Orpheus' dochter leert van haar vaders fout
'Je moet de muzikanten
horen denken en verzinnen'
gras
Rita en Pim:
mr. mrs. Swing
Exclusief naar'Big'
voor Colombine
KUNST CULTUUR AMUSEMENT
'Onafhankelijk Toneel
voegt iets bijzonders toe'
HlR
SclÖ
Open Dag
Academie
Beeldende
Kunsten
Dissidente popmuziek in Dissonantenfestival
HET ZUIDEN DE HAVENLOODS - DONDERDAG 1 DECEMBER 1988
48-580
ROTTERDAM— Pim Ja
cobs en Rita Reys, mr. and
mrs. Swing, zorgen op zon
dag 4 december voor een da
verende sinterklaassurprise
in de grote zaal van De Doe
len. In het Zondagochten-
concert brengt de charmate
'first lady of jazz' samen met
haar sympathieke echtge
noot een programma dat
staat als een huis en swingt
als een trein.
Het kenmerkende touché
van de meesterpianist is de
basis voor de beroemde
sound van het trio Pim Ja
cobs. Bassist Ruud Jacobs en
drummer Peter Yoma zor
gen al meer dan een kwart
eeuw voor constante kwali
teit die het driemanschap tot
ver buiten onze landsgren
zen beroemd maakte. Als be
geleidingsgroep is het trio
Pim Jacobs onlosmakelijk
verbonden aan de Rotter
damse jazzvocaliste Rita
Reys. Rita's muzikale suc-
censsen zijn ontelbaar: Edi-
sons, wereldwijde roem, een
ereburgers chap van de jazz-
stad New Orleans en last but
not least de ridderorde die in
1981 de kroon op haar lange
carrière betekende.
Dat die carrière nog lang
niet ten einde loopt, is zon
dag te horen in De Doelen.
Gastheer Gerard Cox en
gastheer Pim Jacobs ontvan
gen hun publeik op gepast-
swingende wijze. De deur is
al vanaf 10.30 .uur open, het
concert begint om 11 uur.
Kaarten kosten f 12,50,
maar in de voorverkoop bij
de kantoren van de Vereni-
gingde Spaarbank, De Ha-,
venloods en Het Zuiden is de
prijs slechts 11,-.
ROTTERDAM Orp
heus, de Griekse zanger
die stenen tot ontroering
kon brengen, leefde in
een droomwereld. Zijn
enige verlangen was zijn
dode geliefde Euridice
terug te krijgen. Toen hij
de kans kreeg haar terug
te halen uit de onderwe
reld maakte hij één fout:
hij keek om. Door die
beweging verloor hij
haar voor altijd.
De Orpheus van Gerrit Tim-
mers van het Onafhankelijk
Toneel heeft geen verloren
Euridice. Hij is met haar ge
trouwd, ze hebben zelfs een
dochter. Hij leeft wel in een
droomwereld: de wereld van
de mythen en sagen van Afri
ka. Timmers' Orpheus heeft
een reisbureau dat gespeciali
seerd is in reizen naar het pa
radijselijk continent. Hoewel,
paradijs... Oorlog, hongers
nood, ontbossing, armoede en
vervuiling: wat een paradijs
zoy kunnen zijn, is nu de hel.
Troost
De opera Orpheus' Dochter
draait om een jonge vrouw
•van bijna dertig, die al drie
maal in haar leven is gecon-
Studie-informatie
7.12.88 van io tot 21 uur
Blaak io Rotterdam
fronteerd met verlies van een
dierbare: de dochter van de
reisagent Orpheus. Het reis
bureau van Orpheus is gespe
cialiseerd in reizen naar Afri
ka, het continent waar hij zich
het meest thuis voelt. Als Eu
ridice 15 is, besluit hij zijn
gezin te verlaten en zijn Afri
kaanse droom achterna te
gaan. Euridice krijgt een grote
klap, maar vindt troost bij
haar minnaar, Nissos. Nissos
is geen gemakkelijk mens.
Hoewel de verhouding van
Orpheus' dochter en Nissos
gelukkig te noemen is, blijft
hij rusteloos. Hij maakt uit
eindelijk een einde aan zijn
leven.
Het kind dat zijn geliefde
draagt is het enige dat haar
nog aan hem bindt, en ook dat
kind ontvalt haar. Het doch
tertje verdwijnt spoorloos na
een kidnapping. De dochter
van Orpheus en Euridice is
gebroken. Ze vlucht in een
wereld van verhalen, de we
reld van haar vader. Tot ze,tot
de ontdekking komt dat dat
geen oplossing biedt. Ze
neemt het enige mogelijke be
sluit, en gaat weg. Zonder de
fout te maken die haar mytho
logische vader maakte: ze
kijkt niet meer om.
Orpheus' Dochter is een opera
van Michael Nyman op tekst
van Gerrit Timmers, de laat
ste grote produktie van Rot
terdam '88 in de Rotterdamse
Schouwburg. Een opera over
troost, geeft Timmers aan,
waarin iedereen op elkaar is
damse Schouwburg. Ze was te
zienin de openingsvoorstel
ling POL, in Konrad Boeh-
mers opera Woutertje Pieter-
se, en nu in de titelrol van de
opera Orpheus' Dochter. „Het
is een heel lichte zaal, alles is
schoon en nieuw. Het zingt er
lekker.Ik vindt de grote zaal
heel gezellig, de mensen zitten
vlakbij, dat geeft een gevoel
van intimiteit."
Afgesloten
9 Orpheus' dochter met haar
geliefde Nissos op het terras
van hun villa.
Inzet: Mariille Vester.
aangewezen. Vier dansers, vijf
zangers en en drie acteurs ge
ven het verhaal rond Orpheus'
dochter vorm.
„De dochter is de leidraad
voor alle figuren in het stuk",
zegt Mariëlle Vester, die titel
rol zingt. „Alle verhalen spe
len zich rond haar af."
Ervaring
Voor Mariëlle is Orpheus'
dochter dè rol: ze zingt, ze
danst en ze acteert. Het is
haar eerste grote hoofdrol.
„Op het conservatorium in
Arnhem is mijn zangtalent
ontdekt. Van het begin af heb
ik een voorkeur gehad voor
zingen èn spelen. Aan de
dansafdeling van het conser
vatorium volgde ik ook lessen,
en met die ervaring ben ik te
rechtgekomen bij het Ballet
van Vlaanderen, in de musical
Evita, als understudy voor de
hoofdrolspeelster. In de drie
maanden dat ik daar heb mee
gedraaid heb ik enorm veel
ervaring opgedaan, die me nu
weer aan andere rollen heeft
geholpen."
Mariëlle Vester heeft al meer
dan menig andere acteur op
getreden in de nieuwe Rotter-
De dochter van Orpheus is een
zware rol, maar Mariëlle
speelt hem met plezier. Ze laat
trots het decor zien, 'haar' vil
la waar zich het grootste deel
van de opera afspeelt. „We
zingen in deze opera met con
tactmicrofoons, niet alleen
omdat het orkest af en toe ver
sterkt is, maar ook omdat de
enscenering bijzonder is.
Sommige delen van het decor
zijn bijna afgesloten, de bad
kamer en de slaapkamer van
de villa bijvoorbeeld. Als daar
wordt gespeeld, maakt een ca
meraman opnames van de sce
nes. Die zijn dan te zien op een
groot scherm boven het to
neel."
„Dat is typisch iets voor het
Onafhankelijk Toneel: die
proberen altijd iets bijzonders
toe te voegen, een extra laag
aan te brengen." Mariëlle is
enthousiast over de werkwijze
van het Onafhankelijk Toneel.
„Ik heb veel van acteren ge
leerd bij deze produktie, uit
eindelijk ben ik een zangeres
en geen actrice. Aan de ac
teurs, vooral mijn tegenspeler
in de tweede acte, heb ik veel
houvast. Ik heb de dochter, en
haar reactie op de anderen,
goed leren kennen. Het moet
logisch overkomen."
Dochter
Gerrit Timmers, schrijver van
het libretto en regisseur,
merkt in een interview op dat
Mariëlle is 'jügendlichs' heeft.
Ze voelt zich zelf op sommige
punten nauw verbonden met
de heldin van de opera. „Het
karakter van die dochter van
Orpheus heeft wel wat te ma
ken met mijn eigen karakter.
Ze leeft met verhalen, pro
beert goede contacten met
haar dierbaren te onderhou
den. Ze stelt zich gemakkelijk
op, maar barst in woede uit op
het moment dat ze het echt
niet meer aankan. Ik heb me
ook lang afhankelijk opge
steld, en nu pas geleerd alles
zelf uit te zoeken."
Mariëlle speelt drie leeftijden
in de drie bedrijven. In het
eerste bedrijf is de dochter 15,
daarna zie je haar op haar
21ste, en in het laatste stuk is
ze 29. „In elke fase verliest ze
iemand die haar heel dierbaar
is. Eerst haar vader, later haar
geliefde en uiteindelijk haar
kind. Dat doet haar de das om.
Wat het spelen veel gemakke
lijker maakt is dat ik zelf een
dochter heb van 8 jaar. Ik zou
er niet aan moeten denken dat
ze er niet meer is."
Maria Neele
De opera Orpheus' Dochter
is te zien van zaterdag 10
tot en met zondag 18 de
cember (op 10 en 12 try out,
première 13 december, niet
op 11 december) in de Rot-
terdasme Schouwburg.
Aanvang 20.15 uur.
ROTTERDAM De ex
perimentele muziek van
Loos: door critici be
stempeld als verlaten
maankraters, gevoelloos
en troosteloos. De futu
ristische muziek van
deze Haagse formatie is
vanavond te horen in
zaal De Unie in Rotter-
TTT
Lezers van Het Zuiden en De
Havenloods kunnen ver vóór
de officiële landelijke premiè
re van de film 'Big' al een
exclusieve voorstelling van
deze familiekomedie bijwo
nen. De film wordt ongetwij
feld een van de grote succes
sen van de kerstvakantie.
In Lumière I is er een speciale
voorvertoning, waarvan de
opbrengst bestemd is voor de
stichting Colombine. Colom
bine brengt geld bij elkaar
voor speciale voorzieningen
ten behoeve van leukemiepa-
tiënten. Voor die isolatieruim
ten is 4 miljoen nodig; meer
dan de helft is nu al binnen.
'Big' gaat ovder de 13-jarige
Josh Baskin, te klein voor het
tafellaken en te groot voor het
servet. Als hij op de kermis bij
een geheimzinnige oosterse
machine een wens mag doen,
is de keuze voor hem gemak
kelijk, hij wil 'groot' zijn. En
dat wordt hij.
De volgende dag ziet hij eruit
als 35, tot grote schrik van
zijn ouders en van hemzelf.
Met de enige die nog gelooft
dat hij dezelfde Josh is, zijn
vriendje Billy, trekt hij naar
New York om de oosterse ma
chine op te sporen.
Hij moet in leven blijven, dus
zoekt en vindt Josh een baan.
9 Josh en de machine die zijn leven ingrijpend zal veranderen.
Een snelle carrière in de
speelgoedbranche volgt - ui
teraard vanwege zijn uitzon
derlijke deskundigheid op het
gebied van speelgoed.
Hoewel Josh aanvankelijk ge
niet van zijn succes en de ge
neugten van het volwassen
bestaan, beseft hij plotseling
dat hij zijn eigen leeftijd mist.
Midden in een bespreking
geeft hij er de brui aan. Hij
gaat samen met Billy achter
de kermis aan. Als de naïeve
dertiger weer oog in oog met
de geheimzinnige machine
staat, maakt hij zijn eerdere
wens ongedaan, en zo loopt
alles toch nog goed af.
De speciale voorstelling voor
Colombine is op zondag 11 de
cember om 11 uur in Lumière
aan de Kruiskade in Rotter
dam. Het theater is open om
10.30 uur. Kaartjes kosten
7,50 en zijn verkrijgbaar bij
de kantoren van De Haven
loods en Het Zuiden,en tus
sen 10.00 en 22.00 uur bij de
kassa van het theater.
De landelijke première van
Big is op 22 december.
dam, waar het jaarlijkse
Dissonantenfestival ook
dit keer weer compleet
uit de toon valt. De 'ty
pische jaren-tachtig-
muziek' van Peter van
Bergen, saxofonist, com
ponist en oprichter van
Loos leverde hem on
langs de Podiumprijs op,
vanwege zijn grensver
leggend werk op het ge
bied van de moderne
jazzmuziek.
„Wij maken inderdaad jazz*
muziek, hoewel ik daar bij
moet zeggen dat niemand an
ders daar werkelijk van over
tuigd is, dan ik".
Het Dissonantenfestival is een
samenwerkingsproject van de
Rotterdamse Kunststichting,
de Bunker, zaal De Unie en
Lantaren/Venster. De editie
van 1988 brengt een keur van
dissidenten van de jazz- en
popmuziek voor wie het har
nas van de vierkwartsmaat is
gaan knellen. Drie dagen lang
kan het publiek zich laten
verrassen met onbekende,
nieuwe groepen en muziek
vormen.
Onder het motto, overal zit
muziek in', binden bijvoor
beeld de gitaaraccoorden van
Hans Reichel de strijd aan met
een scheerapparaat. The Elec
tro-acoustic Cabaret brengt
muziektheater waarin Law
rence Caserley op een 100 cc-
motor met schroefsleutels
eenonnavolgbare versie van
Bachs 'Toccata in D' ten beste
geeft.
Zwaardvis
val is het optreden van de Ne
derlandse groep Loos met een
zeer eigenzinnige benadering
van jazz. De inspiratiebron
nen van componist Peter van
Bergen lopen nogal sterk uit
een. Naast de Oostenrijkse
schrijver Thomas Bernard we
ten zowel de menselijke als de
dierlijke muziek hem te boei
en. „Een hoornblazer uit Tibet
is voor mij net zo interessant
als een geluidsopname van
een zwaardvis", vertelt Peter
enthousiast.
Het soort stukken dat Loos
speelt krijgt bij iedere uitvoe
ring een ander, eigen gezicht.
De composities, of labyrinten
zoals Peter van Bergen ze ook
wel noemt, bieden de spelers
de mogelijkheid om op elk ge
wenst moment een andere weg
in te slaan.
„De stukken die ik schrijf zijn
er op gericht om voorwaarden
te scheppen waaronder elke
speler zijn interpretatie van
het aangedragen materiaal
kan geven. Op het podium
ontstaat er dan een spanning
tussen de compositie en de in
valshoeken van de afzonder
lijke spelers en dat leidt uit
eindelijk tot eenheid. Wat is
zo interessant vind aan de
jazzmuziek is juist dat je de
mensen op het podium hoort
denken en verzinnen. Grote
denkers als Charlie Parker
zijn bij het ontstaan van de
bebop ook niet met nagespeel
de solo's gekomen, die werden
ter plekke geïmproviseerd.
Mummificeren
Waar het Van Bergen vooral
om gaat is het doorbreken van
de simpele herkenbare pa
troontjes, het getetter van de
freejazz. Volgens hem is dit
9 Peter van Bergen: „Elke speler kan zijn eigen interpretatie geven
aan mijn materiaal".
hèt middel om de intensiteit te
verhogen zonder de volumek
raan open te draaien, zoals zo
vaak gebeurt om de luiheid tot
verandering te maskeren.
„Veel mensen zijn lui en ver
harden daar op een gegeven
moment in. Nog voordat ze
fysiek aftakelen zijn ze bezig
zich te mummificeren", weet
hij cynisch op te merken.
De consequentie is dat de fu
turistische jazz van Loos niet
door iedereen wordt begrepen
en gewaardeerd. Naast gelui
den als 'geslaagde aanvallen
op de jazzesthetiek en op de
ingesleten jazzluistergewoon-
ten' vallen er legio negatieve
kritieken te beluisteren. Criti
ci ontkennen zelfs dat de" spe
lers van Loos hun isntrumen-
ten beheersen.
Een wel erg radicale reactie
was die van een organisator
uit Amersfoort nadat hij een
t.v.-optreden van de groep
had 'bewonderd'. „Meneer
Van Bergen, ik heb op het
conservatorium gezeten en ik
weet echt wel wat jazz is".
Hun geld kregen ze, maar het
geplande optreden voor de
volgende avond konden ze wel
vergeten.
Of de kleine behuizing van
Zaal de Unie het krachtwerk
van Loos vanavond kan ver
werken is nog maar de vraag.
Liever speelt Peter in grotere
ruimten. „Als je in een kleine
re zaal speelt sta je dichter op
het publiek. Dat zou beteke
nen dat je het leuk vindt om
meer contact te hebben, maar
omdat de meeste mensen onze
muziek zo koud en afstande
lijk vinden, wat overigens niet
waar is, maakt het eigenlijk
niet uit waar of voor wie je
speelt. Uiteindelijk is het de
muzikale inhoud die de relatie
met het publiek bepaalt".
KAREL SLOOS
VANAF NU TOEGANGSKAARTEN 12.50 voor het speciale
Nieuwjaarsconcert op zondag 8 januari 1989 in DE DOELEN
(aanvang 11.00 uur)
CHRIS BARBER JAZZBAND
Donderdag 1-12, de Unie:
Balanescu Quartet (hard
core strijkkwartet uit En
geland), Loos (free funk)
vanaf 20.30 uur.
Vrijdag 1-12, de Unie:
Hans Reichel (bizarre gita
ren uit Duitsland), Ken-
'Vermogen (grenzeloze im
provisaties) vanaf 20.30
uur; Lantaren/Venster: An
Opal Evening met Roger
Eno (omgevingsinstallatie
uit Engeland), Morzel-
pronk (slim, melig, bijna
kitsch uit Nederland)
vanaf 22.00 uur; De Bun
ker: The Blech (Duitse
avant-garde), Barbarie Lé-
gère (energieke punk en
traditionele diepgang uit
Frankrijk) vanaf 24.00 uur.
Zaterdag 3 december: Lan
taren/Venster: Electroa-
coustic Cabaret (fluit,
trombone en motorfiets uit
Engeland), Crazy Bac
kwards Alphabet met Hen
ry Kaiser (Amerikaanse gi
taarmuziek, world music),
vanaf 22.00 uur; De Bun
ker: 2 BHV (internationale
vrije improvisatie, Terrie
(gitaarverminking en hak-
punk-gitaar), Caspar Bröt-
zmann Massaker (Duitse
herinneringen aan Jimi
Hendrix) vanaf 24.00 uur.
Inlichtingen en passepar
touts bij De Unie, Maurits-
weg 34 in Rotterdam, tel.
010-433 35 34, Lantaren-
/Venster, Gouvernestraat
129, telefoon 010-436 49 98
en De Bunker, Boompjes
kade 11 (reserveren niet
mogelijk).
SH
Rotterdam '88 heeft een
prijsvraag uitgeschreven voor
ideeën over ontbrekende fa
cetten aan de Rotterdamse
cultuur. Wie een oorspronke
lijk idee heeft over de invul
ling van 'witte plekken' op de
culturele kaart van Rotter
dam, kan meedingen naar de
hoofdprijs, een vierdaagse
eenpersoonsreis naar New
York. De vorm en de inhoud
van de inzendingen is vrij.
Sturen naar Patrice Jansen,
Rotterdam '88, Mauritsweg 35,
3012 JT Rotterdam.
Bad to the Bone doet op de
elpeetocht langs de Neder
landse zalen ook Het Berenei
aan de Doklaan in Rotterdam-
Zuid aan. Op 2 december
speelt de groep vanaf 22.30
voor iedereen die de entree
prijs van 5 gulden heeft be
taald. Op 3 december staat de
groep Nusa Ina op het podium
om dezelfde tijd voor de helft
van de toegangsprijs.
Tijdens het inloopconcert
van zaterdag 3 december
speelt de Hoogvlietse accorde
onvereniging Vieux Camara-
des onder leiding van Tom
Wilmer in de hal van De Doe
len. De entree is gratis. Het
concert duurt van 15.00 tot
16.00 uur.
In café De B aan de Mau
ri tsstraat 173 in Rotterdam is
op vrijdag 2 december een gro
te jamsessie met bekende Rot
terdamse musici. De teogang
is gratis, de sessie begint
22.30 uur.
Sursum Corda geeft met het
Nationaal Philharmonisch Or
kest een uitvoering vai
Messiah van Handel in De
Doelen op zaterdag 10 decem
ber. Solisten zijn Jitske Steen-
dam, Margareth Beunders,
Hein Meens en Wouter Ooster
kamp. Het geheel staat onder
leiding van Joop Schets. Aan
vang is 19.30, kaarten kosten
22,50.
Franse saxofoonmuziek is
vanavond te horen in het Rot
terdams Conservatorium. In
verschillende bezettingen spe
len studenten van Tom de Vet
te muziek van Franse compo
nisten, vanaf 19.30 uur. De
toegang.is gratis. Het adres
van het Conseratorium is Pie-
ter de Hooghweg 122.
De stichting Volkskertzang
houdt op zondag 18 en zater
dag 24 december de traditio
nele volkskerstzangbijeen-
komsten in De Doelen. Op bei
de avonden zijn er twee bij
eenkomsten: een om 19.00 uur,
de andere om 21.00 uur. Kaar
ten kosten 2 gulden en zijn
verkrijgbaar bij de kassa van
De Doelen en bij verschillende
voorverkoopadressen
Spaanse dans van wereld
klasse is op dinsdag 6 decem
ber te zien in. het Luxorthea-
ter, als de danseres Maria Be-
nitez er optreedt met als spe
ciale gast José Gréco. Fascine
rend voetenwerk van een 70-
jarige wereldster en
temperamentvolle dans van de
Amerikaanse Benitez begint
om 20.15 uur.
(§ËJ theater
De Tijd der Voorlopigheid
heet het theater-, dans en mi-
mestuk dat op 6, 7 en 8 decem
ber in de Kleine Zaal van de
Rotterdamse Schouwburg is te
zien. Poëtische scènes en ag-,
gressieve taferelen wisselen
elkaar af in het spel van vier
jonge performers. Aanvang
20.30 uur.
'Over de Grens' van Lode-
wijk de Bóer wordt op dinsdag
6 en woensdag 7 december ge
speeld door Peter Faber, Hel-
mert Woudenberg en Olga
Zuiderhoek. De bizarre come
dy is vanaf 20.15 te zien in
Theater Zuidplein.
