Spoorlijn des doods toeristische attractie
BRUG OVER
DE KWAI
BLIJVEND
MONUMENT
<3SE>
ponstypiste
WESÏMNbM
VAN OMMEREN
KLOMPEN
yDE KOK
MASSIEF EIKEN
MEUBELEN
WESIMNDM
heeft u nog
iets,
wat niet meer
in uw
huis past,
pak gewoon
de telefoon
en plaats
een
daar
zijn ze voor.
wie
personeel
zoekt
advertere
daar, waar
het
personeel
zoekt:
mrdamet. heren en k/traferet?
7W
:£h
chauffeur/magazijnbediende
VRIENDELIJKE
VERKOOPSTER
N
WOENSDAG 19 MEI 1976
Op weg van Bangkok naar Kanchanaburi kwijt ik me van de
opdracht, om bloemen te kopen voor de 22-jarige reisadviseuse
Elly Mom uit Vught. Voor acht bath (circa 1,12) mag ik in een
plaatselijke markthal drie tuiltjes uitzoeken, waaronder een tak or
chideeën. Het gebruikelijke afdingen laat ik achterwege, met het
oog op de bestemming van deze floralia. De bij een V. en D-reis-
bureau werkzame Elly heeft me verzocht om een kleine bloemen
hulde te brengen aan wijlen haar grootvader, toen zij hoorde van
mijn plan om de begraafplaats in Kanchanaburi te bezoeken.
Drukke werkzaamheden in Christoffels studiegroep, verhinderen
het haar, om zich zelf van die taak te kwijten. Ook ziet zij op tegen
de afstand. Mét de locatie zal ik geen moeite hebben, want in Ne
derland heeft de Gravendienst haar precies verteld waar grootva
der A. Masthoff begraven is. Vak zeven, rij B, grafnummer zesen
twintig. Daar ligt de voormalige brigadier-stadswacht uit Batavia
onder één van de kleine steentjes die de graven van 698 slachtof
fers markeren. Ik vind de aaneewezen sector zonder moeite.
Taxi-chauffeur Taammasak is zo vriendelijk om de bloemen op ftt
zerkje te leggen, zodat ik van deze handeling een foto kan maken
voor Ellv's 73-jarige grootmoeder, die deze laatste rustplaats van
haar echtgenoot nimmer heeft kunnen bezoeken.
Lang kan ik niet aan dit graf verwijlen. Het is 1 uur in de mid
dag en de zon staat bijna loodrecht boven mijn hoofd. Reeds na
enkele minuten beginnen de bloemen te verwelken. Hoveniers sla
pen in de schaduw van een poortgebouw en onder een boom pick
nicken Thaise kinderen, die hier aanschouwelijk geschiedenison
derwijs krijgen.
Grootvader rust in vrede, 's Avonds zie ik Elly terug op het dans-
vloertje van de „Oriental Queen", een showboat die de dwars door
Bangkok stromende Chao Phraya bevaart. Ik meld haar mijn erva
ringen en de goede staat van onderhoud waarin de graven verke
ren. Zij betaalt mij haar schuld met een biljet van tien bath. Ik
voel me t"
dood.
contactpersoon tussen uitbundig, jong leven e
Prompt volgens afspraak rijdt taxichauffeur Taammasak Isravuona-
goon 's morgens om 7.30 uur zijn air-conditioned maar enigszins staart -
lastige ^ord Falcon voor de hoofdingang van het hotel. Mijn reis naar
de legendarische brug over de Kwai kan beginnen. Honderddertig kilo
meter scheiden de metropool Bangkok van Kanchanaburi, de kleine
hoofdstad van een provincie in Thailand, die treurige vermaardheid
kreeg door de aanleg van een spoorlijn in de Tweede Wereldoorlog.
ben overgenomen. Dit bespaarde de Britten
het opruimen van deze verbinding, waartoe
zij verplicht geweest zouden zijn, als de
Thaien deze koop geweigerd hadden. Wat ik
zie herinnert slechts ten dele aan het werk van
de krijgsgevangenen. Het werk hunner han
den is later door bombardementen groten
deels verwoest. Alleen de pijlers liepen weinig
schade op en konden na de oorlog nog ge
bruikt wordeh voor de nieuwe overspannin-
Ik ben niet de enige, die onder een verzen
gende tropenzon koers zet naar dit dal van de
schaduwen des doods. Het voormalige Siam is
een nieuw doelwit geworden voor toeristen.
Nu de touroperator „Christoffel Reizen" te
Rotterdam een grootscheeps „offensief" op
deze bestemming heeft ingezet, zullen weldra
meer landgenoten dan tot op heden de plaat
sen gaan bezoeken, waar zoveel Nederlandse
krijgsgevangenen bezweken en ter aarde be
steld zijn. 's Zondags vertrekt uit Bangkok
een speciale trein naar de Kwai en ook worden
reeds excursies per luxe toeringcar georgani
seerd met Kanchanaburi als reisdoel. Daar
concentreren zich de herinneringen aan een
gruwelijke episode uit de strijd om de macht
in het Verre Oosten, tussen de Japanners en
hun geallieerde tegenstanders.
lukte experimenten geef ik de voorkeur aan
een fles Polariswater. De verkoopsters, als alle
Thaise vrouwen altijd tot giechelen bereid,
.maken zich buitensporig vrolijk over mijn on
handigheid.
Hij is bereid om me voor de verrassend lage
prijs van 500 bath - ongeveer zeventig gulden -
een hele dag te vervoeren. Voor dat bedrag
koop ik bewegingsvrijheid en extra indrukken.
Ik ga onderweg met Taammasak eten in Thai
se restaurantjes, waar rijstschotels geserveerd
worden voor drie kwartjes en glazen vol fijnge
sneden pepers en sjalotten op tafel staan. Ook
schaf ik me op zijn advies, bij een stalletje
langs de weg, mijn eerste stuk suikerriet aan,
ter lengte van een kloeke wandelstok. Op de
juiste wijze besabbeld is dit in staat om uren
lang de dorst te lessen, maar na de eerste mis-
Tekst en foto's:
L.J. Leeuwis
IS3I
Rechtstreeks uit
handen van de
meubelmaker, dan
heeft u voor gewone
prijzen wel heel wat
anders in uw huis.
Bezoekt onze
uitgebreide toonzalen
en ontdek deze
waarheid.
Kon. Wilhelminahaver.
z.g. Nieuwe Haven N.Z. 27 M
VLAARDINGEN
Tel. 010- 343006
Aldus nader ik in een opgewekte stemming
de jungle, waarin tienduizenden krijgsgevan
gen en slavenarbeiders (koelies) de „spoorweg
des doods" tussen Thanbaiyusayat in Birma
en Ban long in Thailand hebben aangelegd,
een afstand van 415 kilometer. Ter plaatse
vergaat mij het lachen.
Roosters in het dashboard hebben mij ijs
koude lucht toegewuifd zolang de rit duurde.
Zodra ik uitstap slaat de zon toe. Aan de oe
vers van de Kwai is de hitte nog altijd moor
dend als in 1942, toen in beide landen tegelijk
met de werkzaamheden werd begonnen. Een
laaiende zon beschijnt het stoffige terrein bij
een stationnetje, waar allerlei negocianten
hun tenten hebben opgeslagen.
Als een trein over de brug aan komt rijden
snellen handelaren naar de kleine halte. Een
man heeft zijn kurkdroge vissen als washand
jes aan een lijn gespannen en loopt daarmee
langs de compartimenten. Dat is voor hem
maar een facultatieve bezigheid; de spoorlijn
is normaal in gebruik, maar voert voor de
handelaren weinig klanten aan. Zij moeten
het hebben van de toeristenbussen, die vooral
tijdens de weekeinden bij tientallen worden
geparkeerd.
Het gruwelijke oord van weleer is een be
zienswaardigheid geworden, waar gidsen in
vele talen uitleg geven. Zij voeren hun gasten
over het gammele en smalle plankier van de
brug, blijvend symbool van al het leed, dat
hier geleden is. Ik volg hun voorbeeld. Diep
onder mij tuffen rondvaartbootjes over de
Kwai en op het terras van een drijvend restau
rant drinken Amerikaanse en Duitse toeristen
hun literflessen Thais bier. Af en toe moet ik
uitwijken voor bromfietsers die met ware
doodsverachting over de wrakke vlonder jak
keren. De temperatuur moet nu langzamer
hand schommelen tussen de 35 en 40 graden
Celsius. Ik tracht me voor te stellen hoe de
2630 Nederlandse slachtoffers die begraven
liggen in Kanchanaburi, Chungkai en Than-
byuzayat (Birma) in staat zijn geweest om
hier ook maar enig werk te verrichten, alvo
rens zij bezweken aan ziekten of omkwamen
door de wreedheden van hun bewakers, hon
ger en uitputting.
Beter dan welke gids ook verstrekt het kli
maat één van de slechtste ter wereld
informatie over het lot van de krijgsge
vangenen, door de Japanners gedwongen om
deze verbinding tot stand te brengen. Trillend
en bezweet strijk ik met mijn begeleider neer
bij één van de stalletjes, waar bamboe-afdak
jes beschutting geven tegen de zon. Taamma
sak is te jong, om zich veel van de oorlog te
kunnen herinneren. Hij heeft een hekel aan de
Japanners, niet in de eerste plaats omdat ze
Thailand bezet hebben gehouden. Evenals tal
van andere jeugdige Thaien is hij verontrust
over de economische infiltratie van Japan in
zijn land. Deze belangrijkste handelspartner
wordt een nieuwe vorm van imperialisme ver
weten, omdat hij uiterst handig heeft gepro
fiteerd van investeringsfaciliteiten en nu 'n te
groot deel van het economische leven onder
controle heeft. Dit heeft al geleid tot een po
ging om Japanse produkten te boycotten en
een bezoek van de premier aan Thailand te
verhinderen door middel van demonstraties
en het verbranden van bepaalde artikelen. De
vele Japanse toeristen (in aantal de Ameri
kaanse koplopers op de voet volgend) worden
daarom vaak met een zekere argwaan beke-
Terwijl de consumptie van een glas ijsthee
pijn transpiratie hevig doet toenemen kijk ik
haar de brug. Een grauwe constructie van leg
gers en stalen bogen, die nog altijd op vol
tooiing schijnen te wachten.
De Koninklijke Thaise Spoorwegen zijn er
eigenaar van geworden, toen zij na de oorlog
het hele traject binnen hun grenzen, met rol
lend materieel en alles wat er verder bij hoor
de, voor 1.250.000 pond van de Engelsen heb-
Meer tot de verbeelding spreekt de houten
brug, die eens honderd meter stroomafwaarts
de oever heeft overspannen en ook door de
krijgsgevangenen was gebouwd. Toen de sta
len opvolger klaar was, is deze tijdelijke brug
weer gesloopt. De merkwaardige constructie
van bamboe en andere houtsoorten leeft ech
ter voort in de heugenis van miljoenen men
sen, dank zij het wereldsucces van de film
„The Bridge on the River Kwai", met Alec
Guiness in de hoofdrol. Het verhaal - naar de
roman van Pierre Boulle - is opgehangen aan
een soortgelijke houten overspanning als door
de dwangarbeiders is gemaakt. Hoewel de
presentatie al van 1953 dateert is aan de rou
latie nog steeds geen halt toegeroepen. Ook in
ons land blijven reprises de aandacht vragen,
zowel in de grote steden als op het platteland.
Bij de huidige brug over de Kwai leeft de
herinnering voort aan één van de gruwelijkste
locaties voor dwangarbeid uit de Tweede We
reldoorlog. In een foldertje lees ik, dat de
spoorweg 38 doden per kilometer eiste, maar
in deze besomming is uitsluitend rekening ge
houden met de 16.000 krijgsgevangenen, die
aan dit moordende werk zijn bezweken.
Het is moeilijk, om over dit drama betrouw
bare cijfers te krijgen. De Japanners gewaag
den na hun capitulatie van 10.000 eigen
slachtoffers, 10.000 krijgsgevangenen en
30.000 koelies. Dat klopt in elk geval niet. Op
de drie begraafplaatsen liggen 12.493 „priso
ners of war" begraven, voornamelijk Engel
sen, Nederlanders en Australiërs en boven
dien zijn de stoffelijke overschotten van Ame
rikanen naar de USA vervoerd. Hoeveel uit
Nederlands Indië, Birma, Maleisië enz. aan
gevoerde koelies het leven hebben gelaten,
schijnt bij benadering niet vastgesteld te kun
nen worden, omdat ze naamloos zijn begra
ven. Geallieerde schattingen komen op eèn to
taal van 250.000 slachtoffers, mijn Engelstali
ge brochure houdt het op ten hoogste 100.000.
Zij moeten in elk geval als vliegen gestorven
Voor de Japanners schijnt dit er weinig toe
te doen. Zij hebben in de omgeving van de
brug een monument opgericht, dat blijkens
een recent ingezonden brief in „Elsevier" veel
Nederlandse overlevenden een doorn in het
In het Thais, Japans en Engels is een ver
doezelende tekst te lezen ter gedachtenis aan
de door „ziekte" overleden werkers aan de
Siam-Birma spoorlijn, alsmede de informatie,
dat alle in Thailand wonende Japanners zich
eens per jaar (in maart) verzamelen voor een
plechtige herdenking. Het komt al even slecht
over als een idee van Japanse kampcomman
danten, om voor nog in leven zijnde dwang
arbeiders en bewakers een vredesreünie te
organiseren. De Nederlandse krijgsgevange
nen van weleer hebben daar bepaald geen be
hoefte aan. Zij houden elk jaar een eigen Bir-
malijn-reünie en voelen niets voor een verzoe
ningsfeestje met hun kampbeulen. Te goed
herinneren zij zich het onmenselijke tempo
waarin ondanks alle ontberingen gewerkt
moest worden om de spoorlijn op tijd aan de
Japanse aanvoerlijnen te kunnen toevoegen.
Op zee in het nauw gedreven zochten de Ja
panners nieuwe transportmogelijkheden over
land. In oktober 1943 konden de eerste trei
nen aan hun reis beginnen. Met het cynisme
dat ook thans nog veel overlevenden en nabe-
staanden mateloos irriteert, hielden de mili
taire commandanten toen een herdenkings
plechtigheid voor de mensen, die zij zelf de
dood hadden ingejaagd.
Hun oorlogsmisdaden in de jungle van
Thailand en Birma zijn intussen in tal van
boeken en getuigenissen gedetailleerd om
schreven. Onder de slechst denkbare om
standigheden, vaak met de blote handen wer
kend legden de gevangenen „The Railway of
Death" aan. Door gebrek aan medicijnen
voedsel enz. stierven zij bij duizenden van uit
putting, aan malaria, dysenterie, cholera, be-
ri-beri en andere tropische ziekten. Toen de
spoorlijn - als laatste sectie in de grote verbin
ding tussen Bangkok en Moulmein een
maal klaar was, duurden de gruwelen onver
minderd voort. Bombardementen maakten
reparatiewerkzaamheden noodzakelijk en
dixidden een groot aantal krijgsgevangenen.
Bij het Japanse gedenkteken - een hoge kale
zuil - staan de knoppen in struikachtige bo
men op het punt om zich te ontplooien. Op
het stenen plateau waan ik me in een bak
oven. Dichter bij de brug hebben een winkel
tje annex-restaurant veel Thaise cliënten, die
mij onbekend voedsel tot ziéh nemen en van
onder het rieten dak naar de brug kijken. Er
worden zeer slechte zwart-wit ansichtkaarten
verkochtsouvenirs zijn tot mijn verbazing
nauwelijks verkrijgbaar. Omdat ik alles zien
wil spoed ik me tenslotte naar het „spoorweg
museum". 'n grote naam voor de locomotief
en andere op rails passende voertuigen, die in
de open lucht staan opgesteld. Ze worden ge
flankeerd door een rij stalletjes met etenswa
ren, dranken en snuisterijen. Verkoopsters die
de moed hebben opgegeven zijn op hun tafels
gekropen en in slaap gevallen. De Thaien
kunnen het ook niet helpen. Volgens getuige
nissen voor het tribunaal van Tokio heeft de
bevolking het leed van veel gevangenen ver
licht. door hun heimelijk voedsel, eten. medi
cijnen. kledirig en rookwaren te verschaffen.
Ik twijfel er geen moment aan. Zachtaardiger
en meer behulpzamer dan Thaien kan geen
volk ter wereld zijn. In dit „Land van de
Glimlach" ziet Boeddha neer op volgelingen,
wier vriendelijkheid (hoewel zij nog nooit
van de apostel Paulus gehoord hebben) alle
mensen bekend is.
De beruchte spoorlijn is nu onderdeel van
het slechts 4000 kilometer omvattende net in
Thailand. Ik blijf echter trouw aan mijn taxi.
De chauffeur begrijpt niet goed waarom ik me
zo druk maak, maar volgt me gedwee op de
voet. Ik mis het nog intact gehouden basis
kamp dat als opvangcentrum dienst deed,
maar wil een bezoek aan één van de twee be
graafplaatsen niet overslaan. Omdat Chung
kai moeilijker bereikbaar is en veel kleiner
(1740 graven, waaronder 313 van Nederlan
ders) geef ik de voorkeur aan Kanchanaburi
War Cemetry. Zoals op alle begraafplaatsen
waar de Engelsen hun stempel op gedrukt
hebben, is daar in de poortgebouwen en arca
des veel Portlandsteen verwerkt en ziet de do
denakker er onberispelijk uit. Drie vrouwen
zitten bij de ingang op de trap en nuttigen
hun rijlstmaaltijd uit een kommetje. Een
meisje staat bij haar kraampje gereed om dor-
stigen te lessen met Coca Cola en vruchten.
Een vrede die even mijn verstand te boven
gaat is ten deel gevallen aan de
6982 slachtoffers (waaronder 1896 landgeno
ten) die hier rusten. Overal staan bloeiende
bomen en getuigen planten van de toewijding
om hen in leven te houden. Een Thais paartje
ligt in het gras te minnekozen; groepjes bezoe
kers hebben zich in het lommer genesteld en
spreken hun mondvoorraad aan. Driehonderd
doden zijn hier samengebracht, toen zij al tot
as waren vergaan: zij stierven aan de gevolgen
van een epidemie in kamp Nieke en zijn daar
gecremeerd.
Als de schaduwen langer worden keer rk te-
rug naar Bangkok. Taammasak neemt opge
lucht plaats achter het stuur en jakkert'over
de linkerweghelft - zoals dat in Thailand be
taamt - huiswaarts. Hij ontwijkt met grote be
hendigheid honderden vrachtauto's met sui
kerriet, op weg naar de fabrieken. Terzijde
van dit drukke verkeer peddelen vrouwen be
daard hun sampangs voort over de klongs (ka
nalen) of scharrelen rond in poelen, om daar
een soort waterplant te oogsten.
heeft op haar Rekencentrum plaats
voor een
ook zij die binnenkort de school
verlaten en belangstelling hebben
om voor deze funktie te worden
opgeleid kunnen solliciteren
de opleiding wordt intern verzorgd
er wordt gebruik gemaakt van IBM-
apparatuur
leeftijd tot 25 jaar
sollicitaties richten aan
Phs. van Ommeren (Nederland) bv
afdeling personeelszaken
Westerlaan 10 - postbus 845
Rotterdam - telefoon 010 - 64 27 14
HOUT MET LEREN
diverse
kleuren
maten
Voor ons verkoopdepot te Rotterdam vragen wij voor spoedige
indiensttreding een
voor bezorgingen in Rotterdam en omgeving en magazijnwerk.
Rijbewijs B E is voldoende. Schriftelijke sollicitaties te richten
aan onze afdeling personeelszaken, postbus 25 te Waddinxveen.
LAK-ENVERNISFABRIEKl-
BOONSTOPPEL BVli
WADDINXVEEN
BASKETBALSCHOENEN
bi\
ons of/e maten
VAN LENNEPSTRAAT 16
154119
DELTA
NOORDMOLENSTRAAT 21
bij Noordplein 651771
AELBRECHTSKADE 160
774660
VAN VORST
Schoonmagazijncn b.v.
Zwart Janstraat 10, Rotterdam, tel. (010)- 242134
heeft plaats voor een
(17 jaar of ouder)
Wij bieden o.a. een salaris dat boven het minimum
jeugdloon ligt, 4 weken vakantie per jaar en om de
andere zaterdag vrij.
Dagelijks aanmelden aan bovenstaand adres, de
heer Walraven.
ALUMINIUM
J®n gespeld
l* LI L* a en kosten niet
J 1 veel geld.
VOOR
GLASHERSTELLINGEN
DAN
BELLEN
Alleen als U zelf meet en plaatst!
export kwaliteit 5 jaar garantie
nu nog meer kleuren, in hoogglans
en zijdemat, in pasteltinten en
sprekende "pop"-kleuren, linnendessins
en (nieuw!) hout-dessin.
Uniek: Alleen bij Euroblinds worden alle
kleuren in komplete jaloezieën getoond.
Uw zekerheid voor een juiste keuze.
Dit is uw voordeel. Geldig tot eind van de maand!
Du- Prijs geplaatst Prijs zelf plaatsen
f158,- f 79,-
f210.- f 105,*
f258.- f129,-
f318,- »159,-
f360.- f 180.-
f418- f 209,-
Geen standaardmaten. elke tussenmaat op
bestelling snel leverbaar.
Zó bespaart u veel geld als u in de winkel:
de gewenste maten opgeeft
- de kleur kiest - 50% aanbetaalt.
ALUMINIUM JALOEZIEËN
BLINDS
INTERNATIONAL
Breedte x hoogte
100 x 200
150 x 200
200x200
250x200
300x200
350 x 200
SHOWROOM ROTTERDAM
Jonker Fransstraat 96a (centrum)
Tel. 010-14.17.17.
Geopend: dinsdag t/m zaterdag
10.00 -17.00 uur en vrijdag koopavond
