Oecumenisch ideaal kreeg nieuwe inhoud in Taize
INKEER EN OVERLEG
Drukte in de legerplaats" van Taizé.
Uit alle werelddelen
Eenvoud
en
bezinning
Ontspannen bijeen zijn in Taizé. Onop
houdelijk wordt tot stilte gemaand.
te vervallen", heeft Roger Schutz,
thans 53 jaar oud, onlangs verklaard.
De communiteit wil alleen maar een
proces van bezinning op gang brengen,
inspireren en een zekere spiritualiteit
op de gasten overdragen.
Nederland lijkt verder weg dan de
kilometerteller aangeeft. Het ligt mis
schien ook aan de breedtegraad, dat
Taizé iets van een zuidelijke onge
dwongenheid ten toon spreidt. Het
reusachtige tentenkamp doet me den
ken aan het volk Israël in de woestijn.
Een regen van kwakkelen en manna op
etenstijd zou me nauwelijks verbazen,
temeer omdat enkele sterk behaarde
gasten in een soort kemelsharen man
tels, best voor Mozes od Aaron zouden
kunnen doorgaan. Ook zij dragen het
hier verkrijgbare halsketinkje, met een
kruisje als hanger.
Hunkering
Wat komt deze onafzienbare schare,
waarover de broeders met innerlijke
ontferming bewogen zijn, hier zoe
ken? In elk geval geen dogma's of
instituties. Twistgesprekken over pre
destinatie of vooronderstelde wederge
boorte zouden het gros van de bezoe
kers als geheimtaal in de oren klinken.
In hun enigszins flower-power-achtige
hunkering naar communicatie is geen
plaats voor leerstelligheden. Daar ver
moeien de kloosterlingen hen ook niet
mee. Velen komen niettemin tot de
conclusie, dat er ook een stille kracht
uitgaat van deze steeds wisselende sa
menleving op een terrein van 25 hecta-
Toch is er geen sprake van fanatisme
of de geëxalteerdheid, van mensen die
zojuist een nieuw geloof hebben om
helst. Zelfs als in de nachtwake duizen-
Op Paasmorgen 1949 legden, in een toen nog
volslagen onbekend Frans dorpje, zeven reforma
torische christenen de kloostergelofte af. Zij
aanvaardden de eeuwenoude monastieke regels
van een leven in celibaat, armoede en gehoor
zaamheid. Zo ontstond voor het eerst een broe
derschap van protestanten. De basis daarvoor was
reeds gelegd in het eerste oorlogsjaar, toen de
jonge theologie studerende Zwitser Roger
Schutz, zijn veilige berglandje verliet en in Taizé
een nieuw leven begon.
In dit straatarme gehucht ontmoette hij een
boerin, even nooddruftig als de weduwe van
Zarfath. Zij bewoog hem er toe, één van de vele
leegstaande huizen te betrekken en de armoede
van haar dorpsgenoten te gaan delen. Sindsdien
zijn het meel in de fles en de olie in de kruik
toereikend gebleven.
een signaal. Armoede en eenvoud wor
den in deze communiteit sterk beklem
toond en daarmee richt men een teken
op in een door consumptiedrift be
heerste wereld.
Het gemak van de middelenfcomfort)
gaat altijd in tegen de creativiteit en
verbrijzelt de scheppingskracht, aldus
een uitspraak van de prior. Wie par
does uit het welvaartsluilekkerland in
dit kamp aankomt, ervaart dat als een
totale ommekeer. Kartonnen borden,
beschilderd met hanepoten van letters,
wijzen me de weg naar het perscen
trum, een kale barak, maar de rekken
liggen boordevol stencils en er staat
zelfs een telex te ratelen. Deze primi
tieve wegwijzers brengen me ook in
noodziekenhuisjes, het rommelige
postkantoortje, de „wijken" met groe
pen van meer dan honderd nationali
teiten en plaatsen waar goedkope leef
tocht verkrijgbaar is. Op diverse plaat
sen worden zonder winstoogmerk spij
zen en dranken verschaft, zoals ooft
dat al de eerste rimpeltjes vertoont en
schaars belegde broodjes. Wijn, sterke
drank en drugs worden streng uit deze
kraampjes geweerd.
ren; zij wanen zich reeds op de grazige
weiden (green pastures) waar de wolf
en het lam eens tezamen zullen neder-
liggen.
den kaarsen branden en de stilte aan
zwelt tot een geruis dat tot tranen toe
zou kunnen ontroeren, blijft er sprake
van een wat onderkoelde mystiek. De
broeders kennen duidelijk de gevaren
van een oppervlakkige vervoering. Zij
hebben zelfs soms iets terughoudends
in hun analyses van „het wonder" en
waarschuwen de gasten er voor al te
sterke bindingen met Taizé aan te
gaan. Wie hier nieuwe bezieling heeft
gevonden moet de wereld in, op zoek
naar de juiste verhoudingen tussen
strijd en aanbidding. Thuis kunnen zij
cellen vormen om aan het werk te
gaan.
Er worden geen leden geboekt, geen
exacte leefnormen voorgeschreven.
Taizé volstaat met een elementair
christendom, een zichtbaar maken van
het geloof in dé diepte (de persoonlij
ke beleving) en de breedte: hebben
omhelsd. Zelfs als in de nachtwake
duizenden kaarsen branden en de stilte
aanzwelt tot een geruis geloofsbeleving
in de „hoogte" wordt daaraan nog
toegeveogd een ontwikkeling van crea
tiviteit, gevoel voor schoonheid en
expressie. De christen mag ook een
spelende mens zijn. Daarvan getuigde
de groep, die ik lege gamellen naar de
keuken zal brengen in een opgewekte
reidans.
Vol?
Taizé kan en wil geen permanente
geborgenheid aanbieden; de klooster
bezetting zit voorlopig op het maxi
mum. „Le capitale mondiale de l'oecu-
menisme" zoals de kranten dit cen
trum wel noemen, wil zich niet binden
aan structuren. De jongeren krijgen
hier gelegenheid tot zelfonderzoek en
heroriëntatie, met name in de cellen,
gespreksgroepen van niet meer dan
zeven mensen, bij voorkeur gevormd
uit zoveel mogelijk nationaliteiten. In
plenaire zittingen worden dan later de
ervaring uitgewisseld.
wereld is er vol van. In Taizé zijn het
actuele gespreksthema's. Jongeren stel
len de klemmende vraag of en hoe een
engagement mogelijk is met politieke
stromingen en vakbewegingen. Op een
persconferentie met de jeugd uit La
tijns Amerika én Afrika, werd al over
wogen, in hoeverre men zich (als laat
ste redmiddel) van geweld mag bedie
nen om een tyrannje tje verdrijven. De
kerken, die men in de communiteit
trouw wil blijven, zuljen zich volgens
de in Taizé heersende opvattingen niét
langer mogen compromitteren met
systemen van uitouitmg en ongebrei
delde consumptie. Zal ook deze ziens
wijze tot conflicten aanleiding gaan
geven?
Uitdragen
Op deze vragen komt uit Taizé nog
geen duidelijk antwoord. Roger Schutz
heeft aangekondigd, dat hij binnenkort
Chili zal bezoeken, om daar te doen
wat zijn hand vindt om te doen.
Ontroerende getuigenissen van geno
digden uit de Derde Wereld, hebben
tijdens het concilie de gevoelens van
verantwoordelijkheid en machteloos
verdriet opnieuw versterkt.
Maar onder het dak van de zeven
aangebouwde circustenten zaten ook
kerkelijke hoogwaardigheidsbekleders,
de enige gasten die privilegieën geno
ten, want zij kregen een klapstoeltje
als zetel aangeboden. Zitmeubelen zijn
uitermate schaars in Taizé. De waarne
mers kwamen boodschappen voorlezen
van aartsbisschoppen, prelaten, kardi
nalen en zelfs de paus. Deze leidslieden
kunnen alles wat hier gaande is niet
negeren, maar hun proclamaties von
den onder de jeugd weinig weerklank.
Ze werken te onpersoonlijk genoemd,
te diplomatiek en ontsierd door ge
meenplaatsen.
Voorlichting
Twee uur later geeft Roger Schutz een
persconferentie in de betonnen kelder
die als sacristie dienst doet. Bijna
honderd journalisten verdringen zich
om de tengere, ascetische prior, klim
men door de ramen en laten hun
camera's snorren. In verblindend
kunstlicht geeft broeder Roger ant
woord op de geroutineerde vragen.
Europese massamedia maken zich
meester van het wonder. Is deze con
cessie aan de publiciteit een stap op de
weg naar verdere integratie met de
wereld daarbuiten? Taizé wordt in de
pers gerubriceerd en gecatalogiseerd als
de zoveelste stroming in de verdeelde
christenheid.
Het is of de eerste bloesem door de
wind van een harde realiteit wordt
meegevoerd. Er wordt op de broeders
een toenemende druk uitgeoefend om
zich duidelijker uit te spreken over
actuele noodsituaties in de wereld.
Men verlangt politieke- en sociale stel-
lingname. Zal dit op den duur leiden
tot een scheiding tussen havikken en
duiven? Als Taizé op deze schier
onoplosbare problematiek een ant
woord weet te vinden, zal er opnieuw
sprake zijn van een wonder.
LEO J. LEEWIS.
kender ervaren dan in l'Eglise de la
Réconciliation, de verzoeningskerk,
van buiten een bunkerachtige recht
hoek, binnen een geheiligd soort Para-
diso, zij het dat er geen wierook geurt.
Er liggen stapels bemodderde schoenen
en laarzen bij de deur en velen, die
barrevoets gaan, wassen nun voeten
onder een kraan. Als het geregend
heeft veranderen de akkers waarop
gekampeerd wordt men woont hier
voornamelijk in tenten - in spekglad
de modderpoelen. En daar draagt ook
dit godshuis de sporen van. De veelal
in hedendaagse nomadenkleding gehul
de bezoekers, vermoeid van hun lange
reizen (vaak als lifters) zitten of liggen
op de grond, volkomen ontspannen.
Waar in andere kerken banken staan
ligt alleen maar een reusachtig,
jute-achtig tapijt, dat tegen een stootje
kan. Ik zie een oosters aandoend tafe
reel van mensen op doorreis, die in een
oase luieren en tot zichzelf komen.
Sommige lezen op hun rug liggend de
Taizé-stencils, andere storten voorover
ter aarde om te mediteren. Tussen dit
gekrioel zitten de witte gestalten van
dienstdoende broeders op hun krukjes,
gereed voor een (fluisterend) gesprek
of de biecht.
Eenvoud
Drie keer per dag wijden de frères zich
hier aan hun offices: psalmgezang van
ontroerende schoonheid, schriftlezing
en, als belangrijk element, lange perio
den van stilte en inkeer. Hun diensten
kenmerken zich door een volstrekte
eenvoud en bevatten geen wezens
vreemde elementen, gericht op speciale
interessen van de jeugd.
Hoewel de broeders trouw büjven aan
hun kloosterorde, is het eertijds mono
tone leefpatroon in feite volslagen
ontregeld. Tientallen van hen zijn be
trokken bij het opvangen van de gas
ten, samen met honderden vrijwilli
gers. Niettemin balanceert dit kampe
ment soms op het randje van de chaos.
De organisatie draagt na zoveel jaren
nog altijd de sporen van improvisatie
en opperste soberheid.
'Toen onlangs het jongerenconcilie
werd geopend was de ontvangst van
enkele tienduizenden gasten weliswaar
doeltreffend, maar op het karige af.
Dit moet duidelijk gezien worden als
Het eenvoudige kleine dorpje Taizé in
het zuiden van Bourgogne.
Improvisatie
Taizé zweert bij een naar de ludieke
zwemende improvisatie. Het absolute
hoogtepunt daarin werd bereikt, toen
met Pasen 1971 de kerk te klein bleek
en men er een tent tegenaan bouwde,
na in allerijl een muur te hebben
gesloopt. Er wordt niet zwaar getild
aan Je dingen die voorbij gaan onder
het motto: leven is beweging en we
zijn een volk onderweg.
Deze voorlopigheid is Taizé's geloofs
belijdenis. De broeders willen onder
geen beding de spontaan op gang
gekomen „beweging" verstrarren, door
die vast te leggen in een systeem. „Wij
maken ons niet los van harde, autori
taire en koude doctrines om in andere
Op een zonnige morgen zie ik overal
op de velden en voor de grauwe
legertenten honderden jongelui, die en
kleine kringen bijeenzitten en met
grote ernst spreken over alles wat hen
beweegt. Zijn hun harten brandende in
hen? Veel waarnemers ontdekken in
dit heuvelland oerelementen van het
christendom en vergelijken de menigte
met de eerste gemeente, te Jeruzalem
eendrachtig bijeen in afwachting van
de heilige geest. De prior is van me
ning, dat deze geest moet waaien
waarheen hij wil, vandaar zijn nadruk
op flexibiliteit en voorlopigheid.
De moeilijkheid is, dat onder de jeugd
in toenemende mate wordt aangedron
gen op een concretisering van het
geloof en de daaruit voortvloeiende
solidariteit. Er moeten, zegt de prior,
nieuwe structuren worden geschapen
om het de mensen weer mogelijk te
maken, elkaar lief te hebben. Daartoe
zullen echter bestaande machtscon
centraties moeten verdwijnen. Uitwas
sen van het kapitalisme, autoritaire
systemen, geweld, onrecht, uitbuiting,
beschermende welvaart, vulgariteit, de
Mediteren op de spoorrails bij het
kleine station van Taizé.
Het is overigens nooit in de student opgekomen om zich in Elia's
profetenmantel te hullen en van Taizé het centrum te maken voor een
wonderbaarlijke spijziging van de geest. Hij wilde op deze heuvelrug
in Bourgondië slechts tot zich zelf inkeren en overleggen wat hij, in
samenwerking met gelijkgezinden, kon doen voor zijn naasten. In het
veilige, knusse Zwitserland voelde hij zich niet langer thuis.
voor het evangelie te winnen, halen
deze discipelen een rijke vangst bin
nen. Hun netten dreigen te scheuren.
Toch bedienen zij zich niet van opzien
barende wervingstechnieken. Er speelt
geen beatband in hun kerk, ze blijven
trouw aan het celibaat en houden zich
streng aan de regels van hun daginde
ling. Menige in poptalk geoefende do
minee heeft zich op zijn slecht be
zochte instuif catechisatie al afge
vraagd, wat toch het geheim kan zijn
van dit magnetisme.
Dit geheim is misschien, dat er in Taizé
eigenlijk niets bijzonders gebeurt. De
broeders - waaronder zeven landgeno
ten - gaan gewoon hun gang en heb
ben zelfs nooit pogingen gedaan om de
jeugd tot zich te trekken. Ze zijn zelf
overrompeld door deze vloedgolf en
dreigen er soms door meegesleurd te
worden. „Om uit te leggen wat hier
gaande is, zou je heilige moeten zijn,
schilder of kind", heeft een Zuid-Ame
rikaan verklaard. Hoewel ik aan geen
van deze voorwaarden kan voldoen,
wil Taizé wel een tip van de sluier voor
mij oplichten.
Bezinning
Tussen jongelui die dansen op de
muziek van herdersfluit, schalmei of
snaarinstrumenten, betreed ik de voor
hoven, waar een grote klokkestoel
domineert. Wie naar deze wijnstreek
wil gaan om voornamelijk als David
achter de ark te huppelen, komt echter
bedrogen uit. Er wordt veel meer tijd
besteed aan meditatie, bezinning, ge
bed en nuttige arbeid, zoals de corvee
diensten.
Borden met „Silence", „Silencsio" en
andere vertalingen van het woordje
„stilte" worden herhaaldelijk geheven.
Zelden heb ik dit stil-zijn indrukwek-
Het waren e^rst vluchtelingen die daar
van gingen profiteren, later verwaar
loosde kinderen, zwervers en verdruk
ten. In het nauwelijks honderd inwo
ners tellende dorp leerde hij de boeren
nieuwe landbouwmethoden te gebrui
ken en zich op coöperatieve grondslag
te organiseren.
Het zaad schoot wortel. Broeder Roger
is thans prior van een communiteit
met bijna tachtig kloosterlingen, die
zich echter niet uit de wereld hebben
teruggetrokken. Zij voegen de daad bij
het woord en nemen normaal deel aan
het arbeidsproces. Als arts, architect,
pottenbakker, glazenier, publicist, e-
lectriciën en slager of door als boeren
te werken in de landbouwcoöperatie.
Eén van de broeders doceert zelfs
computerkunde aan de Technische Ho
geschool te Cluny.
Alle salarissen en inkomsten worden
afgedragen aan de communiteit en met
de financiën maakt men telkens
schoon schip, zodat reserveringen hier
een onbekend begrip zijn, evenals pri-
vé-bezittingen. In toenemende mate is
het geld dat de broeders verdienen
nodig voor de uitzending van fraterni-
teiten, kleine groepen, die overal ter
wereld hulp gaan bieden aan behoefti-
gen en vertrapten.
De mannen in hun witte pijen verte
genwoordigen een rijke variatie aan
kerkgenootschappen - die zjj ook
trouw bljjven - twintig nationaliteiten
en vele sociale klassen. Deze plurifor
miteit wordt overkoepeld door een
radicale verbroedering. Sinds kort
heeft dit oecumenische ideaal nieuwe
inhoud gekregen, toen ook rooms- en
orthodoxkatholieken zijn toegetreden.
Voldoende?
Is deze ontwikkeling toereikend om
van een wonder te kunnen spreken?
Vast staat, dat Taizé veel minder publi
citeit zou hebben gekregen, als hier het
land van Saone Loire niet tevens de
legerplaats was geworden voor een
schare die niemand tellen kan. Uit heel
de wereld stromen jongeren toe naar
dit centrum van bezinning.
Deze pelgrimage is tot op heden een
groot raadsel gebleven, hoeveel studies
er ook aan gewijd zijn. Als er gespro
ken wordt over het wonder van Taizé,
is met name dit verschijnsel in het
geding. Terwijl elders schier wanhopige
pogingen worden gedaan om de jeugd
