mi m
DE Q HAVENLOODS
Verzet
'Donder op
dood,
er is werk
aan de
winkel'
DONDERDAG 5 MEI 1983 18 585
Wie 'Onvoltooid verzet' leest, voelt
De ervaringen opgedaan in de Tweede
de woorden als mitrailleurkogels
Wereldoorlog kwamen een aantal jaren
op zich afkomen.
geleden bovendrijven.
Een boek geboren uit wanhoop en haat
De Joodse beer Frank dreigde een
jegens het fascisme en racisme
lichamelijk en geestelijk wrak
verschijnselen die vooral in crisistijden
te worden.
de kop opsteken
De therapie van prof. Bastiaanse
om alle belevenissen uit WO II op
Een sluimerend gif dat eigenlijk nooit
papier te zetten hielp.
weg te denken is en dat als de kans
Achter de typemachine braakte ik mijn
daar is in grote mate toegediend wordt
leven uit: van kleuter tot 1948. Schreef
Zo althans ervaart Cobie Frank,
maandenlang als een bezetene
de Joodse auteur van
ONVOLTOOID
de tijd drong.
'Onvoltooid verzet', het en met zijn boek
Op verzoek van de redactie van
wil de geboren en getogen
De Havenloods heeft, Cobie Frank, in
Rotterdam een ieder waarschuwen
het boek wordt de Joodse voornaam
voor hetgeen hem en zijn soortgenoten
Claudie van Claudiemans gebruikt,
is overkomen.
een kortschrift samengesteld
De 66-jarige nu in Capelle a/d IJssel
woonachtige Frank schreef zijn
indrukwekkend autobiografisch werk
op het kruispunt van zijn leven.
„Onvoltooid veizet" -dat verschijnt
in een periode dat over de gehele wereld
de ons land de doden van de Tweede
Oorlog worden herdacht, een dag later
gevolgd door de viering van de bevrij
ding - is op 23 april al in diverse
Rotterdamse boekhandels verkrijgbaar
De uitgeverij is Futile, Brede Hilledijk
231b te Rotterdam (telefoon 859589).
„Onvoltooid veizet", waarvan wellicht
een vertaling in het Noors en Engels
gaat verschijnen, kost f.17,50.
„Waarom schreef ik dit
boek? de gedachte kwam tus
sen de invloed van medisch
voorgeschreven drugs door de
beneveling en depressies naar
boven drijven. In 1979 was ik
in elkaar geklapt...
Het diep verstopte zocht zijn
natuurlijke weg naar buiten
en een alarm telefoontje naar
prof. dr. Bastiaans was het
gevolg. Ik baalde van alles en
vooral van mezelf. Te lang
had ik geleefd, te veel had ik
overleefd, het hoefde niet
meer. In Oegstgeest werden
mijn hersens onder handen
genomen door de grootste
specialist van Europa.
Vervroegd ging ik naar huis.
Daar zat ik duizelend, tollend
in myn relaxstoel en kon ge
luid noch licht verdragen.
Iedereen was stil, ze wisten
dat ik de dood wilde dwingen
te komen. Lange tijd daagde
ik deze uit, tevergeefs. Ik
bleef leven als een geestelijk
wrak. Toen kwam na maan
den het moment. Verdomme,
dacht ik, verdomme zei ik.
Verdomme schreeuwde ik,
het is afgelopen met die
zin. Glimmerveen werd bru
taal en zijn maat Janmaat
werd geniepig en we leefden
weer in een economische
crisis. Die lui en hun buiten
landse vrienden en bescher
mers hun gang laten gaan'
Ons volk vergiftigen met hun
leugens? En ik in mijn stoel
verlangen naar de dood, die
mij nog niet wilde hebben.
Donder dan maar op dood,
dacht ik. Wacht jij nou maar,
er is weer werk aan de win
kel. Ik ging weer eten, weer
bewegen, naar mijn lievelings
muziek luisteren: Vaughan
Williams, Alan Petterson,
Aunis Sallinen, Sjostakovitch
en de oude partisanen liede
ren van de Maquis, van de
Andartes. Ik sloot vrede met
mijn vroegere leven, een
leven met een overmaat aan
strijd, teveel verzet, overdadi
ge spanning. Die loodzware
druk moest naar buiten, de
methode lag voor de hand. Ik
was toch journalist geweest?
In de oorlogsjaren was mijn
pen zo scherp, als de stiletto,
die ik bezat, en zo hard als
mijn voormalige karate han
den. Met daladorm en librium
in mijn kop ging ik schrijven,
maandenlang, bijna onafge
broken. Achter de typemachi
ne braakte ik mijn leven uit:
van kleuter tot 1948. Schreef
als een bezetene over die
periode want de tijd drong.
In de crisisjaren rondom 1930 trad
door ellende en verpaupering een
mentaal dieptepunt in. De cirsis was
uitzichtloos voor honderdduizenden
steuntrekkers en de kleine midden
stand. De economie zat in het slop,
voor het fascisme was dat de vrucht
baarste voedingsbodem! Het begon
klein, maar hondsbrutaal met valse
leuzen. „Het grootkapitaal was
schuld en de Untermenschen",
Joden. Intussen sloten de fascisten
toch een verbond met het grootkapi
taal. Orders voor de oorlogsindustrie
werden beloofd in ruil voor finan
ciering en justitionele onschendbaar
heid voor de leiders. Geld was er in
overvloed voor uniformen, lokalen,
schendbladen en wapens. Het mon
sterverbond ontstond in Duitsland,
Italië, Frankrjjk, Engeland en....
Nederland. Het vijfde colonnewerk.
Nestelen op hoge plaatsen in indus
trie en politiek, maar wel verdekt.
Infiltreren in de media, de progres
sieve organisaties, het leger, de politie.
De Joden waren een minderheid in
Nederland. Je kon ze beledigen, af
rammelen, betichten van streven naar
wereldheerschappij. De raszuiverheid
van Nederland was in gevaar. Oranje
blanje bleu tegen de Davidster; het
hakenkruis en wolfsangel. En de
Joden waren deels vroom, deels lijd
zaam, of beiden. Lijdzaamheid lokt
onmiddellijke agressie uit, angstigen
worden aangevallen. Zo gebeurde het
en zo leidde het tot de gaskamers.
Ons volk keek toe, liet toe. De mees
te Nederlanders keurden het racisme
af en lieten het bij die afkeuring. De
progressieven, intellectuelen en ker-
kelijken kwamen soms tot fel verzet
en fel verzet komt niet te pas. De ge-
infiltreerde autoriteiten vonden het
ondemocratisch om het fascisme bij
de wet in te dammen.
Paralellen
Thans in 1983 zien we duidelijke
paralellen. Het merendeel van de fas
cisten en en collaborateurs werd niet
bestraft. Thans zitten ze weer op
hun oude, of nog hogere posten en
weer is er sprake van gigantische in
filtratie en provocatie. Weer kunnen
de uitstekend internationaal georga
niseerde fascistengroepen onder het
banier van de democratie hun gang
gaan. Krijgen we een herhaling?
Thans allereerst tegen de Turken,
Marokkanen en andere minderheden?'
Minderheden, die onze groot indus
triëlen en regeringen na strenge selec
tie ons land hebben binnengehaald
met paradijselijke beloften. En de
Surinamers en Antillianen en op
nieuw de Joden. Worden al die groe
pen weer de zondebokken van het
slechte beleid van onze regeerders en
hun economische steunpilaren?
Daarom ging ik schrijven. Men zal
mijn levensverhaal schokkend vinden
Goed, wees geschokt, maar wordt
woedend, ziedend van kwaadheid
over die tragiek. Lach met mij mee,
waar er te lachen is, want ook humor
is een sterk wapen.
Weest niet lijdzaam. Alsjeblieft niet.
Denkt niet, het zijn die anderen, die
beledigd en geslagen worden. Tegen
wie vieze pamfletten worden ver
spreid, tegen wie onze stad geschon
den wordt met witkwast leuzen. U
wordt ook beledigd en uiteindelijk
komt u ook voor de keus. Dacht u,
dat zij u met rust zouden laten? Zo
als bij de nazibezetting van Neder
land uiteindelijk iedereen aan de
beurt kwam, die zijn morele waarden
en zelfsrespect wilde behouden, zo
wil men u nu ook voor de keus zet-
*en: ,Pr'ma> we maken die. Nu we
politiek veel bewuster zijn zullen we
de racisten terugdrijven, de vuilspui-
ters de mond snoeren, de minder
heden in bescherming nemen en met
hen samenwerken tegen het racisme.
Racisme is het beginstation van het
facisme. Je glijdt bijna onmerkbaar
van het een naar het andere. Is het
zo, dat wit beter is dan zwart, of
bruin? Is het zo, dat Christenen beter
zijn, dan Mohammedanen en Joden?
Wie heeft dat ooit bewezen? De ge
schiedenis van de kruistochten? De
progroms in Polen en Rusland? De
Dreyfuss affaire? De Inquisitie?
Men zegt in sommige kerkelijke krin
gen. De Joden hebben Christus ver
moord. Ik zeg: door de eeuwen heen
hebben Christenen andere Christenen
vermoord. Hun onderlinge oorlogen
slachtpartijen zijn ontelbaar. Ge-
f is geen scheidslijn, huidskleur
V
loof i
evenmin en goddeloosheid ook niet.
Roof en macht zijn scheidslijnen
Voor macht heb je slaven nodig, of
hoe je ze ook in onze verlichte eeuw
betiteld. Noem ze wat mij betreft
werknemers. Nederlandse fabrieken
werken in het Midden Oosten en het
Verre Oosten. Daar werken niet al
leen blanke Christelijke Nederlanders
Daar verdienen we onze harde gul
dens, waarvan u er ook een paar
heeft. Daar verdienen we onze record
beursnoteringen, waar u vermoedelijk
geen aandelen in heeft.
'Onvoltooid verzet'
Mijn leven speelde zich af in Rotter
dam. Als leerling op de lagere school
en de H.B.S. werd ik persoonlijk ge
confronteerd met het anti-semitisme
van scholieren, onderwijzers, leraren
en sporters. En ik trof vrienden, die
mij bijstonden. Een beschrijving over
een Rotterdams Joods middenstands-
gezin, met ziin moeilijkheden, zijn
humor, zijn gezinsband. De opkomst
van het georganiseerd fascisme, mijn
vroege gevoelsmatige training tot ver
zet en het bombardement op de stad
het bijzonder op het Strooveer en
Katshoek. De vlucht temidden van
vlammen, puin en gewonde mensen.
Een periode van heropbouw. Dan de
Verwalter (beheerder) de poging tot
oprichting en training van een Joodse
knokploeg.
Het wapentransport voor een studen
ten K.P. uitmondend in de dood van
twee Duitsers en het oprollen van de
knokploegen. De geleidelijke onder
gang van mijn familie. Er volgen de
eerste oproepen van de Joodse Raad.
Mijn getuigenis wat er gebeurde in
loods 24. De Rotterdamse politie,
die mij op bevel van de Gestapo
kwam arresteren. De wraakoefening
op mijn ouders, Gestapo Heemraads
singel, Haagseveer, Westerbork, Aus-
witz. Onderduiken en verzinnen, hoe
terug te vechten. De geboorte van de
gedachte van een landelijk nieuws
bulletin met geallieerde berichten om
het Duitse moreel te ondergraven en
het Nederlandse aanwakkeren. Dui
zenden vellen nieuws schrijven (gevaar
Vandaag het eerste deel van de
oud-journalist die in de oorlog bij de
illegale pers werkte en tevens lid was
van een beruchte Joodse
Rotterdamse knokploeg.
Nieuw adres. De hongerwinter en
geen bonkaarten. Devoedselpakketjes
van Het Parool. Voortgezet verzet.
Geen angst meer voor de dood. Waan
zinnige risico's lopen. Duitsers bruta
liseren, en dan.... ineens de bevrijding.
Verzuchting, maar geen echte blo
heid. Zovele kameraden vielen en
mijn familie werd uitgemoord. Waar
om leef ik nog? Nu komt de geleende
tijd. Op de redactie. Beroepsredacteur
buitenland. Arrestatie van de Verwal-
ter. Bijna de vierde liquidatie. Door
zijn verzet jacht op collaborateurs.
De afscherming door de politieke en
kerkelijke autoriteiten. Het publice
ren over misdadigers, die niet gestraft
werden. Politie waarschuwt: ga zo
door en je krijgt een nekschot. Mijn
vrouw: Je gaat toch door? Ze kende
mij, ik ging door. Ministeries waar
schuwden. Adverteerders dreigden.
Mijn vrienden bij de redactie moesten
mijn artikelen veranderen. Daarna de
koppen van die artikelen. Dat kon ik
niet accepteren. Ik schreef de waar
heid. Maar die kwam ongelegen bij de
heropbouw en het voortgezette com
plot. Belangrijke figuren moesten af
geschermd worden. Volkomen in
tegenspraak met wat de regering in
ballingschap had beloofd.
In tegenstelling met de doelstellingen
van het verzet en de eenheid dwars
door geloof en politieke oriëntatie.
De verbazingwekkende gesprekken
met twee buitenlandse inlichtingen
diensten, de voorbereidingen tot de
koude oorlog. Ik kon weggepromo
veerd worden naar de U.S.A. Nee,
dank u. Dan redacteur van het blad'
van het oud verzet „Strijd". Blijven
waarschuwen met de pen en later
met het woord.
Het bezoek aan de Keulse Bierkeiler.
Alte S.S. kameraden kwamen er bij
een. Het fascisme leefde nog. Ook
Neurenberg was een zoethoudertje.
Kunstschatten en oorlogsbuit ver
dwenen naar Zwitserland en Latijns
Amerika: goed voor de toekomstige
ontwikkeling. Voorbereiding tot neo-
fascism e. Zuivering in Duitsland nog
erger mislukt, dan in Nederland. Oud
nazi's opnieuw op hoge posten, rech
ters, politici, de zware industrie de
banken.
Onvoltooid
Je strijdwil blijft en je ergernis. Maar
de levensjaren volgen elkaar op. Zo
lang het mogelijk is het fascisme en
racisme bestrijden. Mensen op de ge
schiedenis wijzen. Spreekbeurten
voor allerlei groepen, voor de jeugd,
voor de vrouwen onder meer op in
vitatie van de Anne Frank Stichting.
Ik hoop, dat vele mensen mijn boek
willen lezen. En dan het besluit ne
men, het verzet over te nemen. Nee,
ik trek mij niet terug, heus ik ga door.'
Maar physiek gaat het niet meer zo
best. Niemand gun ik, wat ik heb
meegemaakt. Dit hoort een mens niet
te moeten trotseren. Nu heb ik ook
rust nodig om alles tijdelijk van mij
af zetten. Rust vinden in muziek,
studie, ontspanningsliteratuur, op het'
water in mijn boot. Een babbeltje
met onze schaarse vrienden. Zeer veel
kennissen, maar de echte vrienden'
Velen zijn dood, of gooiden de hand
doek in de ring en willen van niets
meer horen. Kapot gemaakt, ook
door de autoriteiten met hun niet af
latende vragenlijsten met strikvragen.
Wat zijn verzetsstrijders? Vreemde
vogels met een tik. Nu ze oud zijn is
de fut er bij de meesten uit.
Hier heb je een verzetsmedaille. Mooi
hè. Rood-wit-blauw met een orapje
veld. Ja, we zijn een beetje laat daar
mee. Bijna veertig jaar. Posthuum
kan ook. Als je invalide bent door de
oorlog, krijg je pensioen en het ver-
zetskruis. Ben je ziek door de tijd?
Geen pensioen. Maar van bijstand
kan je ook leven. Of niet soms? Ver
plichtingen van de staat jegens zijn
zet, als vrijwilligers? Dat moet een
vergissing zijn. Je hoefde toch niet
in het verzet. Ja, we hebben het van
uit de ballingschap in Londen wel ge
vraagd. Maar we hebben nooit iets
als tegenprestatie beloofd. Kijk dus
af en toe naar je verzetsmedaille. Dat
moet toch een bevredigend gevoel
geven?
Heeft De Staat dan geen gevoel? Ze
richten toch hier en daar herdenkings
monumenten op, zoals pas in Wester
bork? Het gevoel van De Staat is als
het steen van de monumenten. Ijs
koud. We laten ons volk de doden
herdenken en dat vinden we wel ge
past, als het maar niet te demonstra
tief is. En de bevrijdingsdag? Uit
eindelijk hebben we besloten, dat die
gevierd mag worden. Laten we dat
nou niet doen in groot verband, want
dan storen onze Duitse Nato part
ners zich daar misschien aan.
Een Duitse scenarioschrijver uitte na
de oorlog de woorden, „die Mörder
sind unter uns"
Als oud Nederlands journalist zeg ik:
Oude en nieuwe racisten zjjn in ons
midden, doe er wat aan!"
VRIJ ONVERVEERD
- 26 APRIL I9«
en verraad dreigde overal) opgejaagd
worden, onder duiken en verzet bie
den, organiseren, weer verraad. Duitse
overval in onze laan. De verkeerde
man wordt gearresteerd. De Gestapo
begrijpt de vergissing te laat. Het ver
verdwijnen van de angst komt, gelijk
tijdig met de hoop de oorlog te over
leven. De vaste wil niet levend ge
vangen te worden genomen en het
plan om door toepassing van geweld
het arrestatieteam tot schieten te
dwingen. Als een rode draad loopt
door het boek de wederzijdse liefde
tussen twee jonge Joden. Een chanta-
gebrief: je geld, wat ik niet had, of
je leven. Vluchten zonder identiteits
papieren, stationscontróles ontwijken.
De fuik in Leidschendam ontwijken
en weer straatcontröle. Gaan zitten
naast de commanderende onder
officier en hem om een shaggie vra
gen en toekijken, hoe anderen in de
fuik liepen. Grusz Gott. Dat is mijn
tram. Het nieuwe onderduikadres
niet safe. Terug naar Rotterdam.
Dakloos. Dan het nieuwe onderduik
adres. De pressie op de Jood en Jodin,
om boete te doen. Gedwongen de
bijbel te bestuderen, of geen eten. De
dominee erbij. Blijven weigeren.
Voor straf in de koude kelder slapen.
Grote teen bevroren. Honger, lang
zaam daaraan sterven. Bij een laatste
flikkering strompelend vluchten.
DE KONINGIN SPREEKT TOT HAAR VOLK
Een vorsteljjk schrijven via de illigale pers
d. r.ilo tot u «orloJit, au ou 11 1»
tijdon do (#lo£onhold Kr
•ehraagt «n draagt. weet da
