Vorstelijk toerisme, geen onverdeeld genoegen De vakanties van onze koningin Handtekeningen Koninklijke trein Eenvoudig Sensatie-pers Nieuwe aanwinsten in Diergaarde Blijdorp „Nieuwe stijl" Dit heeft vrijwel altijd het te trekken en daar op de In de bergen zochten koning Wilhelmi- DE HAVENLOODS, De ingrijpenste vakantie uit het leven van Konin gin Juliana was haar voorjaarsbezoek aan Igls in het jaar 1936. in deze Oostenrijkse wintersport plaats ontmoette zij op skiles— een zekere prins Bern hard von Lippe Bi ester feid, die sinds dien niet meer van haar zijde zou wijken. De wittebroodsweken werden doorgebracht in het Poolse hooggebergte van Krynica, waar de zanger-hotelier Jan Kiepura als gastheer fungeer de. in een vruchteloze poging om journalisten op een dwaalspoor te brengen. Het het bruidspaar zich inschrijven als gravin en graaf van Sterren burg. Toen ai leidde vorstelijk toerisme tot conflictsi tuaties, die later een nog grotere bron van narigheid zouden worden. Sinds de Europese koningshuizen hun beschermde zomerresidenties en winterpaleizen hebben verlaten om a/s gewone mensen op vakantie te gaan, hebben zij de wereldpers in hun voetspoor. Pogingen om zich „strikt incognito" aan deze belangstelling te onttrekken lopen meestal op niets uit. Het verlangen naar privacy moet telkens wijken voor de verplichtingen van een publiciteit, die nieuwe impulsen kan geven aan de verbondenheid tussen vorstenhuis en volk. Goed gedoseerde publiciteit leidt tot populariteit. Juist tijdens de vakanties, als boeiende details uit het privé/even van de Oranje's gesignaleerd kun nen worden, hunkeren de thuisblijvers naar informatie. Men gunt de „moeders des vader lands" van harte haar vrije dagen, maar wil van haar doen en laten alsmede dat van prins Bernhard, de kinderen en kleinkinderen, graag op de hoogte blijven. Typerend voor dit wat bemoei zuchtige medeleven zijn de ge voelens van verontwaardiging, die zich van velen meester maken als de Koningin wordt „teruggeroe pen" om staatszaken te beharti gen. Tijdens de dertien kabinets formaties die H.M. de Koningin in haar regeringsperiode heeft meegemaakt, is dat nogal eens gebeurd. Vorig jaar één keer, in april 1973 zelfs twee keer achter een. Het effect op de publieke opinie is meestal fnuikend voor onze parlementaire democratie. De bekende schrijfster van meisjes boeken Leni Saris heeft veler irritatie op treffende wijze onder woorden gebracht in een recent interview met Vrij Nederland. Zij verklaarde: „Het is In haar eerste huwelijksjaren bracht koningin Juliana (toen nog prinses) met prins Bernhard enkele winter sportvakanties door in het Zwitserse Grindelwald. Deze foto van moeder en kind (prinses Beatrix), met een voor de wieg-slede gespannen Sint Bernhards hond, vertederde de lezers van veel bladen in binnen- en buitenland. De nieuwe tariefsverhoging ingaande 1 september, bezorgt ons twee nieuwe postzegelboekjes ter waarde van f 2,-. Het eerste bevat vijf zegels van 40 cent, het tweede is qua samenstelling gelijk aan het momenteel verkrijgbare boekje van f 2,-, dat zeven zegels van 25 cent en vijf van 5 cent bevat. De tekst is aangepast aan de nieuwe tarie ven en luidt voor beide boekjes: „40c brief tot en met 20g/30c brief kaartje drukwerk tot en met 20g Op het postkantoor wordt u gaarne volledige informatie over de tarieven verstrekt". Ter gelegenheid van het zilveren rege ringsjubileum van H.M. koningin Julia na zullen de postadministraties van Nederland, Suriname en de Neder landse Antillen elk op 4 september a.s. een bijzondere postzegel uitgeven. Voor deze drie postzegels is de ontwer per, Pieter Brattinga uit Amsterdam, uitgegaan van een foto, die Prins Claus van de koningin heeft gemaakt. Brat tinga, die ook verantwoordelijk teken de voor de Statuutzegels 1969 en de Prins Bernhardzegels 1971 heeft voor zijn derde „Koninkrijksemissie" een vierkante zegel (39x39 mm) ontwor pen. Op de zegels is de beeltenis van de koningin weergegeven, aan de boven zijde gemarkeerd door horizontale banen in de kleuren van de vlaggen van de drie rijksdelen en aan de rechter zijde door een vertikale, oranjekleurige baan. De Nederlandse zegel, waarde 40 cent, is uitgevoerd in de kleuren zilver, rood, wit, blauw, oranje en zwart. De bijzon dere tekst luidt: „Juliana" en de jaar tallen „1948" en „1973". Deze jubi leumzegel zal tot en met 6 oktober 1973 op alle Nederlandse postinrich- tingen verkrijgbaar zijn en daarna zo veel langer als de voorraad strekt. De geldigheid voor de frankering is onbe paald. De waarde van de Surinaamse zegel is 30 cent. Zij is, anders dan de Neder landse, uitgevoerd in de kleuren zilver, oranje, zwart en wit. Ook is öp deze zegel een ellips met vijf sterren afge beeld, symboliserende de vjjf bevol kingsgroepen van Suriname. De prijs van de zegel bedraagt in Nederlandse munt f 0,54; de verkooptermijn ein digt op 3 september 1974. Ook hier is de geldigheid voor de frankering onbe paald. De Antilliaanse zegel, waarde 15 cent, zal eveneens tot en met 3 september 1974 verkrijgbaar zijn. Bij deze zegel is de horizontale baan aan de bovenzijde wit-blauw-wit met links een vertikale rode baan en zes sterren symbolise rende de zes Antilliaanse eilanden. De geldigheidsduur voor de frankering is onbepaald. De Antilliaanse zegel kost in Nederlandse munt f 0,27. De emissie-datum van de bijzondere zegel betreffende de Ontwikkelings- strategie welke aanvankelijk op 14 december 1973 was bepaald, is nader vastgesteld op 16 oktober 1973. De waarden van de Nederlandse Kin derzegels, welke op 13 november a.s. zullen verschijnen, zijn in verband met de tariefswijziging van september als volgt samengesteld: 25 en 15, 30 en 10, 40 en 20 en 50 en 20 cent. Prijs per serie f2,10. Het Kinderzegelvelle- tje zal dit jaar bestaan uit zes zegels, te weten twee van 25 en 15, een van 30 en 10 en drie van 40 en 20 cent. Prijs ■per velletje f 3,-. De postadministratie van Suriname heeft medegedeeld, dat de emissie „50 jaar Interpol" welke op 29 augustus 1973 zou plaatsvinden, niet doorgaat. De uitgiftedatum van de emissie „100 jaar Surinaamse postzegels" is nader vastgesteld op 12 december 1973. In Luxemburg verschijnt op 10 sep tember een serie met motieven uit de architectuur van dit land. Een kapiteel uit de byzantijnse zaal van het kasteel van Vianden en een altaargedeelte van de Irminenkapel is Rosport staan afge beeld op de waarden van 4 en 8F, die door Johan Enschede de Haarlem we rden gedrukt. 50 jaar Kamer van Ar beid, de 500-jaar viering van de „Grote Raad. van Mechelen en het nationaal monument van Wiltz, dat herinnert aan het protest van de Luxemburgse bevolking tegen het Duitse bevel tot algemene weerplicht in het Duitse le ger, zijn de motieven van drie zegels van resp. 3F, 4F en 4F, die eveneens op 10.9 worden uitgegeven. Ongetwijfeld zal het nieuwe blokje, dat Berlijn op 23 augustus j.l. uitgaf, weer vele vrienden vinden. Het ver schijnt ter gelegenheid van de „Inter nationale Funk Ausstellung", die mo menteel in Berlijn doorgaat. Erop afge beeld zijn historische motieven uit de ontwikkelingstijd van de Duitse radio- omroep. Thans verscheen ook het tweede gedeelte uit de serie „Berlijnse verkeersmiddelen": 20Pf: een trolley bus, 30Pf: een dubbeldeksbus en 40Pf: een moderne standardbus. Op 30.8 geeft Zwitserland een aantal nieuwe frankeerzegels, gedrukt in plaatdruk, met volgende waarden uit: 5, 10, 15, 25, 30, 40, 50, 60, 70 en 80R. De kantoren van de Wereld Meteorologi sche Organisatie krijgen nieuwe dienst1 zegels van 30, 40 en 100 R. Een zegel van 80R wijst op het eeuwfeest van de WMO. De Internationale Telecommu nicatie Unie krijgt op 30.8 een dienst- zegel van 80R als eerste van een serie van 4, waarop het zojuist in gebruik genomen hoofdkwartier van de ITU is afgebeeld. wee nieuwe katalogi wil ik u op deze plaats voorstellen: De Michel Duits land 1974 geeft de nieuwste noterin gen, die belangrijk van die van vorig jaar afwijken, nadat vooral voor de na-oorlogse zegels een sterke prijsstij ging moest worden geconstateerd. Hij verstrekt op nagenoeg 450 pagina's 32.000 noteringen in DM netto. Ook de Zumstein Europa katalogus is met een apart deel Zwitserland/- Iiechtensteb/VN-Europa weer precies op tijd. Hier moesten de prijzen voor de Europese zegels van tussen de beide wereldoorlogen drastisch worden ver hoogd door de alom gestegen navraag. Ernst R. Hofmann, A.I.J.P. om dat geleuter van politici aan te horen. Ze moesten de Koningin, die boven de partijen staat, veel meer macht geven". De verstoring van een vorstelijke vakantie kan dus heftige emoties wakker roepen. Vele onder danen zouden nog meer zijn begaan met het lot van hare majesteit, als wij wisten dat zij in Porto Ercole en Lech vrijwel dagelijks enige tijd met staats zaken bezig is. Koeriers vliegen onop vallend heen en weer tussen 's Graven- hage en het vakantieverblijf, met kof fertjes vol gewichtige stukken. De Koningin leest de belangrijkste missives door alvorens ze. te voorzien van haar handtekening. De direkteur en secretaris van haar kabinet behoren tijdens alle vakanties tot het gevolg. Alle belangrijke gebeurtenissen, waar bij haar bemoeienis nodig kan zijn, worden aan de vorstin doorgegeven. Een regentschap voor de waarneming van staatszaken kent ons land niet. Voorstel om de Koningin van alle vakantiebeslommeringen te ontlasten door de stukken in Nederland te voor zien van een gestempelde handteke ning, heeft zij afgewezen. Zij is in deze zaken even consciëntieus als haar moe der en wil weten, aan welke zaken zij haar sanctie hecht. Ook in de vakanties blijft ze dus „a regular littel business woman", zoals de voorzitter van het Canadese Roode Kruis haar eens heeft genoemd. Het „terugroepen" van de Koningin klinkt overigens vrijpostiger dan het is, omdat zij zelf de beslissing neemt. „Ik kom" is in noodgevallen haar conclusie, als ze telefonisch heeft vernomen wat er aan de hand is. Het aanbod van politici om zelf naar de koninklijke vakantie-oorden te komen, wordt van de hand gewezen, als zij vindt dat haar aanwezigheid in Neder land vereist is. Wel zijn eens enkele staatssecretarissen naar Porto Ercole gevlogen om zich daar te laten beëdi gen. De benoeming van dr. M. Ruppert tot vice-president van de Raad van State is vorige maand in Porto Ercole bekrachtigd. Het is overigens niet alleen een kabi netscrisis die tot een onderbreking (of uitstel zoals in 1960) van de vakantie kan leiden. Nadat In 1962 de tr'eïnrariip bij Hartnelën 85 doden had geëist kwam de Koningin meteen naar ons land. Toen de burge meester van Utrecht veler gevoelens onder woorden bracht met de opmer king: „U hebt met de onderbreking van uw vakantie veel goed gedaan" was haar antwoord: „Maar het was toch mijn natuurlijke plicht". Het „thuisfront" leeft altijd sterk mee met het vorstelijke gestoei in de sneeuw of zonnen en zwemmen in warme landen. Het zijn waarschijnlijk de algemeen menselijke aspecten van het vakantiehouden en de herkenbaar heid daarvan - vroeger trokken alleen bevoorrechten naar bergen en strand die medeleven en nieuws gierigheid een stimulans hebben gege ven. Temeer, omdat ons koningshuis de voorkeur geeft aan betrekkelijk eenvoudige geneugten. De vakanties vormen geen tweede leven, dat zich afspeelt in hogere en ontoegankelijke regionen, ook al spelen snelle en dure sportauto's een rol in het ontspan ningspatroon, evenals een privé-vlieg- tuig. 's Winters wordt voor de reis wel ge bruikt gemaakt van twee privé-wagons die als „koninklijke trein" worden aangehaakt, maar hoewel deze wijze van vervoer wat anachronistisch aan doet, hoort men er zelden misprijzen de uitlatingen over. Het wuiven is op het verstrekstation Baarn en bij aan komst in Oostenrijk, niet van de lucht. Als er eens een dienstregeling door in het ongerede raakt, wordt de N.S. niet met klachten overstelpt. De koninklijke familie stelt overigens weinig bijzondere eisen, beschouwt de vakanties zoveel mogelijk als strikt- privé en valt er zo min mogelijk mensen mee lastig. Vroeger al trok prinses Julianan met haar moeder vaak de bergen in, met een bescheiden gevolg. Koningin Wil- helmina voelde zich in al te hoog gelegen verblijfplaatsen niet zo prettig. Zij logeerde bij voorkeur in dorpjes, temidden van een ruige natuur en hield van eenvoudige hotels. Hoewel zjj po gingen deed om zich tijdens haar va kanties minder plechtstatig te gedragen - zij wilde dan geen majesteit maar mevrouw genoemd worden bleef haar optreden wat formeel. Zij heeft nooit de skisport beoefend, hetgeen begrijpelijk is, als men weet dat haar vader koning Willem III zelfs schaat senrijden voor een vrouw hoogst onge past vond. Het kon ten hoogste door de vingers worden gezien. Koningin Juliana dankt haar populari teit op sportgebied vrijwel uitsluitend aan haar vakanties. Dan alleen immers krijgt zij gelegenheid haar talenten als skiester te ontplooien. Daar moet men niet te gering over denken. De Konin gin is, volgens dra. M. G. Schenk, in een recent boekje zelfs wereldbekend geworden door haar enthousiasme voor en vaardigheid in het skiën. Zij wordt op dat gebied in de Europese centra wel eens een „first lady" ge noemd. Toen zij in 1965 een lichte blessure opliep en zich een „gipsbeen" liet aanmeten, werd dat tot groot nieuws uitgeroepen. De wintersport is ook voor de andere leden van ons koningshuis trouwens bepaald geen voorwendsel om de ber- lauweren te gaan rusten. De skisport wordt intensief beoefend als gold het een opdracht. Lech am Arlberg is de favoriete ver blijfplaats sinds januari 1961, nadat voordien lange tijd de voorkeur was gegeven aan Sankt Anton. Het verblijf in die wintersportplaatsen heeft van ouds een toets van betrekkelijke ee nvoud,' ongedwongenheid en sportivi teit. In alle toonaarden heeft de inter- nationale pers deze verschijnselen be zongen. Het „eten wat de pot schaft" temidden van de andere hotelgasten en koninklijke personen, die 's avonds met overgave het halmaspel beoefenen en elkaar monopoly-hotels afsnoepen, dit alles steekt dan ook wel schril af bij het mondaine après-ski leven. Gasten van koninklijke bloede, die geen zeer bijzondere voorrechten voor zich opeisen, blijven uitzonderingen. De sjah van Perzië bijvoorbeeld heeft zo weten de hoteliers heel wat meer noten op zijn zang, om maar te zwijgen over allerlei excentrieke be roemdheden. In Grindelwald zijn voor Juliana en Bernhard ooit zestien wagons sneeuw aangevoerd, omdat men vreesde, dat skiën anders onmogelijk zou zijn. Op het nippertje zorgden de elementen toch nog voor de nodige vlokken. Waarschijnlijk hebben de hoge gasten in dit dienstbetoon enige overdrijving gesignaleerd. Wel heeft Prins Bernhard eens met een speciaal vliegtuig een boeket rozen uit Nederland naar Lech laten brengen. Hij deed dit echter in zijn functie als gastheer van de sjah en diens echtgenote Farah Diba. Over het algemeen overheerst de „Ge- mütlichkeit" in het wat huiselijke en romantische hotel Zür Post', waar de eerste etage voor de Nederlandse gas ten in xeserye. KQtdt .gehouden.Meu. leeft er vrij sober. Er is in de „begeleiding" van de vakanties via de media wel enige veran dering gekomen. Vóór de oorlog werd in een gedragen stijl en met veel hoofdletters verslag gedaan van de ervaringen. A.N.P. redacteuren wijd den soms een heel artikel aan een kerkgang. Een Nederlands dagblad be richtte in 1939 vanuit Grindelwald: „Het was een alleraardigst tafereel, dat wij te aanschouwen kregen: Prinses Juliana met Haar Dochtertje op den schoot en Prins Bernhard, die Moeder en Dochter filmde. Daaromheen, aah de fleurige, met bloemen versierde tafel, de overige gasten. En boven dat alles een azuurblauwe hemel met een na en prinses Juliana verpozing. Het was tijdens zo'n vakantie dat de prin ses in februari 1936 in Igls haar toe- Nkomstige man, prins Bernhard von Lippe Biesterfeld, leerde kennen. gouden zon, die zich duizendvoudig in de smetteloze sneeuw weerkaatste". De toon is veranderd („Wat te zeggen van een Prinses Juliana die zelf haar kindje in een kinderwagen-slede mee uit rijden neemt") in de muziek is nauwelijks verandering gekomen. De lezers en kijkers willen weten, hoe majesteiten en koninklijke hoogheden gekleed gaan, hoeveel rozen er zaten in het boeket dat de gezant stuurde en wat zij 's middags op hun bord krijgen. Van een incognito kan tegenwoordig minder dan ooit sprake zijn. Regelmatig door de koninklijke familie bezochte vakantieplaatsen verliezen binnen de kortst mogelijke tijd hun oorspronkelijke karakter. Zowel gefor tuneerde beroemdheden uit de interna tionale society als doodgewone men sen frequenteren deze vakantie-oor den. De exploitanten van hotels, Kon- ditoreien en skiliften stimuleren deze ontwikkeling. Zelfs in de zomermaan den stromen Nederlanders naar Lech om plaatsen te bezoeken waar de Oranje's zich hebben opgehouden. In de tijd dat het koninklijk gezin 's zomers een „zwervend bestaan" leid de - tot 1960 - aan boord van jach ten, en verblijfplaatsem zich aan de Rivièra-kusten in Frankrijk en Italië, alsmede op een aantal eilanden (Sar dinië, Sicilië, Capri) droegen de vakanties een wat exclusiever karakter. Men nam daar deel aan een spelevaart van de rijken der aarde. Ontmoetingen met mede-regeerders zoals Paola en Albert, prins Bertil van Zweden, Gra- cia en Rainier van Monaco leidden tot wat luxere genoegens. In 1957 logeer de men op een steenworp afstand van - Francoise Sagan's buitenverblijf. Mert verbleef ook wel in buitenhuizen van de Italiaanse adel. De stormachtige ontwikkeling van het massatoerisme heeft de koninklijke va kantiegangers nog meer in het isole ment gedrongen. Aan hotelgasten die in hetzelfde wintersport-hotel logeren, verzoekt de directie soms via briefjes in drie talen op de kamerdeuren zich discreet te gedragen en het privéleven van gekroonde hoofden te respecteren. Na de historische ontmoeting in Igls verloofde jiet prinselijk paar zich en bracht een officieel bezoek aan Rotter dam. en winter veroorzaken echter dikwijls een ongewenste belangstelling. Het „koninginnetje kijken" is enige tijd een merkwaardig soort sport geweest; in Porto Ercole ontstond b.v. een run op bootjes, die langs „De Gelukkige Olifant" voeren. Het besluit om aan de Thyrrheense Zee in Toscane deze zo merresidentie te bouwen heeft de ko ninklijke familie geen onverdeeld geluk gebracht. Veel meer dan in de bergen heeft men hier kennis gemaakt met genadeloze aspecten van de publiciteit. Voor het eerst na 32 jaar heeft Blij- leven in het wild in middel- en hoogge- dorp Sinds kort negen Tahrs, een dier, bergte tot ongeveer 3500 meter. De dat men ongeveer tussen de gemzen en meest voorkomende vorm is de Hima- geiten zou kunnen klassificeren. Zij laya Tahr. De groeiende oplagen van geïllustreer de bladen, die op gluurders-instincten speculeren werkte grove concurrentie in de hand. De schandaalpers met voorop de keiharde Italiaanse pape- razzi ging brutaler te werk, naarmate voor indiscrete foto's hogere bedragen werden geboden. Men bedient zich van steeds volmaakter apparatuur, met te lelenzen, die aan kanonlopen doen denken. Er verschenen genoeg van dit soort foto's in de internationale „Dol ce Vita-pers" om er een dossier van de Rijksvoorlichtingsdienst in Den Haag - niet ter inzage - mee te vullen. De onaangename consequentie was dat na veel incidenten eens werd zelfs de auto van de prinsessen Beatrix en Irene klem gereden door fotografen, die daarna op hun gemak knipten een veel zwaardere bewaking moest wor den ingesteld. Marine-adjudanten heb ben tegenwoordig een belangrijke taak in Porto Ercole. Er moet op zee gepatrouilleerd worden, om nieuwsgie rigen op een afstand te houden. Men mag in dit plaatsje dan verguld zijn met de aanwezigheid van onze Konin gin (Regina Olandese) en veel bootjes namen geven uit ons vorstenhuis, met^,,.. de ruS' i§ hef 'jt Slaan. Het vissersdorp'van 1960tóeen tweedeed Saint Tropez geworden, waar interna tionale grootheden als Charlie Chaplin en Oona, Peter Sellers, Charles Azna- vour, prinses Ira von Furstenberg, Jackie Kennedy en Onassis, in de dure modeboetieks worden gesignaleerd. Men1 noemt Porto Ercole al de hoofd stad voor de Romeinse snobs. Foto grafen komen er op af als vliegen op de stroop. Allerlei hele en halve waarheden bege leiden als tekst hun beeldverhalen. Zo wist een Deens blad enkele jaren gele den te melden, dat ons koningshuis met Chaplin gebrouilleerd was geraakt^ nadat onderhandelingen over aankoop van de villa door laatstgenoemde (voor 5 1/2 miljoen gulden) waren vastgelo pen. Geruchten over het voornemeom „De Gelukkige Olifant" te verkopen blijven hardnekkig de ronde doen, hoewel Prins Bernhard's statement, dat men pas zal vertrekken als de Middel landse Zee een ijsvlakte is geworden, tot de gevleugelde woorden is gaan behoren. Het heeft er even naar uitgezien, dat ook de Nederlandse pers zich een grotere vrijmoedigheid zou gaan per mitteren, in de verslaggeving over ko ninklijke vakanties. Terwijl men ach en wee riep over de vlegelachtigheid van de paperazzi drong hun invloed tot ons land door. Uit hun collecties werden de minst indiscrete foto's aangekocht, die naar onze begrippen toch een taboe doorbraken. „Panorama" ver klaarde in 1963 „een zweem van ou derwetse schroom" te overwinnen toen de lezers „informele kiekjes" van de Koningin, prins Berhard en de prinsessen werden gepresenteerd. An dere kranten volgden. Maar ook in dit opzicht bleken de onderdanen hun vorstin in bescherming te willen ne men. Er verschenen nogal wat boze ingezonden stukken tegen het gebruik van de candid camera. Toen een da gblad het uit de duim gezogen verhaal dat alleen de inrichting van de Italiaan se villa 9 ton had gekost overnam, volgde een officiële rechtzetting via het kabinet van Prins Bernhard. In de beeldengalerij gingen later de meer traditionele en geposeerde opnamen weer overheersen. Al geruime tijd trachten koningshuis en RVD een dam op te werpen tegen de voortdurende bespieding, door groepen journalisten uit te nodigen in de villa hun werk te doen en hen te verzoeken daarna uit de buurt te blij ven. Dit heeft maar ten dele het gewenste resultaat. Een ander schandaal ontstond, toen in 1967 beledigende pamfletten in Porto Ercole werden aangeplakt, die ten doel hadden ons koningshuis te doen ver trekken. Later kwam het dreigement, dat LSD aan het drinkwater voor de villa zou worden toegevoegd. Het leek toen lang geleden dat een journalist eerbiedig berichtte: „In een rommelig winkeltje informeerde Hare Majesteit de Koningin met welwillende eenvoud naar prijs en kwaliteit van enkele Hollandse kaassoorten". Alle belemmeringen en ergernissen ten spijt blijven de bewoners van Soestdijk er echter naar streven om in den vreemde een „Ferien ohne Etikette" door te brengen, zoals een Duitse verslaggever hun vakantie-ideaal eens onder woorden heeft gebracht.

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

De Havenloods | 1973 | | pagina 4