IN LIMBURG WORDT EEN NEUWE MJN ONTGONICN
79?°
CErunott
WESIMNDIfl
Goaf
voorbeeld
van
industriële
archeologie
NU 114.75
MASSIEF EIKEN
MEUBELEN
termeulen
termeulen
DE HAVENLOODS, DONDERDAG 4 SEPTEMBER 1975
36-575
Rechtstreeks uit
handen van de
meubelmaker dan
heeft u voor gewone
prijzen wel heel wat
anders in uw huis.
Bezoekt onze
uitgebreide toonzalen
en ontdek deze
waarheid.
Kon. Wilhelminahaven
NZ 27
VLAARDINGEN
telefooninstallatie
Het Mijnmuseum in Kerkrade
De heer E. Cavelli, die reeds in 1917
zijn modelmijn ter bezichtiging stelde.
ger, een bekend pleitbezorger voor
deze nieuwe tak van monumentenzorg,
heeft onlangs in het blael „Essobron"
veel lof toegezwaaid aan de plannen
en hun uitwerking tot op heden.
Een industrieel nuseum als dat in Val
kenburg behoort nog tot de uitzonde
ringen - in ons land bestaat er nog
geen van dit kaliber terwijl de be
langstelling voor oude technieken zich
vanuit Engeland in snel tempo over
Europa verspreidt. In hun door een su
perieure technologie beheerste samen
leving ontdekken steeds meer mensen
de schoonheid van oude constructies.
Wat vroeger als een wonder van tech
niek werd beschouwd, wekt nu verte
dering.
Wensdroom
Er zijn in Limburg stemmen opgegaan,
om één van de bestaande mijnen in
tact te laten en die als 's werelds
volmaakste actie-museum voor be
zichtiging open te stellen. Dit bleef een
wensdroom. De exploitatie van een
mijn als middel tot aanschouwelijk
onderwijs is technisch onmogelijk,
tenzij over een budget van vele miljoe
nen beschikt zou kunnen worden.
r~-N
Nieuw
model
Jaar
pendule
Op batterij, elektronisch geregeld
Massief koperen uitvoering.
Onbreekbare stolp.
Schriftelijke garantie.
vantTMO
Binnenweg 45 - Rotterdam
Telefoon (010) 11 6615
Koopavonden geopend
De staatsmijn Maurits bijvoorbeeld
omvatte vijf verdiepingen, elk met een
oppervlakte zo groot als Amsterdam
en de gangenstelsels hadden een lengte
van vele honderden kilometers. In de
Emma werkten tienduizend mensen.
Dermate gigantische werksteden, zich
uitstrekkend tot bijna negenhonderd
meter onder het aardoppervlak zullen
dus nooit aan het grote publiek ge
toond kunnen worden. In de Belgi
sche Kempen is het voor toeristen mo
gelijk, om een functionerende mijn te
bezoeken, maar dit verschaft slechts
een uiterst vluchtige indruk van het
ondergrondse bedrijf.
De thans in Limburg gekozen oplos
sing zal voorkomen, dat van de mijn
bouw geen enkele heugenis overblijft.
Niet alleen de wetenschap maar ook
onze overheid hecht daar belang aan.
Er zijn reeds startsubsidies verstrekt en
de beraadslagingen over verdere bijdra
gen van rijk en provincie worden
voortgezet. Er is al een minister op be
zoek geweest om poolshoogte te ne-
Twee tongen
De Valkenburgse steenkolenmijn is dus
allesbehalve een puur toeristische at
tractie, zo blijkt ook uit het feit dat de
heer J.H. Rademaker namens het
Staatstoezicht op de Mijnen nauw bij
bouw en inrichting is betrokken. Ter
zake kundige mijningenieurs geven ad
viezen.
In de mijn waar slechts het zwarte
goud ontbreekt - op de transportban
den fungeren zwartgemaakte brokken
mergel als steenkool - is de heer Hu-
bert Haenen mijn leidsman. Hij spreekt
met twee tongen. Terwijl hij me attent
maakt op allerlei facetten van de steen-
kolenwinning drukken andere bezoe
kers op de knoppen, die een automa
tisch voorlichtingsapparaat in werking
stellen. Ook deze banden zijn inge
sproken door journalist Haenen, die
voor de stichting alle public-relations-
werkzaamheden verricht.
Uit de microfoons klinken bovendien
alle geluiden, die vroeger hét werk in
de mijnen begeleidden. Als ik bij de
schietpost sta, waar de patronen met
explosieven in het gesteente zijn aange
bracht, klinkt terstond het daverende
geluid van de ontploffing, als had de
schietmeester daartoe het sein gegeven.
Ook weergalmen telkens de „slagen",
het metalen geluid waarvan men zich
bediende om volgens een vast telegra
fisch patroon boodschappen aan elkaar
door te geven. Ook hoor ik kolentrein-
tjes voorbij denderen en boren in de
steenkoollaag wroeten.
Illusie
Zelfs de mijnwerkers ontbreken niet.
Minder dan vroeger hebben zij hier de
altijddurende bijstand van hun patro
nes Sinte Barbera nodig, om hen te be
schermen tegen het risico van kruip-
knieën en stoflongen. Ongeveer een
dozijn van hen werken met tussenpo
zen aan verdere uitbreiding van het
complex. Een man als opzichter Mat
Greven verheugt zich er reeds op,
straks te kunnen beginnen aan een
nieuwe gang van meer dan honderd
meter lengte. Hier wordt de illusie van
het ondergrondse werk nog enige tijd
in stand gehouden.
Dolend door de mergelgangen ontmoet
ik ook enkele kompels in werkcos-
tuum, die met de mijnlamp op het
hoofd demonstratiepanelen bedienen.
Zij halen stoute stukjes uit, als het ont
steken van door perslucht schijnwer
pers met ingebouwde dynamo, laten
de ontluchtingssystemen functioneren
en draaien eens een keer aan de zwaar
kaliber telefoons.
Op eigen houtje
Ik waan mij - terecht volgens deskun
digen - op een diepte van honderden
meters onder de grond. Alles is zoveel
mogelijk met de ondergrondse wer
kelijkheid in overeenstemming ge
bracht. De schuin afdalende pseudo—
Tweepersoons-mijnfiets Valkenburg, waar zo veel grotten onder de heuvels schuilgaan en waar ook het Nationale Mijnmuseum is gevestigd
Kolenlaag pijler in het mergel van de Valkenburgse groeve
ten. Twee musea bezweren om strijd
de vergankelijkheid.
Souvenir
Vorig jaar is definitief een einde gekomen aan het delven van steen
kool in de provincie Limburg. Alle mijnen zijn gesloten en hier en
daar wordt nog gewerkt aan de ontmanteling van bovengrondse in
stallaties. Terwijl in bronsgroen eikehout het nachtegaaltje als van
ouds blijft zingen, tracht het gewest zich met deze drastische ingreep
te verzoenen.
Het is tenslotte nog maar vijftien jaar geleden, dat zeker 50.000 men
sen hun brood in de mijnen verdienden. Het verdwijnen van deze ou
de monocultuur leidde tot veel ontwrichting in de gezinnen, want
mét name de oudere generatie wist zich bovengronds moeilijk aan te
passen.
De laatste maanden wordt meer dan ooit over de mijnbouw van wel
eer gesproken, nu veel oud-kompels een heimweereis maken naar het
stadje Valkenburg. Daar is aan het teloorgaan van hun herinneringen
op verrassende wijze een halt toegeroepen.
Zo kom ik ondergronds op het spoor
van een diesel locomotief je, dat me met
de ogen van twee schijnwerpers aan
kijkt. Tien van deze in Limburg werk
loos geworden locs werden voor
f 100.000,- per stuk naar Ghana ver
kocht, de elfde kon als geschenk aan
de collectie in Valkenburg worden toe
gevoegd. Dure wandondersteuningen,
complete ondergrondse treinen, kost
bare robots voor de mechanische win
ning van steenkool, schudgoten, tele
fooninstallaties en tal van andere
schenkingen, staan al opgesteld en vele
zullen er nog aan toegevoegd worden.
Wat hier gebeurt past uitstekend in
het huidige streven, om de industriële
archeologie grotere kansen op ont
plooiing te geven. Professor Dirkzwa-
Toch is de situering in Rolduc-nog al
tijd een omstreden zaak. Wie het on
derste uit de kan wil halen door bei
de musea te bezoeken, moet zich de
overbrugging van een flinke afstand
getroosten. Dit wordt door velen erva
ren als een ongelukkig facet van het
mijnen-revival. Velen pleiten voor een
overplaatsing van de expositie in Rol-
duc naar Valkenburg, waar dicht bij
de mijn bouwgrond voorhanden is.
Ik vond de afgelegen Abdij slechts
na veel turen op de kaart en het (naar
later bleek onnodige) passeren van de
Nederlands-Duitse grens. Wat ik aan
trof was een echt museum, met veel
vitrines, grafieken en schematische
voorstellingen, meer op wetenschappe
lijke leest geschoeid maar toch ook
voorzien van merkwaardige beelden uit
het verleden. Foto's van blinde paar
den in hun ondergrondse stallen, de
kanarie in zijn kooi die vroeger mee
naar beneden werd genomen als mijn-
gasdetector. Viel de vogel dood van
zijn stokje of kwam hij er af met een
bezwijming, dan maakten de kompels
dat zij wegkwamen.
VOOR
In Hubert Haenen's restaurant „De
Fransche Molen", bij een gigantisch
rad dat door de Geul bedachtzaam in
beweging wordt gezet, zit ik op het
terras om de balans op te maken. De
steenkolenlagen hebben 270 miljoen
jaren nodig gehad om de zonne-ener-
gie om te zetten in hanteerbare brand
stof. Nu het vergaren van deze brok
ken geen zin meer heeft sluit Lim
burg op dit tijdsgewricht aan, met een
poging om de tijd nog even stil te zet-
voltooiing van wat nu reeds ons Natio
nale Mijnmuseum wordt genoemd.
Enig scepticisme past de vreemdeling,
als hij in het dopr toeristen over
stroomde stadje aan de Geul (ander
half miljoen overnachtingen per jaar)
naar nieuwe attracties wordt verwe
zen. Het wemelt er al van de grotten
en spelonken. In catacomben kunnen
schuiltechnieken van de eerste christe
nen worden bestudeerd en als luchti
ger genre presenteren zich holen, waar
in fantomen de bezoekers tegen beta
ling schrik aanjagen.
Uniek
De steenkolenmijn echter onttrekt
zich, als cultuurhistorisch monument,
met een zekere waardigheid aan de
trits van vermakelijkheden. Wat hier
tot stand komt, mag vooralsnog uniek
in Europa worden genoemd. Nergens
elders is men er tot op heden in ge
slaagd, een ondergrondse kolenwinning
op dermate wetenschappelijke wijze te
reconstrueren. Ik krijg de indruk, dat
terstond een aanvang genomen kan
worden met de produktie, als vol
doende steenkool voorhanden zou
Er is in Valkenburg echter nooit een
gram van deze brandstof aan de opper
vlakte gebracht. De winning voltrok
zich op flinke afstand van het stadje,
dat huisvesting bood aan slechts een
klein aantal mijnwerkers. Vandaar
waarschijnlijk, dat de mijndirecties het
aanvankelijk als een dwaasheid be
schouwden, om dit gebied te kiezen als
locatie voor een Europese primeur.
Herzien
Zodra de eerste experimenten achter
de rug waren, hebben zij deze mening
herzien. Hoewel een steenkolenmijn
slechts in het Carboon kan functione
ren boden de mergelformaties een ide
ale mogelijkheid om galerijen, pijlers
en schachten aanschouwelijk voor te
stellen. Dit gesteente laat zich gemak
kelijk doorboren of als kaas in hompen
snijden.
Na schoorvoetend met de plannen te
hebben ingestemd werden de mijndi
recties zo enthousiast, dat zij al hun
kennis en macht aanwendden om de
plannen te doen slagen. Een aantal van
hen nam zitting in het bestuur van de
Stichting Mijnmuseum en er werd voor
een waarde van vele miljoenen aan
werktuigen, installaties en spporweg-
tracties voor de inrichting beschikbaar
gesteld.
Toen de Limburgse kolen nog volop
naar boven werden gehaald, was in de
ze groeve reeds de modelsteenkolen
mijn van Emile Cavelli gevestigd. Wij
len deze Valkenburger stak een deel
van zijn fortuin in de bezienswaardig
heid, gedreven door een idealistische
toewijding aan het zwarte goud. Toen
dit in de Eerste Wereldoorlog zo
schaars was geworden dat zich een
energiecrisis aankondigde, opende hij
zijn museum, annex uitstalling van fos
sielen, zoals de 1.75 meter lange mo-
nosauristand.
Ingang steenkolenmijn Valkenburg
Na jarenlang een trekpleister te zijn
geweest begon de attractie te veroude
ren. Veel van het tentoongestelde is
nu opgenomen in het Nationale Mijn
museum en verhoogt de waarde daar
van, omdat de Cavelli's nogal wat cu
riositeiten hadden verzameld uit het
mijnwerkersleven van weleer. Aldus
geeft het geheel nu een indruk van zo
wel de oude winningstechnieken als
de hypermoderne methoden, waarvan
de ingenieurs zich later bedienden.
Eens zullen beide facetten samensmel
ten en getuigen van een permanente,
industriële revolutie. Intussen beleven
de oud-mijnwerkers hier voorlopig nog
hun terugkeer tot een werkterrein, dat
voorgoed scheen afgesloten. Als zij
met vrouw en kinderen door de groe
ve dwalen duurt het niet lang of de
mond loopt over waar het hart vol van
is. „Zij zijn de ideale gidsen", aldus
Hubert Haenen, „omdat alles wat ze
hier zien voor hen gaat leven".
Bon
Hoezeer de mijnen Limburg nog in
hun ban hebben blijkt ook te Kerkrade
Daar heeft dezelfde stichting in een
der vleugels van de Abdij van Rolduc
een museum in beheer, dat sinds de
opening vorig jaar al zevenduizend be
zoekers heeft getrokken. De vestigings
plaats in een voormalige mijnstreek is
een meer voor de hand liggende dan
die in Valkenburg. Aan het riviertje
de Worm werden reeds in de Middel
eeuwen steenkolen gedolven en later
hebben de monniken van deze Abdij
zich bij de winning verdienstelijk ge
maakt.
Mooi berber tapijt
van een oerdegelijke kwaliteit.
Dit kamerbreed nylon tapijt is van
een zeer bekend merk, 400 cm
breed. Met schuimrubberrug. In
een mooie gemêleerde berberkleur.
Past bij zowat ieder interieur. Nu
met bijna 30 gulden voordeel.
Per meter
van f 109,~ voor
Dit tapijt wordt
Aan de vele bezienswaardigheden heeft
men in dit toeristencentrum een au
thentieke steenkolenmijn toegevoegd.
In een mergelgroeve aan de DaelHemer-
weg voltrekt zich een proces van na
bootsing en herschepping, dat door
veel oudgedienden ervaren zal worden
als een pleister op hun wonde. De oud
mijnwerkers vinden hier alles terug wat
vroeger tot hun arbeidsterrein heeft
behoord. Persluchtlocomotieven staan
weer op hun rails met batterijen cilin
ders op de rug. Overal vertakken zich
de gangen, uit de slurven van ventilato
ren klinkt een jankend geluid en vier-
persoons mijnfietsen houden hun gelei
dingen startklaar bezet.
Tegen betaling van f3,75 weet ik me
toegang te verschaffen tot dit com
plex, waar na de verzengende hitte van
een zomerdag de constante tempera
tuur van 11 graden voor afkoeling
zorgt. Tienduizenden bezoekers zijn
me hier reeds voorgegaan, sinds tij
dens de paasdagen van 1975 de mijn
voor bezichtiging is opengesteld.
Apart en fleurig behang.
steenkolenlagen (pijlers) zouden ter
stond ontgonnen kunnen worden, als
de mechanische schaaf in werking
werd gesteld of een mijnwerker zijn
boor ter hand nam.
Zo ver kan dit educatieve schouwspel
echter niet gaan, met het oog op prak
tische bezwaren en het gevaar dat de
bezoekers zouden kunnen lopen.
Merkwaardigerwijze wordt hen wel
toegestaan, op eigen houtje een
wandeling door de mijn te maken,
waarbij het ingeblikte geluid voor
commentaar zorgt. Zij hebben in het
zaaltje bij de ingang dan reeds de film
gezien, die een indrukwekkend beeld
geeft van een ondergronds bedrijf, kort
voor de sluiting.
Mensen die hun eigen leefklimaat als
steriel en onpersoonlijk ervaren zetten
koers naar Valkenburg om in steen- en
afvoergalerijen terug te keren in de
tijd. De stichting verwacht, naarmate
de „ontginning" wordt voortgezet jaar
lijks enkele honderdduizenden bezoe
kers. De betrokkenheid van veel toe
schouwers gaat zo ver, dat kort na de
openstelling de toen nog echte steen
kolen in bliksemtempo van de tran
sportbanden verdwenen. Ze werden als
souvenir mee naar huis genomen.
Leo J. Leeuwis
In het gebergte waar ooit de 120-mil-
joen jaar oude onderkaak van een mo-
nosauris is gevonden, herleeft in alle
facetten de mijnbouwtechniek. Er zal
nog jarenlang gewerkt worden aan de
Kom dat zien op onze vernieuwde
behang-afdeling. Dit behang met
kleine, zacht getinte bloemetjes
is bijzonder fraai en lichtecht. In
de kleuren beige, groen en oranje.
Nu per rol van 10 m lang en 53 cm
breed Aft
