Amnesty International stelt
Vorsterregiem aan de kaak
SSSSotSSw®
ÏÏoiïïïïïïï-
S"^»ówRDM,00ra
In Anti-apartheidsjaar:
>teen
tjeci
keil*
www
Feestelijke Godsdienst
DE HAVENLOODS DONDERDAG 19 JANUARI 1978
«ALGEMEEN-
-Onlangs hebben de Verenigde Naties besloten het jaar 1978 uit
rte roepen tot Internationaal anti-apartheidsjaar. Dit als protest
tegen de toegenomen onderdrukking van de zwarte bevolking in
'Zuid-Afrika, een van de weinige landen waar de discriminatie in
de wet is vastgelegd in plaats van verboden. Zoals gezegd, vooral
de laatste twee jaar is de situatie in dit land sterk verslechterd.
Honderden zwarten zijn tijdens demonstraties gedood, duizenden
zijn gearresteerd waarvan er velen al tijdenlang in voorarrest zit
ten zonder uitzicht op een eerlijk proces.
Vorig jaar oktober werden niet min
der dan 17 organisaties voor zwarte
bewustwording en het Christelijk
Instituut van Dr. Beijers Naudé (een
multiraciale kerkelijke organisatie)
verboden. De pers kan zo langzamer
hand geen kant meer uit. Het aantal
mensen dat op politiebureaus of in
gevangenissen onder verdachte om-
j standigheden sterft neemt steeds toe.
:En onderdrukkende wetten maken
dit allemaal mogelijk, zoals de wet op
^Meo
Dobbetop
Minder dan de helft-
var» de normale prijs betaalt u
nu voor deze sportieve corduroy
tuinrok (100%katoen) met twee
steekzakken en nog andere geini
ge details. Geheel gevoerd, maten
36 en 38,
Van 47,50
het terrorisme, die het mogelijk
maakt iedereen voor onbepaalde tijd
in eenzame opsluiting te houden.
Geen aanklacht
Wat deze afschuwelijke situatie in de
praktijk inhoudt wordt duidelijk
wanneer we de ervaringen van enkele
door Amnesty International geadop
teerde mensen bekijken. Bijvoorbeeld
die van Oshadi Jane Phakathi. Zij
werkte, naast haar baan als verpleeg
ster in Pretoria, mee aan het Christe
lijk Instituut van Zuid-Afrika. Op 24
augustus 1976 vielen leden van de
veiligheidspolitie haar woning binnen
en werd ze gearresteerd. In dê Fort
gevangenis in Johannesburg werd ze
120 dagen vastgehouden zonder aan
klacht en zonder vorm van proces.
Zelf vertelt ze:„Later werd ik drie
achtereenvolgende dagen onder
vraagd en tussen de ondervragingen
door mishandeld. Daarna moest ik
op aanwijzing van de veiligheidspoli
tie een verslag over mijn activiteiten
herschrijven. De indruk moest ge
wekt worden dat ik de politie vrij
willig inlichtingen verstrekte over
andere mensen. Ze dwongen me
kwitanties te tekenen die lange tijd
terug gedateerd waren om de indruk
te wekken dat 'ik op de loonlijst
van de politie stond.
Martelingen
Ze oefenden druk op me uit door
mishandeling, electische schokken
rond mijn middel en op mijn borsten
terwijl ik geblindoekt was. Ik werd
ook in een electrisch bevroren zak
gestopt en aan een ijzeren staaf opgeh
gen tot ik bijna stikte. Ik heb twee
weken in eenzame opsluiting door
gebracht." Daarna werd Oshadi
vrijgelaten en kreeg een banning-
order voor vijf jaar opgelegd. Offi
cieel was haar nog steeds niets ten
laste gelegd. In 1977 verliet ze Zuid
Afrika.
Een tweede triest verhaal is dat van
Harry Gwala. Hij is een van de men
sen die tijdens een proces in juli van
het vorig jaar in Pietermaritsburg ver
oordeeld werd tot levenslange ge
vangenisstraf. Harry Gwala is 55 jaar
oud en was sedert 1953 actief in de
zwarte vakbeweging. In 1964 werd
hij al veroordeeld tot 8 jaar gevange
nisstraf, vanwege het werven van
mensen voor het African National
Congress, waarin hij ook een functie
bekleedde. Nadat hij zijn straf had
uitgezeten werd hij onder huisarrest
gesteld en in 1975 weer gearresteerd.
De belangrijkste getuige tegen hem
Robbeneiland: hier bevinden zich de meeste zwarte politieke gevangenen.
had na 17 maanden te zijn vastgehou
den en gemarteld een belastende ver
klaring afgelegd waaruit zou blijken
dat Harry Gwala mensen had gerecru-
teerd voor een militaire opleiding in
Swaziland. Harry zelf bleef, ondanks
wekenlange ondervragingen en inti
midaties, bij zijn verklaring dat het
om een vakbondsscholing ging.
actuele informatie georganiseerd.
Informatie
Wie materiaal over Zuid-Afrika
vangene in Zuid-Afrika" (F3.-) de
actiekrant Blank en zwart voor de
wet ongelijk en een affiche (beide
f0.50). Een folder is gratis verkrijg-
baar. Bij Amnesty is een en ander te
kan zowel bij Amnesty International bestellen bij het secretariaat in Am-
als bij het museum terecht. Verkrijg- sterdam, 3e Hugo de Grootstraat 7,
baar zijn het rapport „Politieke ge- tel. 020-84.79.05, postgiro 454000.
2M
j Kwebbel tussen twee zussen in
de bus en dat ging zó:
Meid, nou was ik toch m'n
parapluie
kwijt, die mooie bruine
- 't is nietwaar
ja, je weet wel, die met die
leren greep, zo'n schuine.
- oh ja, die schuine
't was net een rijzweeppie
ja die, ik had hem bij de halte
laten staan.
- sufferd
ik ben toen naar 't politieburo
gegaan en ik vroeg
hebben ze hier ook bijgeval
mijn dure paraplu gevonden??
- 't is zonde
het was zo'n mooie dure bruine
met zo'n leren handgreep,
ja zo 'n schuine.
- ja, 't zajjemaargebeure
Die agent die zee
kom maar is effe mee.
- wat je natuurlijk dee
Allicht, meid, en daar stond-ie
dezelfde leren greep, nog mooi
er zelfs
en ook zo'n schuine
maar 't was een gele plu
en niet een bruine
- pech, zeg!
oh nee, ik zee, die is van mijn.
En t
i ik thuis kwam zee n
Dat is hem niet, dat is een gele.
En ik zee, wat kan mijn dat
schele.
De leren greep is toch dezelfde,
zo je ziet
Dus is-ie bijna toch van mijn
of niet?
Logica van dirrekie goochem,
zee me man,
- ach die stomme Jan.
Ik hoorde het zo a\
nik dacht,
I", je
Dat is nóu vrouwenlogica, g
Leen de Zwart I
J
Grote actie
Dit zijn slechts enkele voorbeelden
van de vele duizenden. Redenen te
over dus voor Amnesty International
om van 18 januari tot 23 maart een
grote internationale actie tegen het
regiem in Zuid-Afrika te organiseren.
Amnesty wil: vrijlating van de poli
tieke gevangenen, beëindiging van en
onderzoek naar martelingen, ophef
fing van de onderdrukkende veilig
heidswetten en afschaffing van de
doodstraf. Verder meent Amnesty
dat de apartheid moet worden afge- f
schaft, die in feite de wezenlijke
oorzaak is van het politiek gevangen
schap in Zuid-Afrika.
Tijdens de duur van de actie zullen in
Rotterdam en wijde omgeving diverse
acties en informatiedagen georgani
seerd worden. Amnesty staat daarin
niet alleen. Ook het museum voor
Land- en Volkenkunde besteedt aan
dacht aan de situatie in Zuid-Afrika.
Samen met Amnesty, Wereldwinkel-
Centrum en de Chilibeweging is daar
namelijk ook van 18 januari tot 23
maart een fototentoonstelling met
gespec'i
SSwfoo"»1"
AMSTERDAM ROTTERDAM ROTTERDAM ARNHEM EINDHOVEN
Keizersgracht 510 Jonker Fransstraat 121A Karet Ooormanstraal 35» Ir J P van Mut|lwi|kstraat M Hooghuisstraat 2
Tel 020 - 262693 Tel 010 - 138065 Tel 010 - 127546 Tel 065 - 422970 Tel 040 445653
Open maandag t m zaterdag Open maandag t m zaterdag Open: maanoag t m zaterdag Open maandag t m zaterdag Open maandag t m zateroa
9-18 uur, donderdagtp' 9-18uur vri|oagtot21 uur 9-18 uur. vri|dagtot21 uu 9-18 uur, oonoetoagtot21 9-18uur.vti|oagtol21 uur
Behalve In Amsterdam zijn alle iel
Te bereiken met tram 1 en
let op
het juiste nr Reiskosten voor 2 personen
510 binnen Nederland bij aankoop volledig betaald!
él I
wn 'Whiïm
föe-fc&nltfes
Kleine apartheid: zwart en blank streng gescheiden.
Ke,t Me»/»
Dubbelop
Vast voor de vakantie...
Een driedelige set skaikoffers.
Deze sterke koffers zijn voorzien
van twee beugelsloten, een midden
zekering en 3 scharnieren.
De gevoerde binnenzijde heeft een
dekselbegrenzing en 2 elastieke ban
den om de bagage op zijn plaats te
houden Maten 65 cm, 70 cm en
75 cm. In de kleuren naturel, bruin,
groen of zwart.
Nu geen I40, - maar per nest van
3 stuks
vetMe0/
Dnbbelop
Melita koffiezetautomaat
in luxe kadoverpakking met
onbreekbaar filter en een vuur
vaste kan. Bovendien een maat-
schepje, filterzakjes en ont-
kalkpoeder.
Voor 8 kopjes
koffie
van 89,50 voor
Ter overweging
Vaak moet ik een afspraak maken voor een in
terview. Van de secretaresse van de persoon, die
ik op het oog heb, krijg ik dan meestal te ho
ren: „Och, meneer heeft het zo ontzettend
druk. Ik weet niet of het zal gaan". Eén van de
medewerksters van de heer Van Dijk antwoord
de heel royaal: „Meneer zal zeker naar zijn ver
mogen U van dienst zijn. Daar kunt U op reke
nen. Belt U dan en dan maar terug". Ik weet
niet, of dit de manier van reageren van één per
soon is of een joodse wijze van omgaan met
andere mensen. Het laatste is niet ondenkbaar.
Het prettige en feestelijke heeft een sterke
plaats in de joodse godsdienst. Duidelijk bleek
ons dit uit het gesprek met de heer Van Dijk.
Muziek en zang
Direct in het begin van onze ontmoeting gaat
het gesprek over muziek en zang in de joodse
geloofsbeleving. Gezongen wordt er in de syna
goge elke sabbat en vooral op de vele feestda
gen, die men kent. De heer Van Dijk vertelt met
groot élan over een vroegere rabbi uit Assen, die
in zijn tijd een geweldige zanger was, maar met
hetzelfde vuur ook over Prof. Bloemendaal van
de R.K. universiteit in Nijmegen die op het
ogenblik de eerste voorzanger is in Amsterdam.
Er is, naar ons verteld wordt, een cassette van
joodse liederen op eigen melodieën van deze
man te koop. Naas* de hebreeuwse komt er een
nederlandse tekst op voor.
Niet alleen in de synagoge wordt gezongen,
maar ook thuis. De heer Van Dijk vertelt over
de vrijdagavond: „De traditionele Joden hebben
vaak grote gezinnen. Na de maaltijd gaan zij
vaak zingen. Prachtig is het om dat met elkaar
te doen. De niet-joden denken dan dikwijls, dat
een koor bezig is te zingen"
Soberheid niet in trek
Vaak hebben wij gehoord van het wettische ka
rakter van de joodse godsdienst. Bij ons leeft de
veronderstelling, dat soberheid en karigheid wei
het leven zullen bepalen. „O neen" zegt ae
heer Van Dijk tegen ons, „God heeft alles ge
maakt. En dan mogen wii er gebruik van ma
ken, mits net niet tot ae verooaen spijzen be
hoort. Ert wij moeten onszelf wachten voor
overdaad. Natuurlijk mogen wij wijn drinken,
maar wij zullen ei voor moeten oppassen, oat
wij dronken worden. En zo is het met alles.
En wat dit oetreft wordt niets voorgesenreven.
Alles wordt aan jezelf overgelaten. Van jongsaf
wordt echter deze verantwoordelijkheid onze
mensen in de huisgezinnen bijgeoracnt, aeze
stijl van leven" Dat sooerheid en karigheid niet
de hoofdtoon vormen van het godsdienstige Ie
ven bij de Joden, blijkt ook duidelijk, wanneer
wij over de sabbatsviering praten. Allerlei pro
testants-christelijke mensen kennen de zondag
in het heden of verleden als een dag van ernsti
ge en zelfs sombere ingetogenheid.
Sabbat-dag der vreugde
Door het gesprek met de heer Van Dijk heb ik
een heel andere indruk gekregen over het karak
ter van de joodse sabbatsviering. Ik had altijd
het idee, dat deze dag gewrongen was in een
keurslijf van „dit mag niet en dat mag niet". Ik
heb nu het idee gekregen, dat het een dag is van
„hè, nu mógen wij echt eens niets doen; nu mó
gen wij eens aan andere dingen denken en voor
al aan onze God!" De strenge bepalingen zijn
juist gericht tegen het SLOVEN EN SLAVEN
én het niet durven genieten in dit leven. Dié
mentaliteit wordt nauwgezet door de wet ver
oordeeld.
Als de heer Van Dijk met ons praat over de
sabbatsviering fonkelen zijn ogen, maken zijn
armen gebaren en klinkt er bewogenheid in
zijn stem Het is lang geleden, dat Ik een
christen zo over de zondag hoorde praten. Hij
zegt: „Vrijdags wordt alles al klaar gemaakt
voor de sabbat. Het hete nuis moet schoon zijn;
alles moet blinken. De maaltijden voor de vrij
dagavond en de sabbat moeten gereed zijn. Va
der met de kinderen gaat dan 's avonds eerst
naar de synagoge. Moeder heeft dan in de tus
sentijd de laatste voorbereidingen getroffen
voor de maaltijd, die bij thuiskomst gehouden
zal worden. De tafel heeft zij gedekt; de sab
batskandelaren heeft zij ontstoken; een zegen
spreuk heeft zij uitgesproken over het licht. Bij
thuiskomst zingt men ter begroeting een lied,
waarvan het thema is „vrede zij UI". En dan
zingt de man voor zijn echtgenote het loflied
op de huisvrouw uit Spreuken 31"
Het huwelijksleven
Wij vragen ae neer Van Dijk: Zingt de traditio
nele Jood dat lied elke weex voor zijn vrouw?
Wij krijgen een bevestigend antwoord en daar
na praten wij over net jooase nuwelijksleven.
Wij noren, dat er bij de traaitioneie joden wei
nig echtscheidingen voorkomen. Met een ge-
aempte stem vertelt de heer Van Dijk, dat de
reinigingsweiten voor de vrouw veel vragen aan
onthoudingsvermogen „Dat heeft zeKer zijn
betekenis zegt de heer Van Dijk.
„lemana neeft als zin hiervan aangegeven. Als
mens zul je je moeten wacnten voor een aierlij-
ke lustbevrediging. Hierin zit ook een stuk be
scherming voor de vrouw. De vrouw heeft in
het joodse leven toch een grote plaats. Zij be
paalt door heel haar houding in sterke mate het
joodse gezin". Di* onderdeel van het gesprek
ronden wij niet helemaal af, maar wij krijgen uit
alles deze indruk: Door het wekelijks eerbewijs,
door de gevraagde ontzegging en door de grote
gezinnen kennen de traditionele joden nog
hechte huwelijken.
Dag der gemeenschap
Na over het huwelijk gepraat te hebben, spre
ken wij verder over de sabbat. Wij kunnen hier
niet alles weergeven. Wij horen dit: „Zo feeste
lijk mogelijk zijn de maaltijden, is de wijn en is
het camenzijn". „Anderen, die hiervan iets
mochten meemaken", zegt de heer Van Dijk,
„zijn hierop vaak jaloers. Verder wordt naast de
liturgische vieringen veel aandacht gegeven aan
het met elkaar denken en spreken over God,
Zijn wil en Zijn daden. Op de middag van de
sabbat is de synagoge echt een leerhuis. Daar
door hebben de traditionele joden ook veel
kontakt met elkaar. Zij vormen een gemeen
schap". Wij zeggen:,,Als ze zo'n gemeenschap
zijn, zullen ze ook wel problemen met elkaar
hebben". Lakoniek krijgen wij ten antwoord:
„Zeker, maar dat is niet erg. Dan hebben wij
ook iets om weer uit te praten"
Het wonder
Tenslotte vraag ik de heer Van Dijk, of hij het
met een wonder vindt, dat Sadat naar Jeruza
lem reisde. Nu raakt de heer Van Dijk eigenlijk
in vervoering: „een groot wonder, maarrond
Israël heb je toch met de grootste wonderen te
maken; een volk, dat zo'n kleine twee duizend
jaar over de wereld verspreid is. Men zei, dat
de hebreeuwse taal dood was en dat joodse zang
en muziek geen toekomst had. En zie, alles leeft
weer Het wonder van Israël! Bij ons vertrek
worden wij er sterk bij bepaald. Wij gaan door
het kantoor heen en spreken onze verwondering
er over uit, dat er zoveel mensen werken. „Dat
is nog een gevolg van het verleden", zegt onze
gesprekspartner. „Vroeger woonden er 13.000
joden in Rotterdam, nu 800. Een 95 pet. van
onze mensen is in Duitsland omgekomen" Het
gaat door ons heen, noe heeft een volk onder
zoveel vervolgingen, zoveel leed en lijden stand
kunnen houden?
Is net misschien, doordat men altijd weer ae
sabbat der vreugde wist te vieren en met elkaar
een gemeenschap vormde? in ieder geval: In
Israei scnuiit een groot geheim.
A.J. Janssens.
