Sijtje zwaait nog steeds
de toeristische scepter
Opnieuw praten over
Groote Schouwburg
Met: Andere Woorden
MARKER VORSTIN ONTVANGT DE DUIZENDEN
Orgelconcours voor amateurs
DE HAVENLOODS
DINSDAG 27 MAART 1973
13-500
Zolang de winter duurt verleent Sijtje Boes elke middag audiëntie aan een beperkte groep
toeristen, hoofdzakelijk buitenlanders die de trip naar Marken en Volendam niet willen
overslaan. Des zondags echter blijven haar zeventienden eeuwse binnenhuisje en de winkels
gesloten. Dan rust zij, naar het gebod. De ongekroonde koningin van onze souvenirbranche
houdt daar strikt de hand aan. „Onze Lieve Heer heeft het goed bekeken", vindt zij, „na zes
dagen hard werken moeteen mens even op adem komen".
Toch schijnt het werk haar licht te vallen. Als zij haar leeftijd (77) noemt regent het
complimenten over haar jeugdige uiterlijk. Haar frisheid heeft iets geconserveerds, alsof zij
bezig is het geheim van de eeuwige jeugd te ontdekken. De blos op haar gezicht is verwant aan
die van kabouters. Zij schrijft deze huidskleur toe aan het gebruik van regenwater, dat het
effect van schoonheidsmiddelen verre te boven gaat.
Hoe lang ai worden landgenoten en buitenlanders in gelijke mate geboeid door deze weduwe,
wier heerschappij over het voormalige eiland Marken onaantastbaar lijkt? Ze is klein van
gestalte. In de volle glorie van .haar rokkenpracht en pruikentooi loopt ze 's middags als een
mechanisch voortbewogen pop over het bordes van haar souvenirshop. Terwijl haar
pijpekrullen dansen en haar klederdracht pronkt met alle kleuren van de regenboog, prijst ze de
gasten in hun eigen landstaal haar koopwaar aan.
.De voorstelling begint meestal in haar
museumachtig huisje. Terwijl
buschauffeurs daar aan de koffie zitten
en reisleidsters zich op een afstand
houden, zorgt Sijtje Boes daar zelf
voor een explicatie. Zij verklaart in
drie moderne talen de geheimen van
haar pronkbedstede en het driehon
derd jaar oude kabinet met bijbelse
voorstellingen. Een wat verwelkte
coquetterie kenmerkt het optreden
van de vrouw die gestreeld verklaart
dat zij de hele wereld over de vloer
krijgt. Als zij spreekt is haar lftvijlende
bulldog Marnix de enige die zich ver-
De winterse bedrijvigheid (er komen
elke middag enkele bussen aan)) is
maar een voorproefje van hetgeen Mar
ken in de zomer te wachten staat. De
vlakte aan de ingang van het dorp staat
dan vaak stampvol met auto's en bus
sen. De twee kilometer lange dijk die
het 'eiland sinds 1957 met het vaste
land verbindt heeft de drukte doen
toenemen. Het zijn nu niet meer alleen
de uit Amsterdam vertrekkende passa-
giersboten die nieuwsgierigen naar het
300 hectare omvattende „openlucht
museum" voeren, dat evenals Rome op
zeven heuvelen (terpen) is gebouwd.
Dezelfde dijk leidt tot aantasting van
het eigen levenspatroon. Voor de man
nen is het eiland is een slaapstee
geworden. Zij werken vrijwel zonder
uitzondering op het vaste land, met
name in de Amsterdamse havens.
Dankzij de drooglegging van de Zuider
zee kon Marken ook op lager gelegen
plaatsen huizen gaan bouwen. Er wo-
nen al honderden vreemdelingen. Kle
derdrachten, folklore, typische inte-
Mwrieurs met bedsteden en wandborden,
ze worden evenals de verdwenen be
roepen (visserij, hooibouw, walvis
vaart) langzaam maar zeker aangetast
door een tijd die alles nivelleert.
In vaste banen
De wjjde broeken worden door het
mannelijk geslacht alleen nog op hoog
tijdagen uit de kast gehaald. Vrouwen
zijn standvastiger in hun toewijding
aan de eigen klederdracht en stimule
ren daarmee in niet geringe mate het
vreemdelingenverkeer. De meesten
worden er geen cent wijzer van. Er zijn
op Marken maar betrekkelijk weinig
mensen die profiteren van het overwel
digende bezoek. Aan weerszijde van de
smalle kluchten (straatjes) op de wer
ven en in de wijken of buurten met
groenzwarte huisjes laten de bewoners
zich gewillig aangapen door stedelin
gen, die zich verdwaald wanen in een
reservaat.
De commercie houdt zich vrij beschei
den op de achtergrond. Terwijl het
naburige Volendam als een toeristische
supermarkt tot bizarre situaties aanlei
ding geeft (de havendijk is daar één
grote kijk-grijpkermis geworden), pre
senteert Marken bijvoorbeeld slechts
een viertal horecabedrijven van zeer
eenvoudige snit. Ze missen elk spoor
van folkloristische intimiteit en doen
geen pogingen de reizigers meer sfeer
te bieden dan ze in huis hebben.
In deze sector schijnt Sijtje Boes zich
niet aan investeringen te hebben ge
waagd, hoewel ze al vaak de wens
heeft geuit om op Marken een groot
hotel te bouwen met bedsteden in-
plaats van ledikanten. Haar domein is
de Havenbuurt aan de rand van de
Gouwzee, waar vroeger een woud van
masten te zien was als de vissersboten
afgemeerd lagen. Hier heeft haar za-
keninstinct zich ten volle kunnen ont
plooien. Zij zwijgt als het graf over
haar contacten met touroperators en
reisbureaus, maar alles wijst er op, dat
dit onwrikbare vrouwtje de stroom van
bezoekers in vaste banen leidt Hoewel
de Kerkbuurt ook een zekere bekoring
heeft, zijn er maar weinig groepen die
niet ook de doodlopende kade langs de
haven betreden.
"Gut- auch gut"
Het eerste wat zij op hun weg vinden
zijn de panden van Sijtje Boes, waar
met nadruk wordt aangekondigd, dat
de bezichtiging van het huisje tot niets
verplicht. „Kaufen Sie wohi. gut. Kau-
fen Sie nicht, auch gut". Maar er
wordt aardig ingeslagen. Als de gasten
'eenmaal het eeuwenoude bruidscos-
tuum van Sijtjes overgrootmoeder heb
ben gezien, de tegeltjes in de schouw
en heel de verzameling van antiquitei
ten die alleen al een fortuin waard
moeten zijn. Uit dit familiebezit wordt
inderdaad niets verkocht. De consump
tiedrang kan zich. .echter ongeremd
uitleven in de shops. Ook elders in het
dorp worden Marker kledingstukken,
wandborden, klompen-en andere sou
venirs te koop aangeboden. Sijtjes
syndicaat claimt echter de hoogste
omzet, daar helpt geen moedertjelief
Heeft het voor een oude vrouw wel zin
om zich nog zo druk te maken in het
zakenleven? Zij vindt van wel. „Wer
ken houdt je jong. Sober en eenvoudig
leven (ik kruip om halftien in mijn
bedstee) en flink aanpakken, dat is
goed voor een mens. Dat houd je
plezier in het leven."
Het geld is voor haar geen belangrijke
drijfveer, verklaart zij. De legende wil,
dat zij fortuinen vergaard heeft, maar
als zakenvrouw verleent ze geen inzage
in de boeken. „De mens leeft niet bij
brood alleen. Ik hang niet aan bezit;
niets hier op aarde is blijvend. Daarom
steun ik ook allerlei goede doelen". Zij
wijst op drie aan de deurpost bevestig
de spaarbusjes voor kerk en zending en
ten bate van Israël, het land dat zij
boven alle andere bewondert omdat er
zoveel daadkracht leeft. De z.evenar-
mige kandelaars die Sion's hope
Gewoonste zaak
De ladies en gentlemen, mesdames en
messieurs, hun camera's in aanslag,
schijnen nooit genoeg te krijgen van
onze nationale heldin, wier uitgebreide
familiekring met gemengde gevoelens
haar activiteiten registreert. Sijtje fun
geert tussen de circa 1600 autochtone
Markers niet zelden als een steen des
aanstoots. Haaf ster is te hoog geklom
men om alléén maar bewondering te
kunnen afdwingen.
Hoe komt dit kind uit een groot ge/.in
(ze had een dozijn broertjes en zusjes)
zo ver dat zij ervaren reisleidsters
beschaamd maakt door haar routine en
gasten als Richard Burton, prinsessen
van koninklijke, bloede, steenrijke
Amerikanen, sporthelden (Ard en
Kees) even onbekommerd te woord
staat als waren het haar buurtgeno
ten? Ze vindt het de gewoonste zaak
van de wereld, dat haar commentaar
wordt gevraagd op de devaluatie van
de dollar voor een televisie-uitzending
(dit gebeurde begin februari) en ge
waagt nonchalant van een uitnodiging
om in Japan op de beeldbuis te ver
schijnen.
Marken weet niet goed raad met deze
dochter. Toen onlangs vier jeugdige
vreemdelingen een huisje op palen
betrokken en zich ontpopten als hasj-
gebruikers stond het dorp op stelten.
Dat duurde maar even. Het kwaad
werd met "wortel en tak uitgeroeid
door deze hippies te verbannen. Bui
tenstaanders (herkenbaar aan het ont
breken van vitrage voor hun ramen)
kunnen het hechte verbond vól ver
strengelingen van families nog niet
aantasten.
Maar Sijtje Boes intrigeert haar mede
burgers alsinds ze vóór de eerste
wereldoorlog met klompjes en mutsjes
langs de haven liep, om die aan vreem
delingen te verkopen. In die kinder-,
jaren verkocht ze zich soms de kleren
van het lijf, zodat ze in haar onderrok
ken thuis kwam. Het zat er dus al
Aaltje Mae West
Toch was Sijtje niet de enige zaken
vrouw uit het gezin van de handelaar
(viskoper) in ansjovis en haring. Er is
zelfs een zuster die soms pogingen
doet haar te evenaren. Zij heet Aaltje,
is 74 jaar oud en handhaaft zich
onbedreigd als lieveling van Ameri
kaanse toeristen, omdat ze vanouds de
Nederlandse Mae West wordt ge
noemd. Zelfs nu nog weet zij enige
heugenis te wekken aan deze welige
filmster uit de dertiger jaren.
Met een onweerstaanbare joligheid
ontvangt deze Marker vrouw jaarlijks
duizenden vreemdelingen in haar kléi
ne „showhouse". Geregen in een
vracht kledingstukken die haar gezet
heid sterk doen uitkomen Waggelt zij
door haar volgepropte binnenhuisje.
Ze beklimt vaak een stoel om uitleg te
geven en maakt er dan een complete
voorstelling van.
Marken fluistert, dat de pientere Mae
West en haar fraai opgetuigde echtge
noot Pieter Springer het beste deel
hebben gekozen en schatrijk zijn ge
worden. Aaltje investeert immers geen
cent. Ze hoeft alleen maar haar huisje
voor bezichtiging open te stellen en in
vier talén te zeggen „Dat hangt van uw
beleefdheid af", als na afloop naar de
kosten wordt geinformeerd.
Alle overeenkomsten ten spijt leven
Sijtje en Aaltje min of meer op voet"
van oorlog. De toeristenindustrie heeft
het klimaat dermate verslechterd, dat
ze op straat als twee sierpoppen langs
elkaar heen dribbelen zonder goeden
dag te zeggen. Beiden eisen de hoogste
eer als meest onderhoudende „lady"
van Marken voor zich op en zodra de
bussen het dorp uit de winterse sluime
ring wekken, dingen zij elk op eigen
wijze naar de gunst van de reisleiding
en toeristen. Sijtje heeft de beste
kaarten. Haar organisatietalent is niet
te overtreffen en bovendien kan nie
mand Aaltjes showhouse bereiken zon
der de verlokkingen van Sijtjes etablis
sementen te passeren.
De familiecompetitie, waar Marken al
jarenlang getuige van is, wordt met
lede ogen aangezien door. Lijsbeth van
Altena, een met strogele krullen om
hangen wijfje, dat halverwege de dijk
haar huisje voor bezichtiging in reserve
houdt. In het vuur van hun wervings
drift gaan de drie vrouwen wel eens de
kade op om vreemdelingen aan te
Ook dit jaar zal Nederland deelnemen
aan het Interkontinentale Yamaha
Electone Orgel Festival. Het is voor de
tiende maal dat dit concours in het
bespelen van elektronische orgels,
wordt gehouden. Vóór 25 april zal een
groot aantal lokale voorronden worden
gehouden. De beste deelnemers daar
aan gaan over naar regionale ronden,
dje in mei (onder andere, in Rotter
dam) plaatsvinden.
De deelnemers wordenverdeeld in
twee categorieën: senioren, geboren
voor 1 oktober 1957; junioren, ge
boren na 30 september 1957.
Iedereen, die een elektronisch orgel
bespeelt en muziek kan lezen, mag
meedoen. Beroepsorganisten zijn even
wel uitgesloten van deelname. Bij de
jurering zal worden gelet op muzikale
voordracht, techniek, harmonievor
ming en precisie. De winnaars van de
regionale ronden ontvangen een trofee.
Voor deelname kan men terecht bij 53
orgelzaken in den lande, waaronder in
Rotterdam: Gebrs. Poppeliers Orgel-
en Pianohandel en in Schiedam: Piano-
en Orgelhandel Stef Meeder B.V.
De nationale finale vindt in het najaar
plaats te Amsterdam. De winnaar bij
de senioren zal door de KLM naar
Japan worden gevlogen om deel te
nemen aan de wereldfinale. De beste
der junioren ontvangt een geschenk
bon ter waarde van f 2000,—.
Visma '73 in Ahoy
De internationale sportvisserij tentoon
stelling „voor de consument" VISMA
'73 zal dit jaar van 20 tot en met 26
april aanstaande in de Ahoy'hal te
Rotterdam worden gehouden. De
beurs is dagelijks (inclusief de beide,
paasdagen) geopend van 10.30 tot 17
uur en van 19 tot 22.30 uur.
Dit jaar zal bijzondere aandacht wor
den besteed aan de vele activiteiten
van de afdeling sportvisserij van het
ministerie van Landbouw en Visserij.
Nu moeten de tanden worden gezet in 43 bevalligheid; 44 opinie; 45 turen; onmiddellijk; 53 klap; 54 grote vloot-
u— 46 waternimf; 47 voor niets; 48 bede- 55 applaus; 56 bericht; 57 schalks; 58
vaartplaats (Moh.); 49 vervoermiddel; soort uniform; 59 precies; 60 onge-
Door een commissie van advies die was samengesteld uit afgevaardigden van
wijkorganen uit Rotterdam-Zuid is na vele vergaderingen en na een 1 1/2 jaar
geleden gehouden hearing een programma van eisen opgesteld in verband met een
verbouwing van de Groote Schouwburg. Door architect Klunder is dit program
ma nu vertaald in een ideeënschets. Dit schetsplan is thans ter discussie gesteld.
Het is de bedoeling dat aan de hand van de uitkomsten daarvan het
gemeentebestuur beslissingen neemt over het gebruik van het gebouw en een
eventuele verbouwing ervan. De totale kosten van een verbouwing zoals de heer
Klunder zich die voorstelt, zullen circa 4,5 miljoen gulden gaan bedragen.
Vanaf 26 maart zullen in totaal 12 perspectieftekeningen en het schetsplan met
toelichtende tekst worden geëxposeerd in de foyer van de Groote Schouwburg
aan het Zuidpleiu. De tekeningen zijn te bekijken van maandag tot en met
zaterdag van 10 tot 16 uur. Soortgelijke exposities zuilen ook in de afzonderlijke
wijken plaatsvinden. Op vrijdag 6 april 's avonds om 7.30 uur vindt in de Groote
Schouwburg een openbare hearing plaats. Bij deze bijeenkomst, waarbij iedereen
die belang stelt in de toekomst van dit kunstgebouw natuurlijk welkom is, zal
behalve een aantal vertegenwoordigers van de verschillende wijk- en deelgemeen
teraden. ook de architect aanwezig zijn. De heer Klunder zal dan een toelichting
op zijn plannen geven en eventuele vragen beantwoorden.
Naast het uiterlijk van dit theater
waarover straks waarschijnlijk de dis
cussies zullen losbarsten, blijft de pro
grammering van de schouwburg na
tuurlijk nog steeds een bijzonder be
langrijk punt. Hierover hield Het Zui
den aan het begin van dit jaar dan ook
een enquête, die met behulp van een
aantal studenten in de marktkunde
werd uitgevoerd. Thans is de eerste
fase van dit onderzoek voltooid. Uit de
resultaten van deze enquête blijkt dat
ongeveer de helft van de circa 200
inzenders een of meer keer per jaar de
Schouwburg bezoekt. Verreweg het
grootste deel 66 procent) bleek daar
bij vooral belangstelling voor toneel
voorstellingen te hebben. Cabaretpro
gramma's werden door 60 procent van
de inzenders op prijs gesteld. Het
minst in de smaak bleken populaire
zangprogramma's en ballet te vallen
(resp. 13 en 15 procent).
Niet tevreden
De tevredenheid over de Groote
Schouwburg was niet al te groot, 19
procent van de deelnemers hadden
geen problemen, maar daarentegen
voelde 62 procent zich ontevreden
over het gebouw. Deze grote groep zal
de op handen zijnde verbouwing dan
ook wel met vreugde tegemoet zien.
De programmering van dit kunstge
bouw leverde iets minder problemen
op. Van de inzenders was 31 procent
het wel eens met het tot nu toe
gevoerde beleid. 41 procent meende
De nu gehouden enquête leverde naast-
de ingevulde formulieren ook een
groot aantal brieven op, waarin klach
ten, suggesties en zo hier en daar een
prijzend woord waren neergelegd. Met
de wensen die Jiieruit naar voren zijn
gekomen zal, zo beloofde ons de heer
Kraan, directeur van de Schouwburg,
terdege rekening worden gehouden bij
het bepalen van het programmabeleid
voor het komende seizoen.
Voor een volledig overzicht van wat nu
de werkelijke verlangens van de bevol
king ten aanzien van dit theater zijn,
moet echter nog de uitslag van het
tweede deel van dit onderzoek worden
afgewacht. Hiervoor ging een aantal
enquêteurs in een persoonlijk gesprek
nader in op de problemen rondom de
schouwburg. De gegevens die daaruit
te voorschijn gekomen zijn, worden op
dit moment nog uitgewerkt.
aantal tovervierkanten. Onder hen
die erin slagen aan de vierkanten de
juiste namen te ontlenen, verloten wij
drie briefjes van f.10,-. Horizontaal en
verticaal moeten dezelfde woorden
worden ingevuld. Bij juiste oplossing
van de gehele puzzel vormen de eerste
letters van de 15 tovervierkanten, ach
ter elkaar gelezen, de namen van vijf
vissen. Alleen deze vijf namen moeten,
UITSLUITEND PER BRIEFKAART,
als oplossing worden ingezonden voor
3 april naar Met Andere Woorden,
Postbus 5204 te Rotterdam.
1 stelling dit geen bewijs behoeft; 2
beklagenswaardig; 3 race-auto: 4 werk
plaats; 5 talisman; 6 speels; 7 achter
baks; 8 .waterzoogdier; 9 strandmeer:
10 spionne; 11 scherp: I 2 vertrouwd ij)
13 bevestigen; 14 Chinees spel; 15
zwaar roken; 16 manspersoon; 17 op
waarts; 18 deel van Zeeland: 19 kort
manteltje; 20 deel van Z.-Holland; 21
zeegod; 22 Europese buffel; 23 gap
pen: 24 schouwspel; 25 kledij; 26.
wapen; 27 graag; 28 boter maken; 29
Uitkomst; 30 lijn; 31 rangtelwoord; 32
droefenis; 33 leerkracht; 34 nadruk;
35 sterk; 36 schaakstuk; 37 banaan; 38
ziel; 39 plezier uiten; 40 ramp; 41
manier van praten; 42 onb. v.n. woord;
50 delfstof; 51 geluid van vogels; 52 steldheid.
Zo zal, als de plannen na weging niet
te licht zijn bevonden, de Groote
Schouwburg eruit komen te zien. Ter
verduidelijking: 1. Ruimte voor winkel
tjes: 2. vergaderzalen ftwee stuks); 3.
Kleine zaal (ongeveer 130 zitplaatsen);
4. Grote zaal (circa 500 zitplaatsenI; 5.
Foyer voor grote en kleine zaal; 6. 'f
Toneeltoren (blijft dus ongewijzigdI;
7. Artiestenkleedkamers en 8 Ingan-
gen.
