i Centrum moet borrelen van
leven, kleur en beweging
Woningbouw nog vaak fantasieloos
Dageraad voor vernieuwing
Het Oude Westen breekt aan
s
Met Andere Woorden
L
s
r
1
s
r
if
s
m
u
r
I
Bouwcentrum levert discussie-bouwplan voor binnenstad:
1h
J"
Si
V
V
Si
Si
Si
w
1
M
DINSDAG 14 OKTOBER 1975
De Stichting BouwcentruiVi Rotterdam heeft met het aanbieden van een ideeën-
schets voor de Rotterdamse binnenstad aan het gemeentebestuur de knuppel in
het hoenderhok van de binnenstadvernieuwers willen gooien. Initiatiefnemer drs.
F:HJ. Nierstrasz, één van de deskundigen van het Bouwcentrum, vond dat het
maar eens uit moest zijn met de vage plannen voor de Rotterdamse binnenstad
waarmee tal van mensen rondliep en maakte in samenwerking met ir. H.O.
Eckardt, eveneens van het Bouwcentrum, een boeiend plan om wat meer leven te
brengen in de binnenstad. Het plan is niet bedoeld als afgerond geheel, maar als
discussiestuk voor al degenen die van de Rotterdamse binnenstad iets méér wil
len maken. Met dit plan als uitgangspunt hoopt men wat concretere resultaten te
bereiken dan tot nu toe is gebeurd. Door de plannenmakers wordt voorop ge
steld dat het uiteindelijke plan uit het stadsgebeuren en het samenspel van be
woners, gebruikers en andere belanghebbenden met het stadsbes'uur zal moeten
groeien.
Aanleiding
De Doelen bankhuis Mees en Hope, uni- alleen het stadsbeeld verbeteren, maar levendigheid van de stad kunnen leve-
versiteitsgcbouwen, conferentieruimten, ook voldoen aan enkele voorwaarden ren
cafés, restaurants, sociëteiten, planeta- van een levendige stad. Deze voorwaar-
rium, aquarium en mini-zoo, zwembad, den zijn werkgelegenheid en woonruim-
rolsehaatsbaan en kunstijsbaan, sportza- te. Voor beiden biedt het stadscentrum
n medische voorzieningen. goede mogelijkheden. Aan vuile indus-
n dit alles hebben de ontwerpers trie heeft Rotterdam geen behoefte, er
zich een .groene hoed'gedacht, te weten is echter ook een vorm van schone in-
uitgebrcide groenvoorzieningen op ver- dustrie, te weten zaken en kantoorge
schillende niveaus van het dak van het bouwen en dergelijke, voor welke een
gehele centrum. Groen,' dat zich ook vestiging in ,het stadscentrum nabij
moet gaan voortzetten op de terrassen goede vervoersmogelijkheden essentieel .w. u viiv a uk|i
van de woningen en in de loggia's of ser- is. Het plan biedt hiervoor voldoende Üssefwaar de plarincn van "de gêmeenVè heel
res van de vele kleine flats. Er zou een mogelijkheden, evenals voor de vraag Rotterdam ter sprake waren gekomen
stadstuin moeten komen met een opper- naar woonruimte, die wat het stadscen- om het, door Capelle en Nieuwerkerk Brussel waar hij meewerkte aan een bood voor zowel zakelijke als woonbe-
vlakte van 2,5 hectare en rond de koepel trum betreft vooral van jonge mensen als natuurgebied bestemde, terrein Hit- dergelijk project met bebouwing op ver- bouwing Het idee werd uitgewerkt en
ove,r bet plein zou een boeiend water- komt, vandaar dat de ontwerpers ook land met woningen te bebouwen met schillende niveaus (zij het op kleinere resXëfdein het woensdag8oktober
De ideeënschets van het Bouwcentrum Weena komen, waardoor er ten eerste ?pecnh wor.' en aanBelegd.>>Het ge- denken aan kleine woningen Een het oog op de heersende woningnood, schaal), zag hij opeens de grote reserve aan het gemeentebestuur gepresenteerde
omvat eigenlijk de creatie van een geheel een verbinding ontslaat tussen de twee £CC' "l00,*, hor[e,en van leven kleur en woongebied in het hart van Rotterdam Zo wandelend over het trieste Weena, die dit gebied (spoorwegemplacement, plan C uur8ePresen eer e
nieuw stukje stadskern, waarin het we- stadsdelen en waardoor tevens het te beweging 's de mening van de ontwer- zou ook een grote bijdrage aan de met in zijn achterhoofd nog zijn werk in Stationsplein, Delftse Plein en Weena) ERIKA CALAME
.echte'stad is terug te lange en te brede Weena optisch en Rcrs'
Al deze elementen hebben bij het
werpen een rol gcspeeld, de directe aan
leiding was echter een wandeling die de
initiatiefnemer drs. Nierstrasz maakte
OVCr ve rg a d er in g^ b ij ge woo rfd ZVeW ""«f* dle indruk geeJ' va" het '^essante plandat he,
ben als raadslid van Capelle aan den ""uwccntr>"" onlangs aan het Rotterdamse gemeentebestuur aanbood, voor e,
v stukje stad in het hartje vat, Rotterdam
i deze ideeën hebben de
zenlfjke van - -- e -- lanjv vu it l/lvuv in-tna wpiISVIl Cll tl UI
vinden. Als het wezenlijke van een fysisch wordt verkleind. Voorlopig geneel
.echte' stad noemen de ontwerpers: hebben de ontwerpers slechts een deel ontwerpers „zichtbaar gemaakt met
kleinschaligheid binnen een groter ge- door middel van een maquette gereali- behulp van een maquette waaraan men
structureerd geheel, zowel in sociaal als seerd, maar de mogelijkheden voor nct g ?cknutse,d heeft tot "el
in visueel opzicht. Bewoners en gebrui- uitbreiding zijn er. Door het gebruik van ™°dt' /owd van buitenaf als
kers moeten tal van voorzieningen vlak verticale, schuine en ronde elementen binnenuit gezien naar de zin va
bij elkaar kunnen vinden en toch niet bij de realisering van de diverse facilitei- ontwerPers was Men heeft hierbij
het gevoel hebben te verzuipen in een ten op de plateaus hopen de ontwerpers Sebruik gemaakt van de .urbanoscoop'
steenmassa. bij te dragen tot een méér dynamische ®c" >»s'rument waardoor men me
e stukie stadskern is eenroier «^dsbeleving. Het hele plan doet behulp van een mini-periscoop et
denken aan de zwevende stad Acropolis.
Wat hebben we óver voor onze woonomgeving?
teerd op het Weena-gedeelte, dat tot nu ««1 Ac;5|">»s Ka„
loe alleen een functie heeft als .erkeets. «elf In rondfop,
stellen^de'p.aniwrnnakers^fhet^1Weena^ een overdekt stadsplein,
één van de kilste, kaalste, winderigste en J ,n ,']T, k°men
onaantrekkelijkste gedeelten van de en wa.a al.t,jd lets te beleven zal moeten
stad". Voor dit 'akelig stukje Rotter- ZIJ"'dlt plel" zou.volge"s het Plan be"
dam' heeft men een plan bedacht dat je.kbaar moeten zijn via steegjes en stra-
naast verbetering vap het Weena ook een ten op verschillend niveau, die elk weer
verbinding vormt tussen die twee delen meJ elkaar verbonden zijn door brug-
van de stad die door het Weena geschei- g en traPPen- Dit plein zou over-
den worden. Daarnaast wil het plan ook kunnen zijn.
een compensatie zijn voor de monotone. \Mr\r\ i noon
horizontale elementen die in Rotterdam VV Oil I HgCN
het stadsgezicht bepalen. „Het feit dat jets hoger zouden woningen gebouwd
ons landschap plat is mag ook de uitda- kunnen worden, de ontwerpers doen in
inhouden nm henveU Ie ho..««e„ he( fapport de suggestje een 2Q
terraswoningen en een woontoren met
woningen voor één of twee personen,
daarnaast zou accommodatie kunnen
n,t u„uu„„ e komen voor tal van zaken zoals bijvoor-
he.|h dant°pk Sfdaan^Het plan becldhuisvesting voor het Openbaar Li-
bestaat uit een aantal plateaus boven het chaam Rijnmond, huisvesting voor ge-
Weena zodat de verkeersstroom onge- meentelijke instanties, bibliotheek, lees-
hmderd doorgang kan vinden, waarop /alen, hogeschool voor muziek, grote
tal van voor een stad noodzakelijke zaaj voor opera of musical met een di-
functies bijeen worden gebracht. Dit recte aansluiting op De Doelen, extra
zwevende stukje stad zou dwars op het congresruimte, eveneens aansluitend op
Met dit ontwerp willi
Plateau's
Buurt vanavond opbouwend bijeen
Vandaag, dinsdag 14 oktober, treedt in het werk van dc actiegroep „Het Oude
Westen" een belangrijke fase in. In gebouw Odeon zullen vanavond (vanaf acht
uur) de doelstellingen van het bestemmingsplan, dat half juni '76 bij de gemeen
te moet zijn ingediend, worden vastgelegd. De bijeenkomst dient om dc bewo
ners van Het Oude Westen (opnieuw) een duidelijke stem te geven in de plannen
voor hun wijk.
Aan de voorbereiding is jarenlang ge
werkt door de in '70 opgerichte actie
groep, die met de gemeente in een pro
jectgroep heeft samengewerkt om
vorm te geven aan ideeën en wensen.
Het bestemmingsplan kan worden be
schouwd als een juridisch stuk, waar
in mogelijkheden en onmogelijkheden
worden aangegeven. Maar belangrijker
is, dat het plan een eerste aanzet geeft
tot verbouw van de wijk tot een leef
baar geheel, waarin het karakter van
Het Oude Westen blijft gehandhaafd.
Dc actiegroep heeft va
aan de kans geboden
woorgigingen van buur
een belangrijk aaiidèel in de samenstel
ling van de plannen te hebben. De
uitvoerige discussies hebben als resul
taat opgeleverd, dat alle betrokkenen
zich achter het standpunt scharen.dat
de buurt een gewone buurt voor ge
wone mensen - de Oude Westenaren -
moet blijven. De woonomgeving dient
leefbaar gehouden - of waar nodig leef
baar gemaakt te worden voor de typi
sche wijkbewoners: arbeidersgezinnen
en buitenlanders. Het begrip leefbaar
heid in dit verband óók: liet hanteren
van aanvaarbare huur- en koopprijzen.
Wanneer het Oude Westen immers een
dusdanig kostbare verjonging onder
gaat. dat het wonen er onbetaalbaar
wordt, schiet hel bestemmingsplan
zijn doei voorbij.
Het plan voorziet dan ook in vernieu
wingen binnen redelijke grenzen, die
het patroon van de wijk niet doorkrui
sen. die héél laten wat behouden kan
worden en die veranderingen ter verbe
tering van de leefsituatie beogen. Het
bestemmingsplan stoelt op twee po
ten: nieuwbouw als 't niet anders kan
en vernieuwbouw van panden in rede
lijke staat. Bovendien moet de wijk
een meer open karakter krijgen, waar
door de bewoners worden uitgenodigd
om meer onderlinge contacten te zoe
ken. De wijk is immers samengesteld
uit /eer lange straten, die onderling
nauwelijks in verbinding met elkaar
staan. In het bestemmingsplan wordt
voorgesteld om verbindingen aan te
leggen in de vorm van doorgetrokken
straten, op plaatsen waar nu nog zeer
slooprijpe woningen staan. Daar kun
nen dan pleinen worden aangelegd, die
kunnen gaan fungeren als ontmoetings
plaatsen voor wijkbewoners. De pro
jectgroep heeft vooralsnog drie in aan
merking komende plaatsen op het oog
ter hoogte van de dwarsstraten Van
Speyk, Adriana en Gaffel. Door de
opheffing van straatdelen kunnen
open ruimten worden gecreëerd voor
zit- en speelgelegenheden en voor de
hier sterk gemiste groenvoorzieningen.
Het groen moet overigens ook op an
dere plaatsen in de wijk een kans krij
gen; totnogtoe ontbreekt door de zeer
beperkte tussenruimte tussen vele wo
ningen (soms zelfs van maar één me
ter) de mogelijkheid daartoe. In het
bestemmingsplan wordt gepleit voor
een ruime inschaling van nieuwbouw
en vernieuwbouw, waardoor ruimte
voor de aanleg van tuinen tussen de
huizen wordt geschapen. Behalve oude
woningen, die niet meer voor renovatie
in aanmerking komen, zullen ook leeg
staande of nauwelijks in bruik zijnde
panden en bedrijfsruimten moeten ver
dwijnen; op de nominatie voor sloop
het begin af s,aat onder meer het gesloten fabrieks-
an vertegen- complex aan de achterzijde van de
St. Mariastraat.
Woonbuurt
kaarten, die de huidige kwaliteiten van
de woningen aangeven. Thans moet
nog worden gewerkt met kaarten, die
„verouderd" zijn en een sterk verte
kend beeld geven, aangezien zij zijn
samengesteld als saneringsoverzichten.
De saneringsnota, die zes jaar geleden
werd uitgebracht, diende immers te
worden gevolgd door een onderzoek
naar de bewoonbaarheid van de hui
zen, waaruit conclusies voor te saneren
plaatsen zouden kunnen worden ge
trokken. De actiegroep (die als reactie
op de nota werd opgericht) beschouwt
de aangelegde kaarten als „sloopwij-
zers", die uitsluitend zijn gemaakt om
de centrumfunctie te kunnen verrui
men. Het bestemmingsplan-in-ontwerp
betekent een erkenning van het doel
van de actiegroep: Het Oude Westen
behouden als woonbuurt.
De vergadering van vanavond moet een
belangrijke stap zijn in de richting van
de realisering van deze doelstelling.
Met de uitkomsten van het bewoners-
beraad kan de projectgroep overgaan
tot samenstelling van een definitief
plan, dat is gebaseerd op de huidige si
tuatie. Sinds medio' juni (precies één
jaar voor de verplichte inlevering van
het bestemmingsplan) is een voorberei-
Wl kunnen nu wel erg idealistisch praten over dc wensen van de mensen met be
trekking tot hun woonomgeving die naar onze mening veel beter zou moeten
zijn, maar willen dc mensen dat eigenlijk wel? We willen als burgers blijkbaar niet
erg veel van onze schaarse middelen uitgeven aan het eigen karakter van onze wo
ning cn daarmee dus aan dc verscheidenheid van qnze woonomgeving. Wc willen
Dat zei de econoom dr. H. Hueting,
hoofd van de afdeling Milieustatistie
ken van het Centraal Bureau voor de
Statistiek in Voorburg, woensdag op
een bijeenkomst over het thema „Wo
nen 1950-1975-2000" in het Bouw
centrum in Rotterdam. Dr. Hueting
hield, in de vorm van een vraaggesprek,
een uiterst realistisch, maar daarom
ook somber betoog over de wensen die
bij zeer veel burgers leven. „Op dit
moment verkiezen de mcesten van ons
om auto te rijden en we nemen de "ver
slechtering van de woonomgeving en
zelfs de verslechtering van het land
schap op de koop toe. Het is immers
globaal zó dat wij een gelijk gedeelte
van het nationaal inkomen aan de auto
uitgeven als aan het huis".
Heel veel gemeentebesturen zullen be
amen dat Hueting ergens wel gelijk
heeft. Hoe vaak heeft men al niet moe
ten ervaren dat de praktijk anders is
dan de stedebouwkundige leer? Toen
in 1966 in Zoeternicer - om maar een
voorbeeld te noemen - de wijk l'alen-
stein in aanbouw kwam programmeer
den de stcdebouwkundigen mooie par-
keerpleintjes opdat de wijkbewoners
hun auto niet in de straat voor hun
woning zouden neerzetten en de stra
ten een beetje b!ikvrijer*/ouden zijn
dan de straten in de oudere wüken.
Maar wat gebeurde er? Kennelijk had
den de wijkbewoners heel weinig /in
om enkele tientallen meters te lopen
(naar of van de parkeerpleintjes) en
dus stonden de straten toch vol blik.
Dag idealistische gemeentebestuurders,
dag idealistische stedebouwkiindigcn...
OP de bijeenkomst van woensdag in
het Bouwcentrum kwamen meer me
ningen aan bod, in eerste instantie via
vraaggesprekken. We kunnen er slechts
flarden uit publiceren, maar in een
liever mobiliteit in alle opzichten, in dc eerste plaats in de vorm van de privé-
auto cn daarnaast dus ook in de vorm van vakantievliegreizen en omdat je zowel
je geld als ook jc ruimte maar één keer kunt gebruiken is de tendens dus uni
form, koud, kil, weinig verscheidenheid, fantasieloos. Dat zie je nu gebeuren in
allerlei steden in dc hele wereld.
00 DD DÉ
dingsbesluit van kracht, dat voor de
termijn van één jaar nieuwbouw uit
sluit en ook funktieveranderingen van
bestaande panden (bijvoorbeeld de
ombouw van een winkel tot opslag
ruimte) tegenhoudt. De samenstellers
van het plan moeten zich immers kun
nen oriënteren op de woon- en werk
omgeving, zoals die thans bestaat, om
voorstellen voor vernieuwingen te
kunnen aandragen. De consequentie
hiervan is niet alleen dat o.a. bouw-
aanvragen bij de gemeente vooralsnog
niet behandeld worden, maar ook dat
de planonlwerpers het eindprodukt
binnen de gestelde termijn dienen in
te leveren.
In de resterende acht maanden zal de
actiegroep voortdurend overleg blij
ven voeren met de bewoners van Het
Oude Westen om het totaalplan zo
goed mogelijk in overeenstemming te
brengen met de afzonderlijke wensen.
Daarvoor is ook een gezamenlijke aan
pak door de bewoners van hulzen-
blokken noodzakelijk. De actiegroep
acht dit een vereiste om een verbele-
tering in dc structuur per blok te kun
nen aanbrengen. Uit de fragmenten
kan dan een volledig plan worden
gecomponeerd.
De actiegroep heeft al wel een aantal
specifieke plannen voor ogen. Zo stelt
zij voor om achter gebouw Odeon een
wijkpark aan te leggen. Verder zullen
ook voorzieningen voor de midden
stand ruime aandacht krijgen. Het Plan
Lauronius (van de Stichting Katholie
ke Verpleeg- en Verzorgingsinstellin
gen „Anthonius") heeft in de ogen van
de actiegroep weinig genade gevonden.
Het plan behelst de bouw van een ver
pleegtehuis voor ongeveer driehonderd
bejaarden, van efen verzorgingstehuis
en van servicewoningen. Naar de me
ning van de actiegroep pasl het KVV-
voorstel op geen enkele wijze bii het
ontwerp-bcstemmingsplan, zowel naar
aard (de bevordering van de leefbaar
heid, onder meer door versteviging van
contacten tussen buurtbewoners) als
naar inhoud (een verpleegtehuis met
een hoogte van 45 meter steekt toren
hoog uit boven het wijkbeeld). De pro
jectgroep probeert in overleg met de
stichting tot een voor beide partijen
aanvaardbare oplossing te komen.
Uiteraard kwam ook de inspraak aan
de orde. Een van de mensen die daar
mee veel ervaring hebben opgedaan is
drs. F.isse Kalk van de Werkgroep 2000
in Amersfoort. Hij zei dat de bewoners
«neer direct invloed moeten kunnen
oefenen op de gebouwde omgeving
waarin ze terechtkomen of waarin ze
nu al zitten.
„Ja, dat meer invloed uitoefenen ver
onderstelt nogal het een en ander. Dat
betekent dat je eigenlijk zou willen dat
de veranderingen optreden in bijv. de
politieke besluitvorming. Onze erva
ring van de afgelopen vier. vijf jaar is,
dat er duidelijk bij allerlei soorten be
stuurders zowel van gemeenten als van
woningbouwverenigingen of van ande
ren die in dit land iets met bouwen en
zo te maken hebben, een duidelijke
mentaliteitsverandering is gekomen en
dat de inspraak iets meer gaat worden
dan alleen maar een modeverschijnsel.
Dat is een positieve ontwikkeling", al
dus Kalk.
Somberheid
ERG pessimistisch liet architect P.
Blom uit Monnikkendam «(de man van
de Kasbah in Hengelo) zich uit. „Eén
ding staat voor mij vast. Er is in onze
hele cultuur een ongelooflijke somber
heid. Er is geen reden meer om een
lied te zingen, we zien er geen gat meer
in. De dingen zijn ingewikkeld gewor
den door de processen zo groot te ma
ken; door ze arbeidsbesparend te ma
ken zijn de processen zo ambtelijk en
groot geworden dat iedereen, van welk
gezichtspunt uit, alleen maar kan pro
testeren met zijn mond".
Blom pleitte voor schaalverkleining en
hekelde de huidige bestuurlijke ten-
De bioloog dr. D. Hillenius uit Am
sterdam vroeg met nadruk de woning
(woonomgeving) aan te passen aan de
behoeften van de mens. „Dierentuinen
•in het algemeen zijn op het ogenblik
verder dan stedebouw. )ie gaan eerst
kijken wat een dier voor behoefte
heeft. Hoe doet het 't in de natuur,
toen het nog leefde in de omgeving
waarin het aangepast is aan de eisen
van de omgeving. Nou, en dat gaan ze
verdisconteren in een nieuwe bouw".
„Ten aanzien van de mensen gaat men
zich langzamerhand afvragen wat nu
eigenlijk de behoeften zijn en vervol
gens gaat men die omzetten in bouw-
eisen. Maar ik ben bang dat we eerst
nog een hele hoop afschuwelijke hok
ken zullen bouwen die ook bepaald
niet goedkoop zijn. Je hoort nooit
van goedkopere stadsuitbreiding".
Dit waren, zoals gezegd, slechts enkele
flarden uit de vraaggesprekken waar
mee de bezoekers van de bijeenkomst
in het Bouwcentrum werden gecon
fronteerd.
Rest de vraag wat we daarmee gaan
doen. Duid^lyjc is d^t.er op-het gebied
van de woningbouw, ook kwalitatief,
•nog enorirt-vtel te ctoen is en dat het
Rotterdamse Bouwcentrum hier erg
veel goed werk zal kunnen verrichten.
De vraag bleef bij ons hangen of we
inderdaad zó naar (ainnen gekeerd zijn
dat we de collectieve aspecten van de
woonomgeving minder waarde zouden
toekennen. Hebben we er écht zo wei
nig voor over? Of zijn we bereid meer
beschikbaar te stellen voor een zodani
ge vorm van wonen dat we er ook in
het befaamde jaar 2000 gelukkig mee
zijn?
EJ.M.
legd
van de v
Oude We:
ml ii
i basis
Basis
en radicale
en leefsituatie in Hel
dat hijna 12.000 bewo
ners en .1UUO woningen telt. De aan
wezigheid van de buurtbewoners
wordt door de actiegroep als nood
zakelijk gezien om een gefundeerde
basis te kunnen leggen, /.onder in
spraak en samenspel kunnen immers
rander/ngen in hel wijkp
iingebrachtdie
i de he
oken
s. Daar-
Uw oplossing van deze puzzel zien wij
uitsluitend per briefkaart, tegemoet
aan „Met andere woorden", postbus
5204 te Rotterdam.
De oplossing moet uiterlijk 21 okt. in
ons bezit zijn. De prijswinnaars wor
den dan bekend gemaakt in de krant
van donderdag 23 oktober.
Indien achter de omschrijving een
nummer tussen haakjes staat, moet de
eerste letter van het in te vullen woord
tevens worden geplaatst in een vakje
van het dikomlijnde middenstuk, ge
nummerd 1 t/m 47. Voorbeeld: zou de
omschrijving luiden „Koraaleiland
(31)", dan moest worden ingevuld
„atol", waarvan de eerste letter, de A
dus, tevens zou moeten worden ge
plaatst in vakje 31 van het dikomlijnde
middenstuk. Bij juiste oplossing van de
gehele puzzel vormen de 47 letters uit
het middenstuk, achter elkaar gelezen,
een rijmpje.
Als oplossing moet uitsluitend per
briefkaart, alleen dit rijmpje worden
ingezonden.
HORIZONTAAL: 1. teken v/d dieren
riem; 6 beroep; 11 deel van gewei; 12
telwoord (24); 13 rechtsgebied (afk.);
14 voertuig (12); 15 voordeel; ik
groet; 18 aantekening (30); 20 om*
draaien (39); 21 gooi; 22 zuur produkt
(10); 23 deel van een trap; 24 Engels
bier; 25 Frans voegwoord; 26 opper-
vlaktemaat (18); 27 pensioen (afk.);
28 groente; 29 titel (af-k.); 30 griezelig
(5); 31 aanzegging van deurwaarder;
32 knaagdier (42); 33 delfstof (2); 35
zwerven (20); 37 spraak (36); 38 kle
dingstuk (27); 39 bijwoord (45); 40
hoeveelheid vruchten; 41 soort schaap
(34); 42 de oudere (afk.); 43 beet
(44); 44 plus 45 dus (15); 46 tegen
slag; 47 blind; 48 vereniging; 49
telwoord (21); 50 plus 51 zwijn (28);
52 hoofddeksel (25); 53 voegwoord
(13); 54 vogel (4); 55 halfvergaan
schip (22); 56 file; 57 naam voor paard
(41); 58 vlug; 59 kleur; 60 deel van
ladder (1); 61 lofdicht (31); 62
schenken (47); 66 onheilsgodin; 67
lengtemaat (afk.); 68 stoot; 69 pape
gaai; 70 gewicht; 71 maanstadium
(afk.); 72 grondsoort; 73 smerig; 74
komt na vorst; 75 bevel; 76 vrag.
telwoord; 78 hoge geestelijke (9);
79 gevangenis; 80 hoofdstuk uit Ko
ran (3); 81 wenk (26); 82 vlug; 84
familielid; 85 koud; 86 schikking; 87
soort stof (14).
1 P
3
V
S
6
7
8
3 1 I
It
11
13
15
Ié
17
17
li
iS
19
20
20
21
;i
21
2
23
11
:s
ié
27
28
13
29
33
30
30
31
31
32
31
3
1
S
7
35
36
37
37
8
9
10
12
38
39
39
Va
13
w
15
VI
V5
13
41
16
7
li
19
20
VS
Vé
17
21
22
23
11
25
16
h
18
V9
H*
SO
50
23
11
30
31
31
51
52
51
53
51
33
31
35
55
55
56
57
36
37
38
39
10
Sti
58
59
53
VI
VJ
13
15
16
11
60
60
61
ll
63
61
65
66
n
68
63
89
77
70
70
71
71
71
71
73
73
Vt
75
76
76
78
79
80
81
81
81
83
il
85
Ml
4
87
VERTICAAL: 1 .rangtelwoord; 2 foe
draal; 3 smaad (schrift) (7); 4 pers. v.n.
woord (8); 5 scheepsgerei; 6 pers.
woord (32); 7 Egypt, godheid; 8 gods
spraak; 9 grond (43); 10 hardrijder;
12 twijg; 14 soort belasting (afk.); 15
grasland; 16 insekt; 17 tijdperk; 18 al
taar; 19 denkbeeld; 20 groeimiddel; 21
keur, bloem (23); 22 hoofddeksel; 23
I ngels telwoord; 26 siersteen; 27 aard-
rijksk. term (afk.); 28 geur; 30 sap
(6); 32 oosterse jongesnaam; 33 een
der Ver. Staten; 34 som controleren
(19); 35 aanhanger van politieke par
tij; 36 ader (46); 37 vod; 38 groet:
39 mislukken; 42 eenvoudig (29); 43
etter; 46 verdoofd; 49 varken; 50
koudbloedig dier; 51 zeer: 52 kant: 54
deel van japon; 55 borstharnas; 57 vei
lingterm; 58 vaste regel; 59 geliefde
van Julia (16); 60 riviermonding (33);
62 telwoord; 63 stapel; 64 bijwoord;
65 wiel (17); 66 Europeaan (11); 67
soort weefse) (40); 68 plaatsaandui
ding (35); 70 zeer klein; 71 soort tex
tiel; 72 wedloop; 73 boom; 74 familie
lid; 75 nat (37); 76 ploegsnede; 77
zoon van Noach (38); 78 kleur; 80
deel van naald; 81 strook (zeil)water;
83 onmeetbaar getal (wisk.); 85 lengte
maat (afk.).
