Zolang er vaders zijn, heeft men
wat op hen aan te merken
Demannenbroeder'is nu de vader
die zijn kamer gaat behangen
H.
D
D.
M.
O
ESSSHf a-=
Overpeinzing
en interviews
bij Vaderdag
WOENSDAG 16 JUNI 1976
- et komt nog altijd
voor, dat rouwadvertenties met de
aankondiging van vader's heengaan
worden besloten met de zinsnede
„Zijn leven was werken". Aldus
wordt over het graf heen lof toege
zwaaid aan de man, die misschien
wel juist ten. gevolge van deze over
matige inspanning het tijdelijke
met het eeuwige heeft verwisseld.
Het behoort tot de merkwaardige
verschijnselen van deze tijd, dat in
derdaad nog veel vaders zich dood
werken. Toen in 1919 de Arbeids
wet Aalberse werd aangenomen -
waarna de Kamerleden uitbarstten
in het Wilhelmus als hadden zij zo
juist de slavernij afgeschaft - vroe- tieve aspecten van zijn werk: me-
gen volksopvoeders zich bezorgd af chanisatie, automatisering, toene-
of niet veel arbeiders in deze zee mende vervreemding van door de
van vrije tijd zouden verdrinken. technologie beheerste arbeidspro-
De bioscoop werd gezien als cessen enz.
pootste profiteur van deze ontwik- Maar lang niet alle vaders zijn
keling. ,,De acht-urendag levert gelukkig. Het mooiste „speelgoed"
den bioscoop duizenden aan han- (superbrommer, audio-visuele ap-
den en voeten gebonden mensen", paraten, auto, werphengel, sauna,
verzuchtte een predikant. Hij pleit- barbecue, buitenlandse vakanties
e,j^j,0r ''8ees iJ_,ze°elijk en en een eindeloze reeks van andere
godsdienstig opvoedend en opbou- verworvenheden) blijkt niet toerei-
wend werk en vond bovendien dat kend om veler onlustgevoelens op te
aansluiting bij de Burgerwacht de heffen,
discipline zou kunnen bevorderen.
Toen deze wijze woorden gespro
ken werden, reden er in ons land
31.000 personenauto's. Een tiende
deel van wat er nu rond rijdt. Naar
veler oordeel greep de zedelijke ver
wildering op „een schrikwekkende
wijze" om zich heen. De vrouwen
uit het bezit van een kleurentelevi
sie of de eerste Jaguar.
ntbreekt het vader
■en doel? Zeker niet. Hij streeft
het bezit van een eigen huis of
- ten» een tweede woning, een aardig
begonnen „vleeschkleurige kousen jacht misschien of het solarium dat
or5-n t" "etfnde kapper zlJn aan zijn huisvrouw eindelijk die ge-
schaar m hun vlechten zetten; er bronsde tint zal geven van badnim-
werden schunnige bladen gelezen fen uit zijn reisgids. De banken
(„Het Leven en de weerzmwek- kunnen het niet aan met het ver-
bffPraktuken van het strekken van persoonlijke leningen,
Neo-Malthusianisme leidden tot om het wachten op de verwezenlij-
ongebreidelde bevrediging van de king van allerlei wensen te bekor-
genotzucht ten
En zo wordt het leven van veel
vaders toch nog werken, tot er de
dood op volgt. „Evenals de revolu
tie eet de welvaart haar eigen kin
deren op", verklaart een wat pessi
mistische ingewijde uit het bank
wezen. „Ontelbare vaders - en
hun gezinnen - gaan gebukt onder
de last van veel te hoge hypothe
ken. Geraffineerde advertenties
praten de mensen leningen aan te
gen een hoge rente, voor dingen die
ze best kunnen missen. Het „kee
ping up with the Jones" heeft in
vader die als nieuwe wijken, waar de midden
knaap, jongeling of zelfs volwassene klassers bijeen wonen als in een get-
voor bioscoop en korte rokken ge- to, zenuwslopende vormen aange-
waarschuwd werd, leeft nog, want nomen,
tot kort voor de oorlog bleven de
echo's van deze boetepreken in ons
land weergalmen. Hij heeft zijn
vrije tijd nog aanzienlijk zien toene
men dank zij o.m. de vijfdaagse /yy
werkweek en langere vakanties. De
ondergangsprofetieën ten spijt is
zijn ziel niet verwoest door het bio
scoopbezoek. Ook heeft hij geen
ruggemergtering gekregen, tenge- De mensen willen niet voor el-
volge van de door Johanna Bree- kaar onderdoen en vinden altijd wel
vo?£ °^hulde -Stomme Zonden weer nieuwe wensen, die bevredigd
menZfTP™ toen,!e^ren'teza" moeten worden. En daar ga je dfn
£fn 6 hchVngenru' met het leven dat zo goed zoi kun-
e?weTdehfve^91^T^rth"'
naar's
gevauen. ven ais moeder eigenlijk niet ge-
Leo J. Leeums
treffelijk de gespreksthema's. Zij
hebben, afhankelijk van het milieu,
de kleine of middenklasse auto tot
onderwerp, de tuin, de belangrijk
ste voetbalwedstrijden op de televi
sie met als topper het verschijnsel
Europacup, het toenemende ge
bruik van drugs („heb jij nog een
sigaar voor me?"), de nivellering
die veler te hoog gegrepen bestaan
op losse schroeven kan zetten.
Opgroeiende kinderen worden
soms door enige walging bevangen,
als zij hun „welvaartsouders" bezig
horen. Een andere jongeman: „Als
je die vaders bij elkaar hebt, zijn
het soms net ouwewijven, ze kun
nen eindeloos zeuren over hun
slankheidsdiëten, terwijl ze nergens
van af kunnen blijven. Ze zitten te
hijgen op trimfietsen, alleen maar
om 's avonds weer eens lekker te
kunnen dineren".
„De meeste vaders zijn als de
dood voor een stickie, terwijl dat
beetje weed veel onschuldiger is
dan hun sigaretten. Maar echt re
laxed zijn ze nooit, 't Is óf werken,
óf die zogenaamde ontspanning
(meestal met veel drank of wezen
loos bij de TV hangen). En dan
zeuren ze nog over een zwembad in
de tuin, waar je eigenlijk geen barst
aan hebt". We zijn benieuwd wat
deze zoon voor Vaderdag heeft ge
kocht...
Wat vroeger voorbehouden was
aan een kleine groep bevoorrechten
is voor miljoenen bereikbaar gewor
den. De „bourgeoisie" van weleer is
uitgegroeid tot een omvangrijke
klasse mensen, die zich, afhankelijk
van hun afkomst „nieuwe rijken"
voelen, of dit gevoel nu voortspruit
at zijn aardige din
gen vwr ue mensen, maar het be
gint er op te lijken, dat steeds min
der gezinnen hun zegeningen één
voor één tellen. Vaders worden
overrompeld door hun eigen finan
ciële mogelijkheden, maar zijn daar
toch niet helemaal gerust op. Hun
gezag wordt aan alle kanten aange
tast. Het met veel blokken verkre
gen SPD-diploma van de boekhou
der en zijn verdere self-made ont
wikkeling verlenen hem niet meer
de autoriteit van vroeger. Jeugdige
computerspecialisten geven in het
bedrijf de toon aan.
Kennis en ervaring, eens van de
ene generatie op de andere overge
dragen, hebben weinig meer te be
tekenen nu dit „pakket" in bepaal
de technieken drie keer in één ge
neratie vrijwel totaal wordt ver
nieuwd. Het eens zo hoog genoteer
de ambacht gaat niet meer over van
vader op zoon en de tijd dat oude
mensen in aanzien stonden om hun
weergaloze vakkennis behoort tot
het verleden.
Naarmate vader ouder wordt,
kan hij zelfs beter gemist worden.
Dat maakt hem onrustig. De klas
sieke figuur die hij eens was in het
gezinsverband, als verwekker van
de kinderen en dientengevolge be
kleed met een onaantastbare auto
riteit, heeft ook al geen bestaans
recht meer. Er ging een zucht van
ontsteltenis door calvinistisch Ne
derland, toen Bartje niet wilde bid
den voor bruine bonen en de schrij
ver werd om zijn Vrijmoedigheid
berispt. De lezers stemden er van
harte mee in, dat de bengel flink
getuchtigd werd.
Nu sparen alle vaders de roede,
met in hun oren de echo's over een
„krom en verdraaid" geslacht. Zo
lang er gezinnen bestaan zijn va
ders vermaand over hun slapheid in
de opvoeding: met name dominees
zijn daar altijd sterk in geweest.
Oók al in 1920. „Er wordt te wei
nig gehoorzaamheid geëist. Met al
die slapheid kweekt men geen
krachtige karakters, die tóch heb
ben leren buigen voor het wettig ge
zag. Een her- en derwaarts geslin
gerd, wispelturig, eigenzinnig, zich
gewichtig gevoelend geslacht, dat is
het resultaat", las ik in een
zonden krantestuk (van 1920).
vaders van voor
de oorlog hadden hun grote voor
beelden: briljante staatslieden die
soms als helden vereerd werden,
vermaarde predikanten, personen
van vorstelijken bloede. Zelfs daar
kunnen zij geen inspiratie meer aan
ontlenen. Terwijl hun zonen en
dochteren achter de popidolen aan
lopen, stellen zij zich zelf tevreden
met het pseudo-heldendom van su
pervoetballers, die het laatste restje
nationalisme op een laag pitje hou
den.
Een somber beeld dus, voor wie
geneigd is de schaduwzijden van
het menselijk bestaan te beklemto
nen. Geen wonder, dat zoveel va
ders bij gebrek aan contact met de
eigen kinderen, hun eigen jeugd
gaan romantiseren en de ogen slui
ten voor alle ellende van de „goede,
oude tijd". Een van hen: „Vroeger
waren we dolgelukkig als vader met
ons de polder inging, op een mooie
zondagmiddag. Dan liepen we
uren. Ik herinner me nog goed hoe
hij zijn schoen uittrok en daarmee
drinkwater schepte uit de sloot, als
we dorst kregen. We waren met
weinig tevreden".
CHOMEt»
SWEET HOME
Een nostalgische overpeinzing,
van iemand die onder de wijnstok
en de vijgeboom van het eigen lust
hofje zit en hunkert naar het gerus
te leven waar de psalmist in het
zelfde verband van spreekt. Hoewel
het onder handbereik ligt kan hij de
weg terug niet vinden. Soms, als de
televisie aanstaat, hoort hij de verre
echo van Johannes de Heer's gees
telijke liederen, door zijn moeder in
de schemering gespeeld op het huis
orgel.
In veler woning hing toen het
portretlijstje met de foto van een
baardige man en daaronder het
dichtwerkje met de volgende aan
hef:
„Wat vadernaam tot kinderen zegt,
Wie zal ons dat beschrijven?
Zo vroeg reeds in ons hart gelegd
Wie zal die naam verdrijven?"
ntussen loopt een
nieuwe generatie vaders het jaar
2000 tegemoet, aan het hoofd van
het standaard twee-kinderen-gezin
en in een wat ambivalente verhou
ding tot de consumptiemaatschap
pij, waar toch zij het wrevelig, de
profijten van getrokken worden.
Een jonge wetenschapsman, ge
wend om het gedragspatroon van
medemensen te bestuderen, zegt:
„Misschien worden ook zij over
spoeld door de vloedgolf van het
materialisme, waar zoveel oudere
vaders zich op laten drijven. Die
stammen nog uit de tijd, waarin
stoerheid op alle levensterreinen de
echte man sierde. Ai dat gejakker
naar meer aanzien en bezit is gro
tendeels gericht op statussymbo
liek. Dit moet het bewijs leveren,
dat óók hij een geslaagd man is".
De vader, die méér vrijheid kon
bezitten dan wie ook in het verle
den, maakt zich zó druk, dat de
menselijke verhoudingen in het ge
drang komen. Zelfs het veel ge
roemde Doe-het-zelf-werk is vaak
meer noodzaak dan ontspanning,
omdat de vakkundige arbeids
krachten niet betaald kunnen wor
den. Vooral middelbaren benijden
vaak in stilte de zich van hun vrij
heid meer bewuste kinderen, vroe
ger volwassen en veel minder wor
stelend met taboes dan hun ouders.
De manier bijvoorbeeld waarop
jongens en meisjes tegenwoordig
met elkaar omgaan doet veel vaders
bijna knarsetanden. Zij kregen het
gevoel veel gemist te hebben aan
openheid en ongedwongenheid.
isschien tillen wij
overigens veel te zwaar aan allerlei
verschijnselen. Wij zijn een volk
van onverbeterlijke moralisten en
leren weinig van de historie. Door
alle eeuwen heen is er ach en wee
geroepen over het menselijk gedrag.
Je gelooft je ogen niet, als je in „Pa
rade der Mannenbroeders" leest,
hoe ons volk als „totaal bedorven
en aan genotzucht ten prooi" werd
afgeschilderd.
Daar kunnen we nu alleen maar
om glimlachen. Het is best moge
lijk, dat later ons tijdsgewricht ge
zien wordt als de inleiding tot een
nieuw leefpatroon, waarin geaccep
teerd wordt, waar nu nog veel men
sen moeite mee hebben.
Eén ding is zeker, vaders zullen
er wel blijven - wie weet krijgen ze
later tóch weer grote gezinnen - en
zolang zij elkaar opvolgen, zullen er
aanmerkingen worden gemaakt op
hun gedrag. Daar moeten zij ook
maar in leren berusten.
Leo J. Leeuwis
kan worden". Dat is dan de
iemand uit het bankwe-
dom, die hem ten deel
Was het vroeger al een hele presta- IUIBt
tie als de vaders in de nooddruft stem
van hun gezinnen konden yoorzien, zen
thans wordt alleen aan kampeerar-
tikelen 650 miljoen gulden uitgege
ven. Plezierjachten verdringen el- f II
kaar in de nieuwe havens, de knut- I
selaar van weleer is een M_ nnlan„
«eworien, goed schoolmelkver,trekking ter sprake
tod W?e™to er nog^et een ham !"rara' b'«k' dal lal van tindare"
veroorloven? Vaderdag 1^6 zj Op^'ieto"
generatie zelfs in de stoutste fanta- vader
sieën niet van heeft durven dro- Eén van hen: Ik ben a„een
npn n.uweSSOireS V°aT u"" mdjo^" maar een studeermachine. Het eni-
nen auto s en gereedschappen zul- ge belang dat in me gesteld wordt,
len weer tot de favoriete geschen- betreft de vorderingen op school. Ik
ken behoren, afgezien van allerlei moet bereiken wat mijn vader
luxeenmerendeejs^erb^igeore- denkt dat hij bereikt heeft. Zo is
het hier in de buurt overal. Als ze
bij elkaar op visite zijn, is het eerste
onderwerp van gesprek de studie.
Hoe het verder met je gaat, doet er
minder toe, als de toetsen en tenta
mens en examens maar gehaald
worden, „want de maatschappij
stelt tegenwoordig zoveel eisen".
Volgens mij stellen de mensen zélf
de eisen. Enfin, dat noemen ze dan
het werken aan je opvoeding".
Wie op zo n overigens aoor de Intussen slikken veel vaders iets
consumptiemaatschappij bewust in weg, als zij in gezelschap (op het
het leven geroepen dag het resul- tuinfeest bij de buren bijvoor-
taat van onze koopdrift beschouwt, beeld) hun braadworstje boven het
moet tot de conclusie komen dat vuur van de barbecue houden Wat
°°k, de vroeger zo slovenge vader1 is er toch aan de hand met Jeroen?
eindelijk het verloren paradijs heeft Hij heeft alles wat hij zich wensen
herwonnen. Hij beschikt over alle kan; méér in ieder geval dan zijn
attributen om zich in zijn vrije tijd vader, die in zijn jeugd zovéél ge-
als mens te ontplooien, afhankelijk mist heeft, en druk bezig is met
van zijn karakterstructuur. Dit competities en inhaalmanoeuvres,
moet hem voldoende compensatie om te bewijzen dat óók hij zijn
kunnen verschaffen voor de nega- mannetje staat. Hij beheerst voor
paraten zoals die voor de badka-
IS an aan de laders in ons toch zo nijve-
te tandje een toenemende geniak-
zucht worden verweten? Bestuurders van
allerlei organisaties eh verenigingen be
klagen zich er over. dat zo weinig mannen
..ergens de schouders onder willen zet
ten". Zodra het gaat om functies die. ver
antwoordelijkheid en (onbezoldigde)
werkzaamheden met zich mee brengen,
kost hel moeite om de gelederen aan te
vullen.
De ferme jongens en stoere knapen van
weleer hanteren als belangrijkste gereed
schap hun flesopeners. zitten op weelderi
ge bankstellen naar de televisie te kijken
en vallen achter het stuur van hun auto
aan vervetting ten prooi, zo klagen veel
onheilsprofeten. Vooral op het protes
tants-christelijk erf leeft er een wat ro
mantische heugenis aan de tijden van wel
eer. Toen gingen de ..mannenbroeders"
er nog geducht tegenaan in kerk. staat en
maatschappij.
Hun wereld stond niet op losse schroe
ven. Een onverbrekelijke triniteit van
voorzitter Imet hamer) secretaris en pen
ningmeester (eventueel ..essen" als lei
ding moest worden gegeven aan jonge-
dochters en vrouwen) beheerste het ver
enigingsleven. Adjuncten hielden zich ge
reed om in te springen hij ontstentenis
van één der functionarissen. Notulen wer
den nog niet gestencild of op handjes op
genomen. doch met gedragen stem voor
gelezen en voorzien van krachtige handte
keningen in de archieven bijgezet.
/t de vader van ons tijdsgewricht het ver
gaderen beu geworden en dreigt zijn
gemeenschapszin verloren te gaan7
Ik vraag het aan een in deze kring ver
ijsde vader, die op vele terreinen des le
ns aan bestuurstafels heeft gezeten. Het
ort man. dat als toentertijd vaderdag
had bestaan een carhidlantaarn voor zijn
jwiet ten geschenke zou hebben gekre
nt jont ook des winters de bijeenkom
en getrouwelijk te kunnen bijwonen).
Mijn gastheer geniet van zijn rust in
■n middenstands woning met kamerbrede
HOMEV
SWEET HOME
itWN
n bestaan
tapijten. Zijn gehuwde zoon laat de tele
visie warm draaien voor ..Sport in Beeld"
en het doffe honken van popmuziek met
veel electronische basgitaren, is op de bo
venverdieping hoorbaar. De tamtam van
hel welvaartsoerwoud, waarin veel rond
of kort na de eeuwwisseling geboren va
ders zich voelen als ontdekkingsreizigers,
die het spoor hijster dreigen te raken
Ik heb hel gevoel op bezoek te zijn bij
de ooggetuige van een bijna gewelddadige
omwenteling van ons cultuurpatroon.
Maar als er iemand is die de kunst ver
staat om alles ..in het licht van de tijd" te
zien is het we! deze bejaarde.
..Kijk eens aan", zegt hij bedaard, „je
moet de dingen niet mooier maken dan ze
zijn. Ook vroeger was er maar een kleine
kern van mensen die van alles en nog wat
opknapten. Veel mannen werkten van 's
na hun dagtaak volkomen afgebeuld: de
lust om in allerlei verenigingen en organi
saties te gaan zitten vergaat je dan wel
Je was toen al bevoorrecht, als zulke
taken op je schouders werden gelegd. Het
betekende in elk geval, dat je
had. menswaardig genoeg
iels voor anderen te kunnen betekenen.
Er was misschien ook meer te doén.
Ik heb vroeger in de kerk met de zak
gelopen Ials collectant dus) maar tegen
woordig staan ze hier met een schaal bij
de uitgang en dattrmee basta. Als diaken
telde je je vingers blauw aan de kerkcen
ten. nu gooien ze de opbrengst in zo'n
machine van de bank en klaar is kees
Ook het liefdewerk is in veel opzichten
gemechaniseerd, zo blijkt uit het
relaas van mijn zegsman. Hij stelt me de
vraag, hoeveel mensen er nog aan de dèur
komen, met kwitanties en collectebussen
oorbeeld De giro acceptkaart heeft
..Natuurlijk, er is nog genoeg te doen.
Maar niet meer zo officieel in de oude
structuur van een soort driemanschap dat
vaak wat autoritair pogingen doet om de
lampen brandende te houden. De mensen
worden tegenwoordig op een uodere ma-
hij de werkzaamheden betrokken.
Eén grm
Yschil it
t de
tude strijdvaardigheid of het nu gerefor
meerden betreft of socialisten, om maar
twee voorbeelden te noemen. De dingen
waar je voor gevochten hebt zijn groten
deels bereikt.
Het is niet meer nodig je het vuur uil
de sloffen te lopen voor het bestaansrecht
van christelijke scholen en organisaties.
Ze zijn er en worden erkend.
Zo hebben ook de SDAP'ers van vroe
ger hun heilsstaat grotenaeels kunnen
verwezenlijken.
En wat zie je nu gebeuren? Als je een
maal bereikt hebt waar zo hard voor ge
vochten is. komt de terugslag. Het triom
fantelijke gevoel van de overwinning
maakt plaats voor een zekere moedeloos
heid. want alles blijkt toch niet zo vol-
maakt te zijn als je gedroomd had. De
welvaart bijvoorbeeld wekt steeds nieuwe
begeerten. Je ziel hoe de grenzen van het
..hebben" eindeloos verlegd worden naar
de horizonten van een nog groter bezit.
vader lui geworden? Op zoek naar
medestanders voor bezigheden tot nut
van het algemeen kom ik heel andere
mensen tegen dan er vroeger „in vergade-
ring bijeen" waren. Een jonge vader, in
het blauw dat onafhankelijkheid sugge
reert. loopt achter de wandelwagen,
waarin zijn zoontje zit met de eens door
alle progressieve ouders zo verfoeide
speen in de mond. In vader s baard zou
een vogeltje kunnen nestelen. Als hij een
kemelsharen mantel aantrok zou ik me
oog in oog wanen met een oudtestamenti
sche aartsvader of profeet.
Is deze huisvader de hope des vader
lands en zullen zijn kinderen eindelijk de
grazige weide als speelterrein krijgen,
waarop de wolf en het lam tezamen wei
den? Voorlopig loopt hij het vtiur uit zijn
sandalen voor het stichten van crèches en
peuterspeelzalen. Hij trekt met gelijkge
zinden de polder in om bedreigde knotwil-
zuigt op inspraakbijeen-
pup-
zich regen het rollenpatroon en protes-
sumptie-maatschappij.
Als deze vader nog kerks is zal hij
waarschijnlijk meer inspraak van de ge-
vragen. Hij brengt bij een doop-
ddbloemen mee en'streeft naar
een meer horizontale geloofsbeleving.
r\ e hedendaagse vaders verschillen
LZ evenveel van elkaar als zij altijd
gedaan hebben en de vraag of zij minder
actief zijn dan vroeger, is daarom moei
lijk te beantwoorden.
Een middelbare man: „Toen mijn
dochtertje thuis kwam van het oranjefeest
op Koninginnedag en ik vroeg welke spel
letjes de onderwijzer allemaal verzonnen
had kreeg ik ten antwoord. ..Mijnheer
was er niet. die moest zijn kamer behan
gen". Dat gaat met toch wel te ver.
Ik rep mij spoorslags naar het hoofd
van een schoof om te informeren naar de
vermeende luiheid in deze gelederen. Hij
geeft toe, dat behangen op Koninginne
dag voor een onderwijzer niet uitgesloten
is. Gemeentebesturen en Oranjevereni
gingen nemen hem ook hij dit soort feest
jes wel eens werk uit de handen.
..Waar wij onder gebukt gaan is een
soms overtrokken perfectionisme, niet al
leen in onze kring. Vroeger waren de va
ders" en moeders wekenlang betrokken bij
de voorbereidingen van zo'n dag. Er
moest veel meer geïmproviseerd worden,
met goedkope middelen. Tegenwoordig
krijg je overal subsidie voor. alles wordt
kinderen nog reikhalzend naar uit. nu zij
alles krijgen wat hun hartje begeert?"
Gelukkig ziet deze onderwijsman licht
puntjes: ..Op veel scholen worden de ou
ders veel nauwer hij het werk betrokken,
ook daadwerkelijk. Bij mij gaan ze mee
op schoolreisje. Wij vierden Koninginne
dag in onze eigen wijk. tr waren vaders
die pannekoeken stonden te bakken en
een demonstratie touwtrekken gaven.
Pr komt iets terug van de eenvoud uit
f-' die goede oude tijd, toen de armoe
de tot deze soberheid dwong. Nu zien veel
mensen in iets simpels weer de kenmer
ken van het ware. Helaas is een andere
kant van het leefpatroon in onze dagen
minder bevorderlijk voor deze ontwikke
ling. Tal van vaders beschikken theore
tisch over veel meer vrije tijd dan de man
nen in vroegere generaties, maar weten
die niet altijd dienstbaar te maken aan de
gemeenschap.
Toch worden er, alle jammerklachten
ten spijt, altijd weI weer liefhebbers ge
vonden om iets te doen. Het opofferen
deelement in deze taken werd en wordt
overigens wel eens overschat, omdat men
sen met een bepaalde persoonlijkheids
structuur in deze banen tevens hun ont
spanning vinden en er een zekere ambitie
in kunnen verwezenlijken.
