal belangeloos voor de
productie van het boek hebben ingezet
en omdat het boet buiten de boekhan
del om wordt verkocht. Er isdusgeen
enkele commerciële opzet.
De foto's vormen samen een stripver
haal van het leven van alle dag in de
Zuidamerikaanse landen. Ze zijn ge
maakt door de fotograaf en cineast
Peter Pennarts, die samen met de
publicist Jan Glissenaar gedurende de
laatste tien jaar langdurige reizen naar
die landen heeft gemaakt. Jan Glisse
naar schreef bij de foto's de hoognodi
ge, simpele tekst. Het is een waardevol
document geworden, begrijpelijk voor
iedereen, die maar wat wil weten over
zijn medemens elders in de wereld.
De Havenloods heeft in overleg met de
samenstellers van het boek besloten
eveneens als verkooppunt voor hhet
boek op te treden. Daarmee worden de
eventuele verzend- en porti-kosten uit
geschakeld. Het, boek „Honderden fo
to's uit Latijns-Amerika" kan dus voor
vier gulden worden afgehaald op onze
kantoren Prins Hendrikkade 14 in Rot
terdam, Weteringsingel 9 in Krimpen
a/d IJssel en Hoogstraat 122 in Vlaar-
dingen.
Landarbeiders, afstammelingen van In
dianen, tonen hun stok waarin zij het
aantal onbetaalde werkdagen hebben
gekerfd. Bijna 100 dagen geen loon is
geen bijzonderheid.
Tuinders onbelemmerd
naar de veiling
In een brief aan de minister van
Sociale Zaken vraagt het landbouw
schap verruiming voor de tuinbouw
van de bestaande vrijstelling en onthef
fingsmogelijkheden van het nieuwe
Rijtijdenbesluit met betrekking tot de
verplichting van het hebben van een
werkmap en een werkboekje. Deze
regelingen bepalen zich thans tot
vrachtwagens met een toegestaan to
taalgewicht van 3500 kg. Meer en meer
komt het voor, dat voor afleveringen
aan de veilingen grotere vrachtauto's
worden gebruikt, soms door enkele
tuinders voor gezamenlijke rekening
aangeschaft en door hen of hun perso
neel bereden. Ook de bestaande 50
km-grens kan in verband met de toene
mende concentratie in het veilingwe
zen in de toekomst ontoereikend blij
ken. Het Landbouwschap vraagt aan
de bestaande vrijstelling- en onthef
fingsmogelijkheden verruiming te ge
ven teneinde de tuinders een zo onbe
lemmerd mogelijk vervoer van hun
produkten naar de veiling te waarbor
gen.
Las Palmas, duren 80 uur. f6.95.
DE KAARSENBOETIEK
hier Frankrijk wel als vriend, maar niet
als buur.
Daarbij komt nog, dat het voor Lode
wijk als absoluut monarch een onbe
staanbare zaak was, dat er in het
Europa der Monarchieën een eigenwij
ze Republiek bestond, waar men niet
in heilige eerbied naar hem omhoog
blikte. Maar het belangrijkste was on
getwijfeld de positie van de Republiek
als zeevarende natie. Lodewijk wilde
die beknotten omdat Frankrijk onder
minister Colbert bezig was de Franse
koopvaardijvloot verder uit te bouwen
en daarbij sterk werd gehinderd door
de Hollandse concurrentie.
Moeilijke positie
Johan de Witt streefde vanaf het begin
van zijn pensionarisschap, in 1653,
naar een neutrale positie ten opzichte
van de twee grote Europese machten
Engeland en Frankrijk. Maar een der
gelijke politiek was in feite onmoge
lijk. De Nederlandse handel wekte
naijver, waardoor de Republiek gemak
kelijk in een conflict betrokken kon
raken en te land namen we een zwakke
positie in. Het leger stelde weinig voor.
De Witt zat in een bijzonder moeilijke
positie en men kan hem zijn falende
politiek nauwelijks kwalijk nemen. Hij
had gewoon de tijd niet mee.
Frankrijk had de handen uitgestoken
naar de Zuidelijke Nederlanden en de
Triple Alliantie met Engeland en Zwe
den was niet meer waard dan het
papier waarop zij beschreven was,
want de onbetrouwbare Engelse ko
ning Karei II had met Lodewijk het
geheim verdrag van Dover gesloten
waarin bepaald werd dat men de Repu
bliek gezamenlijk zou aanvallen, dat
Lodewijk de generaliteitslanden Bra
bant en Limburg zou krijgen en Enge
land enkele pandsteden in Zeeland.
Zweden, onder een rijksraad, was voor
de hoogstbiedende te koop en dat was
Lodewijk. en de bisschop van Munster
wilde zijn grenzen wat verder naar het
westen verleggen. Zo werden we vanuit
alle vier windstreken bedreigd, leek
ons land reddeloos en waren onze
voorouders radeloos en redeloos. Dat
laatste vooral. Een redeloosheid die
haar climax vond in het lynchen van
de gebroeders Johan en Cornelis de
Witt op 20 augustus bij de Gevangen
poort in Den Haag. Voor het Oranjege
zinde volk waren de De Witten de
exponenten van het regentendom. En
dat was vanwege zijn geld en machts
positie niet bepaald geliefd. Bij zijn
stadsgenoten vond De Witt ook al geen
steun, omdat een deel het debacle al
had zien aankomen en een ander deel
hem zijn machtspositie misgunde
Herenondergoed komt altijd wel
van paswaarom zou U het
dan niet tijdens de opruiming
kopen, dan betaalt U immers
Herenondergoed, van een mooie
rib kwaliteit, in de maten 5 t/m
7. Nu betaalt U voor een singlet
of slip nog géén één gulden
vijftig.
Vanaf vrijdagmorgen 9 uur ver
kopen wij op de parterre dit
herenondergoed in een mooie
rib kwaliteit, in de maten 5 t/m
7. Nu een sin-
Géén tel. of schrift, best.
ken, dat de verdediging van ons goede
vaderland in het rampjaar 1672 niet
alleen maar het werk was van Willem
III. Voordat' Johan de Witt op 4
augustus van dat jaar zijn ambt als
raadspensionaris neerlegde, had hij
toch eerst de tegenstand georganiseerd.
Was hij het geweest, die de boeren en
de burgerij te wapen riep en die
zorgde, dat de vloot paraat was. En
toen de Engels-Franse vloot bij Sole-
bay door de Nederlanders in de pan
werd gehakt, was zijn broer Cornelis
de Witt als gedeputeerde van de Staten
op de vloot aanwezig.
En dan is daar Willem III. Dat De Witt
diens benoeming tot stadhouder en tot
kapitein-generaal zo lang mogelijk
heeft willen tegenhouden, is niet
vreemd. Hij was bang, dat de jonge
Oranje door zijn Engelse oom, Karei II
zou wordlen gemanipuleerd. Maar hij
zou zich in Willem III vergissen, al
werden er wel pogingen in die richting
ondernomen. Toen de prins in Bode
graven de verdedigingswerken van de
waterlinie inspecteerde, kreeg hij be
zoek van Kareis voornaamste ministers
Arlington en Buckingham. Deze heren
waren in Maassluis aan wal gegaan en
op hun tocht naar Bodegraven overal
door het volk luid toegejuicht: „Leve
de koning van Engeland en de pfins
van Oranje! Weg met de Staten!
Willem III
Het was in deze boze tijden dat de
Republiek na 22 jaar Veer een stad
houder keeg. Op 2 juli werd Willem III
stadhouder van Zeeland en op 4 juli
benoemden de Staten van Holland
hem als zodanig. Op 8 juli werd hij
door de Staten Generaal aangewezen
als kapitein en admiraal-generaal. Deze
benoemingen deden overigens niets af
aan het soevereine gezag van de Sta
te n-Generaal. Maar dat zou een paar
jaar later komen toen de populariteit
van de 23-jarige Oranje door de gunsti
ge wending die de oorlog tegen Frank
rijk nam, zodanig steeg, dat hij in tal
van steden de wet kon verzetten, dat
wil zeggen, die mensen op bestuurs-
plaatsen zetten op wier steun hij kon
rekenen en de anderen de laan uitstu-
Men moet hier overigens wel beden-
De morgenstond heeft goud jn
de mondtenminste als U
vrijdag om 9 uur op onze vitra
ge ïfdeling bent
Want daar begint de verkoop
van deze hagelwitte loodband
stores, van een eerste kwaliteit,
uit de duurdere series met een
voordeel van guldens per meter.
150 cm hoog
250 cm hoog
109B
Vanaf vrijdagmorgen 9 uur ver
kopen wij op de 1e etage deze
loodband stores uit de duurde
re series, per meter voor zeer
lage opruimingsprijzen.
Duur van de opruiming
13 juli tot 3 augustus
Géén tel. of schrift, best.
De Engelse heren kwamen met het
voor Willem zelf aantrekkelijke voor
stel, dat hij afstand zou doen van de
pandsteden en dat hij de soevereiniteit
over de lage landen zou ontvangen uit
handen van zijn oom en diens bondge
noot Lodewijk. Tevens hoopten zij,
dat hij de vloot zou uitleveren aan
Engeland. De prins had dit voorstel
gemakkelijk kunnen accepteren, want
hij had het volk achter zich. Hij wees
het echter met verontwaardiging van
de hand en antwoordde de heren, dat
hij de positie van stadhouder waartoe
de Staten hem hadden verheven liever
had en dat hij zich in eer en geweten
gehouden achtte, zijn belang niet vóór
zijn plicht te stellen.
Sterk karakter
Dit antwoord getuigt van een sterk
karakter. Ep dat had Willem. Hij was
niet scrupuleus; het doel heiligde voor
hem de middelen. Dat zou nog blijken
in zijn binnenlandse politiek in de
Nederlanden. Maar dit doel was nooit
zijn eigen voordeel. Toen zijn populari
teit door het gunstige verloop van de
oorlog op Nederlands grondgebied bij
het volk voortdurend toenam, kon hij
in de meeste gewesten de wet verzet
ten.
Een politieke revolutie - om nog maar
niet te spreken van een sociale - bete
kende de dood van De Witt en de
komst van Oranje zeker niet. De regen
tenheerschappij bleef onverminderd
voortbestaan evenals het feit, dat aller
lei ambten voor de meestbiedende te
koop waren. Het volk protesteerde
hiertegen bij de stadhouder, maar deze
reageerde niet. Dit soort dingen inte
resseerden hem ook niet. Willem III
had andere zaken aan zijn hoofd en die
lagen op het internationale vlak. Want
de tragiek voor de Nederlanden is
geweest, dat het een stadhouder kreeg
van internationaal formaat. Willem III
was te Europees voor de Nederlanden
en soms zelfs voor Engeland. Hij had
geld nodig voor zijn doel: Frankrijk op
de knieën dwipgen.
Toen hij eenmaal koning van Engeland
was geworden, in 1689, maakte hij van
dit land het centrum van zijn Europese
politiek, maar hij zelf was de spil
waarom alles draaide; hij gaf in Europa
de toon aan en formeerde de coalities
tegen het Frankrijk van Lodewijk XIV.
De oorlogvoering tegen Frankrijk legde
op de republiek zware lasten en daarbij
kwam nog, dat Engeland er op zee
beter van werd. Op handels- en koloni
aal gebied zou de Republiek in Enge
land in de toekomst haar meerdere
moeten erkennen.
Een democraat was de koning-stad
houder niet, al was hij dan de eerste
constitutioneel regerend monarch in
Europa. Toen hij en zijn vrouw Maria
rfoor hun kroning als koning en konin
gin van Engeland de Declarations of
Rights moesten ondertekenen, waarin
de rechten van het Parlement waren
vastgelegd, merkte hij spottend op, dat
hij zich stadhouder voelde van Enge
land en koning van de Republiek.
Eigenlijk was dat ook zo. Willem III
had in de Republiek meer macht dan
in Engeland. Toch wilde men hem in
de Nederlanden niet als soeverein zien.
Toen Gelderland hem met de hertogs-
titel die soevereiniteit aanbood, werd
er door Holland en vooral door het
sterk-calvinistische Zeeland hevig tegen
geprotesteerd. Een stadhouder wüde
men wel, maar een monarch niet; dat
druiste te veel in tegen de calvi-
nistisch-republikeinse gevoelens.
Wantrouwend
Willem III heeft geen gemakkelijke
jeugd gehad. Zijn vader, Willem II had
hij niet gekend en zijn Engelse moeder
en Duitse grootmoeder hadden voort-
Johan de Witt met op de achtergrond zijn broer Cornelis durend ruzie over de voogdij. De enige
'sjc dJp "sjc ijc"Djc"Djc ojcsjp •jjp •jjc' ojcsjc ojc ^jc"3{c"3jc"^c"3{i? iijc
die hij op latere leeftijd werkelijk
vertrouwde was zijp vriend Bentinck,
want hij was wantrouwend van aard en
vergevingsgezindheid was niet zijn
sterkste kant. Dat hij de moord op de
gebroeders De Witt mede had be
raamd, zoals wel eens wordt beweerd
is uit de lucht gegrepen, maar hij deed
ook niets om de moordenaars te straf-
Hij stierf op 51-jarige leeftijd in 1702,
door een val van zjjn paard. Zijn dood
kwam voor zijn omgeving niet onver
wacht, want hoewel hij een zwak
gestel had, toonde hij soms een grote
roekeloosheid. Met hem stierf een
groot politicus, die de Nederlanden
een te zware rol had opgelegd. Die een
politiek had gevoerd, die ten kóste
ging van de binnenlandse onafhanke
lijkheid. De werkelijke winnaar was
onze concurrent Engeland. Willem III
heeft in zijn tijd de Franse expansie
drang kunnen beteugelen, maar hij
heeft zijn macht niet gebruikt om in
de Nederlanden de hoognodige rege
ringswijzigingen aan te brengen.
TON HOUGEE
Voor de mensen die van aparte
kamerverlichting houden heb
ben wij nu een staande lamp
waar de eksklusiviteit van af
Dekoratieve vloerlamp op een
mooie keramieken voet in di
verse kleuren en reliëfpatronen.
De struktuurstoffen kap long.
83 cm) is er eveneens in meer
dere kleuren en dessins. De
lamp heeft een totale hoogte
van 126 cm en kost nu géén
f 69,50 maar nog géén veertig
gulden.
Vanaf vrijdagmorgen 9 uur ver
kopen wij op de 1e etage deze
moderne vloerlampen op 'n ke
ramieken voet in verschillende
reliëfpatronen in de kleuren
oranje, bruin, groen, grijs dnz.
De kap is er ook in diverse kleu
ren en dessins. Nu kom
pleet met snoerj
en stekker
expeditiedrukte zelf mee-
