■VADER
ABRAHA
'Eenrichtingsverkeer in
zending is ten einde'
Waarom zo hard,
Henk?
OPREIS
algemeen!
^DAMSON,
Ds. Lukito helpt Nederlandse kerken
t&de Doelen Rotterdam
t**
VADER ABRAHAM
ZANGERES ZONDER NAAM
Nieuwe uitgave
Kleine Gids'
Collectanten
voor tbc
termeulen
39S
termeulen
óteen
tjed>
keil i
Zes dagen naar waddeneilanden
Voorjaarsreis
naar Parijs
termeulen
meditatie
Pastor in een oude wijk
DE HAVENLOODS DONDERDAG 3 MAART 1977
9-570
MAASSLUIS Wie de woorden „zending" of „missie" uitspreekt
denkt dan in het algemeen aan christen-mannen en-vrouwen die uit
het Westen (de „eerste wereld") naar landen in Azië. Afrika of La-
tijns-Amerika (de „derde wereld") worden uitgezonden om in
woord en daad het evangelie te verkondigen. Aan dit eenrichtings
verkeer lijkt nu een eind te komen, niet omdat er geen zendings
mensen meer naar de derde wereld zouden gaan (gelukkig wel),
maar omdat nu ook een beweging op gang gekomen is in tegen
overgestelde richting. De enkele jaren geleden in Bangkok gehou
den Wereldzendingsconferentie heeft deze ontwikkeling krachtig
gestimuleerd door erop te wijzen dat voor elk land geldt dat zen
ding dient plaats te vinden binnen en vanuit het eigen land. ..Zen
ding in zes continenten" was de uitspraak van „Bangkok", die gro
te bekendheid kreeg.
In dat kader werd in 1974 door de
Indonesische Christelijke Kerk van
West Java een predikant naar Neder
land uitgezonden: ds. Lukito Hando-
jo. Met hem hadden we dezer dagen
een gesprek in zijn woning in Maas
sluis-West. Daar vestigde hij zich met
zijn vrouw en vier kinderen na een
oriëntatieperiode in Oegstgeest.
door E.J. MATHIES
grote zaal - zondag 13 maart - 20.15 uur
met medewerking van
Mieke, Ronny Tober, (121/2 jarig jubileum),
de Kermisklanten en
het Vader Abraham Orkest
f7.50. f 12.50, f 15.-en f 17.50
Kaarten verkrijgbaar aan de kassa van de Doelen.
Telefonisch reserveren dagelijks 12-16 uur
010-132490.
economic
travel service
voordelig reizen
Elke kliënt een waardevol
kennismakinos-aeschenk
(linnen(!) reistas inhoud)
Kies bij ons uit meer dan
1000 vakantie-bestemmingen
Alle reizen onder volledige
garantie.
Bel nü voor toezending
reisinformatie:
010 -12 92 50 of 12 92 37
Schiedamsedijk 71a Rotterdam
(verlengde vd Coolsingel)
Voor de zesendertigste keer is
onlangs „De Kleine Gids voor de Ne
derlandse sociale verzekering" ver
schenen. Déze nuttige uitgave van de
Vereeniging van Raden van Arbeid
geeft al sinds jaar en dag praktische
informatie over bijna alles in de socia
le verzekering. Verder zijn enkele
hoofdstukjes over Algemene Bij
standswet, Rijksgroepsregeling
werkloze werknemers, Wet Sociale
Werkvoorziening en het Voorlich
tingscentrum Sociale Verzekering
opgenomen.
Ook 'vindt men er in een duidelijk
schema dat de sociale verzekerings
wetten en de daarbij behorende uit
voeringsorganen laat zien en een sa
menvattend overzicht van de per 1 ja
nuari j.l. geldende premies en uitke
ringsbedragen.
Om het geheel te kompleteren is een
adreslijst in het boekje geplaatst, dat
de adressen vermeldt van alle bij de
uitvoering van de sociale verzekering
betrokken instellingen.
De gids is voor een gulden verkrijg
baar bij elke Raad van Arbeid.
Straks komt 't nieuwe weekblad Privé. Privé voor u.
Van Henk van der Meyden en zijn mensen
Privé wordt liefde op 't eerste gezicht.
Daarom krijgen de snelle beslissers de twee
nummers die in maart verschijnen gratis.
En een welkomstattentie: een Privé button en^
een serie Privé stickers. Met de kans op een
Privé-diner voor twee in de Club Privé in Amsterdam
Vul de voor-intekenbon in.
Dan zit u straks op de eerste rij. Privé
Wdetyïemfe geziekt
Privé is voor mij liefde op 't eerste gezicht
Ik neem daarom een kwartaalabonnement t 15, -
halfjaarabonnement f 30,
jaarabonnement a f 60, -
en krijg de nummers van maart gratis, en het
welkomstcadeautje met kans op 'n Privé-diner voor twee
Naam:
Ik wacht met betalen op de acceptgirokaart
In open enveloppe zonder postzegel sturen aan
^Weekblad Privé, Antwoordnummer 1980, Amsterdam
Ds. LukitoHandojo, geboren in
1932, studeerde theologie in Jakar
ta en aan de Yale University in de
Verenigde Staten. In 1960 werd hij
predikant van de Indonesische Chris
telijke Kerk van West-Java in Jakar
ta. Met een onderbreking van een
verblijf in de V.S. was hij ruim der
tien jaar pastor van een wijkgemeen-
te van - laatstelijk - zo'n 3.600
mensen in de Indonesische hoofd
stad. In 1967 nam ds. Lukito het
initiatief tot het oprichten van een
zendstation naast het kerkgebouw.
Een aardige bijzonderheid dat dit op
't ogenblik de enige christelijke ra
diozender in Jakarta is. Vele uren
per week is de zender in bedrijf. Het
is geen wonder dat ds. Lukito een
graag geziene gast is in de gebouwen
van de Wereldomroep in Hilversum!
Ds. Lukito kwam naar Nederland na
een uitnodiging van de kant van de
generale synode van de Nederlandse
Hervormde Kerk. Waarom juist hij
werd gevraagd weet ds. Lukito niet.
Hij had nooit naar een dergelijke
functie gesolliciteerd. Wel genoot hij
in zijn land de nodige bekendheid
omdat hij voorzitter is geweest van
de synode van de Indonesische Chris
telijke Kerk van West-Java én lid van
het bestuur van de Indonesische
Raad van Kerken.
Het was voor ds. Lukito en
vrouw een moeilijke beslissing,
alleen omdat het ging om een u
diging naar een heel ander werelddeel
met alle gevolgen ook voor het gezin,
maar ook omdai het ging om een
gloednieuwe functie die op dat mo
ment nog nauwelijks omschreven
kon worden.
Nederland
Maar de sprong werd gewaagd. In
1974 kwam het gezin Lukito naar
Nederland. Eerst naar het Zendings
huis in Oegstgeest, later naar Maas
sluis. In de eerste periode werden tal
van contacten gelegd, vooral met ker
kelijke instanties. Op het ogenblik is
de situatie zo, dat ds. Lukito een deel
zijn tijd werkzaam is in de
wijkgemeente West van de Hervorm
de Gemeente van Maassluis. Verder
-Os. Lukito: kerken moeten tneer
„samen op weg"zijn.
houdt hij contact met gemeenten in
Zuid-Holland en trekt hij voor het
overige deel van de beschikbare tijd
het land in om (o.a.) op gemeente
avonden te spreken. Ook gaat hij
zondags vaak voor in kerkdiensten.
„Ik stel het erg op prijs om na die
diensten met gemeenteleden van ge
dachten te wisselen", zegt hij.
Waarover spreekt ds. Lukito op de
gemeente-avonden dié hij bezoekt?
Niet over het werk van de Westerse
Vorig en begin dit jaar zijn weer
talrijke gevallen van tuberculose
waargenomen. Vooral in Rotterdam
moest een groot aantal nieuwe
(meest jeugdige) patiënten worden
geregistreerd. Nederland is in een
sitiuatie gekomen waarin de TBC
nauwelijks meer afneemt omdat er
ene reservoir is van vier miljoen
mensen, boven 40 jaar, die in
vroeger jaren besmet zijn en jaarlijks
slechts 3 pet. in aantal afnemen.
De staatssecretaris van Volksgezond
heid heeft dan ook beslotende tbc-
bestrijding te handhaven. Voorko
ming, begeleiding van nieuwe
gevallen en voortdurende zorg voor
oud-patienten vergen jaarlijks zeer
aanzienlijke bedragen. Om voortzet
ting van dit werk mogelijk te maken
wordt ook dit jaar de Emmabloem-
coilecte gehouden: donderdag 24,
vrijdag 25 en zaterdag 26 maart.
Stichting Emmabloemcollecte
kan nog best wat collectanten ge
bruiken, Wie voor dit goede doel met
de bus wil rammelen kan zich tele
fonisch in verbinding stellen met het
bureau: nummer 010-135410.
Ideaal voor de amateurkweker.
Groeikasje van blauw/grijs of bruin
plastic met glasheldere kap en
24 turfpotjes. Ideaal om in de
kamer voor te zaaien, om kleine
stekken op te kweken of om op
het balkon of in het keukenraam
een kruidentuintje aan te leggen.
Dit groei/bloeikasje, kompleet
met turfpotjes (waarin u de plant
laat staan, dus geen overplant-
schok), koopt u nu voor nog géén
vier gulden. Afmetingen 36x22x
Van f 8,95 v
Extra turfpotjes:
24 stuks van f 2,50 voor f 1,85.
120 stuks van f 7,65 voor f 6,40.
PoHuxs"
14057.
t eh°01*880-
kerken overzee en over bekeringen
door „ons zendingswerk" in Indone
sië. Nee, hij is in Nederland voor
óns, om de gemeenten en hun leden
te helpen bij de vervulling v
missionaire opdracht hier. E
wel in wezen hetzelfde, maar toch
ook heel anders. Want in feite is,
is in Nederland door heel wat kerk
mensen al naar voren gebracht, ook
Nederland, ook West-Europa,
stuk zendingsgebied geworden,
onkerkelijkheid neemt toe er.
werfkracht van de kerken is betrek
kelijk gering. Daarom juist is het een
voorrecht dat een Indonesisch predi
kant de Nederlandse kerken wil ko
men helpen.
De situatie in Indonesië is heel
ders dan die in Nederland. Daar vor
men de christenen een kleine minder
heid naast de grote Islam-gemeen-
schap. De kerken in Indonesië heb
ben zo heb ik ook zelf op een
cente reis door Indonesië ervarei
een grote werfkracht, ook al staan
ze niet op de hoeken van straten. Je
zou kunnen zeggen dat de Indone
sische kerken en hun leden dageüjks
leren het Evangelie vóór te leven, al
gaat het dan met vallen en opstaan.
Samen
Een van de dingen die ds. Lukito tel
kens weer benadrukt is dat de kerk
een wezenlijke taak heeft in c
menleving. De kerken moeten
zijn mening wat minder bezig zijn
met hun onderlinge verschillen en
veel meer met wat zij samen voor de
samenleving kunnen doen. Hij vindt
dat de gedachte van „samen op weg"
veel meer in praktijk gebracht moet
worden. Ten sterkste verwerpt hij
uitspraken van predikanten en an
deren die inhouden dat samen-doen
niet zou „hóeven".
Het is erg belangrijk dat deze Indo
nesische predikant zo sterk accentu
eert dat de christenen in Nederland
niet alleen veel voor de mensen ver
weg (zending, missie) kunnen bete
kenen, maar ook voor mensen dicht
bij. De wijze waaro ds. Lukito een en
ander naar voren brengt, is beschei
den (hij is er echt de man niet naai
om te zeggen: zo móet het, en niet
anders), maar ook overtuigend, zeg
gen de mensen die met hem gespro
ken hebben.
Dat hij zich met zijn gezin in Maas
sluis heeft gevestigd is niet toevaUig.
Ds. Lukito had ook ergens anders in
Nederland kunnen komen, maar dit
gebied met zijn hoog geindustrali-
seerde samenleving boeide hem.
Het gezin Lukito blijft tot op z'n
vroegst 1978 in Nederland. De uit
zendingsperiode kan tot 1981 ver
lengd worden. Velen hopen dat het
vertrek inderdaad pas in het laatst
genoemde jaar zal plaatsvinden om
dat ze persoon en werk van ds. Lu
kito op hoge prijs stellen. Hij heeft
ons met zijn kennis van zaken, zijn
ervaringen in eigen land, maar voor
al door zijn evangelische bewogen
heid véél te vertellen.
CARAVAN VERHUUR?
Voorjaarsbeurs
voor verzamelaars
De vereniging „Geode" houdt zater
dag 19 maart in de zalen van de
Walburghal in Zwijndrecht een voor-
jaarsbeurd van mineralen, edelstenen
fossielen en schelpen. De beurs is
geopend van 10 tot 17 uur. Tevens
worden er vele machines ter ver
werking van edel- en eierstenen ge
toond.
Op 400 meter tafel zijn ook buiten
landse inzendingen vertegenwoor
digd met materialen uit de gehele
wereld.
Nog net even meegenomen.,
voor de laatste koude dagen van
dit jaar. Prachtige 100% acryl
pullovers in diverse soorten:
Colpullover in uni rood of appel
groen of een rood/marine streepje
in de maten 92 t/m 128.
Jaquard pulloversin ecru met
roestbruin in de maten 116 t/m
164. Uit de prijsseries van
f 12,75.tot f 17,95 nu voor
slechts
I
I
E
I
't Is leuk de jongste nieuw- I
bouwwijken
Vanuil de auto te bekijken, m
Niet meer zo saai, rechttoe,
rechtan
't Bewijs dat het ook anders
BH
I Doch woont daar soms een E
kennis van je.
Vraagt die je op bezoek dan f
kan je.
Twee dingen doen. Een smoes I
I verzinnen
Of....aan een rampentocht f
beginnen
't Is avond en geen hond op
Eén dame, die aan het hollen j,
I slaat
Wanneer je haar de weg vraagt, fj
Ze gilt.
Ze denkt dat je wat anders wilt
Je trekt weer op, loopt ginds I
Wellicht dat je hém vragen kan. f
Misschien dat die de weg hier
kent.
Hallo, hallo, weg is die vent. I
Bruggetje over, rechtsom, i,
linksaf.
Hier moet 't toch wezen, f'
je bent bek-af.
I
I
r 't is, alleen het
l
omstandig uit gaan j
hoe hij het
Die wet
Hij wil
leggen
Maar weet i
moet zeggen.
Wéér rijdt je door een labyrinth
Totdat je het bij toeval vindt. I
't Adres, het naambord, hier
moet 't zijn!
Zijn jullie daar, ha. dat 's fijn!
Kom binnen, zeg, kon je het
vinden?
Wat zeg je dan, het zijn je
vrinden.
Je zegt, het viel allemaal best
1
LEEN DE ZWART
Zeg n
11 anders..r
Van 23 n 28 april organiseren
wij wederom met in samenwerking
met Vanderkaay-Reizen te Nieuwer-
kerk a.d. IJssel een prachtige
reis naar de waddeneilanden. Zater
dag 23 april: vertrek per autocar
8.00 uur uit R'dam. Via Alkmaar
(koffie met gebak) naar Harlingen
voor de lunch. In de namiddag per
veerboot naar Terschelling (vaartijd
i. anderhalf uUr).
Wij logeren in het grote hotel Europa
met volledige verzorging. We maken
een rondrit over het eiland en prach
tige wandelingen. Ook gaan we een
dag naar Vlieland, met rondrit en
lunch. Voor avond vermaak is er
dansen in het hotel, er is een dia
avond over Terschelling en kunt u
gaan kegelen.
De zesde dag in de namiddag per
Koegelwiek (Snelboot) terug naar
Harlingen, waar onze autocar weer
wacht. Na het afscheidsdiner in
Alkmaar zijn we ca. 23.00 uunweer
in Rotterdam. De reissom is f.280.-
p.p. (toeslag 1 persoonskamer f.20.-)
anuleringsverzekering f.9.- p.p. De
Van donderdag 31 maart t/m zondag
3 april organiseert De Havenloods
een vierdaagse vooijaarsreis naar Pa
rijs. Evenals verleden jaar zullen we
in het Paris Lyon Palace Hotel loge
ren, waar ook alle maaltijden ge
bruikt zullen worden. Met diverse
rondritten zullen we u Parijs laten
zien, wij maken een tocht naar Ver
sailles en bovendien krijgt u gelegen
heid om te winkelen. Wilt u extra
theaterbezoek, de reisleider weet er
alles van en de touringcar is steeds ter
herschikking.
De prijs bedraagt f. 297,- per persoon
(1 persoonskamer f.20,- toeslag) in
clusief logies en alle maaltijden in ho
tel, alle rondritten in Parijs, de tour
naar Versailles, koffietafel op heen-
en terugweg en groot afscheidsdiner
bij Breda.
Verzekeringen: reisverzekering be
draagt f. 1,-per persoon (annulerings
verzekering f. 8,91 per persoon.
Voor boekingen en inlichtingen kunt
u terecht bij De Havenloods, Prins
Hendrikkade 14, Rotterdam, tel.
010-132170 (mej. M. de Klerk).
reiscomb.verz. A (f.1.- p.d.) is L
de reissom inbegrepen; U kunt zie.
aanmelden bij de Havenloods tel 01C
132170 en bij Vanderkaay reize;
tel. 01803-2776.
Sportief...
Het staat goed en het zit prima zo'n
zwaar sportvest van 100% acryl. In
twee verschillende modellen en in
goed kombineerbare kleuren: zwart,
marine of groen. Maten S-M-L( 48
t/m 52/54). Nu voor bijna 1/3 van
de normale prijs!
Bijna negen jaar geleden stapte ik als pastor de parochie Ver
losser en Barbara binnen. Een grote parochie, die zich uitstrekt
over Rubroek, Oud en Nieuw Crooswijk en Kralingen-West.
Het gebied telde negen jaar geleden nog drie monumentale
kerkgebouwen. De Koninginnekerk (NH, ree'ds enkele jaren ge
leden afgebroken), de Barbarakerk (sloop is in volle gang) en
de RK-kerk aan de Goudse Rijweg (wordt afgestoten omdat
onderhoud voor een kleine parochiegemeenschap onmogelijk
is).
Binnen de wijk heeft zich een volksverhuizing in gang gezet,
die niet meer te stuiten lijkt: parochianen verhuizen naar gra
ziger weiden, gastarbeiders, Surinamers (in Oud Crooswijk al
meer dan 40 proc.l) betrekken legaal of illegaal de leeggeko
men woningen, het aantal open gaten, dichtgetimmerde pan
den, maken de wijk meer en meer tpt een woestijn, waar het
leven niet goed is.
Hoe moet je in zo n wijk pastor zijn?
Het lezen van allerlei mooie beschouwingen levert geen at
doend antwoord. Je begint maar gewoon rond te kijken, je te
oriënteren en voor je er erg in hebt zit je weer over de oren in
het werk
- de parochianen voor wie je staat, kampen met veel moeilijk
heden. Het is een hard gelag voor de kleine kudde die blijft, de
ene na de andere kerk te moeten afstoten. Er volgen vele en
dikwijls emotionele vergaderingen „Is alle moeite die we ons
getroost hebben een kerk te bouwen, in stand te houden, dan
voor niets geweest?" vragen parochianen zich af. Hoe vang je
al deze gevoelens van in-de-kou-staan op? Het kost veel tijd en
energie om met elkaar antwoorden te vinden op deze overrom
pelende ontwikkeling.
- Tegelijkertijd en in hetzelfde tempo verpaupert de wi|k. Je
ontmoet bewoners en werkers die er iets aan willen doen. Wat
ligt er meer voor de hand dan om met deze mensen contact te
zoeken? Voor je het goed en wel beseft zit je in een gekraakt
pand, vecht je mee voor betaalbare huren
Heeft dit alles met pastor te maken?
Op dat moment voor mij een theoretische vraag. Stel je voor:
zondags sta je te preken over „gerechtigheid", we moeten naar
een samenleving toe waarin ieder mens „tot zijn recht" kan ko
men. 's Maandags echter is er een malafide huisbaas, die voor
een onbewoonbaar pandje, dat bijna tegen de kerk is aange
bouwd, f.2500,- sleutelgeld vraagt. De buurtbewoners zijn ra
zend, pikken het niet en besluiten tot kraken over te gaan. Als
je dan niet helemaal schizofreen bent, doe je gewoon mee, pas
tor of niet.
Van het een komt het ander: in 1973 wordt de projectgroep
stadsvernieuwing opgericht. Je hebt dan met andere bewoners
al zoveel woonellende gezien en meegemaakt dat je als vanzelf
sprekend in dat hele proces van stadsvernieuwing betrokken
raakt. Dikwijls wordt wel de vraag gesteld of de kerk een taak
heeft in de stadsvernieuwing. Er worden zelfs studiedagen aan
gewijd. De vraag stellen is echter iets anders dan er tot over de
oren inzitten
Van tijd tot tijd komt er in Rotterdam eenaantal pastores, die
werkzaam zijn in oude stadswijken, bij elkaar om over de
vraag: „hoe moet je in zo'n gebied als pastoor functioneren?"
na te denken. Er is geen duidelijk concept van: dit behoort wel
tot de taak van de pastor, dat niet. We luisteren naar eikaars er
varingen en zoeken samen een weg. Hoe kun je als kerk, als
pastor, een bijdrage leveren om van deze jungle een stukje leef
bare stad te maken? We ontdekken aan elkaar dat we er
allen op een verschillende manier bij betrokken zijn: de een be
steedt meer tijd en aandacht aan de groepering kerkgangers, de
betrokken bij de problemen die spelen in de ver
ander i«
schillende buurten. We hebben echter één punt gemeenschap
pelijk. Niemand zegt: wat ik doe, dat is dé weg. dat is pasto
raat, zo moet het.
Je bewegen buiten het kerkgebouw, zelfs buiten de kleine
groep kerkgebonden parochianen, roept heel wat reacties op:
„Dit heeft niets meer met de kerk te maken". „Wat je doet is
communisme, maöisme". „De kerk heeft zich uit de oude
wijken teruggetrokken". Soms hoor je ook het tegenoverge
stelde: „kerken, pastores, zouden die veel meer moeten doen".
Spanningen zijn er ook, omdat je met zoveel dingen tegelijk
bezig bent. Enerzijds heb je je taken binnen de parochie:
weekend liturgie, geloofsgesprekken met groepen mensen,
zoeken naar alternatieven wanneer een kerk dicht moet.
Anderzijds ben je bezig met allerlei activiteiten op wijk- en
buurtniveau Ik vraag me dan wel eens af: zou ik maar niet
kiezen óf voor de groep kerkgangers óf voor de wijk. Dat lukt
me nauwelijks. Ik vind dat je kerk en wijk niet los van elkaar
mag zien, dat kerk en samenleving van alles met elkaar te
maken hebben. Theoretisch is iedereen het hierover eens, maar
hoe het praktisch moet?
Deze versie vind je ook terug in de nu al weer bijna vergeten
pastorale beleidschets van het bisdom Rotterdam: „In geheel
ons bisdom, en in alle geledingen, dient de vraag aan de orde
te komen: „wat kan de kerk in dit dorp, in deze stadswijk
inbrengen opdat de mensen die er zijn gevestigd, tot meer
geluk en vrede komen?"
De vraag dient aan de orde te komen, jawel, maar dan niet al
leen in vrijblijvende discussies. Deze weg zal ook geprobeerd
moeten worden: al denkende en doende, doende en denkende.
Een duidelijke weg is er niet, je zult hem met elkaar moeten
vinden en maken.
GIJS VAN WIJK, PASTOR.
