Geen afsluitdam:
Oosterschelde open?
SPECTACULAIRE
OPRUIMING
behang en verf bij
JAN V/ D HULST
KOM KIJKEN
CAISSONS....
Veiligheid
DE HAVENLOODS, DINSDAG 30 JULI 1974
31-56
BROERSVEST 85 - TEL. 269702 -SCHIEDAM
Honderden coupons behang, wandbekleding, alsmede
verf etc. etc. etc.
Maandag na 13.00 uuur geopend Donderdag koopavond
Nu ook gevestigs:
ROTTERDAM, MATHENESSERWEG 261A
TEL. 370947
t t
Zaterdag weer Oosterscheldedag
Yerseke verwacht deze week zaterdag 3 augus
tus - meer dan 50.000 bezoekers op de derde
Oosterscheldedag. Deze manifestatie tegen het
afsluiten van een zeegat omvat veel vertier
(muziek, dans, vlootschouw, kermis, vuurwerk)
alsmede het gratis opdienen van een kleine
twintigduizend kilogram mosselen, het zeebanket
voor de gewone man. Ook wordt elke uur de
milieufilm vertoond.
Terwijl de getijdestroom nog elk etmaal 1100
miljoen kubieke meter water door de stroomga-
ten perst, wachten de Zeeuwen vol spanning op
de uitslag van een soms verbitterde strijd, die zij
onderling hebben gevoerd. Zal de Oosterschelde
straks onherroepelijk van de zee gescheiden
worden of kan te elfder ure het in vele opzichten
unieke zoutwaterbekken gespaard blijven?
Zij maken thans mede deel uit van het
pakket immateriële bezwaren tegen de
afsluiting, waarin de zorg met name de
rond duizend werknemers in deze aan
verwante branches, die gemiddeld
zo'n f 400,- schoon met name de
rond duizend werknemers in en aan
verwante branches, die gemiddeld zo'n
f 400,- schoon per week verdienen.
Het waren aanvankelijk alleen deze
belangen, die als schaduwzijde van de
Deltawerken werden gezien. In de rap
porten werd de belanghebbenden een
schadeloosstelling in het vooruitzicht
gesteld en Yerseke zou via industriali
satie en andere vervangende werkzaam
heden, op een nieuwe leest worden
geschoeid.
De Oosterschelde is nu een testcase
geworden, dank zij een verbluffende
mobilisatie van idealisten en technici
Zij zij,n met kennis van zaken hun
acties gaan ondernemen, in een kli
maat dat snel gunstiger werd voor
alternatieve mogelijkheden Het is op
merkelijk, dat in het vanouds zeer
gouvernementeel en in vaste gezagspa-
tronen denkende Zeeland, thans een
beslissing wordt geforceerd over het
milieubeleid van het kabinet Den Uyl.
Dit heeft immers grote daden toege
zegd op het gebied van de milieube
scherming.
'Ander
standpunt
De heer B.J. Korstanje, chef interne
zaken, ten raadhuize van Reimerswaal
(tot welke gemeente Yerseke met tal
van andere dorpen sinds 1970 be
hoort) en lid van Proviciale Staten:
„Als je vroeger voorzichtig het open
houden van de Oosterschelde ter spra
ke bracht werd je uitgekreten. Ieder
een leefde nog in de ban van de ramp,
Nu is dit nieuwe plan door de meeste
Zeeuwen met instemming begroet. De
mentaliteit is helemaal veranderd. Ik
zat al jaren geleden in het comité
„Zeeland Presenteert", dat actie voer
de voor het behoud van de schelpdie
rencultures.
In die manifestaties stonden de autori
teiten centraal. We nodigden prinses
sen uit, ministers en burgemeesters. Nu
pakken allerlei aktiegroepen zoals
„Oosterschelde Open" de propaganda
veel harder en wetenschappelijker aan,
niet meer alleen op economische gron
den. De mensen zijn bang geworden
voor de aantasting van een onvervang
baar natuurgebied".
Het hek is inderdaad van de (Ooster
schelde) dam. Er wordt aan alles ge
dacht, door de menstu, die trachten te
bewijzen dat de stormachtige ontwik
keling sinds de totstandkoming van het
Deltaplan een andere, niet minder zali
ge gewenst maakt.
Zeepieren zijn duur -■-
der geworden dan biefstuk verklaart
Jeroen Nolet, die het welen kan. De
mensen die deze wormen steken datv
kan alleen langs de Oosterschelde -
verdienen er een dikke boterham aan,
dank zij de duizenden zeehengelaars,
voor wie dit aas onmisbaar is. Yerseke
is voor deze sportvissers een belangrijk
centrum geworden. Jaarlijks schepen
zich duizenden Belgen in om hun
geluk te gaan beproeven, hetgeen de
verhuurders een mooie broodwinning
oplevert.
In de schaduw van het gigantische
Deltaplan is „herscholing" van wor
menzoekers uiteraard geenonoplosbaar
probleem. Maar waar moeten de zee
hengelaars blijven?
Er hebben zich tal van wijzigingen
voorgedaan, waar de Deltacommissie
- nog - geen rekening mee heeft kun
nen houden. Deskundigen tillen nu
bijvoorbeeld zwaar aan de functie van
het omstreden gebied als „kinderka
mer" voor gamalenbroed en prille ton
gen, omdat de overbevissing ontstel
lende vormen heeft aangenomen Men
vreest van de afdamming ernstige ge
volgen voor de visserij tot in België en
op de Noordzee toe, als de Ooster
schelde niet langer beschikbaar zal zijn
voor dit opgroeiende zeebanket Tal
van vissers in de omgeving zullen bo
vendien meteen al hun netten aan de
wilgen moeten hangen.
Een sterk argument voor de open
verbinding ontlenen de protesterende
groepen aan de waterverontreiniging.
Als de dam er ligt zal het „Oosterschei-
demeer" sterk vervuild water van de
rivieren gaan opnemen. Van de Rijn
bijvoorbeeld, waarin al 6000 stoffen
voorkomen die er niet in thuis horen,
waaronder reusachtige hoeveelheden
zout van de Eranse kalimijnen in de
Elzas. Biologen vrezen, dat achter een
dam een „waterwoestenij" zal ont
staan, hoeveel maatregelen er ook
genomen zullen worden om een ander
milieu in deze bassins op te bouwen.
De tijd dat het Deltaplan op zuiver
waterstaats-technische gronden werd
beoordeeld behoort tot het verleden,
sinds het vorige kabinet schoorvoetend
akkoord is gegaan met de instelling van
de breed samengestelde commissie-
Klaassesz. De thans voorgestelde oplos
sing - die overigens nog op uitvoer
baarheid bestudeerd moet worden
door knappe koppen van de rijkspla
nologische dienst - is een variatie op
de door deze studiegroep voorgestelde
blokkendam, óók een barricade met
doorlaatmogelijkheden.
Uit het feit dat men zich een extra-uit
gave van 500 tot 600 miljoen wil
getroosten blijkt wel, dat de milieu
aspecten van het vraagstuk bij dit
kabinet zwaar wegen. Er is zelfs op
dracht gegeven om de reeds in uitvoe
ring zijnde werken voor de afsluitdam
stil te leggen, hoewel reeds 200 mil
joen in dit project is geinvesteerd. Dit
zal overigens slechts voor enkele tien
tallen miljoenen „weggegooid geld"
zijn.
—-Oestercultuur
Yerseke waeht af en overpeinst de
wisselingen van het lot. In de winter
van 1962/63 werd negentig procent
van de oestercultuur vernietigd, toen
bij de bouw van de Grevelingendam
zoet water de Oosterschelde was bin
nengestroomd, De vorst richtte een
gruwelijke ravage aan in de kwekerijen.
Omdat toch vaststond dat de afsluit
dam er zou komen, gaven, bijna twee
honderd merendeels kleine kwekers de
moed op; zij stopten er mee en accep
teerden een uitkering van een „oester
schaderegeling". Een nog groter aantal
werknemers en arbeiders uit aanver
wante bedrijven ging elders aan de slag.
Zij vonden emplooi bij de Deltawer
ken, onder meer als bakkenschippers
of bij de nieuwe industrieën in het
Sloegebied. Andere gedupeerden be
gonnen champignons te kweken,
bloembollen te telen, kippen te fokken
of sportvissers te werven voor hun
boten. Het toerisme zorgde m toene
mende mate voor een broodwinning.
Slechts een dozijn 1. ipitaalkrachtige
oesterkwekers/exporteurs besloot met
uit Frankrijk, Portugal en Joegoeslavië
geimporteerd broed een poging tot
herstel te wagen. Na ernstige tegensla
gen door de verzoeting van het water
en slibvorming gebeurde er een won
der. Het oorspronkelijke milieu begon
zich te herstellen en de Oosterschelde
werd zuiverder dan ooit tevoren. Het
water is nu kristalhelder en bezit het
ideale zoutgehalte voor de cultures.
Oesters
De oesters begonnen steeds rapper aan
hun geheimzinnige voortplantingspro
ces, dat 1.3 miljoen larven vereiste
voor één exemplaar van 100 a 110
gram. De kapitalen in deze onderwa
terpakhuizen groeiden aan tot miljoe
nen. Thans produceren de twaalf
„oesterbaronnen" samen meer dan de
ruim tweehonderd van vóór het ramp
jaar. Als de dam er mocht komen, zal
dus opnieuw een fors bedrag aan scha
de-uitkeringen op tafel moeten komen.
De „aflopende zaak" is weer big bus-
sines geworden. Nederlandse oesters en
mosselen beheersten de Belgische
markt geheel en de Franse voor één
derde, dank zij de onvergelijkbare kwa
liteit van deze schelpdieren.
Volgens dr. P. Korringa is er in dit
gebied plaats voor het „verweiden"
van jaarlijks 30 miljoen oesters. De
heer Verwijs: „Wij benutten maar een
derde van de capaciteit. Als de Ooster
schelde openblijft zijn er perspectieven
voor uitbreiding". In één van de vele
rapporten acht men het mogelijk de
verkoopwaarde alleen van oesters op te
voeren tot f 200.000.000,- per jaar, al
lijkt dit wat hoog gegrepen.
- Kostbaar
Misschien wordt dit kostbare hapje (de
grootste kosten nu f 2,- per stuk) dan
betaalbaar voor een ander publiek dan
de welgestelden die bij Nolet komen
dineren. Ook een argument voor het
achterwege laten van de afsluitdam?
Niet iedereen is gevoelig voor de ma
teriele en immateriële aspecten van een
open Oosterschelde. Vooral de pleitbe
zorgers die wilden volstaan met een
versterking van de dijken en het aan
leggen van de z.g. Keetendam hebben
het vaak zwaar te verduren gekregen.
Zij werden door Rijkswaterstaat be
stookt met feiten over de beruchte
dijkvallen. Dit werk zou bovendien te
kostbaar zijn, te lang de onveiligheid
laten voortduren en op een andere
wijze het milieu in gevaar brengen.
Dit strijdpunt zal nu tot het verleden
behoren, als een dam van doorlaatcais-
sons wordt gebouwd, met de afmetin
gen van een zevenverdiepingenflat.
„Een wereldpremière",heeft minister
Westerterp verklaard, „een nog nim
mer vertoonde waterstandstechniek".
Het is nog niet te voorspellen, of later
dan nog een twee millard kostende
stormvloedkering gebouwd zal moeten
worden. Vast staat, dat het bedwingen
van de Oosterschelde nu al 1,3 miljard
gulden zal gaan kosten.
Als besparing kan opgevoerd worden,
dat de regering zich niet meer het
Demonstratie voor een open Ooster-
Spreekt voor zichzelf
hoofd hoeft te breken over kunstma
tige verwaterplaatsen voor de schelp
dieren. Over deze instandhouding van
de mosselcultuur in Yerseke of elders
is veel gepraat, maar in de praktijk
bleef het bij experimenteren. De kos
ten werden steeds hoger geraamd,
thans op 100 miljoen. Hoe krampach
tig gestreefd werd naar én een dam én
voortzetting van Yerseke's traditie,
bleek uit de fantastische plannen om
via een pijpleiding van 40 kilometer
zeewater naar het dorp te voeren voor
een verwateringsbassin van 30 hectare
Beroeringen dus allerwege in Zeeland.
En ver daarbuiten, want een groep als
..Oosterschelde Open" heeft 3000 be
talende leden uit heel Nederland, die
boven de verplichte contributie van
f. 7.50 soms grote bedragen overma
ken. Zelfs Zwitsers maken er deel van
uit. Eén van de stuwende krachten is
Joop Zoetewey, eigenaar van een gra
fisch bedrijf en één van de vele
ijveraars, die uit idealisme met hun
milieufilm door het land trekken en
politici hinderlijk volgden op hun ver
kiezingstournees.
Zijn beginselverklaring is simpel maar
treffend. „Waarom ik dit doe? Omdat
ik hier opgegroeid ben en krabbetjes
gevangen heb, de zon zag ondergaan.
Om de vogels en de vissen. Iets dat zo
mooi is als de Oosterschelde mag je
niet verloren laten gaan. Ik hoop dat
mijn kinderen er ook nog van kunnen
genieten". Academici onder zijn mede
standers spreken over fysiografische
onvervangbaarheid, oecologische rijk
dommen en een unieke biocenose,
maar bedoelen hetzelfde: de Ooster
schelde mag geen dood water worden.
Leo J. Leeuwis.
Helling voor schepen door middel van
eb en vloed.
drinken. Rekeningen van f 100,- p.p.
zijn geen uitzondering.
Deze gastronomische uitstapjes illus
treren Yerseke's positie als centrum
voor de oester- en mosselcultuur. Toch
hebben deze schelpdieren niet de door
slag gegeven in het groeiende verzet
tegen de afsluiting van de Oosterschel
de De reeds genoemde heer PK.M.
Verwijs, voorzitter van de vereniging
van oesterkwekers en -exporteurs, lid
van de Kamer van Koophandel en het
E.T.I. in Zeeland, geeft toe, dat de
milieuproblematiek in groter verband
steeds zwaarder is gaan wegen.
Dezelfde afsluiting die oester- en mos
selcultuur in de Oosterschelde onmo
gelijk zou maken wordt nu gezien als
een uiterst zorgwekkende bedreiging
voor alles wat zich in, op en aan deze
geweldige zoutwaterbaai (met dijken
ter lengte van 245 kilometer) afspeelt.
Hydrobiologen vragen respect voor de
deels zeer zeldzame 650 waterorga
nismen, waaronder tachtig soorten kie
zelwieren en zeventig variaties van
algen. In het opmerkelijk zuivere water
heerst een biologische evenwicht, dat
vele diciplines van de wetenschap als
onvervangbaar beschouwen.
Vis
Er zwemmen zeventig soorten vis in de
Oosterschelde. Botanisch gezien zijn
de schorren (25 procent van wat Zee
land in dit opzicht te bieden heeft) van
grote waarde. In Siberië broedende
rotganzen komen hier overwinteren en
in Europees verband gezien moet de
Oosterschelde beschouwd worden als
één van de belangrijkste gebieden voor
watervogels. Men heeft er in deze
omgeving ooit 170.000 op één dag
geteld. En zo kunnen veel van andere
unieke functies van dit gebied opge
somd worden.
Deze „gouden rand van de oceaan" is
destijds in het Deltaplan slechts gepre
senteerd als een verlengstuk van de
wrede zee, dat levens, have en goed
bedreigde en daarom radicaal bedwon
gen moest worden. De schelpdieren
ontlenen hun waarde niet meer alleen
aan ecohomische overwegingen, zoals
het feit dat zij -tezamen met de uit
Noorwegen, Schotland en Noord-
-Amerika geimporteerde kreeften die
hier in zoutwaterparken opgeslagen en
verhandeld worden - een verkoopcij
fer van 60 miljoen gulden scoren.
- Bezwaren
Rotganzen, helft van de wereldpopula
tie, overwinteren op de Oosterschelde. mmammmmmmmammm
Het keerpunt schijnt te zijn bereikt, nu het kabinet zich in principe
bereid heeft verklaard de geprojecteerde afsluitdam te vervangen door
een borstwering van caissons. Deze zal weliswaar de getijdestroom
temmen, maar voldoende water doorlaten om de moederoesters en
haar broed het voortbestaan mogelijk te maken en de merendeels op
de Waddenzee gekweekte mosselen te reinigen van zand en slib.
Veiligheid ging voor alles. De Delta-
ommissie kwam zo'n twintig jaar gele
den op tafel met zes dikke boekwer
ken, een technologische bijbel die lang
als onfeilbaar zou blijven gelden. Een
ongekende triomf van de mens in zijn
strijd tegen de elementen, lag in het
verschiet.
Als ,nu aanstaande zaterdag opnieuw
tienduizenden mensen aan de mossel
maaltijd gaan getuigen tegen hun weer
zin van een absolute afdamming, kan
dit gezien worden als een sybool. Veel
waterstaatsingenieurs zullen met de
psalmdichter moeten belijden: „het is
een wonder in ons' ogen, wij zien het,
maar doorgronden 't niet"
Wie had nog maar een jaar of tien
geleden kunnen bevroeden, dat vorsten
onder de oesterexporteurs als P K M
Verwijs (50) zij aan zij op de bres
zouden staan voor een open Ooster
schelde met biologen, economen, inge
nieurs, ornithologen, ecologen, diep
zeeduikers, hengelaars, pierenstekers,
watersportmensen, binnenschippers,
natuurbeschermers en een grote schare
van andere verontrusten? De vereni
gingen en actiegroepen die elkaar ge
vonden hebben in S.O.S. (Samenwer-
Pieren spitten: gratis aas óm te vissen.
king Ooster Schelde) vertegenwoordi
gen zeker 80.000 sympathisanten.
———Victorie
In Yerseke gemeenschap van 5600
zielen op Zuid-Beveland, eten de men
sen rond Pasen al jaren met enige
bekommernis hun traditionele lekker
nij van vers aangevoerde krukels (ali
kruiken, een soort slakken) met kren
tenbrood. Jeroen Nolet's restaurant in
de Lepelstraat is nog altijd vermaard
onder de Belgen, die oesters en mosse
len willen eten „aan de bron". Zij
betalen voor dit exclusieve voorgerecht
zonder blikken of blozen f,24,- (de
prijs voor een dozijn 6 nuls-oesters, de
grootste die voorhanden zijn) hebben
f 40,- over voor een weelderig opge
diende halve kreeft en willen daar ook
wel eens een flesje champagne bij
