KAROTTENFABRIE
OUDE GLORIE HERS
u
J
635
Peper opent monument
spec\aleaanb^diN
EEN GEHEEL^
VERZORGDE VIEfT
PROVINCÏENTOCHT
DE QHAVENLOODS_
Na de
sluiting
van de
mijnen viel
het doek
Snuif,
vroeger
een begrip
KWALITEIT VOOR MINDER GELD
25.00
16.95
59.00
VOOR MOEDERDAG
Boek en langspeelplaat
van 29.90 voor 9.9
Elly Ameling heeft het lied in het middelpunt van
haar muzikale leven geplaatst. Door middel van
het boek, ruim 100 pagina's met vele foto's krijgt
u inzicht in dat leven en door de grammofoon
plaat krijgt u een idee van haar schitterend talent.
Ze zingt werken van Bach, Vivaldi, Mozart, Schu
bert, Satie, Faurè, Gershwin, Wolf en Gounod; 14
zeer uiteenlopende liederen, op een dusdanige
manier dat ze voor een ieder vertrouwd worden én
een genot om naar te luisteren zijn.
Voor slechts 9.90 liggen de elpee en het boek sa
men bij de balie van
VOOR DE LEZERS VAN
DE HAVENLOODS
Vt nMïtIILWL/O- -
3 28 APRIL 1983
l.s.m.
Snel&Co
organiseert
De havenloods
1e Pinksterdag
22 mei 1983
Deze interessante tocht, met veel afwisseling, voert door de pro
vincies Zuid-Holland, Utrecht, Gelderland en Noord-Brabant. Onze
eerste stop is op de Utrechtse Heuvelrug, waar in de plaats Leersum
de koffiepauze zal worden gehouden. Vervolgens vla Rhenen, over de
beroemde Grebbeberg, Wageningen, Renkum en Oosterbeek naar
Arnhem. Na Arnhem gaan we door de Betuwe en via Nijmegen naar
het prachtig gelegen Berg en Dal. Hier gebruiken we in Restaurant
'ParkTlvoll'een uitgebreide Gelderse koffietafel. Na de maaltijd bestaat
er voor de liefhebbers nog de mogelijkheid om een half uurtje in het
amusementspark TivoH' rond te kijken.
Hierna komen we door één van de mooiste streken van ons land, we
gaan namelijk via de Zeven Heuvelenweg naar Groesbeek. Bij Gennep
steken we de Maas over en komen in de provincie Noord-Brabant.
Langs een attraktieve route bereiken we het bekende plaatsje Oisterwijk
waar we midden in het vennenaebied de middagpauze zullen houden
Tevens zal de moderne touringcar hier tijdelijk worden verwisseld voor
ouderwetse paardekrachten. Want hoe kunt U nog meer genieten van
al het moois dat de Brabantse natuur te bieden heeft, dan vanaf uw
plaats in een huifkar, die in een rustig tempo door een paard wordt
voortbewogen?
Voor het diner zetten we koers naar Made, waar in Hotel "t Trefpunt'
nog een fijn diner zal worden geserveerd.
Terugkomst te Rotterdam om ca. 21.00 i
50
Ter gelegenheid van het
tweehonderd jarig bestaan
van Van Nelle, schonk de di
rectie van deze genotsmidde
len-fabrikant ruim een jaar
geleden een schilderij van de
Rotterdamse kunstenaar Van
de Doel voorstellende het ka-
rottenfabriekje aan de Pias-
zoom, aan het gemeentebe
stuur. Een symbolische over
handiging van een geldbedrag
van 250.000,- ten behoeve
van renovatie van het histo
risch bedrijfje.
Vrijdag aanstaande wordt het
opgeknapte karottenfabriek-
je officieel geopend door bur
gemeester Peper.
Op deze pa
gina wordt een overzicht ge
geven van de historie van de
fabriek, het verval en de uit
eindelijke goedkeuring van de
plannen tot renovatie, waar
voor met name de heer
Meijerman, directeur van het
Historische Museum, zich
heeft ingezet.
INBEGREPEN: PRIJS:
■het vervoer per luxe touringcar
-koffie met gebak
-een uitgebreide Gelderse koffietafel met huzarensalade
-een huifkartocht in de omgeving van Oisterwijk
-een 3-gangen diner, bestaande uit:
soep
Wiener Schnitzel
diverse groenten
sla
gekookte aardappelen
frites
ijs met slagroom
INSTAPPLAATSEN EN TIJDEN:
08.15 uur Rotterdam, Zuidplein, bij Theater Zuidplein
08.30 uur Rotterdam, Centraal Station, bij restaurant "Engels"
Nadere inlichtingen en boekingen op de kantoren van:
Rotterdam: Westblaak 155,010 -135085 K
Krimpen a/d IJssel: Weteringsingel 2,01807 -16899
Vlaardingen: Hoogstraat 122,010 352911
In de tweede kwart van de achttien
de eeuw stonden er in Rotterdam
twaalf karottenfabrieken in zes snuif
molens met ongeveer drieduizend
werknemers. De tabaksindustrie
vormde in deze eeuw en ook nog in
de eerste helft van de 19e eeuw voor
Rotterdam de belangrijkste tak van
nijverheid. Stukken belangrijker
dan de haven.
Sinds 1756 waren molens en fabrieks
panden - gelegen aan wat thans „de
Plaszoom" heet - eigendom van de
familie Hioolen. Een geslacht dat in
elke generatie fabrikanten (n.l. eige
naren van molens) en notarissen op
leverde.
Op een etiket van rondom 1850
lezen wij„Snuif Fabrijk van gebroe
ders Hioolen, Kralingen bij Rotter
dam". Boven in het etiket het fami
liewapen van de Hioolen's links en
rechts van boven naar beneden ta
baksbladeren, potten, gekruiste ka
rotten met de initialen „G.H." er
op, snuifflessen en een tabakskuip.
in 1916 krijgt de gemeente het
groene licht tot onteigening van „De
Ster", „De Lelie" de directeurswo
ningen, de dienstwoningen, de ka-
rottenfabriek, stallen en schuren.
Kortom van de hele opstal en de uit
gestrekte terreinen.
Waarschijnlijk toch in hun eer
geraakt - immers sinds 1756 waren zij
fabrikant ter plekke - voelden de
Hioolen's er niet voor om het bedrijf
als huurder voort te zetten. Liever
verkopen zij de inventaris en de
„goodwill" aan hun personeel. Deze
hebben er geen bezwaar tegen om als
huurders van de gemeente verder za
ken te doen. Noordegraaf en Krijgs
man kopen de maalderij. H.J. Buk
man in 1898 bij het bedrijf gekomen
als jongmaat voor de vaten - verwierf
de Karottenfabriek.
Wanneer de pachter de heer H.J.
Bukman sr. (ruim vier maanden voor
zijn gouden jubileum) op 26 oktober
1947 overlijdt, zet zijn zoon, de heer
H.J.. Bukman jr. met de heer C.C.
van Harrewijn de zaak voort. Nadat
in 1962 Bukman zich uit de zaak te
rugtrekt wordt de heer van Harrewijn
pachter van de molen. Zjjn zoon
houdt namelijk nog steeds de molens
draaiende.
Enkele Noord-Amerikaanse tabaks
soorten als Kentucky en Virginia
waren de aangewezen grondstoffen.
De tabak werd in een „sausbad"
vochtig gemaakt. De gestripte bla
deren werden daarna tot een grote
kegelvormige winterbiet opgerold tot
een lengte van ca. een halve meter
en tot een doorsnede van ca. 20 cm
en met een gewicht van ca. 4 1/2 kg.
Zo ontstond de karot, afgeleid van
het Franse woord „carotte", dat
wortel of peen betekent.
Om deze karotten te „harden" wer
den ze zo stevig mogelijk in een lap
gerold met 'n touw eromheen. Het
aantrekken moest door mannen met
sterke spierkracht geschieden. Zó
strak, dat het sap uit de karot droop.
Na drie weken volgde een nieuw
proces: het „fisseleren", d.w.z. op
nieuw .de karot met een touw stijf
afsnoeren. De karotten werden dan
om te gisten en om te zweten een
tijdje weggelegd. Dit heette „transpi
reren". Een stoperige, nicotine-
- - -- --achtige vloeistof sijpelde dan uit de
Lens - precres tussen „De Ster" en opzwellende karotten. Dit sap werd
_'!™e m' hun riante. directeurs- in die tijd vaak als geneesmiddel ver
kocht. Ook tuinders en plantenkwe-
Uu'»hKX
Het Hioolen-wapen, de snuifflessen,
de kuip, de tabaksbladeren en de
karotten blijven afgebeeld.
Tussen het industriële complex
van molens, paardestallen, kuiperij,
droogschuren, dienstwoningen en fa
briekjes bouwden in 1867 de Hioo-
De karotten worden geradbraakt.
Maatschappelijk Werk in 1977 om de
Karottenfabriek aan de Plaszoom te
Rotterdam op de aanvullende monu
mentenlijst te zetten omdat deze op
slag „een bouwwerk is van belang
uit oogpunt van industriële geschie
denis en volkskundige waarde".
Wanneer dit bericht in Rotterdam be
kend wordt, gaat de Dienst Gemeen
tewerken berekenen hoeveel de reno
vatie wel zal bedragen. Men komt uit
op acht a negen ton. Gelet op de ex
treme hoogte van dit bedrag besluit
het College van Burgemeester en
Wethouders op 14 oktober 1977 tot
sloop van de karottenfabriek. Ach
terstallig onderhoud speelt mede een
rol bij deze beslissing.
kers waren gretige afnemers voor de
bestrijding van insecten. De boeren
gebruikten het als medicament tegen Tevens besluit het college dat over de
bepaalde ziekteverschijnselen bij hun
vee.
Zeefsel
Om te „lageren" werden de karotten
soms gedurende dertig jaren opge
slagen. Een karottefabrikant moest
daarom wel over veel bedrjjfskapi-
taal beschikken. Eén van de dothan
delingen was het „radbraken" van de
karotten. In vier horizontaal rond
draaiende kuipen in de molen, wierp
men brokken karotten. Daarna wer
den ze tegelijk door stampende bal
ken, aan de onderkant voorzien van
tweemaal twee messen, tot een grof
korrelige massa fijngestoten en door
elkaar gemengd,
Door het zeven daarna ontstonden
de gewenste soorten. De grote korrel
werd weer geplet, het eerste goede
zeefsel leverde de zogenaamde karot-
tensnuif op, de fijnere zeefsels wer
den gekleurd en soms van parfum
voorzien. Verpakt in spanen houten
doosjes met kleurige etiketten kwam
„snuif" destijds in de handel.
Tussen de beide wereldoorlogen vond
Piasmolens". Deze directeurswoning „snuif" grote aftrek bij de boerenbe-
kwam recht te staan tegenover het volking in Braband, Zeeland en Lim-
woonhuis van ook een familie in burg. Grote afnemers waren ook
tabak, de Lecomtes. Maar een doch- kloosters. Van de Scheveningse vis-
ter Lecomte trouwde met een zoon sersvrouwen gaat het verhaal, dat zij
Hioolen. hun snuifdoosje bijna dacht en nacht
Het pletten van de korrels.
in het fabriekscomplex aanwezige in
ventaris contact moet worden opge
nomen met de directeur van het His
torisch Museum. Het bestuur van het
Hustorisch Genootschap „Roteroda-
num" en de Directeur van het Histo
risch Museum schrijven verontruste
brieven over dit sloopbesluit van de
wethouder. De Dienst Gemeentewer
ken stelt een nieuw onderzoek in en
beraamt de restauratie op zes ton.
Op 23 maart 1978 bezoekt de wet-
Maar behalve deze toepasselijke at
tributen staat er ook op afgebeeld
een gezicht op het industrieterrein
aan de Plaszoom toen Kortekade ge
heten. Op een etiket uit het begin
van deze eeuw blijkt dat „de Ceres"
vervangen is door een fabrieksge
bouw met rokende pijpen, alsmede
dat de tekst thans luidt: „Gebr's
Hioolen, snuif en karottenfabrikan-
ten te Rotterdam, voormalig Kralin
gen".
houder met portefuëille Sport en
Recreatie de wijkraadsvergadering
Kralingen. Op de agenda staat onder
meer „Recreatieve en Culturele plan
nen voor het Kralingse Bos". De heer
E. Roelofsz - bestuurslid Roteroda-
Het hele complex kwam hierdoor in bij zich droegen. Tot aan de eerste mum en voorzitter afdeling Zuid Hol-
éénhand. wereldoorlog (1914-1918) eindigde u1-,;~
In 1906 besluit de gemeenteraad een een feestelijk diner dikwijls met een
gigantisch havenbekken te laten gra- „rondje snuif" waaraan dames en he
ven: „De Waalhaven". Een van de ren deelnamen,
vele problemen verbonden aan dit
besluit is „Waar stort je de vrijko- Maar de kurk voor de snuifindustrie
mende aarde?" Besloten wordt hier- vormden de mijnwerkers. Immers, zij
voor de drie delen van de diepliggen- mochten, gelet op mijngas, onder-
de polders rondom de Kralingse gronds niet roken. Zodra de Lim-
Plas aan te wijzen. In die tijd be- burgse mijnen tegen het einde van de
stonden er ook reeds plannen voor jaren zestig worden gesloten, valt het
een recreatief bos gelegen langs de doek. Gedaan is het dan met de Ka-
plas. rottenfabriek te Kralingen.
Onteigeningsprocedures worden in
gang gezet. Onderhoud
land Bond Heemschud - breekt in die
vergadering de lans voor de Karot
tenfabriek. Hij en velen met hem vin
den het doodzonde dat dit 19e
eeuwse monument van Rotterdamse
industrie en techniek door het uit
blijven sinds 1969 van onderhoud in
elkaar dreigt te storten. Een gebouw
dat afgezien van het historische as
pect architectonisch een belangrijke
visuele waarde heeft. De hoogte van
de nok is gelijk aan de hoogte van de
omloop van de zo perfect-gerestau-
reerde „Lelie". Fabriek en molen
vormen een eenheid.
NU MBT 10% KORTING
O Ml
MERANTIE (hardhout)
geschaafd op voorraad
HOUTWAND
Een houten wand, u kunt
het ook.
Wandplaten, o
STEENSTRIPS
iJST
Chipwoodtegels 40x40 cm per stuk
Grenen schrootjes per meter v.
uk
0.89 i
Schilderijlijst p.rr
Deuren per stuk v.a
Verf 10 modekleuren per blik
3.00
25.00
10.95
Alabastine plafondplast grof en fijn 3 st. 18.95
West Frankelandsestraat - Schiedam
_J
Roelofsz stelt voor het gebouw ten
nutte te stellen van bezoekers van het
Kralingse Bos. Een ieder vindt het
een aantrekkelijk plan. inclusief de
wethouder, maar... de zes ton res-
tauratiegeld is niet beschikbaar. Roe
lofsz beweert dat zo'n groot bedrag
in eerste instantie niet nodig is. Een
eerste klas bouwbedrijf heeft bere
kend dat voor een ton het dak her
steld kan worden. Een niet luxueuse
restauratie is begroot op 265.000
resp. 325.000 gulden. De wethouder
vindt dit een wild idee.
Na felle discussie kiest de wijkraad
de kant der verontrusten. Dezen blij
ven ijveren voor het behoud via een
minder luxueuse restauratie. Deskun
digen voeren - om niet - berekeningen
en ramingen uit. Restauratie-werk
zaamheden worden gemaakt. Op 31
augustus 1978 deelt de minister van
Cultuur, Recreatie en Maatschappe
lijk Werk de gemeente Rotterdam
mee dat hij voornemens is de Karot
tenfabriek op de lijst van bescherm
de monumenten te plaatsen. De ge
meente krijgt van de minister
drie maanden de gelegenheid om
C.R.M. alsnog in overweging te ge
ven het monument weer van de lijst
af te voeren.
Derhalve staat op de agenda van de
raadsvergadering van 23 november
1978 een verzoek van het college aan
de Raad om een brief aan C.R.M. te
versturen met verzoek tot afvoering
van de Karottenfabriek van de aan
vullende lijst van beschermde monu
menten.
Aangenomen
Mevrouw de Vries-Kagchel (PvdA)
en de heren Faasen (D66) en Polak
(VVD) zijn tegen het versturen van
zo'n brief. Zij vragen van het college
nadere argumentering. Zij stellen
voor deze kwestie aan te houden.
De wethouder van Openbare Werken
is bereid om de minister verlenging
van het antwoordtermijn te vragen.
Hij zegt toe uiterlijk in de raadsverga
dering van december met een uitvoe
riger nota op deze materie in te gaan.
Na overleg met de wijkraad Kralin
gen stuurt Roelofsz aan alle leden
van de drie raadscommissies een
brief. Aan de wethouder en de voor
zitters van de raadscommissie te
vens de door deskundigen berekende
restauratieve kostenramingen en
werktekeningen.
Op 22 februari 1979 wordt het her
nieuwde voorstel van het college
tot een verzoek om afvoering van de
Karottenfabriek van de aanvullende
ontwerp monumentenlijst behandeld
door de raad. In een bewogen verga
dering wijst de raad dit verzoek af.
Hij stemt de motie van mevrouw P.C.
de Vries-Kagchel en de heer G.Chr.
Faassen die onder meer het college
verzoekt: „Stappen te ondernemen
die het mogelijk maken de fabriek te
herstellen en zoveel mogelijk in de
oude staat terug te brengen". Stem
menverhouding 26 voor en 12 tegen.
Uit het gemeentelijk fonds Bohré
wordt in augustus 1979 100.000
gulden beschikbaar gesteld voor pro
visorisch herstel van de daken. Bij
brief van 22 december 1980 deelt de
staatssecretaris van C.R.M. aan de
gemeente mede: „dat de zogenaam
de „Karottenfabriek" op de 5e aan
vullende lijst van onroerende goe
deren in Rotterdam is geplaatst". Het
college geeft de raad in overweging
„deze 22 december 1980 brief voor
kennisgeving aan te nemen".
Eenvoudig
De directie van De Erven de Wed. J.
van Nelle N.V. laat onder zeker voor
behoud weten dat zij bereid is in
1982 - ter gelegenheid van haar 200-
jarig bestaan - een aanzienlijk bedrag
als schenking ineens voor de restau
ratie van de Karottenfabriek te willen
storten. Na intensief overleg in vele
vergaderingen kan op basis van zeven
werkgroepvergaderingen op 27 juli
1981 door de directeur van het
Grondbedrijf en de directeur van
Gemeentewerken aan het college van
B W gemeld worden dat - door het
initiatief van de directie van De Er
ven de Wed. J. van Nelle N.V. alsme
de bij een „Exploitatie op low-bud
get basis" de restauratie van de Ka
rottenfabriek mogelijk is.
Het college van B en W gaat op 31
juli 1981 accoord met het voorstel
van de wethouders van Ruimtelijke
Ordening en van Kunstzaken tot res
tauratie in een eenvoudige vormeen
expositieruimte; een dienstwoning
voor de beheerder; een kantoorruim
te.
Ruim een jaar later wordt de stich
ting „Vrienden van het Karottenfa-
briekje" opgericht. Deze stichting
heeft onder meer tot doel financiële
steun te verlenen voor de verdere in
richting van de Karottenfabriek. Men
slaagt erin een bedrag van 60.000 gul
den bij elkaar te krijgen.
Het stelt zich voor met een zekere
regelmaat tentoonstellingen, lezin
gen en andere culturele activiteiten
te organiseren. De eerste tentoonstel
ling in de lage - nog oorspronkelijke
ruimte - behandelt „de Karotten-
industrie in Rotterdam in het alge
meen en de geschiedenis van deze
Karottemfabriek in het bijzonder".
