9!
De bevrijdende lach van een gemartelde
PALESTIJNEN ZUCHTEN IN BALLINGSCHAP
ckudia stzater
Staat Israel bestaat kwart eeuw
IrliliU'iiliHiUjil
katoenen
3
caravan-centrum rotterdam
spaar nu
geld uit
Het Palestina-komitee stelt zich
ten doel in Nederland een poli
tieke steunkampagne te voeren
voor de palestijnse revolutie op
basis van het politieke program
zoals dat wordt gedefineerd
door het palestijnse volk zelf
In verband hiermee wordt in
Rotterdam een open avond ge
houden met als onderwerp de
palestijnse kwestie. Kees An-
tonessen lid van het Palestina-
-komitee zal een korte inleiding
houden. Ook zal er een film
gedraaid worden in samenwer
king met Ciiieclub. Plaats: Ge
bouw Middelland, le Middel
landstraat 103, aanvang: 20
uur. Datum: 27 april (vrijdag
avond).
beidsmarkten. Een kleine minderheid
heeft zich met succes in de handel en
zakenwereld geworpen of vinden als
intellectuelen werk op scholen, univer
siteiten, ambassades, ziekenhuizen en
research-centra of zetten een eigen
praktijk op als arts, tandarts of advo
caat. Toch is het juist deze laatste groep
geweest die aan de onlustgevoelens van
de verdrevenen en vluchtelingen in de
kampen vorm heeft gegeven en hen
heeft georganiseerd in verschillende
groeperingen zoals vakbonden, vrou-
w e norganisaties,studentenverenigingen
en militaire verzetsgroepen.
Ook werd een medische hulporganisatie
opgericht: de Palestijnse Rode Halve
Maan (een pendant van het Rode
Kruis). Deze organisatie heeft al vele
malen nuttig werk kunnen bieden na
Israëlische aanvallen waarbij honder
den slachtoffers vielen, vooral onder de
Palestijnen.
GELIJKE KANSEN
Als oplossing voor het uitzichtloze
bestaan in de kampen, wil men komen
tot oprichting van een nieuwe demokra-
tische staat, die het huidige Israël met
de westelijke Jordaan-oever en Gaza-
strook zou dienen te omvatten.
El Fatah heeft hierover o.a. het volgen
de gezegd: Het (de nieuwe demokrati-
sche staat Palestina) zal een land zijn dat
geen exploitatie van de ene bevolkings
groep door een andere groep of indivi-
duën zal toestaaneen staat die zijn volk
gelijke kansen zal verschaffen op het
gebied van werk, geloof, onderwijs,
politieke keuze, culturele en artistieke
expressie. Joden evenals niet-joden heb
ben het recht hun godsdienst vrij te
belijden en in cultureel en taalkundig
opzicht groepen te vormen, naast hun
individuele politieke en culturele optre
den. Het is volkomen logisch dat Ara
bisch en Hebreeuws beide als officiële
talen worden onderwezen op staats
scholen aan alle Palestijnen, zowel
joden als niet-joden.
BEVRIJDING
De vorming van dit Palestina zou
kunnen betekenen dat alle Palestijnen
naar hun vaderland zouden kunnen
terugkeren en daarin hun juiste sociale
positie in hun leven als gemeenschap
zouden kunnen terugvinden. Voor de
Israëli's zou het de bevrijding kunnen
betekenen van de druk die de Arabische
wereld uitoefent. Het zou voor hen ook
een leven in vrede kunnen betekenen in
een gebied, waar ze tot nu toe niet of
aarzelend worden geaccepteerd.
Op het ogenblik is er in Israël een
Géén tel. of schrift, best.
DE HAVENLOODS, DONDERDAG 19 APRIL 1973
Vanaf vrijdagmorgen 9 uur ver
kopen wij op de parterre deze
safaritas in de kleuren rood,
wart, bruin, oranje, gebroken
fit en blauw,
u per stuk
Een handige tas om mee te
nemen op vakantie voor uw
handbagage"of als u gaat
stadtenkortom een tas die
altijd goed van pas komt.
Een ruime safaritas (47x36x14
cm) met 3 voorvakjes met druk
knoopsluiting. Deze tas, in de
kleuren rood, zwart, bruin, ge
broken wit, oranje en blauw,
verkopen wij nu voor nog géén
"Goede wijn behoeft geen
krans" een zeer bekend spreek
woord dat we zeker wel kun
nen gebruiken bij deze doos
Nivea.
Wat wij er nog wel van willen
vertellen is, dat deze Nivea
crëme in een handige doos met
schroefdeksel zitNu als spe
ciale Paasaanbieding voor nog
géén drie gulden.
amsterdam kalverstraat 179/(000) 220559
haarlem wagenweg 94/(023) 324779
rotterdam /coolsingel 60a/(010) 120642
utrecht/oude gracht 135/(030) 311541
Een dode tot het leven brengen op de televisie is een boeiend maar ook een
hachelijk experiment. De NCR V-televisie heeft dat zondagavond geprobeerd met
ds. A. A. van den Bosch, één van de bekendste predikanten uit een vorige
generatie, die in het kamp van Amersfoort op 20 maart 1942 is overleden nadat
hij 11 december 1940 voor onbepaalde tijd gevangen gezet was om zijn geestelijk
verzet tegen het Nazidom.
Natuurlijk zijn er telkens pogingen om figuren uit het verleden voor de televisie
te doen herleven. We noemen bijvoorbeeld alleen maar even de bekende personen
uit de koningsdrama's uit Engelse vorstenhuizen. Die konden in alle vrijheid
gespeeld worden omdat er geen ooggetuigen meer zijn.
Zondagavond was het anders. Het ging om een man die nog steeds in de
herinnering van duizenden voortleeft. Zij waren natuurlijk vervuld met één vraag:
„Is het hem nou of is het hem niet? Juist bij zo'n markante figuur zoals dominee
Van den Bosch is geweest, was het extra moeilijk de herschepping Op de
beeldbuis enigszins aannemelijk te maken.
Het leek me al direct een goed ding, dat men in deze gedramatiseerde
documentaire niet geprobeerd heeft de kloof van dertig jaar met kunst- en
vliegwerk te overbruggen. Joan Remmelts, de acteur, droeg geen pruik om de
bekende krullenkop van Van den Bosch te imiteren. Het spel werd zelfs teikens
onderbroken door oude familiefoto's waardoor nog duidelijker werd dat de
spelers heel andere personen waren dan het gezin, dat ze probeerden te
reanimeren.
Een geweldenaar
Mijn indruk was zo ongeveer dezelfde als die van Ton Hydra, de televisiere-
censent van „Trouw" (ik heb net zoals hij als jongen een dienst van v.d. Bosch in
de Julianakerk in Den Haag meegemaakt).
Het beroepsoog" registreerde onvolkomenheden in de samenhang van de
teksten, de weinig dramatische spanning en een niet-voldoende authentieke sfeer
in het Oranje Hotel.
Toch bleef ik de uitzending volgen, omdat er iets bijzonders scheen te gebeuren.
Het gevoel naar een te steriele voorstelling te kijken, verdween langzamerhand. Ik
werd hoe langer hoe minder gehinderd door de gedachte, dat Joan Remmelts als
voornamelijk blijspelacteur niet de meest geschikte vertolker kon zijn. Hij moet
tijdens de opnamen in zijn rol zijn gegroeid, want hij ging meer en meer op ds.
Van den Bosch lijken; althans op de predikant die in mijn herinnering is blijven
hangen.
Als jongen werd ik door mijn grootvader eens meegenomen naar een kerkdienst,
waarin de toen vermaarde predikant zou voorgaan. Daarvoor moesten we wel een
wandeling maken van Delft naar Den Haag. De kerk (als ik het goed heb de
Julianakerk) was al stampvol toen we aankwamen. Ik heb heel benauwd gezeten
op de trap van de preekstoel. Ds. Van den Bosch maakte op mij de indruk van
een geweldenaar met een haardos die op leeuwenmanen leek. Een uitspraak van
hem herinner ik me nog levendig. Hij sprak ernstig en diepzinnig en plotseling zei
hij dat er wel toehoorders zouden zeggen: ..Dominee, dominee, timmer je niet te
hoog vandaag"? Vreemd dat deze tientallen jaren oude herinnering zo een rol
speelde bij het appreciëren van deze NCR V-uitzending.
De vonk sloeg over
Maar met dit alles heb ik mijn grootste spanning tijdens de uitzending nog niet
aangeraakt. Zou het mogelijk zijn iets van het geloof van Van den Bosch over te
dragen, zodat de kern van zijn bestaan zou overkomen. Ik kan niet in het
algemeen spreken, maar bij mij sloeg telkens de vonk even over.
Het ging er duidelijk, om deze man (en al zijn mede-gevangenen) geestelijk kapot
te maken, hem in zijn geestelijke weerbaarheid te breken door de eenzame
opsluiting in het „Oranje-hotel" in Scheveningen. En later door de mishande
lingen en de uithongering in Amersfoort. En dit leek maar al te goed te lukken.
Hij was diep vertwijfeld toen die vierde juni (Pinksterzondag) het teken van God
niet kwam en zijn vrijlating een lege wensdroom bleek te zijn (dat was in 1941).
Merkwaardig, dat in de documentaire de geestelijke bevrijding duidelijk door
breekt in een niet-direct-religieus gebeuren. Er wordt een gevangene binnen
gebracht die vreselijk op zijn rug geslagen is en die open beenwonden heeft. Van
den Bosch offert er wat zuinig bewaarde boter voor op om de wond in te smeren.
Maar de gevangene rukt het papiertje uit zijn handen en duikt er met zijn hele
baard in. De boter is nog beter voor zijn rammelende maag dan voor zijn pijnlijke
benen. En er weerklinkt een daverend gelach om het verbouwereerde gezicht van
de dominee.
God vergeet je niet
Je kan je afvragen waarom hier niet een andere herinnering verbeeld is. Tien
dagen voor zijn sterven kwam een medegevangene die vrijgelaten werd hem
groeten. Hij zei: „Van den Bosch, kop op. God vergeet je niet". En Van den
Bosch zei: „Ik weet dat God mij liefheeft boven duizenden". Misschien zou het
verkeerd zijn overgekomen, want dit is een woord dat een mensenkind alleen in
een uiterste grenssituatie mag en kan uiten.
Maar die lach om het boterpapiertje was diep genoeg gefundeerd. Ik dacht aan
Pasen. Aan de bevrijdende lach waarmee onze doodgemartelde Heer zijn zinloze
ondergang en zijn gekmakende angst op de vrijdag van zijn terechtstelling heeft
overwonnen. Ik herinner mij uit mijn jeugd dat niet alleen v.d. Bosch vaak voor
de radio was maar dat er ook geregeld lijdensmedidaties werden uitgezonden
door een beroemde katholieke kanselredenaar, pater Baromeüs de Greeve. Hij
wist de martelingen van Jezus zo over te dragen, dat je als het ware de gesel
hoorde zwiepen en de spijkers de beenderen van Jezus hoorde vergruizelen.
Mn zijn bloed
Zo kan ik het niet in dit artikel en ik geloof ook niet dat dat hoeft. Ik ben er dit
jaar sterk bij bepaald, dat het geloof van Jezus ons gered heeft. Hij heeft Zijn
bloed gegeven en de Bijbel zegt, dat het in zijn bloed ging om Zijn ziel Na de
lichaams- en zielepijn kwam de gil en tegelijk een gebed: „Mijn God, Mijn God,
waarom hebt U mij verlaten! Een wanhoopskreet en tegelijk een belijdenis. Een
wonder,^door Gods Geest in Hem gewerkt. En daarna: „Het is volbracht". Wat
n u* -n__ n deze jongeman van 33 jaar mislet scheen? Zijn
n de Bijbel „De voleinder van het geloof" genoemd.
Levend geloof
En sindsdien heeft Hij de bevoegdheid en de macht Zijn geloof in duizenden en
miljoenen over te dragen als een levende Kracht. Ook nu nog, honderden iaan
later.
Dat is ook het diepe geheim achter het leven van Van den Bosch geweest. Men
poogt op het ogenblik op alle mogelijke manieren en ook van het leven van Jezus
een gedramatiseerde documentatie te maken. Tot in de bioscoop en in een
pop-opera als „Jezus Superstar" toe. Boeiend en hachelijk.
E"<|ls,we Jezus uitbeelden in artikel en preek, bekruipt jezelf en je hoorders
altijd de vraag naar de echtheid. Is het zo gebeurd? Wat weten we ervan De
ooggetuigen zijn al zo lang dood. Gelukkig gaat het niet om een historische
reconstructie. Het gaat om veel diepere vragen. Is God afwezig of aanwezig in ons
mensenleven, dat steeds leger en onzinniger gaat lijken of mag er vertrouwd
worden op een Goedheid, een Trouw, een diepe Medemenselijkheid, die in God
zelf is gewaarborgd. Van den Bosch en vele anderen spreken mij als gestorvenen
aan door het Levend Geloof van Jezus.
Op 6 mei aanstaande bestaat de staat Israël 25 jaar. Een aantal
feestelijke herdenkingen op grond van een oprecht gemeend solidari
teitsgevoel met Israël vinden plaats. Hoe oprecht is echter de positie ten
opzichte van de Palestijnen die op 6 mei hun 25-jarige ballingschap
mogen betreuren. En met deze constatering zijn wij gelijk beland bij de
oorzaak van al het oorlogsgebeuren in het Midden-Oosten. Immers, de
staat Israël werd 25 jaar geleden niet in het luchtledige gesticht, maar in
een reeds bewoond gebied van de Arabische wereld. De inwoners ervan:
Palestijnen.
Zij werden in 1948 verdreven door het
Israëlische leger of vluchtten voor het
oorlogsgeweld. De Palestijnen waren
daarvoor al 50 jaar lang geconfronteerd
geweest met duizenden joodse immi
granten per jaar. Deze gingen vanzelf
sprekend als gevolg van hun Europese
intellectuele en technische voorsprong
bepaalde sectoren van de economie
beheersen, waardoor de Palestijnse in
dustrie in deze ongelijke race niet van de
grond kon komen.
Ook dreigden de Palestijnse bewoners
vanwege de aanhoudende immigratie
een minderheid in eigen land te worden.
Hierbij kwam nog, dat de toenmalige
koloniale grootmacht Groot-Brittannië
het mandaat over Palestina voerde. De
Palestijnen hadden derhalve over deze
ontwikkelingen in hun eigen land geen
enkele zeggenschap. Een conflikt tussen
de nieuwe immigranten uit Europa, die
een zuiver joodse staat in Palestina
wilden oprichten, en de autochtone
bevolking, de Palestijnen, was ondermii-
delijk.
De Palestijnen hielden massale demon
straties en stakingen in 1920,19211929
en 1936 (staking van een half jaar!
Gewapende acties en een oorlog braken
uit in 1947 en 1948. Nadat Israël de
oorlog van 1948 gewonnen had, zijn de
verdreven en gevluchte Palestijnen in
vluchtelingenkampen terechtgekomen
in de omringende Arabische landen als
Libanon, Syrië en (Trans-)Jordanië of
in de toen nog niet door Israël bezette
delen van Palestina, de Gaza-strook en
de westelijke Jordaanoever. Het aantal
Palestijnse vluchtelingen werd nog ver
meerderd tijdens de zesdaagse oorlog
van 1967.
Van de tegenwoordig ruim 2 1/2 mil
joen Palestijnen wordt ongeveer de helft
onderhouden door een speciale V N.
vluchtelingenhulporganisatie, en dat
vaak al 25 jaar lang. Zij leven in uiterst
gebrekkige omstandigheden, maar zijn
vastberaden weer naar hun geboorte
grond terug te keren en als Palestijnse
gemeenschap voort te leven met het
recht op zelfbeschikking.
GETTO'S
Een ander gedeelde leeft veelal in
getto's en wordt vaak door de plaatse
lijke bevolking van de zogenaamde
gastlanden als lastige concurrenten be
schouwd op de toch al overvolle ar-
discussie gaande over de toekomst van
de in 1967 bezette gebieden. Een discus
sie waarin sommigen zich realiseren, dat
in feite geheel Israël gebaseerd is op
geweld en geleidelijke inbezitname. Be
halve de Israëlische Liga voor de Rech
ten van de Mens, die zich vooral op
humanitair gebied begeeft, beijvert in
Israël een groep'jonge joden zich voor
de rechtvaardige zaak van de Palestij
nen. Bij het groeien van het aantal van
hun aanhangers zal deze nieuwe genera-
Israëli's een beslissende stap betekenen
in het gemeenschappelijk Joods-Ara
bische streven naar een ander Palestina.
De trekking van de Landelijke loterij van het
Koningin Wilhelmina Fonds ten bate van de
kankerbestrijding heeft op 11 april plaats
gevonden. De hoofdprijs van f25.000,- is
gevallen op nr. 206360, de tweede prijs
(f 15.000,-) op nr. 337275. Prijzen van
flOO, zijn gevallen op alle lotnumm
eindigend op 6218 en prijzen van f 10,-
alle lotnummers eindigend op 114. Winna
moeten hun lot per aangetekende brief en
met vermelding van naam, adres, woonplaats
en eventueel bank- of postrekeningnummer
zenden aan: Nederlandse Vereniging tot
steun aan het K.W.F. voor de kankerbe
strijding, Centraal bureau. Koninginneweg
28. Amsterdam.
ZJakmanschap is
Meesterschap
pakten de palestijnen opnieuw hun koffers.
Vanaf vrijdagmorgen 9 uur ver
kopen wij op de parterre deze
doos Nivea crème met
handig schroef £\tT
deksel pjB
l.v.m. Goede Vrijdag géén
koopavond.
Géén tel. of schrift, best.
t-shirt (24.75) met bijpassende blouse
in zonnige kleuren...
in de bekende beugelfle;
voordelen
1 vers bier
2 geen ópener nodig
3 plezierig op tafel
Met andere woorden
Het had „kea, uil, alk, hop"
moeten zijn. Had u dat niet,
dan valt u direct al naast de
prijzen. Bent u wel zo handig
geweest dan heeft het lot moe
ten beslissen. Drie tientjes wor
den nu verdeeld onder de vol
gende winnaars: mevr. N. De
Dert-Stouten, Kerdijkstraat 3,
Rotterdam-Blijdorp; H. Huur
man, Schoolstraat 36a, Hoek
van Holland en F. Frijsburg,
Middelharnisstraat 104c, Rot-
Internationaal feest
in het Trefcentrum
22
nptjpjes
tinnetjes
Zaterdag- en zondagavond zijn er in
het Trefcentrum (gen. V.d. Heijden-
straat 40) internationale ontmoetings
feesten, waarbij iedereen welkom is.
Het programma is verzorgd door Rot
terdamse gastarbeiders. Het feest be
gint beide avonden om 7 uur. Entree
gratis. De avond is georganiseerd in
samenwerking met het Aktiekomitee-
Pro Gastarbeiders.
